← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 168/2016 du 22 décembre 2016 Numéros du rôle : 6474, 6475, 6476 et 6486 En
cause : les questions préjudicielles concernant l'article 38, § 6, de la loi relative à la police
de la circulation routière, coordonnée le La Cour constitutionnelle, composée
des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 168/2016 du 22 décembre 2016 Numéros du rôle : 6474, 6475, 6476 et 6486 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 38, § 6, de la loi relative à la police de la circulation routière, coordonnée le La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...) | Uittreksel uit arrest nr. 168/2016 van 22 december 2016 Rolnummers 6474, 6475, 6476 en 6486 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 38, § 6, van de wet betreffende de politie over het wegverkeer, gecoördineerd op 16 maart 1968, ing Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 168/2016 du 22 décembre 2016 | Uittreksel uit arrest nr. 168/2016 van 22 december 2016 |
Numéros du rôle : 6474, 6475, 6476 et 6486 | Rolnummers 6474, 6475, 6476 en 6486 |
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 38, § 6, | In zake : de prejudiciële vragen over artikel 38, § 6, van de wet |
de la loi relative à la police de la circulation routière, coordonnée | betreffende de politie over het wegverkeer, gecoördineerd op 16 maart |
le 16 mars 1968, inséré par l'article 9 de la loi du 9 mars 2014, | 1968, ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 9 maart 2014, gesteld |
posées par le Tribunal correctionnel de Liège, division Verviers. | door de Correctionele Rechtbank Luik, afdeling Verviers. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de |
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. |
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée | Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. |
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, | Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
a. Par jugements des 16 et 23 juin 2016 en cause du ministère public | a. Bij vonnissen van 16 en 23 juni 2016 in zake het openbaar |
contre respectivement G.L., F.B. et L.B., dont les expéditions sont | ministerie tegen respectievelijk G.L., F.B. en L.B., waarvan de |
parvenues au greffe de la Cour le 6 juillet 2016, le Tribunal | expedities ter griffie van het Hof zijn ingekomen op 6 juli 2016, |
correctionnel de Liège, division Verviers, a posé la question | heeft de Correctionele Rechtbank Luik, afdeling Verviers, de volgende |
préjudicielle suivante : | prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 38, § 6, de la loi du 16 mars 1968, tel qu'y introduit par | « Schendt artikel 38, § 6, van de wet van 16 maart 1968, zoals |
l'article 9 de la loi du 9 mars 2014 modifiant la loi relative à la | ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 9 maart 2014 tot wijziging van |
police de la circulation routière, viole-t-il les articles 10 et 11 de | de wet betreffende de politie over het wegverkeer, de artikelen 10 en |
11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 2 van het | |
la Constitution combinés avec les articles 2 du Code pénal, 15 du | Strafwetboek, 15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten |
Pacte international relatif aux droits civils et politiques du 19 | en politieke rechten van 19 december 1966 en 6 van het Verdrag tot |
décembre 1966 et 6 de la Convention de sauvegarde des droits de | bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, |
l'homme et des libertés fondamentales en ce qu'il impose au juge saisi | in zoverre het de rechter bij wie de zaak na de inwerkingtreding van |
après l'entrée en vigueur de la loi du 9 mars 2014, en cas de | de wet van 9 maart 2014 aanhangig is gemaakt, ertoe verplicht om, bij |
condamnation d'un prévenu récidiviste à une peine de déchéance du | een veroordeling van een recidiverende beklaagde tot een straf van |
droit de conduire tout véhicule à moteur, du chef d'une infraction | verval van het recht tot het besturen van een motorvoertuig, wegens |
commise avant l'entrée en vigueur de cette loi, de subordonner la | een overtreding die vóór de inwerkingtreding van die wet is begaan, |
réintégration dans le droit de conduire à la réussite des examens | het herstel van het recht tot sturen afhankelijk te maken van het |
théorique, pratique, médical et psychologique, dès lors que la | slagen voor een theoretisch en een praktisch examen alsook voor een |
geneeskundig en een psychologisch onderzoek, aangezien het opleggen | |
prononciation de ces examens aggrave en fait la situation du prévenu | van die examens en onderzoeken de situatie van de beklaagde in feite |
par rapport à l'état de la législation antérieure ? ». | verergert ten opzichte van de stand van de vroegere wetgeving ? ». |
b. Par jugement du 30 juin 2016 en cause du ministère public contre | b. Bij vonnis van 30 juni 2016 in zake het openbaar ministerie tegen |
M.S., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 19 | M.S., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 19 |
juillet 2016, le Tribunal correctionnel de Liège, division Verviers, a | juli 2016, heeft de Correctionele Rechtbank Luik, afdeling Verviers, |
posé la même question préjudicielle. | dezelfde prejudiciële vraag gesteld. |
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6474, 6475, 6476 et 6486 du | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6474, 6475, 6476 en 6486 van |
rôle de la Cour, ont été jointes. | de rol van het Hof, werden samengevoegd. |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. L'article 38, §§ 1er à 5, de la loi relative à la police de la | B.1.1. Artikel 38, §§ 1 tot 5, van de wet betreffende de politie over |
circulation routière, coordonnée le 16 mars 1968, repris sous la | het wegverkeer, gecoördineerd op 16 maart 1968 (hierna : |
section 1 intitulée « Déchéance prononcée à titre de peine », dispose : | Wegverkeerswet), dat deel uitmaakt van afdeling 1 « Verval uitgesproken als straf », bepaalt : |
« § 1. Le juge peut prononcer la déchéance du droit de conduire un | « § 1. De rechter kan het verval van het recht tot het besturen van |
véhicule à moteur : | een motorvoertuig uitspreken : |
1° s'il condamne du chef d'infraction aux articles 34, 37, 37bis, § 1er, | 1° indien hij veroordeelt wegens overtreding van de artikelen 34, 37, |
49/1 ou 62bis; | 37bis, § 1, 49/1 of 62bis; |
2° s'il condamne du chef d'accident de roulage imputable au fait | 2° indien hij veroordeelt wegens een verkeersongeval te wijten aan het |
personnel de son auteur et que la condamnation est infligée pour cause | persoonlijk toedoen van de dader en de veroordeling wordt uitgesproken |
d'homicide ou de blessures; | wegens doding of verwonding; |
3° s'il condamne du chef d'une des infractions du 2e ou 3e degré | 3° indien hij veroordeelt wegens een van de overtredingen van de |
visées à l'article 29, § 1er; | tweede of de derde graad, zoals bedoeld in artikel 29, § 1; |
3°bis s'il condamne du chef d'un dépassement de la vitesse maximale | 3°bis indien hij veroordeelt wegens het overschrijden van de |
autorisée déterminée dans les règlements pris en exécution des | toegelaten maximumsnelheid bepaald in de reglementen uitgevaardigd op |
présentes lois coordonnées, sur base de l'article 29, § 3, lorsque : | grond van deze gecoördineerde wetten, op basis van artikel 29, § 3, |
- la vitesse maximale autorisée est dépassée de plus de 30 kilomètres | wanneer : - de toegelaten maximumsnelheid met meer dan 30 kilometer per uur en |
par heure et de 40 kilomètres par heure au maximum, ou : | hoogstens 40 kilometer per uur overschreden wordt, of : |
- la vitesse maximale autorisée est dépassée de plus de 20 kilomètres | - de toegelaten maximumsnelheid met meer dan 20 kilometer per uur en |
par heure et de 30 kilomètres par heure au maximum dans une | hoogstens 30 kilometer per uur overschreden wordt in een bebouwde kom, |
agglomération, dans une zone 30, aux abords d'écoles, dans une zone de | in een zone 30, schoolomgeving, erf of woonerf; |
rencontre ou une zone résidentielle; | |
4° s'il condamne du chef d'une infraction quelconque à la présente loi | 4° indien hij veroordeelt wegens enige overtreding van deze wet en van |
et aux règlements pris en exécution de celle-ci et que, dans les trois | de reglementen uitgevaardigd ter uitvoering ervan en de schuldige |
ans précédant l'infraction, le coupable a encouru trois condamnations | binnen drie jaar vóór de overtreding driemaal hieromtrent werd |
dudit chef; | veroordeeld; |
5° s'il condamne du chef d'une infraction aux articles 30, § 1er ou | 5° indien hij veroordeelt wegens overtreding van de artikelen 30, § 1 |
33, § 1er, 33, § 3, 1°. | of 33, § 1, 33, § 3, 1°. |
Les déchéances prononcées en vertu du présent paragraphe seront de | De vervallenverklaringen uitgesproken krachtens deze paragraaf |
huit jours au moins et de cinq ans au plus; elles peuvent toutefois | bedragen ten minste acht dagen en ten hoogste vijf jaar; zij kunnen |
être prononcées pour une période supérieure à cinq ans ou à titre | evenwel uitgesproken worden voor een periode van meer dan vijf jaar of |
définitif, si, dans les trois ans précédant les infractions visées au | voorgoed indien de schuldige binnen de drie jaar vóór de overtredingen |
1° et au 5°, le coupable a encouru une condamnation du chef d'une de | bedoeld in 1° en 5°, veroordeeld is wegens een van deze overtredingen |
ces infractions et dans le cas visé au 4°. | en voor het geval bedoeld in 4°. |
§ 2. Si le juge condamne simultanément du chef d'une infraction à | § 2. Indien de rechter tegelijkertijd veroordeelt wegens een |
l'article 419 du Code pénal et d'une infraction aux articles 29, §§ 1er | overtreding van artikel 419 van het Strafwetboek en wegens een |
et 3, 34, § 2, 35 ou 37bis, § 1er, des présentes lois coordonnées, la | overtreding van de artikelen 29, § 1 en § 3, 34, § 2, 35 of 37bis, § |
1, van deze gecoördineerde wetten, zal het verval van het recht tot | |
déchéance du droit de conduire sera prononcée pour une période de 3 | sturen worden uitgesproken voor een duur van ten minste 3 maanden. |
mois au moins. La réintégration dans le droit de conduire est subordonnée à la | Het herstel in het recht tot sturen is afhankelijk van het slagen voor |
réussite des quatre examens visés au § 3, alinéa 1er. | de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. |
Indien hij tegelijkertijd veroordeelt wegens een overtreding van | |
S'il condamne simultanément du chef d'une infraction à l'article 419 | artikel 419 van het Strafwetboek en wegens een overtreding van de |
du Code pénal et d'une infraction aux articles 36 ou 37bis, § 2, des | artikelen 36 of 37bis, § 2, van deze gecoördineerde wetten, zal het |
présentes lois coordonnées, la déchéance du droit de conduire sera | verval van het recht tot sturen worden uitgesproken voor een periode |
prononcée pour une période de 1 an au moins. | van ten minste 1 jaar. |
La réintégration dans le droit de conduire est subordonnée à la | Het herstel in het recht tot sturen is afhankelijk van het slagen voor |
réussite des quatre examens visés au § 3, alinéa 1er. | de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. |
Indien hij tegelijkertijd veroordeelt wegens een overtreding van | |
S'il condamne simultanément du chef d'une infraction à l'article 420 | artikel 420 van het Strafwetboek en wegens een overtreding van de |
du Code pénal et d'une infraction aux articles 36 ou 37bis, § 2, des | artikelen 36 of 37bis, § 2, van deze gecoördineerde wetten, zal het |
présentes lois coordonnées, la déchéance du droit de conduire sera | verval van het recht tot sturen worden uitgesproken voor een periode |
prononcée pour une période de 6 mois au moins. | van ten minste 6 maanden. |
La réintégration dans le droit de conduire est subordonnée à la | Het herstel in het recht tot sturen is afhankelijk van het slagen voor |
réussite des quatre examens visés au § 3, alinéa 1er. | de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. |
§ 2bis. Sauf dans le cas visé à l'article 37/1, alinéa 1er, ou | § 2bis. Behoudens in geval van artikel 37/1, eerste lid, of als hij |
lorsqu'il subordonne la réintégration dans le droit de conduire à la | het herstel in het recht tot sturen afhankelijk maakt van het slagen |
condition d'avoir satisfait à un ou plusieurs des examens visés au § | voor een of meer van de in § 3 vermelde examens en onderzoeken, kan de |
3, le juge peut ordonner, à l'égard de tout conducteur détenteur d'un | rechter lastens iedere bestuurder houder van een rijbewijs of het als |
permis de conduire ou d'un titre qui en tient lieu, que la déchéance | zodanig geldend bewijs, bevelen dat het effectief verval enkel wordt |
effective sera mise en exécution uniquement : | uitgevoerd : |
- du vendredi 20 heures au dimanche 20 heures; | - van vrijdag om 20 uur tot zondag om 20 uur; |
- à partir de 20 heures la veille d'un jour férié jusqu'à 20 heures le | - van 20 uur op de vooravond van een feestdag tot 20 uur op die |
jour férié même. | feestdag. |
§ 3. Le juge peut subordonner la réintégration dans le droit de | § 3. De rechter kan het herstel in het recht tot sturen afhankelijk |
conduire à la condition d'avoir satisfait à un ou plusieurs des | maken van het slagen voor een of meer van de hiernavermelde examens en |
examens cités ci-après : | onderzoeken : |
1° un examen théorique; | 1° een theoretisch examen; |
2° un examen pratique; | 2° een praktisch examen; |
3° un examen médical; | 3° een geneeskundig onderzoek; |
4° un examen psychologique; | 4° een psychologisch onderzoek; |
5° des formations spécifiques déterminées par le Roi. | 5° specifieke scholingen bepaald door de Koning. |
Les examens prévus par le présent paragraphe ne sont pas applicables | De onderzoeken bedoeld in deze paragraaf zijn niet van toepassing op |
aux titulaires d'un permis de conduire étranger qui ne répondent pas | de houders van een buitenlands rijbewijs die niet voldoen aan de door |
aux conditions fixées par le Roi pour pouvoir obtenir un permis de | de Koning bepaalde voorwaarden om een Belgisch rijbewijs te kunnen |
conduire belge. | verkrijgen. |
§ 4. Le juge doit subordonner la réintégration dans le droit de conduire du déchu du chef d'infraction mentionnée au § 1er, 1° de cet article et présentant un défaut physique ou une affection déterminé par le Roi, en exécution de l'article 23, 3°, à la preuve par le déchu qu'il ne présente plus ce défaut physique ou cette affection. A ces fins, ce dernier introduit une demande par requête donnée au ministère public devant la juridiction qui a prononcé la mesure de déchéance. Cette juridiction statue sans appel. Si la demande est rejetée, elle ne peut être renouvelée avant l'expiration d'un délai de six mois prenant cours à la date du rejet. | § 4. De rechter moet het herstel in het recht tot sturen van de vervallenverklaarde uit hoofde van een veroordeling wegens overtreding vermeld in § 1, 1° van dit artikel, en die bovendien lijdt aan een lichaamsgebrek of een aandoening zoals bepaald door de Koning ter uitvoering van artikel 23, 3°, afhankelijk maken van het bewijs door de vervallenverklaarde dat hij dit lichaamsgebrek of deze aandoening niet meer vertoont. Daartoe dient deze laatste een verzoek in bij een aan het openbaar ministerie gericht verzoekschrift voor het gerecht dat het verval heeft uitgesproken. Tegen de uitspraak van dit gerecht staat geen hoger beroep open. Wordt het verzoek afgewezen dan kan geen nieuw verzoek worden ingediend vóór een termijn van zes maanden, te rekenen van de datum der afwijzing, is verstreken. |
En cas d'infraction aux articles 30, § 1er, 3°, 3°, 35, 36 ou 37bis, § | In geval van overtreding van de artikelen 30, § 1, 3°, 35, 36 of |
2, la réintégration dans le droit de conduire doit être subordonnée à | 37bis, § 2, moet het herstel in het recht tot sturen afhankelijk |
la réussite des examens visés au § 3, 3° et 4°. | worden gemaakt van het slagen voor de onderzoeken bedoeld in § 3, 3° |
§ 5. Le juge doit prononcer la déchéance du droit de conduire et | en 4°. § 5. De rechter moet het verval van het recht tot sturen uitspreken en |
rendre la réintégration du droit de conduire dépendante au moins de la | het herstel van het recht tot sturen minstens afhankelijk maken van |
réussite des examens théorique ou pratique s'il condamne du chef d'une | het slagen voor het theoretisch of praktisch examen indien hij |
infraction commise avec un véhicule à moteur pouvant donner lieu à une | veroordeelt wegens een overtreding begaan met een motorvoertuig die |
déchéance du droit de conduire, et que le coupable est titulaire | tot een verval van het recht tot sturen kan leiden en de schuldige |
depuis moins de deux ans du permis de conduire B. | sinds minder dan twee jaar houder is van het rijbewijs B. |
L'alinéa 1er n'est pas d'application à l'article 38, § 1er, 2°, en cas | Het eerste lid is niet van toepassing op artikel 38, § 1, 2°, in geval |
d'un accident de la circulation avec seulement des blessés légers. | van een verkeersongeval met enkel lichtgewonden. |
L'alinéa 1er n'est pas d'application aux infractions du deuxième degré | Het eerste lid is niet van toepassing op de overtredingen van de |
visées à l'article 29, § 1er ». | tweede graad, zoals bedoeld in artikel 29, § 1 ». |
B.1.2. L'article 38, § 6, de cette loi, qui fait l'objet des questions | B.1.2. Artikel 38, § 6, van de Wegverkeerswet, dat het voorwerp van de |
préjudicielles, a été inséré par l'article 9 de la loi du 9 mars 2014, | prejudiciële vragen uitmaakt, is ingevoegd bij artikel 9 van de wet |
entré en vigueur le 1er janvier 2015. Il dispose : | van 9 maart 2014, in werking getreden op 1 januari 2015. Het bepaalt : |
« Sauf dans le cas visé à l'article 37/1, alinéa 1er, le juge doit | « Behoudens in geval van artikel 37/1, eerste lid, moet de rechter het |
prononcer la déchéance du droit de conduire un véhicule à moteur pour | verval van het recht tot het besturen van een motorvoertuig van ten |
une période de 3 mois au moins, et subordonner la réintégration dans | minste 3 maanden uitspreken, en het herstel van het recht tot sturen |
le droit de conduire à la réussite des quatre examens visés au § 3, | afhankelijk maken van het slagen voor de vier examens en onderzoeken |
alinéa 1er, si le coupable, dans la période de 3 ans à compter du jour | bedoeld in § 3, eerste lid, wanneer de schuldige, in de periode van 3 |
du prononcé d'un précédent jugement de condamnation coulé en force de | jaar te rekenen van de dag van de uitspraak van een vorig veroordelend |
vonnis dat in kracht van gewijsde is gegaan voor één van de | |
chose jugée du chef de l'une des infractions visées aux articles 29, § | overtredingen bedoeld in de artikelen 29, § 1, eerste lid, 29, § 3, |
1er, alinéa 1er, 29, § 3, alinéa 3, 30, §§ 1er, 2 et 3, 33, §§ 1er et | derde lid, 30, §§ 1, 2 en 3, 33, §§ 1 en 2, 34, § 2, 35, 37, 37bis, § |
2, 34, § 2, 35, 37, 37bis, § 1er, 48 et 62bis, commet à nouveau l'une | 1, 48 en 62bis, opnieuw één van deze overtredingen begaat. |
de ces infractions. | |
Si le coupable, dans les 3 ans à compter du jour du prononcé d'un | Wanneer de schuldige binnen 3 jaar te rekenen van de dag van de |
précédent jugement de condamnation coulé en force de chose jugée du | uitspraak van een vorig veroordelend vonnis dat in kracht van gewijsde |
chef de l'une des infractions visées à l'alinéa 1er, commet à nouveau | is gegaan voor één van de in het eerste lid bedoelde overtredingen, |
deux de ces infractions, la déchéance du droit de conduire un véhicule | twee van deze overtredingen opnieuw begaat, bedraagt het verval van |
à moteur est de 6 mois au moins et la réintégration dans le droit de | het recht tot het besturen van een motorvoertuig ten minste 6 maanden |
conduire est subordonnée à la réussite des quatre examens visés au § | en is het herstel van het recht tot sturen afhankelijk van het slagen |
3, alinéa 1er. | voor de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. |
Si le coupable, dans les 3 ans à compter du jour du prononcé d'un | Wanneer de schuldige binnen 3 jaar te rekenen van de dag van de |
uitspraak van een vorig veroordelend vonnis dat in kracht van gewijsde | |
précédent jugement de condamnation coulé en force de chose jugée du | is gegaan voor één van de in het eerste lid bedoelde overtredingen, |
chef de l'une des infractions visées à l'alinéa 1er, commet à nouveau | drie of meer van deze overtredingen opnieuw begaat, bedraagt het |
trois ou plus de ces infractions, la déchéance du droit de conduire un | verval van het recht tot het besturen van een motorvoertuig ten minste |
véhicule à moteur est de 9 mois au moins et la réintégration dans le | 9 maanden en is het herstel van het recht tot sturen afhankelijk van |
droit de conduire est subordonnée à la réussite des quatre examens | het slagen voor de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste |
visés au § 3, alinéa 1er ». | lid ». |
B.2.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de cette | B.2.1. De verwijzende rechter stelt aan het Hof een vraag over de |
disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés | bestaanbaarheid van die bepaling met de artikelen 10 en 11 van de |
avec l'article 2 du Code pénal, avec l'article 15 du Pacte | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 2 van het Strafwetboek, met |
international relatif aux droits civils et politiques et avec | artikel 15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce | politieke rechten en met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de |
qu'elle impose au juge saisi après l'entrée en vigueur de la loi du 9 | rechten van de mens, in zoverre zij het de rechter bij wie de zaak na |
mars 2014, en cas de condamnation d'un prévenu récidiviste à une peine | de inwerkingtreding van de wet van 9 maart 2014 aanhangig is gemaakt, |
de déchéance du droit de conduire tout véhicule à moteur, du chef | ertoe verplicht om, bij een veroordeling van een recidiverende |
d'une infraction commise avant l'entrée en vigueur de cette loi, de | beklaagde tot een straf van verval van het recht tot het besturen van |
subordonner la réintégration dans le droit de conduire à la réussite | een motorvoertuig, wegens een overtreding die vóór de inwerkingtreding |
des examens théorique, pratique, médical et psychologique, dès lors | van die wet is begaan, het herstel in het recht tot sturen afhankelijk |
te maken van het slagen voor een theoretisch en een praktisch examen | |
alsook voor een geneeskundig en een psychologisch onderzoek, aangezien | |
que la prononciation de ces examens aggrave en fait la situation du | het opleggen van die examens en onderzoeken de situatie van de |
prévenu par rapport à la législation antérieure. | beklaagde in feite verergert ten opzichte van de vroegere wetgeving. |
B.2.2. L'article 2 du Code pénal dispose : | B.2.2. Artikel 2 van het Strafwetboek bepaalt : |
« Nulle infraction ne peut être punie de peines qui n'étaient pas | « Geen misdrijf kan worden gestraft met straffen die bij de wet niet |
portées par la loi avant que l'infraction fût commise. | waren gesteld voordat het misdrijf werd gepleegd. |
Si la peine établie au temps du jugement diffère de celle qui était | Indien de straf, ten tijde van het vonnis bepaald, verschilt van die |
portée au temps de l'infraction, la peine la moins forte sera | welke ten tijde van het misdrijf was bepaald, wordt de minst zware |
appliquée ». | straf toegepast ». |
Cette disposition interdit d'appliquer à un prévenu une peine plus | Die bepaling verbiedt om op de beklaagde een strengere straf toe te |
forte que celle qui était applicable au moment de l'infraction. | passen dan die welke van toepassing was op het ogenblik van het |
B.2.3. L'article 15, paragraphe 1, du Pacte international relatif aux | misdrijf. B.2.3. Artikel 15, lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake |
droits civils et politiques dispose : | burgerrechten en politieke rechten bepaalt : |
« Nul ne sera condamné pour des actions ou omissions qui ne | « Niemand kan worden veroordeeld wegens een handelen of nalaten, dat |
constituaient pas un acte délictueux d'après le droit national ou | geen strafbaar feit naar nationaal of internationaal recht uitmaakte |
international au moment où elles ont été commises. De même, il ne sera | ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde. Evenmin, mag een |
infligé aucune peine plus forte que celle qui était applicable au | zwaardere straf worden opgelegd dan die welke ten tijde van het begaan |
moment où l'infraction a été commise. Si, postérieurement à cette | van het strafbare feit van toepassing was. Indien, na het begaan van |
infraction, la loi prévoit l'application d'une peine plus légère, le | het strafbare feit de wet mocht voorzien in de oplegging van een |
délinquant doit en bénéficier ». | lichtere straf, dient de overtreder daarvan te profiteren ». |
B.2.4. La Cour n'est pas compétente pour contrôler la disposition en | B.2.4. Het Hof is niet bevoegd om de in het geding zijnde bepaling te |
cause au regard de normes législatives. Elle prend cependant en compte | toetsen aan wetskrachtige normen. Het houdt echter rekening met het |
le principe général de la non-rétroactivité des lois en matière | algemeen beginsel van de niet-retroactiviteit van de wetten in |
pénale, tel qu'il est notamment exprimé par l'article 15 du Pacte | strafzaken, zoals het met name is uitgedrukt in artikel 15 van het |
international relatif aux droits civils et politiques et par l'article | Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en in |
2 du Code pénal. | artikel 2 van het Strafwetboek. |
B.3.1. Il ressort des motifs des décisions de renvoi que le juge a quo | B.3.1. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissingen blijkt dat de |
verwijzende rechter zich in hoger beroep moet uitspreken over | |
est saisi en appel de jugements du Tribunal de police condamnant les | vonnissen van de Politierechtbank waarbij de beklaagden zijn |
prévenus à une peine de travail ou à une amende ainsi qu'à une | veroordeeld tot een werkstraf of tot een geldboete, alsook tot een |
déchéance du droit de conduire tout véhicule à moteur et subordonnant | verval van het recht tot het besturen van elk motorvoertuig en waarbij |
leur réintégration dans le droit de conduire à la condition d'avoir | hun herstel in het recht tot sturen afhankelijk wordt gemaakt van het |
slagen voor een theoretisch en een praktisch examen en voor een | |
réussi les examens théorique, pratique, médical et psychologique pour | geneeskundig en een psychologisch onderzoek, wegens feiten die zich |
des faits intervenus avant l'entrée en vigueur de l'article 9 de la | hebben voorgedaan vóór de inwerkingtreding van artikel 9 van de wet |
loi du 9 mars 2014. | van 9 maart 2014. |
Le constat que les conditions de la récidive sont réunies conduit, | De vaststelling dat aan de voorwaarden van herhaling is voldaan noopt |
selon le juge a quo, à l'application immédiate, dans ces affaires, de | volgens de verwijzende rechter tot de onmiddellijke toepassing, in die |
la disposition en cause en ce qu'elle oblige le juge à subordonner la | zaken, van de in het geding zijnde bepaling, in zoverre zij de rechter |
réintégration dans le droit de conduire un véhicule à moteur à la | ertoe verplicht het herstel in het recht tot het besturen van een |
réussite des quatre examens, théorique, pratique, médical et | motorvoertuig afhankelijk te maken van het slagen voor een theoretisch |
psychologique, lorsqu'une peine de déchéance est prononcée à | en een praktisch examen en voor een geneeskundig en een psychologisch |
l'encontre d'un prévenu se trouvant en état de récidive. Il se fonde à | onderzoek, wanneer een verval wordt uitgesproken ten aanzien van een |
cet égard sur les arrêts de la Cour de cassation des 1er février 2005 | recidiverende beklaagde. Hij steunt daarvoor op de arresten van het |
(Pas., 2005, n° 64) et 27 avril 2016 (P.15.1468.F) qui ont jugé que | Hof van Cassatie van 1 februari 2005 (Arr. Cass., 2005, nr. 64) en 27 |
l'obligation de se soumettre à ces examens avant d'obtenir la | april 2016 (P.15.1468.F), waarin is geoordeeld dat de verplichting om |
réintégration dans le droit de conduire constitue une mesure de sûreté | die examens af te leggen en onderzoeken te ondergaan teneinde het |
herstel in het recht tot sturen te verkrijgen, een | |
applicable dès l'entrée en vigueur de la loi qui les prévoit, | beveiligingsmaatregel is die van toepassing is vanaf de |
l'article 2 du Code pénal concernant uniquement les peines proprement | inwerkingtreding van de wet die daarin voorziet, waarbij artikel 2 van |
het Strafwetboek alleen betrekking heeft op de eigenlijke straffen en | |
dites et non les mesures de sûreté qui visent à la protection de | niet op de beveiligingsmaatregelen die de bescherming van het algemeen |
l'intérêt général. | belang beogen. |
B.3.2. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle est | B.3.2. Volgens de Ministerraad is de prejudiciële vraag onduidelijk in |
obscure en ce qu'elle ne vise pas un groupe de citoyens de manière | zoverre zij een groep van burgers niet op voldoende nauwkeurige wijze |
suffisamment précise et n'opère aucune comparaison. | beoogt en geen enkele vergelijking maakt. |
Contrairement à ce qu'affirme le Conseil des ministres, la question | In tegenstelling tot wat de Ministerraad verklaart, blijkt uit de |
préjudicielle fait apparaître de manière suffisamment claire quelles | prejudiciële vraag voldoende duidelijk welke categorieën van personen |
catégories de personnes doivent être comparées : les prévenus | moeten worden vergeleken : de recidiverende beklaagden van een |
récidivistes d'une infraction commise avant l'entrée en vigueur de la | overtreding die is begaan vóór de inwerkingtreding van de in het |
disposition en cause selon qu'ils sont condamnés du chef de cette | geding zijnde bepaling naargelang zij voor die overtreding zijn |
infraction avant ou après l'entrée en vigueur de cette disposition. Par ailleurs, lorsqu'une violation du principe d'égalité et de non-discrimination est alléguée en combinaison avec un autre droit fondamental garanti par la Constitution ou par une disposition de droit international, ou découlant d'un principe général du droit, la catégorie de personnes pour lesquelles ce droit fondamental est violé doit être comparée à la catégorie de personnes envers lesquelles ce droit fondamental est garanti. Il ressort du reste du mémoire du Conseil des ministres que celui-ci a bien compris la question et a donc été en mesure de mener une défense utile. | veroordeeld vóór of na de inwerkingtreding van die bepaling. Daarenboven, wanneer een schending van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie wordt aangevoerd, in samenhang gelezen met een ander grondrecht dat in de Grondwet of in een internationaalrechtelijke bepaling is gewaarborgd, of uit een algemeen rechtsbeginsel voortvloeit, dient de categorie van personen voor wie dat grondrecht wordt geschonden, te worden vergeleken met de categorie van personen ten opzichte van wie dat grondrecht wordt gewaarborgd. Uit de memorie van de Ministerraad blijkt overigens dat die de vraag goed heeft begrepen en dus een dienstig verweer heeft kunnen voeren. |
B.4. Il découle des travaux préparatoires de la loi du 9 mars 2014 | B.4. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 9 maart 2014 |
volgt dat de wetgever, teneinde het doel te bereiken dat de | |
qu'en vue d'atteindre l'objectif fixé pour 2020 par les Etats Généraux | Staten-Generaal van de verkeersveiligheid voor 2020 heeft |
de la sécurité routière, conformément à la proposition de la | |
Commission européenne, qui consiste à diminuer le nombre annuel de | vooropgesteld, overeenkomstig het voorstel van de Europese Commissie, |
morts sur les routes, le législateur a voulu prendre des mesures qui | namelijk het jaarlijks aantal verkeersdoden doen dalen, maatregelen |
ont un impact à long terme et notamment renforcer la sévérité de la | heeft willen nemen die een impact op lange termijn hebben en met name |
répression de la récidive en matière d'infractions à la loi relative à | de herhaling bij overtredingen van de wet betreffende de politie over |
la police de la circulation routière (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, | het wegverkeer strenger heeft willen bestraffen (Parl. St., Kamer, |
DOC 53-2880/001, p. 3) : | 2012-2013, DOC 53-2880/001, p. 3) : |
« De plus, la récidive des infractions les plus graves sera punie plus | « Daarnaast wordt recidive van de zwaarste overtredingen zwaarder |
sévèrement. Depuis la modification légale du 2 décembre 2011, il est | bestraft. Sedert de wetswijziging van 2 december 2011 is er reeds |
déjà question de récidive en cas de combinaison de conduite sous | sprake van recidive voor de combinatie rijden onder invloed van |
influence de l'alcool, d'ivresse et de conduite sous l'emprise de | |
drogues. A présent, c'est également le cas pour le délit de fuite, la | alcohol, dronkenschap en rijden onder invloed van drugs. Nu komt daar |
conduite sans permis de conduire, les infractions du quatrième degré, | vluchtmisdrijf, rijden zonder rijbewijs, overtredingen van de vierde |
les infractions les plus graves en matière de vitesse et l'usage d'un | graad, de zwaarste snelheidsovertredingen en het gebruik van de |
détecteur de radar. Lorsque l'on est condamné pour l'une de ces | radardetector bij. Wanneer men veroordeeld wordt voor één van deze |
infractions et que l'on commet à nouveau l'une de ces infractions dans | overtredingen en men één van deze overtredingen opnieuw begaat binnen |
une période de trois ans, le juge devra prononcer une déchéance | een periode van drie jaar, zal de rechter een verplicht verval van het |
obligatoire du droit de conduire un véhicule automobile, à côté de | recht tot het besturen van een motorvoertuig moeten uitspreken, naast |
l'obligation de repasser l'examen théorique et pratique et l'examen | het verplicht opleggen van het theoretisch en praktisch examen en het |
médical et psychologique. La durée de la déchéance obligatoire varie | geneeskundig en psychologisch onderzoek. De duur van het verplicht |
en fonction de ' l'importance ' de la récidive. | verval varieert in functie van de ' mate ' van recidive. |
Une exception à la déchéance obligatoire du droit de conduire est | Een uitzondering op het verplicht verval van het recht tot sturen |
prévue si le juge impose un éthylotest antidémarrage. La combinaison | |
éthylotest antidémarrage - déchéance du week-end, déchéance du | wordt voorzien indien de rechter een alcoholslot oplegt. Ook de |
week-end - examen de réintégration est rendue impossible. En effet, il | combinatie alcoholslot-weekendverval, weekendverval-herstelexamens |
est illogique qu'une personne soit inapte médicalement et | wordt onmogelijk gemaakt. Het is immers niet logisch dat iemand in het |
psychologiquement le week-end et qu'elle ne le soit pas en semaine. | weekend medisch en psychologisch ongeschikt zou zijn maar niet tijdens de week. |
Dans la même logique, la combinaison de la déchéance du droit de | In dezelfde logica wordt ook de combinatie van de beperking van het |
conduire limitée à certaines catégories de véhicules avec des examens | verval tot bepaalde categorieën motorvoertuigen met herstelexamens |
de réintégration est exclue » (ibid., p. 4). | uitgesloten » (ibid., p. 4). |
B.5. Il appartient au législateur, spécialement lorsqu'il entend | B.5. Het staat aan de wetgever, in het bijzonder wanneer hij een plaag |
lutter contre un fléau que d'autres mesures préventives n'ont pu | wil bestrijden die andere preventieve maatregelen tot nog toe |
jusqu'ici suffisamment endiguer, de décider s'il convient d'opter pour une répression aggravée à l'égard de certaines formes de délinquance. Le nombre d'accidents de la route et les conséquences qui en découlent justifient que les auteurs d'atteintes à la sécurité routière fassent l'objet de procédures et de sanctions propres. B.6.1. Pour répondre à la question préjudicielle, la Cour doit déterminer si l'obligation de réussir des examens théorique, pratique, médical et psychologique pour obtenir la réintégration dans le droit de conduire après avoir été déchu par jugement du droit de conduire est une peine. | onvoldoende hebben kunnen indijken, te beslissen of voor een strengere bestraffing van sommige vormen van delinquentie moet worden geopteerd. Het aantal verkeersongevallen en de gevolgen daarvan verantwoorden dat diegenen die de verkeersveiligheid in het gedrang brengen het voorwerp uitmaken van daartoe geëigende procedures en sancties. B.6.1. Om de prejudiciële vraag te beantwoorden moet het Hof nagaan of de verplichting die bestaat in het slagen voor een theoretisch en een praktisch examen en voor een medisch en een psychologisch onderzoek teneinde het herstel in het recht tot sturen te verkrijgen nadat het verval van het recht tot sturen bij vonnis is uitgesproken, een straf is. |
B.6.2. Afin de déterminer l'existence d'une « accusation en matière | B.6.2. Bij het vaststellen van het bestaan van een « strafvervolging » |
pénale » au sens de l'article 6 de la Convention européenne des droits | in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van |
de l'homme, la Cour européenne des droits de l'homme a égard à trois | de mens houdt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens rekening |
critères : « la qualification juridique de la mesure litigieuse en | met drie criteria : « de juridische kwalificatie van de betwiste |
droit national, la nature même de celle-ci, et la nature et le degré | maatregel in het nationaal recht, de aard zelf ervan en de aard en de |
de sévérité de la ' sanction ' » (voy. notamment, concernant le | strengheid van de ' sanctie ' » (zie met name, in verband met de |
retrait immédiat de permis, CEDH, 28 octobre 1999, Escoubet c. | onmiddellijke intrekking van het rijbewijs, EHRM, 28 oktober 1999, |
Belgique, § 32). Cette Cour utilise les mêmes critères pour | Escoubet t. België, § 32). Dat Hof hanteert dezelfde criteria voor de |
l'application de l'article 7 de la Convention précitée, qui a une | toepassing van artikel 7 van het voormelde Verdrag, dat een |
portée analogue à celle de l'article 15 du Pacte international relatif | soortgelijke draagwijdte heeft als artikel 15 van het Internationaal |
aux droits civils et politiques (par exemple, CEDH, 4 octobre 2016, | Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (bv. EHRM, 4 oktober |
Zaja c. Croatie, § 86). | 2016, Zaja t. Kroatië, § 86). |
B.6.3. Comme le relève le juge a quo, la Cour de cassation considère | B.6.3. Zoals de verwijzende rechter opmerkt, is het Hof van Cassatie |
que l'obligation de se soumettre à ces examens avant d'obtenir la | van oordeel dat de verplichting om die examens en onderzoeken te |
réintégration dans le droit de conduire constitue une mesure de | ondergaan alvorens het herstel in het recht tot sturen te verkrijgen, |
sûreté. | een beveiligingsmaatregel vormt. |
B.6.4. La Cour doit encore vérifier si, en raison de sa nature ou de | B.6.4. Het Hof moet voorts nagaan of die verplichting, gelet op de |
sa sévérité, cette obligation doit être considérée comme une peine. | aard of de strengheid ervan, moet worden beschouwd als een straf. |
La Cour européenne rappelle à cet égard dans son arrêt Escoubet c. | Het Europees Hof herinnert in dat opzicht, in zijn reeds aangehaalde |
Belgique précité « que ' selon le sens ordinaire des termes, relèvent | arrest Escoubet t. België, eraan « dat ' volgens de gewone betekenis |
en général du droit pénal les infractions dont les auteurs s'exposent | van de woorden, die overtredingen onder het strafrecht vallen die |
à des peines destinées notamment à exercer un effet dissuasif et qui | aanleiding kunnen geven tot straffen die met name een ontradend effect |
consistent d'habitude en des mesures privatives de liberté et en des | moeten hebben en die gewoonlijk bestaan in vrijheidsbeperkende |
amendes ' (arrêt Özturk précité, pp. 20-21, § 53), à l'exception de ' | maatregelen en geldboeten ' (arrest Özturk, voormeld, pp. 20-21, § |
celles qui par leur nature, leur durée ou leurs modalités d'exécution | 53), met uitzondering van ' die welke wegens de aard, de duur of de |
ne sauraient causer un préjudice important ' (voir, en matière de | uitvoeringsvoorwaarden ervan geen aanzienlijke schade zouden kunnen |
privation de liberté, l'arrêt Engel et autres précité, pp. 34-35, § | berokkenen ' (zie, inzake vrijheidsberoving, het arrest Engel en |
82) » ( § 36). | anderen, voormeld, pp. 34-35, § 82) » ( § 36). |
B.6.5. Contrairement à la déchéance du droit de conduire (voy. l'arrêt | B.6.5. In tegenstelling tot het verval van het recht tot sturen (zie |
n° 88/2016 du 2 juin 2016, B.4.2), l'obligation de réussir des examens | het arrest nr. 88/2016 van 2 juni 2016, B.4.2) is de verplichting om |
théorique, pratique, médical et psychologique pour obtenir la | te slagen voor een theoretisch en een praktisch examen en voor een |
medisch en een psychologisch onderzoek om het herstel in het recht tot | |
réintégration dans le droit de conduire après avoir été déchu par | sturen te verkrijgen nadat het verval van het recht tot sturen bij |
jugement du droit de conduire n'est pas une sanction pénale mais | vonnis is uitgesproken, geen strafrechtelijke sanctie, maar een |
constitue une mesure préventive de sûreté dans un objectif d'intérêt | preventieve beveiligingsmaatregel die een doel van algemeen belang |
général. Ces examens permettent, en effet, de vérifier que l'état | nastreeft. Die examens en onderzoeken maken het immers mogelijk na te |
médical et psychologique de conducteurs dangereux répond aux normes minimales légales requises pour la conduite d'un véhicule en toute sécurité, de manière à réduire le risque de récidive et à garantir la sécurité routière. Les autorités publiques subordonnent, en effet, l'octroi du droit de conduire à la réussite d'examens. Cette mesure fait partie du contrôle de la sécurité routière, en réservant la participation à la circulation avec un véhicule motorisé aux personnes qui ont démontré leur connaissance des règles de circulation et leur aptitude à conduire et qui sont donc suffisamment aptes à se déplacer de manière sûre dans la circulation. B.6.6. L'obligation de réussir des examens théorique, pratique, médical et psychologique pour obtenir la réintégration dans le droit de conduire après avoir été déchu par jugement du droit de conduire ne vise donc pas à sanctionner le conducteur récidiviste, mais à protéger la société contre les comportements irresponsables dans la circulation. La mesure qui vise à s'assurer qu'une personne réunit les capacités et qualifications nécessaires pour circuler sur la voie publique est proportionnée au but poursuivi et ne pourrait pas être considérée comme une mesure pénale uniquement en raison de sa sévérité. Elle n'implique donc pas une décision sur le bien-fondé | gaan of de medische en psychologische toestand van gevaarlijke bestuurders, voldoet aan de wettelijke minimumnormen voor het besturen van een voertuig in alle veiligheid, teneinde het risico van herhaling te beperken en de verkeersveiligheid te waarborgen. Het toekennen van het recht tot sturen door de overheid is immers afhankelijk van het slagen voor examens. Die maatregel past in het kader van het bewaken van de verkeersveiligheid door het deelnemen aan het verkeer met een motorvoertuig voor te behouden aan personen die hun kennis van de verkeersregels en hun rijvaardigheid hebben aangetoond en dus voldoende bekwaam zijn om zich op een veilige manier in het verkeer te begeven. B.6.6. De verplichting om te slagen voor een theoretisch en praktisch examen en voor een medisch en psychologisch onderzoek om het herstel in het recht tot sturen te verkrijgen nadat het verval van het recht tot sturen bij vonnis is uitgesproken, beoogt dus niet de recidiverende bestuurder te bestraffen, maar de maatschappij tegen onverantwoord verkeersgedrag te beschermen. De maatregel die beoogt te waarborgen dat een bestuurder over de vereiste bekwaamheden en kwalificaties beschikt om zich in het verkeer te begeven, is evenredig met de nagestreefde doelstelling en zou niet als een strafmaatregel kunnen worden beschouwd louter vanwege de gestrengheid ervan. Hij houdt dus geen beslissing in over de gegrondheid van een |
d'une accusation en matière pénale au sens de l'article 6 de la | strafvervolging in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor |
Convention européenne des droits de l'homme et ne constitue pas une | de rechten van de mens en vormt geen straf in de zin van artikel 15, |
peine au sens de l'article 15, paragraphe 1, du Pacte international | lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
relatif aux droits civils et politiques. | politieke rechten. |
B.7. La question préjudicielle appelle dès lors une réponse négative. | B.7. De prejudiciële vraag dient derhalve ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 38, § 6, de la loi relative à la police de la circulation | Artikel 38, § 6, van de wet betreffende de politie over het |
routière, coordonnée le 16 mars 1968, inséré par l'article 9 de la loi | wegverkeer, gecoördineerd op 16 maart 1968, ingevoegd bij artikel 9 |
du 9 mars 2014, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution | van de wet van 9 maart 2014, schendt niet de artikelen 10 en 11 van de |
combinés avec l'article 15, paragraphe 1, du Pacte international | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 15, lid 1, van het |
Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en | |
relatif aux droits civils et politiques et avec l'article 6 de la | met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
Convention européenne des droits de l'homme. | |
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 22 décembre 2016. | op 22 december 2016. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
J. Spreutels | J. Spreutels |