Extrait de l'arrêt n° 13/2017 du 9 février 2017 Numéros du rôle : 6275, 6276, 6277, 6301, 6303, 6305, 6306 et 6307 En cause : les recours en annulation de la loi du 28 avril 2015 modifiant le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...) | Uittreksel uit arrest nr. 13/2017 van 9 februari 2017 Rolnummers 6275, 6276, 6277, 6301, 6303, 6305, 6306 en 6307 In zake : de beroepen tot vernietiging van de wet van 28 april 2015 tot wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek- e Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 13/2017 du 9 février 2017 | Uittreksel uit arrest nr. 13/2017 van 9 februari 2017 |
Numéros du rôle : 6275, 6276, 6277, 6301, 6303, 6305, 6306 et 6307 | Rolnummers 6275, 6276, 6277, 6301, 6303, 6305, 6306 en 6307 |
En cause : les recours en annulation de la loi du 28 avril 2015 | In zake : de beroepen tot vernietiging van de wet van 28 april 2015 |
modifiant le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de | tot wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en |
greffe en vue de réformer les droits de greffe, introduits par l'ASBL | griffierechten teneinde de griffierechten te hervormen, ingesteld door |
« Bewonersgroep Onze Tuin », par D.M. et autres, par F.B. et P.V., par | de vzw « Bewonersgroep Onze Tuin », door D.M. en anderen, door F.B. en |
l'« Orde van Vlaamse balies » et Dominique Mathys, par l'Ordre des | P.V., door de Orde van Vlaamse balies en Dominique Mathys, door de |
avocats à la Cour de cassation et Bruno Maes, par l'ASBL « | Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie en Bruno Maes, door de vzw |
Aktiekomitee Red de Voorkempen » et autres, par l'ASBL « Association | « Aktiekomitee Red de Voorkempen » en anderen, door de vzw « Belgische |
Belge des Consommateurs Test-Achats » et par l'Ordre des barreaux | Verbruikersunie Test-Aankoop » en door de « Ordre des barreaux |
francophones et germanophone. | francophones et germanophone ». |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de |
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. |
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée | Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. |
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De Groot, | Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des recours et procédure | I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging |
a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le | a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 27 oktober |
27 octobre 2015 et parvenue au greffe le 30 octobre 2015, l'ASBL « | 2015 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 30 |
Bewonersgroep Onze Tuin », assistée et représentée par Me P. Vande | oktober 2015, heeft de vzw « Bewonersgroep Onze Tuin », bijgestaan en |
Casteele, avocat au barreau d'Anvers, a introduit un recours en | vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele, advocaat bij de balie te |
annulation de la loi du 28 avril 2015 modifiant le Code des droits | Antwerpen, beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 28 april |
2015 tot wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en | |
d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe en vue de réformer les | griffierechten teneinde de griffierechten te hervormen (bekendgemaakt |
droits de greffe (publiée au Moniteur belge des 26 mai 2015 et 11 juin | in het Belgisch Staatsblad van 26 mei 2015 en 11 juni 2015). |
2015). b. Par deux requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la | b. Bij twee verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op |
poste le 22 octobre 2015 et parvenues au greffe le 30 octobre 2015, | 22 oktober 2015 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn |
des recours en annulation de la même loi ont été introduits | ingekomen op 30 oktober 2015, zijn beroepen tot vernietiging ingesteld |
respectivement par D.M., J.C. et M.A. et par F.B. et P.V., assistés et | van dezelfde wet respectievelijk door D.M., J.C. en M.A. en door F.B. |
représentés par Me P. Vande Casteele. | en P.V., bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele. |
c. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le | c. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 17 |
november 2015 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen | |
17 novembre 2015 et parvenue au greffe le 19 novembre 2015, un recours | op 19 november 2015, is beroep tot vernietiging ingesteld van de |
en annulation des articles 3, 4, 5 et 6 de la même loi a été introduit | artikelen 3, 4, 5 en 6 van dezelfde wet door de Orde van Vlaamse |
par l'« Orde van Vlaamse balies » et Dominique Mathys, assistés et | balies en Dominique Mathys, bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. D. |
représentés par Me D. Lindemans et Me T. Souverijns, avocats au | Lindemans en Mr. T. Souverijns, advocaten bij de balie te Brussel. |
barreau de Bruxelles. | d. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 19 |
d. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le | november 2015 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen |
19 novembre 2015 et parvenue au greffe le 20 novembre 2015, un recours | op 20 november 2015, is beroep tot vernietiging ingesteld van de |
en annulation des articles 3 et 6 de la même loi a été introduit par | artikelen 3 en 6 van dezelfde wet door de Orde van advocaten bij het |
l'Ordre des avocats à la Cour de cassation et Bruno Maes, assistés et | Hof van Cassatie en Bruno Maes, bijgestaan en vertegenwoordigd door |
représentés par Me J. Verbist et Me B. Vanlerberghe, avocats à la Cour | Mr. J. Verbist en Mr. B. Vanlerberghe, advocaten bij het Hof van |
de cassation. | Cassatie. |
e. Par deux requêtes adressées à la Cour par lettre recommandée à la | e. Bij twee verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op |
23 november 2015 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn | |
poste le 23 novembre 2015 et parvenues au greffe le 24 novembre 2015, | ingekomen op 24 november 2015, zijn beroepen tot vernietiging |
des recours en annulation de la même loi ont été introduits | ingesteld van dezelfde wet respectievelijk door de vzw « Aktiekomitee |
respectivement par l'ASBL « Aktiekomitee Red de Voorkempen », l'ASBL « | Red de Voorkempen », de vzw « Ademloos », de vzw « Straatego », A.M., |
Ademloos », l'ASBL « Straatego », A.M., J.S., A.C. et H.B. et par | J.S., A.C. en H.B. en door de vzw « Belgische Verbruikersunie |
l'ASBL « Association belge des consommateurs Test-Achats », assistés | Test-Aankoop », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande |
et représentés par Me P. Vande Casteele. | Casteele. |
f. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le | f. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 25 |
25 novembre 2015 et parvenue au greffe le 26 novembre 2015, l'Ordre | november 2015 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen |
des barreaux francophones et germanophone, assisté et représenté par | op 26 november 2015, heeft de « Ordre des barreaux francophones et |
Me V. Letellier, avocat au barreau de Bruxelles, a introduit un | germanophone », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. V. Letellier, |
recours en annulation de la même loi. | advocaat bij de balie te Brussel, beroep tot vernietiging ingesteld |
van dezelfde wet. | |
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6275, 6276, 6277, 6301, 6303, | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6275, 6276, 6277, 6301, 6303, |
6305, 6306 et 6307 du rôle de la Cour, ont été jointes. | 6305, 6306 en 6307 van de rol van het Hof, werden samengevoegd. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
Quant au contexte de la loi attaquée | Ten aanzien van de situering van de bestreden wet |
B.1.1. La loi du 28 avril 2015 modifiant le Code des droits | B.1.1. De wet van 28 april 2015 tot wijziging van het Wetboek der |
d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe en vue de réformer les | registratie-, hypotheek- en griffierechten teneinde de griffierechten |
droits de greffe (ci-après : la loi attaquée) vise à réformer les | te hervormen (hierna : de bestreden wet) strekt ertoe de rolrechten te |
droits de rôle. Un droit de rôle est une taxe réclamée au justiciable | hervormen. Een rolrecht is een belasting die wordt geheven ten laste |
qui introduit une action devant une juridiction. Le droit de rôle est | van de rechtzoekende die een vordering bij een rechtscollege inleidt. |
un droit spécial dû à titre de contribution aux frais de la procédure. Dorénavant, les droits de rôle ne sont plus liés uniquement à la nature de la juridiction saisie du litige mais sont également proportionnels à la valeur du litige à l'exception de ce qui est prévu pour le tribunal de la famille. Un droit de rôle est désormais également dû dans les affaires relevant du droit du travail et du droit fiscal, mais seulement pour les demandes d'une valeur relativement élevée. La valeur de la demande est évaluée par la partie demanderesse dans une déclaration pro fisco qui est jointe à l'acte à inscrire au rôle. L'entrée en vigueur de la loi attaquée a été fixée au 1er juin 2015 | Het rolrecht is een speciaal recht dat verschuldigd is als bijdrage in de kosten van de rechtspleging. Voortaan zijn de rolrechten niet langer alleen afhankelijk van de aard van het rechtscollege waarbij het geschil aanhangig wordt gemaakt, maar staan ze tevens in verhouding tot de waarde van het geschil, met uitzondering van wat geldt voor de familierechtbank. Voortaan is ook in arbeids- en fiscaalrechtelijke zaken een rolrecht verschuldigd, zij het slechts vanaf een relatief hoge waarde van de vordering. De waarde van de vordering wordt door de eisende partij geschat in een pro-fisco-verklaring die bij de op de rol in te schrijven akte wordt gevoegd. |
par arrêté royal du 12 mai 2015 établissant le modèle de déclaration | Bij koninklijk besluit van 12 mei 2015 « tot vaststelling van het |
pro fisco visé à l'article 2691 du Code des droits d'enregistrement, | model van pro-fisco-verklaring bedoeld in artikel 2691 van het Wetboek |
d'hypothèque et de greffe et fixant la date d'entrée en vigueur de la | der registratie-, hypotheek- en griffierechten en tot bepaling van de |
loi du 28 avril 2015 modifiant le Code des droits d'enregistrement, | datum van inwerkingtreding van de wet van 28 april 2015 tot wijziging |
van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten | |
d'hypothèque et de greffe en vue de réformer les droits de greffe. | teneinde de griffierechten te hervormen » werd de inwerkingtreding van |
de bestreden wet op 1 juni 2015 bepaald. | |
B.1.2. Selon les travaux préparatoires, la loi attaquée vise à | B.1.2. Volgens de parlementaire voorbereiding strekt de bestreden wet |
simplifier le système des droits de rôle : | ertoe het stelsel van de rolrechten te vereenvoudigen : |
« Jusqu'à présent, la nature du rôle auquel la cause doit être | « Tot nog toe bepaalt de aard van de rol waarop de zaak moet worden |
inscrite détermine le droit applicable. | ingeschreven het toepasselijk recht. |
Le présent article [l'article 3] modifie l'article 2691 du [Code des | Dit artikel [3] wijzigt artikel 2691 [van het Wetboek der |
droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe] et a pour effet | registratie-, hypotheek- en griffierechten] en heeft als gevolg dat de |
que la question de savoir si un acte introductif d'instance doit être | vraag of een gedinginleidende akte moet worden ingeschreven op de |
inscrit au rôle général, au rôle des requêtes ou au rôle des référés | algemene rol, op de rol van de verzoekschriften of op de rol van de |
n'a plus d'incidence fiscale. Pour définir le tarif applicable, il ne | kort gedingen geen enkele fiscale weerslag meer heeft. Om het |
faut donc plus établir de distinction entre le rôle général et les | toepasselijk tarief vast te stellen moet men aldus geen onderscheid |
rôles particuliers. Le travail des greffiers est ainsi simplifié. | meer maken tussen de algemene rol en de bijzondere rollen. Het werk |
En conséquence, la simplification des droits de greffe réside | van de griffiers wordt hierdoor vereenvoudigd. |
principalement dans la création, pour tous les rôles (rôle général, | De vereenvoudiging van de griffierechten is er bijgevolg vooral in |
rôle des requêtes et rôle des référés), d'un tarif unique par | gelegen om voor alle rollen (algemene rol, rol van verzoekschriften en |
juridiction et par instance » (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC | rol van het kort geding) één tarief per gerecht en aanleg te creëren » |
54-0906/001, pp. 4-5). | (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC 54-0906/001, pp. 4-5). |
Le législateur a également cherché à proportionner les droits de rôle | Tevens beoogde de wetgever om de rolrechten in verhouding te brengen |
aux frais de fonctionnement de l'appareil judiciaire. C'est la raison | met de werkingskosten van het gerechtelijke apparaat. Daarom bepaalde |
pour laquelle il a prévu que le montant du droit de rôle dépende non | hij dat het bedrag van het rolrecht, naast het reeds bestaande |
seulement du type de juridiction (critère déjà appliqué), mais aussi | criterium van de aard van het rechtscollege, tevens afhankelijk wordt |
de la valeur de la demande. | gemaakt van de waarde van de vordering. |
L'exposé des motifs indique à cet égard ce qui suit : | De memorie van toelichting vermeldt daaromtrent : |
« Par cette réforme des droits de mise au rôle, on tend à rendre les | « Met deze hervorming van de rolrechten beoogt men de rolrechten in |
droits de mise au rôle proportionnels aux frais de fonctionnement de | verhouding te brengen met de werkingskosten van de rechtspraak. Het |
la jurisprudence. Un procès demande en effet à l'appareil judiciaire | voeren van een proces vraagt immers tijd en middelen van het |
du temps et des moyens qui augmentent en fonction de la taille et de | gerechtelijk apparaat, die oplopen naargelang de omvang en |
la complexité du procès. C'est pourquoi le paiement du droit de mise | complexiteit van het proces. Het betalen van het rolrecht wordt |
au rôle est également subordonné à la valeur de la demande, en plus du | daarom, naast het reeds bestaande criterium van de aard van het |
critère déjà existant de la nature de la juridiction. | gerecht, eveneens afhankelijk gemaakt van de waarde van de vordering. |
[...] | [...] |
L'option prise est d'adhérer désormais au système de différents Etats | Er wordt voor gekozen om voortaan aan te sluiten bij het systeem van |
membres, comme le Danemark, l'Allemagne, l'Italie, les Pays-Bas, | verschillende lidstaten, zoals Denemarken, Duitsland, Italië, |
l'Espagne et l'Angleterre, qui appliquent le critère de la valeur de | Nederland, Spanje en Engeland, die het criterium van de waarde van de |
la demande pour déterminer le montant du droit de mise au rôle. | vordering hanteren om het bedrag van het rolrecht te bepalen. |
[...] | [...] |
En faisant différencier les droits de mise au rôle en fonction de la | Door de rolrechten bijgevolg te laten differentiëren naargelang de |
valeur de la demande, on tente de les mettre en adéquation avec | waarde van de vordering, tracht men deze in overeenstemming te brengen |
l'action et les coûts présumés de l'appareil judiciaire » (Doc. parl., | met de vermoede inspanning en kosten van het gerechtelijke apparaat » |
Chambre, 2014-2015, DOC 54-0906/001, pp. 5-7). | (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC 54-0906/001, pp. 5-7). |
De plus, en faisant dépendre le montant du droit de mise au rôle de la | Bovendien wordt, door het bedrag van het rolrecht te laten afhangen |
valeur de la demande, « on contribue à la responsabilisation du | van de waarde van de vordering, « bijgedragen aan de |
justiciable en le dissuadant d'intenter des procédures à la légère » | responsabilisering van de rechtszoekende door het instellen van |
(ibid., p. 7). | lichtzinnige procedures te ontmoedigen » (ibid., p. 7). |
Enfin, selon le ministre de la Justice, l'augmentation des droits de | Ten slotte is de verhoging van de rolrechten volgens de minister van |
mise au rôle constitue également une mesure budgétaire (Doc. parl., | Justitie ook een budgettaire maatregel (Parl. St., Kamer, 2014-2015, |
Chambre, 2014-2015, DOC 54-0906/006, p. 3) qui, selon le rapport de | DOC 54-0906/006, p. 3) die volgens het verslag van de Inspectie van |
l'Inspection des Finances, rapportera au moins 21 millions d'euros | Financiën minstens 21 miljoen euro zal opbrengen (ibid., p. 11). |
(ibid., p. 11). Quant à la recevabilité | Ten aanzien van de ontvankelijkheid |
B.2.1. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité de certains | B.2.1. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van sommige |
recours en annulation et de la requête en intervention, pour défaut | beroepen tot vernietiging en van het verzoek tot tussenkomst wegens |
d'intérêt. | ontstentenis van belang. |
B.2.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée. En vertu de la même loi spéciale, toute personne justifiant d'un intérêt peut adresser à la Cour, dans un mémoire, ses observations concernant tout recours en annulation sur lequel celle-ci est appelée à statuer. Justifie d'un tel intérêt la personne qui montre que sa situation peut être directement affectée par l'arrêt que la Cour rendra à propos de ce recours. B.2.3. Certaines parties requérantes indiquent qu'elles sont engagées dans des procédures judiciaires et permettent de considérer que cette situation se reproduira. Elles justifient dès lors de l'intérêt requis. B.2.4. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, | B.2.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. Krachtens dezelfde bijzondere wet kan ieder die van een belang doet blijken aan het Hof zijn opmerkingen richten in een memorie in verband met elk beroep tot vernietiging waarover het Hof uitspraak moet doen. Doet blijken van een dergelijk belang de persoon die aantoont dat zijn situatie rechtstreeks kan worden geraakt door het arrest dat het Hof in verband met dat beroep zal wijzen. B.2.3. Sommige verzoekende partijen geven aan dat zij bij gerechtelijke procedures zijn betrokken en maken aannemelijk dat zulks in de toekomst opnieuw het geval zal zijn. Zij doen derhalve blijken van het rechtens vereiste belang. B.2.4. In weerwil van wat de Ministerraad betoogt, doet ook de Orde |
l'Ordre des avocats à la Cour de cassation, partie requérante dans | van advocaten bij het Hof van Cassatie, verzoekende partij in de zaak |
l'affaire n° 6303, justifie de l'intérêt requis. Conformément à | nr. 6303, van het vereiste belang blijken. Overeenkomstig artikel 455, |
l'article 455 du Code judiciaire, combiné avec l'article 487 du même | in samenhang met artikel 487, van het Gerechtelijk Wetboek heeft zijn |
Code, son Conseil est chargé de garantir et de maintenir l'exercice | Raad de opdracht de behoorlijke uitoefening van het beroep van |
advocaat bij het Hof van Cassatie te waarborgen en te handhaven. | |
adéquat de la profession d'avocat près la Cour de cassation. | B.2.5. Nu in elk van de samengevoegde zaken ten minste een van de |
B.2.5. Dès lors que, dans chacune des affaires jointes, au moins une | verzoekende partijen doet blijken van een belang bij de vernietiging |
des parties requérantes justifie d'un intérêt à l'annulation des | van de bestreden artikelen en het beroep ontvankelijk is in zoverre |
articles attaqués et que les recours de ces parties sont recevables, | het door die partijen is ingesteld, dient het Hof niet te onderzoeken |
la Cour n'est pas tenue d'examiner la recevabilité des recours des | of de overige verzoekende partijen op ontvankelijke wijze beroep |
autres parties requérantes. | hebben ingesteld. |
B.2.6. Etant donné que les parties intervenantes n'ajoutent pas | B.2.6. Aangezien de tussenkomende partijen geen wezenlijke argumenten |
d'arguments essentiels aux griefs formulés par les parties | toevoegen aan de grieven van de verzoekende partijen die zij |
requérantes, qu'elles soutiennent, il n'y a pas lieu non plus | ondersteunen, bestaat er evenmin aanleiding om te onderzoeken of hun |
d'examiner la recevabilité de leur intervention. | tussenkomst ontvankelijk is. |
B.3.1. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité de plusieurs | B.3.1. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van een aantal |
moyens parce que ceux-ci ne seraient pas suffisamment détaillés. Il | middelen omdat zij niet voldoende zouden zijn uiteengezet. Bovendien |
fait en outre valoir à plusieurs reprises qu'un moyen serait | werpt hij meermaals op dat een middel niet ontvankelijk zou zijn omdat |
irrecevable parce que la Cour n'est pas compétente pour exercer un | het Hof niet bevoegd is om aan bepaalde referentienormen te toetsen of |
contrôle au regard de certaines normes de référence ou parce que la | omdat de aangevoerde schending niet uit de bestreden bepalingen, maar |
violation alléguée ne résulterait pas des dispositions attaquées mais | |
d'autres dispositions légales. | uit andere wetsbepalingen zou voortvloeien. |
B.3.2. La Cour est compétente pour contrôler des normes de nature | B.3.2. Het Hof is bevoegd om wetskrachtige normen te toetsen aan de |
législative au regard des règles répartitrices de compétence entre | regels die de bevoegdheden verdelen tussen de federale Staat, de |
l'Etat fédéral, les communautés et les régions, ainsi qu'au regard des | |
articles du titre II (« Des Belges et de leurs droits ») et des | gemeenschappen en de gewesten, alsook aan de artikelen van titel II (« |
articles 143, § 1er, 170, 172 et 191 de la Constitution. | De Belgen en hun rechten ») en de artikelen 143, § 1, 170, 172 en 191 |
Tous les moyens sont pris de la violation d'une ou plusieurs règles | van de Grondwet. |
dont la Cour garantit le respect. Dans la mesure où les parties | Alle middelen zijn afgeleid uit de schending van een of meer van die |
requérantes invoquent en outre des dispositions conventionnelles, | regels waarvan het Hof de naleving waarborgt. In zoverre de |
d'autres articles de la Constitution et des principes généraux, la | verzoekende partijen daarnaast verdragsbepalingen, andere |
Cour ne prend ceux-ci en considération qu'en tant que les parties | grondwetsartikelen en algemene beginselen vermelden, zal het Hof die |
requérantes dénoncent la violation des règles précitées, combinées | enkel in aanmerking nemen in zoverre een schending wordt aangevoerd |
avec les dispositions et principes visés. Dans cette mesure, les | van de voormelde regels, in samenhang gelezen met de bedoelde |
moyens sont recevables. | bepalingen en beginselen. In die mate zijn de middelen ontvankelijk. |
B.3.3.1. Selon le Conseil des ministres, les moyens pris de la | B.3.3.1. Volgens de Ministerraad zouden de middelen waarin de |
violation des articles 10, 11 et 13 de la Constitution, combinés avec | schending wordt aangevoerd van de artikelen 10, 11 en 13 van de |
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag |
seraient irrecevables puisque, selon la jurisprudence de la Cour | voor de rechten van de mens, niet ontvankelijk zijn, vermits de |
européenne des droits de l'homme, le respect du droit d'accès au juge | inachtneming van het recht op toegang tot de rechter volgens de |
rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een | |
impliquerait une appréciation in concreto. Selon le Conseil des | beoordeling in concreto zou impliceren. Zulk een beoordeling zou |
ministres, il n'appartiendrait pas à la Cour constitutionnelle de | volgens de Ministerraad niet aan het Grondwettelijk Hof toekomen, |
procéder à cette appréciation, sauf si les droits de mise au rôle | behoudens wanneer de rolrechten het recht op toegang tot de rechter a |
limitaient a priori le droit d'accès au juge à un point tel que la | priori dermate zouden beperken dat de rechtspleging onmogelijk |
procédure serait inconciliable avec l'article 6 de la Convention | bestaanbaar zou zijn met artikel 6 van het voormelde Europees Verdrag, |
européenne précitée, ce qui, selon lui, ne serait pas le cas en | wat te dezen volgens hem niet het geval zou zijn. |
l'espèce. B.3.3.2. La Cour est compétente pour vérifier si le législateur a | B.3.3.2. Het Hof is bevoegd om te onderzoeken of de wetgever de |
méconnu les garanties contenues dans les articles 10, 11 et 13 de la | waarborgen vervat in de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet heeft |
Constitution. Lorsqu'elle contrôle des normes ayant force de loi au | geschonden. Het Hof is eveneens bevoegd om bij zijn toetsing van |
regard des normes de référence précitées, la Cour est également | wetskrachtige normen aan de voormelde referentienormen te onderzoeken |
compétente pour vérifier si les dispositions soumises à son contrôle | of de ter toetsing voorgelegde bepalingen bestaanbaar zijn met voor |
sont compatibles avec les normes de droit international qui lient la | België bindende normen van internationaal recht waarvan de schending |
Belgique et dont la violation est invoquée en combinaison avec les | |
dispositions constitutionnelles précitées, comme en l'espèce l'article | in samenhang met de voormelde grondwetsbepalingen wordt aangevoerd, |
6 de la Convention européenne des droits de l'homme. | zoals te dezen artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van |
B.3.4. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale | de mens. B.3.4. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere |
du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens doivent non seulement faire connaître, parmi les règles dont la Cour garantit le respect, celles qui seraient violées, mais aussi désigner les dispositions qui violeraient ces règles, et exposer en quoi ces règles auraient été transgressées par ces dispositions. La Cour examine les moyens pour autant qu'ils satisfassent aux exigences précitées. B.3.5. Enfin, dans la mesure où le Conseil des ministres conteste l'intérêt des parties requérantes à certains moyens, il suffit de rappeler que lorsque les parties requérantes ont intérêt à l'annulation des dispositions attaquées, elles ne doivent pas, en outre, justifier d'un intérêt à chacun des moyens. B.4. Les exceptions sont rejetées. | wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof moeten de middelen niet alleen te kennen geven welke van de regels waarvan het Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, maar ook welke de bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn geschonden. Het Hof onderzoekt de middelen in zoverre zij aan de voormelde vereisten voldoen. B.3.5. In zoverre de Ministerraad ten slotte het belang van de verzoekende partijen bij sommige middelen betwist, volstaat het eraan te herinneren dat, wanneer de verzoekende partijen een belang hebben bij de vernietiging van de bestreden bepalingen, zij daarbovenop niet moeten doen blijken van een belang bij elk van de middelen. B.4. De excepties worden verworpen. |
B.5.1. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité de certains | B.5.1. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van sommige |
moyens qui ne se rapporteraient pas à des dispositions contestées en | middelen, vermits zij betrekking zouden hebben, niet op bepalingen die |
l'espèce mais à de possibles lacunes affectant d'autres normes | te dezen worden bestreden, maar op mogelijke lacunes in andere |
législatives non attaquées. | wetgevende normen die niet worden bestreden. |
B.5.2. Lorsqu'une exception d'irrecevabilité concerne également la | B.5.2. Wanneer een exceptie van niet-ontvankelijkheid tevens |
betrekking heeft op de draagwijdte die aan de bestreden bepalingen | |
portée qu'il y a lieu de donner aux dispositions attaquées, l'examen | dient te worden gegeven, valt het onderzoek van de ontvankelijkheid |
de la recevabilité se confond avec celui du fond de l'affaire. | samen met dat van de grond van de zaak. |
B.6. La Cour peut uniquement annuler des dispositions législatives | B.6. Het Hof kan slechts uitdrukkelijk bestreden wetskrachtige |
explicitement attaquées contre lesquelles des moyens sont invoqués et, | bepalingen vernietigen waartegen middelen worden aangevoerd en, in |
le cas échéant, des dispositions qui ne sont pas attaquées mais qui | voorkomend geval, bepalingen die niet worden bestreden maar die |
sont indissociablement liées aux dispositions qui doivent être | onlosmakelijk zijn verbonden met de bepalingen die moeten worden |
annulées. | vernietigd. |
Etant donné que les parties requérantes soulèvent des moyens et griefs | Vermits de verzoekende partijen uitsluitend middelen en grieven |
exclusivement contre les articles 3, 4, 5 et 6 de la loi du 28 avril | aanvoeren tegen de artikelen 3, 4, 5 en 6 van de wet van 28 april |
2015, les recours ne sont recevables qu'en ce qu'ils sont dirigés | 2015, zijn de beroepen slechts ontvankelijk in zoverre zij tegen die |
contre ces articles. | artikelen zijn gericht. |
Quant aux dispositions attaquées | Ten aanzien van de bestreden bepalingen |
B.7. Les articles attaqués disposent : | B.7. De bestreden artikelen bepalen : |
« Art. 3.L'article 2691 du [Code des droits d'enregistrement, |
« Art. 3.Artikel 2691 van [het Wetboek der registratie-, hypotheek- |
d'hypothèque et de greffe], modifié en dernier lieu par la | |
loi-programme du 22 juin 2012, est remplacé par ce qui suit : | en griffierechten], laatstelijk gewijzigd bij de programmawet van 22 |
juni 2012, wordt vervangen als volgt : | |
' Art. 2691.Il est perçu pour chaque cause inscrite au rôle général, |
' Art. 2691.Voor elke zaak die op de algemene rol, op de rol van de |
verzoekschriften of op de rol van de vorderingen in kort geding wordt | |
au rôle des requêtes ou au rôle des demandes en référé, par partie | ingeschreven, wordt er per eisende partij, zoals bedoeld in de |
demanderesse visée aux articles 17 et 18 du Code judiciaire un droit | artikelen 17 en 18 van het Gerechtelijk Wetboek, een rolrecht geheven |
de mise au rôle dont le montant est fixé conformément au tableau | waarvan het bedrag overeenkomstig de hieronder vermelde tabel wordt |
ci-après. | vastgesteld. |
Nature de la juridiction | Aard van het gerecht |
Valeur de la demande | Waarde van de vordering |
Justice de paix, tribunal de police | Vredegerecht, politierechtbank |
jusqu'à 2 500 ou demandes non évaluables en argent | tot 2 500 of niet in geld waardeerbare vorderingen |
40 | 40 |
plus de 2 500 | boven 2 500 |
80 | 80 |
Tribunal de première instance (à l'exception du tribunal de la | Rechtbank eerste aanleg (met uitzondering van de familierechtbank), |
famille), tribunal de commerce | rechtbank van koophandel |
jusqu'à 25 000 ou demandes non évaluables en argent | tot 25 000 of niet in geld waardeerbare vorderingen |
100 | 100 |
de 25 000,01 à 250 000 | van 25 000,01 tot 250 000 |
200 | 200 |
de 250 000,01 à 500 000 | van 250 000,01 tot 500 000 |
300 | 300 |
plus de 500 000 | boven 500 000 |
500 | 500 |
Tribunal du travail et litiges fiscaux, si la valeur de la demande est | Arbeidsrechtbank en fiscale geschillen, indien de waarde van de |
supérieure à 250 000 | vordering hoger is dan 250 000 |
de 250 000,01 à 500 000 | van 250 000,01 tot 500 000 |
300 | 300 |
plus de 500 000 | boven 500 000 |
500 | 500 |
Cour d'appel | Hof van beroep |
jusqu'à 25 000 ou demandes non évaluables en argent | tot 25 000 of niet in geld waardeerbare vorderingen |
210 | 210 |
de 25 000,01 à 250 000 | van 25 000,01 tot 250 000 |
400 | 400 |
de 250 000,01 à 500 000 | van 250 000,01 tot 500 000 |
600 | 600 |
plus de 500 000 | boven 500 000 |
800 | 800 |
Cour du travail et litiges fiscaux en appel, si la valeur de la | Arbeidshof en fiscale geschillen in beroep, indien de waarde van de |
demande est supérieure à 250 000 | vordering hoger is dan 250 000 |
de 250 000,01 à 500 000 | van 250 000,01 tot 500 000 |
600 | 600 |
plus de 500 000 | boven 500 000 |
800 | 800 |
Cour de cassation, sauf pour les pourvois contre les décisions des | Hof van Cassatie, met uitzondering van voorzieningen tegen |
juridictions du travail ou des décisions concernant des litiges | beslissingen van arbeidsgerechten of beslissingen in fiscale |
fiscaux | geschillen |
jusqu'à 25 000 ou demandes non évaluables en argent | tot 25 000 of niet in geld waardeerbare vorderingen |
375 | 375 |
de 25 000,01 à 250 000 | van 25 000,01 tot 250 000 |
500 | 500 |
de 250 000,01 à 500 000 | van 250 000,01 tot 500 000 |
800 | 800 |
plus de 500 000 | boven 500 000 |
1 200 | 1 200 |
Cour de cassation pour les pourvois contre les décisions des | Hof van Cassatie voor voorzieningen tegen beslissingen van |
juridictions du travail ou des décisions concernant des litiges | arbeidsgerechten of beslissingen in fiscale geschillen, indien de |
fiscaux si la valeur de la demande est supérieure à 250 000 | waarde van de vordering hoger is dan 250 000 |
de 250 000,01 à 500 000 | van 250 000,01 tot 500 000 |
800 | 800 |
plus de 500 000 | boven 500 000 |
1 200 | 1 200 |
Pour l'application de l'alinéa 1er, chaque partie demanderesse joint à | Voor de toepassing van het eerste lid, voegt elke eisende partij bij |
l'acte dont l'inscription est demandée, une déclaration pro fisco | de akte die ter inschrijving op de rol wordt aangeboden, een |
établie sous la forme déterminée par le Roi, dans laquelle elle | pro-fiscoverklaring, opgemaakt onder de vorm door de Koning bepaald, |
indique l'estimation de la valeur de sa demande définitive, telle que | van de schatting van de waarde van zijn definitieve vordering, zoals |
visée à l'article 557 du Code judiciaire, ou, le cas échéant, le fait | bepaald in artikel 557 van het Gerechtelijk Wetboek, of desgevallend, |
que sa demande n'est pas évaluable en argent. | het feit dat zijn vordering niet in geld waardeerbaar is. |
Si la demande est exemptée du droit de mise au rôle, il en est fait | Indien de vordering is vrijgesteld van het rolrecht, wordt hiervan |
mention dans la déclaration pro fisco avec indication de la base | melding gemaakt in de pro-fiscoverklaring met opgave van de wettelijke |
légale. | grondslag. |
Pour les affaires pendantes devant la Cour de cassation, la valeur de | Voor zaken aanhangig bij het Hof van Cassatie, bedraagt de waarde van |
la demande est la valeur de la demande en degré d'appel. | de vordering de waarde van de vordering in hoger beroep. |
A défaut de cette déclaration pro fisco, l'acte n'est pas inscrit. | Zonder deze pro-fiscoverklaring wordt de akte niet ingeschreven. |
Aucun droit n'est perçu pour les causes portées devant le juge des | Geen enkel recht wordt geïnd bij de zaken voor de beslagrechter of de |
saisies ou le juge de paix dans le cadre de l'application des articles | vrederechter in het kader van de toepassing van artikelen 1409, § 1, |
1409, § 1er, alinéa 4, et 1409, § 1erbis, alinéa 4, du Code | vierde lid, en 1409, § 1bis, vierde lid, van het Gerechtelijk Wetboek. |
judiciaire. Aucun droit n'est perçu pour les causes portées devant les | Geen recht wordt geïnd bij de zaken voor de arbeidsgerechten en voor |
juridictions du travail et pour des litiges fiscaux, sauf lorsque la | fiscale geschillen, behalve indien de waarde van de vordering hoger is |
valeur de la demande dépasse 250 000 euros. | dan 250 000 euro. |
Par dérogation à l'alinéa 3, aucune déclaration pro fisco d'exemption | In afwijking van het derde lid, wordt er geen pro-fiscoverklaring van |
du droit de mise au rôle n'est jointe pour les causes portées devant | vrijstelling van rolrecht toegevoegd voor zaken voor de |
les juridictions du travail et pour des litiges fiscaux dont la valeur | arbeidsgerechten en voor fiscale geschillen waarvan de waarde niet |
n'excède pas 250 000 euros. '. | hoger is dan 250 000 euro. '. |
Art. 4.L'article 2692 du même Code, modifié en dernier lieu, par la |
Art. 4.Artikel 2692 van hetzelfde Wetboek, laatstelijk gewijzigd bij |
loi du 22 juin 2012, est remplacé par ce qui suit : | de wet van 22 juni 2012, wordt vervangen als volgt : |
' Article 2692.Par dérogation à l'article 2691 et quelle que soit la |
' Artikel 2692.In afwijking van artikel 2691 en ongeacht de waarde |
valeur de la demande et le nombre des parties demanderesses, il est | van de vordering en ongeacht het aantal eisende partijen, wordt er een |
perçu un droit de mise au rôle de 100 euros pour chaque cause inscrite | rolrecht van 100 euro geheven voor elke zaak die in de |
au tribunal de la famille au rôle général, au rôle des requêtes ou au | familierechtbank op de algemene rol, op de rol van de verzoekschriften |
rôle des demandes en référé et qui porte sur des litiges visés aux | of op de rol van de vorderingen in kort geding wordt ingeschreven, en |
articles 572bis et 577, alinéa 2, du Code judiciaire. Les causes | die betrekking heeft op geschillen zoals bedoeld in artikelen 572bis |
en 577, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek. De zaken die worden | |
réputées urgentes visées à l'article 1253ter/7, § 1er, du Code | geacht spoedeisend te zijn, zoals bedoeld in artikel 1253ter/7, § 1, |
judiciaire sont soumises à un droit unique perçu lors de | van het Gerechtelijk Wetboek, worden onderworpen aan een eenmalig |
l'introduction de la première demande. | recht dat bij de inleiding van de eerste vordering wordt geïnd. |
En cas d'appel interjeté contre un jugement du tribunal de la famille, | Wordt hoger beroep ingesteld tegen een vonnis van de familierechtbank, |
il est perçu un droit de mise au rôle de 210 euros. | dan wordt er een rolrecht van 210 euro geheven. |
En cas de pourvoi en cassation contre les arrêts prononcés en degré | Stelt men een voorziening in cassatie in tegen in hoger beroep gewezen |
d'appel ou contre les décisions rendues par le tribunal de la famille | arresten of in hoger beroep gewezen vonnissen van de familierechtbank, |
en degré d'appel, il est perçu un droit de mise au rôle de 375 euros. | dan wordt er een rolrecht van 375 euro geheven. '. |
'. Art. 5.L'article 2693 du même Code, modifié en dernier lieu par la |
Art. 5.Artikel 2693 van hetzelfde Wetboek, laatstelijk gewijzigd bij |
loi du 22 juin 2012, est abrogé. | de wet van 22 juni 2012, wordt opgeheven. |
Art. 6.L'article 279/1, 1°, deuxième phrase, du même Code, modifié |
Art. 6.Artikel 279/1, 1°, tweede zin, van hetzelfde Wetboek, |
par la loi du 28 juin 1948 et la loi du 12 juillet 1960, est complété | gewijzigd bij de wet van 28 juni 1948 en de wet van 12 juli 1960, |
par la phrase suivante : | wordt aangevuld met de volgende zin : |
' Le droit est également dû pour les procédures visées à l'article | ' Het recht is eveneens verschuldigd voor de procedures bedoeld in |
162, 4°, 14°, 33°bis, 34°, 35°, 35°bis, 35°ter, 35°quater, 36°, | artikel 162, 4°, 14°, 33°bis, 34°, 35°, 35°bis, 35°ter, 35°quater, |
36°bis, 36°ter, 37°, 37°bis, 40° et 45°, lorsque la valeur de la | 36°, 36°bis, 36°ter, 37°, 37°bis, 40° en 45°, wanneer de waarde van de |
demande par application de l'article 2691, rend exigible le droit de | vordering bij toepassing van artikel 2691 het rolrecht verschuldigd |
mise au rôle pour les litiges fiscaux ou pour les causes portées | maakt bij fiscale geschillen of in zaken gebracht voor de |
devant les juridictions du travail. ' ». Quant au fond B.8. Les parties requérantes allèguent essentiellement la violation du principe d'égalité et de non-discrimination, combiné ou non avec le droit d'accès au juge, ainsi que la violation du principe de légalité et du principe d'égalité en matière fiscale et celle du droit à l'aide juridique et du droit à la protection d'un environnement sain. La Cour examine d'abord les moyens qui se rapportent à la violation du principe d'égalité et de non-discrimination, combiné ou non avec le droit d'accès au juge. | arbeidsgerechten. ' ». Ten gronde B.8. De verzoekende partijen voeren in essentie de schending aan van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, al dan niet in samenhang gelezen met het recht op toegang tot de rechter, van het wettigheidsbeginsel en het gelijkheidsbeginsel in fiscale zaken, van het recht op juridische bijstand en van het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu. Het Hof onderzoekt eerst de middelen die betrekking hebben op de schending van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, al dan niet in samenhang gelezen met het recht op toegang tot de rechter. |
En ce qui concerne la violation des articles 10 et 11 de la | Wat betreft de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al |
Constitution, combinés ou non avec le droit d'accès au juge | dan niet in samenhang gelezen met het recht op toegang tot de rechter |
B.9. Les moyens que les parties requérantes allèguent à cet égard sont | B.9. De middelen die de verzoekende partijen daaromtrent aanvoeren |
principalement, mais pas exclusivement, pris de la violation des | zijn in hoofdzaak, zij het niet uitsluitend, afgeleid uit de schending |
articles 10, 11 et 13 de la Constitution, combinés ou non avec les | van de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, al dan niet in |
articles 6 et 13 de la Convention européenne des droits de l'homme et | samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag |
avec l'article 47 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union | voor de rechten van de mens en met artikel 47 van het Handvest van de |
européenne. L'augmentation des droits de rôle limiterait considérablement le droit | grondrechten van de Europese Unie. |
d'accès au juge, en particulier pour des justiciables disposant de | Door de verhoging van de rolrechten zou het recht op toegang tot de |
moyens financiers limités, d'autant plus que cette augmentation vient | rechter aanzienlijk worden beperkt, inzonderheid ten aanzien van |
s'ajouter à plusieurs autres mesures, comme la répétibilité des | rechtzoekenden met beperkte financiële middelen, temeer nu die |
honoraires d'avocat, l'assujettissement de ces honoraires à la taxe | verhoging bovenop een aantal andere maatregelen komt, zoals de |
sur la valeur ajoutée, et une augmentation des droits de rôle déjà | verhaalbaarheid van de erelonen van de advocaat, de onderwerping van |
intervenue en 2012. Le législateur partirait à tort du principe qu'un | die erelonen aan de btw en een eerdere verhoging van de rolrechten in |
lien existe entre la valeur de la demande et la charge de travail pour | 2012. De wetgever zou onterecht ervan uitgaan dat er een verband |
l'appareil judiciaire, de sorte que le critère de distinction mis en | bestaat tussen de waarde van de vordering en de werklast voor het |
oeuvre ne serait pas pertinent pour atteindre les objectifs | gerechtelijk apparaat, zodat het aangewende criterium van onderscheid |
poursuivis. En outre, les mesures attaquées ne seraient pas | niet pertinent zou zijn om de nagestreefde doelstellingen te bereiken. |
proportionnées à ces objectifs. Les dispositions attaquées sont par | Bovendien zouden de bestreden maatregelen onevenredig zijn met die |
ailleurs critiquées en ce qu'elles portent sur un droit de rôle par | doelstellingen. Voorts worden de bestreden bepalingen bekritiseerd in |
partie demanderesse, sur les droits de rôle dans les litiges en | zoverre zij betrekking hebben op een rolrecht per eisende partij, op |
matière de travail et de fiscalité et sur les droits de rôle devant la | de rolrechten in arbeidsgeschillen en fiscale geschillen en op de |
Cour de cassation. | rolrechten voor het Hof van Cassatie. |
B.10.1. L'article 13 de la Constitution dispose : | B.10.1. Artikel 13 van de Grondwet bepaalt : |
« Nul ne peut être distrait, contre son gré, du juge que la loi lui | « Niemand kan tegen zijn wil worden afgetrokken van de rechter die de |
assigne ». | wet hem toekent ». |
B.10.2. L'article 6.1 de la Convention européenne des droits de | B.10.2. Artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de |
l'homme dispose : | mens bepaalt : |
« Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue | « Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen |
équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable, par un | of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde |
tribunal indépendant et impartial, établi par la loi, qui décidera, | strafvervolging heeft eenieder recht op een eerlijke en openbare |
soit des contestations sur ses droits et obligations de caractère | behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een |
civil, soit du bien-fondé de toute accusation en matière pénale | onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie welke bij de wet |
dirigée contre elle. Le jugement doit être rendu publiquement, mais | is ingesteld. Het vonnis moet in het openbaar worden gewezen maar de |
l'accès de la salle d'audience peut être interdit à la presse et au | toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden |
public pendant la totalité ou une partie du procès dans l'intérêt de | ontzegd gedurende het gehele proces of een deel daarvan, in het belang |
la moralité, de l'ordre public ou de la sécurité nationale dans une | van de goede zeden, van de openbare orde of 's lands veiligheid in een |
société démocratique, lorsque les intérêts des mineurs ou la | democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de |
protection de la vie privée des parties au procès l'exigent, ou dans | bescherming van het privéleven van partijen bij het proces dit eisen |
la mesure jugée strictement nécessaire par le tribunal, lorsque dans | of, in die mate als door de rechter onder bepaalde omstandigheden |
des circonstances spéciales la publicité serait de nature à porter | strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer openbaarmaking de |
atteinte aux intérêts de la justice ». | belangen van de rechtspraak zou schaden ». |
L'article 13 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose | Artikel 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
: | bepaalt : |
« Toute personne dont les droits et libertés reconnus dans la présente | « Eenieder wiens rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag zijn |
Convention ont été violés, a droit à l'octroi d'un recours effectif | vermeld, zijn geschonden, heeft recht op daadwerkelijke rechtshulp |
devant une instance nationale, alors même que la violation aurait été | voor een nationale instantie, zelfs indien deze schending zou zijn |
commise par des personnes agissant dans l'exercice de leurs fonctions | begaan door personen in de uitoefening van hun ambtelijke functie ». |
officielles ». | |
B.10.3. L'article 47 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union | B.10.3. Artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de |
européenne dispose : « Toute personne dont les droits et libertés garantis par le droit de l'Union ont été violés a droit à un recours effectif devant un tribunal dans le respect des conditions prévues au présent article. Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable par un tribunal indépendant et impartial, établi préalablement par la loi. Toute personne a la possibilité de se faire conseiller, défendre et représenter. Une aide juridictionnelle est accordée à ceux qui ne disposent pas de ressources suffisantes, dans la mesure où cette aide serait nécessaire pour assurer l'effectivité de l'accès à la justice ». | Europese Unie bepaalt : « Eenieder wiens door het recht van de Unie gewaarborgde rechten en vrijheden zijn geschonden, heeft recht op een doeltreffende voorziening in rechte, met inachtneming van de in dit artikel gestelde voorwaarden. Eenieder heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat vooraf bij wet is ingesteld. Eenieder heeft de mogelijkheid zich te laten adviseren, verdedigen en vertegenwoordigen. Rechtsbijstand wordt verleend aan degenen die niet over toereikende financiële middelen beschikken, voor zover die bijstand noodzakelijk is om de daadwerkelijke toegang tot de rechter te waarborgen ». |
B.11.1. Le droit d'accès au juge constitue un principe général de | B.11.1. Het recht op toegang tot een rechter is een algemeen |
droit qui doit être garanti à chacun dans le respect des articles 10, | rechtsbeginsel dat met inachtneming van de artikelen 10, 11 en 13 van |
11 et 13 de la Constitution, des articles 6 et 13 de la Convention | de Grondwet, van de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de |
européenne des droits de l'homme, et de l'article 47 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne. Il constitue un aspect essentiel du droit à un procès équitable et est fondamental dans un Etat de droit. De plus, le droit de s'adresser à un juge concerne tout autant la liberté d'agir en justice que celle de se défendre. B.11.2. Le droit d'accès au juge n'est cependant pas absolu. Il peut faire l'objet de restrictions financières pour autant que celles-ci ne portent pas atteinte à l'essence même de ce droit. Les restrictions à ce droit doivent être raisonnablement proportionnées au but légitime | rechten van de mens en van artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie aan eenieder moet worden gewaarborgd. Het vormt een wezenlijk aspect van het recht op een eerlijk proces en is fundamenteel in een rechtsstaat. Het recht om zich tot een rechter te wenden, heeft bovendien zowel betrekking op de vrijheid om in rechte op te treden als op de vrijheid om zich te verdedigen. B.11.2. Het recht op toegang tot een rechter is evenwel niet absoluut. Het kan het voorwerp uitmaken van financiële beperkingen, voor zover die beperkingen geen afbreuk doen aan de essentie zelf van dat recht. De beperkingen van dat recht moeten redelijk evenredig zijn met het |
qu'elles poursuivent (CEDH, Stagno c. Belgique, 7 juillet 2009, § 25). | gewettigde doel dat zij nastreven (EHRM, 7 juli 2009, Stagno t. |
La réglementation à cet égard doit servir les buts de sécurité | België, § 25). De reglementering dienaangaande moet de rechtszekerheid |
juridique et de bonne administration de la justice et ne peut donc | en de goede rechtsbedeling nastreven en mag dusdanig geen beperkingen |
induire des restrictions empêchant le justiciable de voir la substance | opleveren die de rechtzoekende verhinderen de inhoud van zijn geschil |
de son litige tranchée par la juridiction compétente (CEDH, 7 juillet | voor de bevoegde rechter te brengen (EHRM, 7 juli 2009, Stagno t. |
2009, Stagno c. Belgique, § 25; 29 mars 2011, RTBF c. Belgique, § 69). | België, § 25; 29 maart 2011, RTBF t. België, § 69). |
B.12. Il ressort de l'exposé des motifs de la loi attaquée, cité en | B.12. Uit de in B.1.2 aangehaalde memorie van toelichting bij de |
B.1.2, que par la réforme attaquée, le législateur a entendu | bestreden wet blijkt dat de wetgever met de bestreden hervorming het |
simplifier le système des droits de rôle, responsabiliser le | systeem van de rolrechten heeft willen vereenvoudigen, de |
rechtzoekende heeft willen responsabiliseren, een budgettair oogmerk | |
justiciable, réaliser des économies budgétaires et « rendre les droits | heeft beoogd en « de rolrechten in verhouding [heeft willen] brengen |
de mise au rôle proportionnels aux frais de fonctionnement de la | met de werkingskosten van de rechtspraak » (Parl. St., Kamer, |
jurisprudence » (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC 54-0906/001, p. | 2014-2015, DOC 54-0906/001, p. 5). Dat laatste doel, dat in de memorie |
5). Ce dernier objectif, qui est mentionné dans l'exposé des motifs du | van toelichting bij het wetsontwerp wordt vermeld ter verantwoording |
projet de loi pour justifier la mesure attaquée au regard des | van de bestreden maatregel ten aanzien van het wettigheids- en het |
principes de légalité et de proportionnalité, est également celui | evenredigheidsbeginsel, is tevens het doel waarnaar de minister |
auquel le ministre s'est référé en commission de la Chambre des | verwees in de commissie van de Kamer van volksvertegenwoordigers |
représentants (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC 54-0906/003, p. 3). | (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC 54-0906/003, p. 3). Door de |
En faisant varier les droits de mise au rôle en fonction de la valeur | rolrechten te laten differentiëren naar gelang van de waarde van de |
de la demande, le législateur tente ainsi « de les mettre en | vordering betracht de wetgever aldus de rolrechten « in |
adéquation avec l'action et les coûts présumés de l'appareil | overeenstemming te brengen met de vermoede inspanning en kosten van |
judiciaire » (ibid., DOC 54-0906/001, p. 7). | het gerechtelijke apparaat » (ibid., DOC 54-0906/001, p. 7). |
B.13. La Cour doit tout d'abord vérifier si le critère de distinction | B.13. Allereerst dient het Hof te onderzoeken of het criterium van |
entre les justiciables, en ce qui concerne le droit de rôle à payer, | onderscheid tussen rechtzoekenden wat het bedrag van het te betalen |
qui est basé sur la valeur de la demande est pertinent pour réaliser | rolrecht betreft, steunend op de waarde van de vordering, pertinent is |
l'objectif principal du législateur de rendre les droits de mise au rôle proportionnels aux frais de fonctionnement de la jurisprudence. Il est possible que des actions qui ont un enjeu financier limité s'avèrent complexes et entraînent une charge de travail importante pour l'appareil judiciaire. A l'inverse, des demandes ayant un enjeu financier important peuvent s'avérer simples à examiner. Il a été souligné, au cours des travaux préparatoires, que le lien entre la valeur de la demande et sa complexité n'est pas absolu. Ainsi par exemple, les affaires relatives à des servitudes peuvent être complexes alors que l'enjeu n'est que minime, tandis que l'examen d'un litige portant sur une facture impayée d'un montant important peut | ter verwezenlijking van de hoofddoelstelling van de wetgever om de rolrechten in verhouding te brengen met de werkingskosten van de rechtspraak. Vorderingen met een beperkte financiële inzet kunnen een ingewikkeld karakter vertonen en een hoge werklast voor het gerechtelijke apparaat meebrengen. Omgekeerd kan de behandeling van vorderingen met een hoge financiële inzet eenvoudig blijken. Tijdens de parlementaire voorbereiding is erop gewezen dat het verband tussen de waarde van de vordering en de complexiteit ervan niet vaststaat. Zo kunnen bijvoorbeeld rechtszaken in verband met een erfdienstbaarheid ingewikkeld zijn, ook al staat er slechts een gering belang op het spel, terwijl de behandeling van een geschil over een onbetaalde factuur van een aanzienlijk bedrag eenvoudig kan blijken |
s'avérer simple (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC 54-0906/003, p. 10). | (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC 54-0906/003, p. 10). |
On n'aperçoit pas davantage, en ce qui concerne les droits de rôle | Er valt evenmin in te zien dat, wat de rolrechten voor het Hof van |
pour la Cour de cassation, le lien qui existerait entre la valeur de | Cassatie betreft, er enig verband zou bestaan tussen de waarde van de |
la demande en appel et la charge de travail qu'entraînerait l'examen | vordering in hoger beroep en de werklast die de behandeling van een |
d'un pourvoi en cassation. | voorziening in cassatie zou meebrengen. |
Dans son avis du 28 novembre 2014 sur les amendements à un projet de « | In haar advies van 28 november 2014 over de amendementen op een |
loi-programme » (droits de greffe), la section de législation du | ontwerp van « programmawet » (griffierechten), heeft de afdeling |
Conseil d'Etat a observé : | wetgeving van de Raad van State opgemerkt : |
« Leur justification ne peut pas non plus se trouver dans le ' rapport | « Evenmin kan de verantwoording voor die onderscheiden worden gevonden |
équitable avec l'effort escompté pour la justice ', dont le | in de - eveneens in de toelichting vermelde - ' eerlijke verhouding |
commentaire fait également état. La charge de travail qu'entraîne | tot de vermoede inspanning voor Justitie '. De werklast die de |
l'examen d'une cause et le degré de difficulté de celle-ci ne | behandeling van een zaak met zich meebrengt en de moeilijkheidsgraad |
dépendent en effet pas de l'évaluation financière de la demande. Les | van een zaak, hangen immers niet af van de financiële waardering van |
dispositions de l'article 2691, alinéa 1er, en projet, du C. enreg. ne | de eis. De in het ontworpen artikel 2691, eerste lid, van het W.Reg. |
se concilient dès lors pas non plus avec le principe d'égalité et de | vervatte regeling doorstaat derhalve ook niet de toets aan het |
non-discrimination (articles 10 et 11 de la Constitution, article 14 | beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie (artikelen 10 en 11 van |
de la CEDH et articles 20 et 21 de la Charte des droits fondamentaux | de Grondwet, artikel 14 van het EVRM en artikelen 20 en 21 van het |
de l'Union européenne) » (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC | Handvest van de grondrechten van de Europese Unie) » (Parl. St., |
54-0906/001, p. 39). | Kamer, 2014-2015, DOC 54-0906/001, p. 39). |
Sans qu'il soit nécessaire d'examiner si l'augmentation attaquée des | Zonder dat het nodig is na te gaan of de bestreden verhoging van de |
droits de rôle pour les demandes qui excèdent les valeurs maximales | rolrechten voor vorderingen die de diverse door de wetgever ingevoerde |
introduites par le législateur est de nature à entraver l'accès au | waardedrempels overschrijden, van dien aard is dat de toegang tot de |
juge, en particulier pour les justiciables disposant de moyens | rechter erdoor wordt belemmerd, inzonderheid ten aanzien van |
financiers limités, compte tenu du fait que les mesures attaquées | rechtzoekenden met beperkte financiële middelen, ermee rekening |
houdend dat de bestreden maatregelen bijkomend zijn ten aanzien van | |
s'ajoutent à d'autres mesures récentes, mentionnées en B.9, qui | andere recente maatregelen, vermeld in B.9, die de financiële drempels |
relèvent les seuils financier de l'accès à la justice, il suffit de | voor de toegang tot justitie verhogen, volstaat het vast te stellen |
constater que le critère de la valeur de la demande n'est pas | dat het criterium van de waarde niet pertinent is om de voormelde |
pertinent pour réaliser l'objectif précité du législateur. | hoofddoelstelling van de wetgever te verwezenlijken. |
B.14. Les moyens pris de la violation des articles 10 et 11 de la | B.14. De middelen afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 |
Constitution sont fondés. | van de Grondwet zijn gegrond. |
B.15. Les autres moyens, qui ne sauraient conduire à une annulation | B.15. De andere middelen, die niet tot een ruimere vernietiging kunnen |
plus large, ne doivent dès lors pas être examinés. | leiden, moeten bijgevolg niet worden onderzocht. |
En ce qui concerne le maintien des effets | Wat betreft de handhaving van de gevolgen |
B.16. Afin d'éviter les difficultés administratives et budgétaires qui | B.16. Teneinde de administratieve en budgettaire moeilijkheden te |
découleraient de l'annulation des articles 3, 4, 5 et 6 de la loi du | vermijden die uit de vernietiging van de artikelen 3, 4, 5 en 6 van de |
28 avril 2015 et afin de permettre au législateur de modifier la | wet van 28 april 2015 zouden voortvloeien, en teneinde het de wetgever |
législation conformément au présent arrêt, il convient, par | mogelijk te maken de wetgeving aan te passen in overeenstemming met |
application de l'article 8 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la | dit arrest, dienen, met toepassing van artikel 8 van de bijzondere wet |
Cour constitutionnelle, de maintenir définitivement les effets des | van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, de gevolgen van de |
dispositions annulées comme il est indiqué dans le dispositif. | vernietigde bepalingen te worden gehandhaafd zoals is aangegeven in het dictum. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
- annule les articles 3, 4, 5 et 6 de la loi du 28 avril 2015 | - vernietigt de artikelen 3, 4, 5 en 6 van de wet van 28 april 2015 |
modifiant le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de | tot wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en |
greffe en vue de réformer les droits de greffe; | griffierechten teneinde de griffierechten te hervormen; |
- maintient, jusqu'à l'intervention du législateur et au plus tard | |
jusqu'au 31 août 2017, les effets des dispositions annulées à l'égard | - handhaaft, tot het optreden van de wetgever en uiterlijk tot 31 |
des demandes introduites devant une juridiction jusqu'à cette date. | augustus 2017, de gevolgen van de vernietigde bepalingen ten aanzien |
van de vorderingen die bij een rechtscollege zijn ingesteld tot die | |
Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue | datum. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, |
allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
1989 sur la Cour constitutionnelle, le 9 février 2017. | het Grondwettelijk Hof, op 9 februari 2017. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
E. De Groot | E. De Groot |