← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 157/2016 du 8 décembre 2016 Numéro du rôle : 6392 En cause :
la question préjudicielle relative à l'article 2 de la loi du 7 mai 2009 « portant assentiment à et exécution
de l'Avenant, signé à Bruxelles le 12 décembre 20 La Cour constitutionnelle, composée
des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges J.-(...)"
Extrait de l'arrêt n° 157/2016 du 8 décembre 2016 Numéro du rôle : 6392 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 2 de la loi du 7 mai 2009 « portant assentiment à et exécution de l'Avenant, signé à Bruxelles le 12 décembre 20 La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges J.-(...) | Uittreksel uit arrest nr. 157/2016 van 8 december 2016 Rolnummer 6392 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2 van de wet van 7 mei 2009 « houdende instemming met en uitvoering van het Avenant, ondertekend te Brussel op 12 decemb Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 157/2016 du 8 décembre 2016 | Uittreksel uit arrest nr. 157/2016 van 8 december 2016 |
Numéro du rôle : 6392 | Rolnummer 6392 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 2 de la loi | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2 van de wet van 7 |
du 7 mai 2009 « portant assentiment à et exécution de l'Avenant, signé | mei 2009 « houdende instemming met en uitvoering van het Avenant, |
à Bruxelles le 12 décembre 2008, à la Convention entre la Belgique et | ondertekend te Brussel op 12 december 2008, bij de Overeenkomst tussen |
la France tendant à éviter les doubles impositions et à établir des | België en Frankrijk tot voorkoming van dubbele belasting en tot |
règles d'assistance administrative et juridique réciproque en matière | regeling van wederzijdse administratieve en juridische bijstand inzake |
d'impôts sur les revenus, signée à Bruxelles le 10 mars 1964 et | inkomstenbelastingen, ondertekend te Brussel op 10 maart 1964 en |
modifiée par les Avenants du 15 février 1971 et du 8 février 1999 », | gewijzigd door de Avenanten van 15 februari 1971 en 8 februari 1999 », |
posée par la Cour d'appel de Bruxelles. | gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges | samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de |
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, P. Nihoul et R. Leysen, | rechters J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, P. Nihoul en R. |
assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De | Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder |
Groot, | voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par arrêt du 17 mars 2016 en cause de l'Etat belge contre Philippe | Bij arrest van 17 maart 2016 in zake de Belgische Staat tegen Philippe |
Delsaut et Alessandra Timmerman, dont l'expédition est parvenue au | Delsaut en Alessandra Timmerman, waarvan de expeditie ter griffie van |
greffe de la Cour le 7 avril 2016, la Cour d'appel de Bruxelles a posé | het Hof is ingekomen op 7 april 2016, heeft het Hof van Beroep te |
la question préjudicielle suivante : | Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 2 de la loi du 7 mai 2009 portant assentiment à et | « Schendt artikel 2 van de wet van 7 mei 2009 houdende instemming met |
exécution de l'Avenant, signé à Bruxelles, le 12 décembre 2008, à la | en uitvoering van het Avenant, ondertekend te Brussel op 12 december |
Convention entre la Belgique et la France tendant à éviter les doubles | 2008, bij de Overeenkomst tussen België en Frankrijk tot voorkoming |
impositions et à établir des règles d'assistance administrative et | van dubbele belasting en tot regeling van wederzijdse administratieve |
juridique réciproque en matière d'impôts sur les revenus, signée à | en juridische bijstand inzake inkomstenbelastingen, ondertekend te |
Bruxelles le 10 mars 1964 et modifiée par les Avenants du 15 février | Brussel op 10 maart 1964 en gewijzigd door de Avenanten van 15 |
1971 et du 8 février 1999, viole-t-il les articles 10, 11 et 172 de la | februari 1971 en 8 februari 1999, de artikelen 10, 11 en 172 van de |
Constitution, s'il est interprété en ce sens qu'il s'applique | Grondwet indien het zo wordt geïnterpreteerd dat het met terugwerkende |
rétroactivement aux exercices d'imposition 2009 et 2010, sans | kracht van toepassing is op de aanslagjaren 2009 en 2010, zonder |
distinction entre les contribuables domiciliés dans une commune située | onderscheid tussen belastingplichtigen die hun woonplaats hebben in |
dans la zone frontalière belge au sens de l'article 11, § 2, c), | een gemeente gelegen in de Belgische grenszone in de zin van artikel |
alinéa 2, de la convention belgo-française préventive de la double | 11, § 2, c), tweede lid, van het Belgisch-Frans |
imposition et les contribuables domiciliés dans une commune située en | dubbelbelastingverdrag, en belastingplichtigen die hun woonplaats |
dehors de cette zone frontalière, compte tenu du fait que, selon la | hebben in een gemeente gelegen buiten die grenszone, ermee rekening |
jurisprudence de la Cour constitutionnelle, la rétroactivité de la loi | houdend dat volgens de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof de |
d'assentiment précitée est justifiée en ce qui concerne les communes | terugwerkende kracht van de voormelde instemmingswet verantwoord is |
situées dans la zone frontalière belge ? ». | wat betreft de gemeenten gelegen in de Belgische grenszone ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La question préjudicielle concerne l'article 2 de la loi du 7 mai | B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 2 van de wet |
2009 « portant assentiment à et exécution de l'Avenant, signé à | van 7 mei 2009 « houdende instemming met en uitvoering van het |
Bruxelles le 12 décembre 2008, à la Convention entre la Belgique et la | Avenant, ondertekend te Brussel op 12 december 2008, bij de |
France tendant à éviter les doubles impositions et à établir des | Overeenkomst tussen België en Frankrijk tot voorkoming van dubbele |
règles d'assistance administrative et juridique réciproque en matière | belasting en tot regeling van wederzijdse administratieve en |
juridische bijstand inzake inkomstenbelastingen, ondertekend te | |
d'impôts sur les revenus, signée à Bruxelles le 10 mars 1964 et | Brussel op 10 maart 1964 en gewijzigd door de Avenanten van 15 |
modifiée par les Avenants du 15 février 1971 et du 8 février 1999 ». | februari 1971 en 8 februari 1999 ». |
Cet article 2 dispose : | Dat artikel 2 bepaalt : |
« L'Avenant, signé à Bruxelles le 12 décembre 2008, à la Convention | « Het Avenant, ondertekend te Brussel op 12 december 2008, bij de |
entre la Belgique et la France tendant à éviter les doubles | Overeenkomst tussen België en Frankrijk tot voorkoming van dubbele |
impositions et à établir des règles d'assistance administrative et | belasting en tot regeling van wederzijdse administratieve en |
juridique réciproque en matière d'impôts sur les revenus, signée à | juridische bijstand inzake inkomstenbelastingen, ondertekend te |
Bruxelles le 10 mars 1964 et modifiée par les Avenants du 15 février | Brussel op 10 maart 1964 en gewijzigd door de Avenanten van 15 |
1971 et du 8 février 1999, (ci-après ' l'Avenant '), sortira son plein | februari 1971 en 8 februari 1999, (hierna ' het Avenant ' genoemd), |
et entier effet ». | zal volkomen gevolg hebben ». |
La loi du 7 mai 2009 a été publiée au Moniteur belge du 8 janvier | De wet van 7 mei 2009 werd bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad |
2010. | van 8 januari 2010. |
B.2. L'Avenant auquel la loi en cause porte assentiment contient un | B.2. Het Avenant waarmee de in het geding zijnde wet instemt, bevat |
article 3, qui dispose : | een artikel 3 dat bepaalt : |
« Il est ajouté au Protocole final du 10 mars 1964 un point 7 sous le | « In het Slotprotocol van 10 maart 1964 wordt na het punt 6 een punt 7 |
point 6 rédigé comme suit : | toegevoegd dat als volgt luidt : |
' 7. Nonobstant toute autre disposition de la Convention et du | ' 7. Voor het vaststellen van de aanvullende belastingen die worden |
Protocole additionnel relatif aux travailleurs frontaliers, la | |
Belgique tient compte, pour la détermination des taxes additionnelles | gevestigd door de Belgische gemeenten en agglomeraties, houdt België, |
établies par les communes et les agglomérations belges, des revenus | niettegenstaande elke andere bepaling van de Overeenkomst en van het |
professionnels exemptés de l'impôt en Belgique conformément à la | Aanvullend Protocol inzake grensarbeiders, rekening met de |
Convention et audit Protocole. Ces taxes additionnelles sont calculées | beroepsinkomsten die in België vrijgesteld zijn van belasting volgens |
sur l'impôt qui serait dû en Belgique si les revenus professionnels en | de Overeenkomst en dit Protocol. Die aanvullende belastingen worden |
question étaient de source belge. Cette disposition est applicable à | berekend op de belasting die verschuldigd zou zijn in België indien de |
desbetreffende beroepsinkomsten van Belgische oorsprong zouden zijn. | |
compter du 1er janvier 2009 ' ». | Deze bepaling is van toepassing vanaf 1 januari 2009 ' ». |
B.3.1. Selon le Conseil des ministres, la Cour ne serait pas | B.3.1. Volgens de Ministerraad zou het Hof niet bevoegd zijn om van de |
compétente pour connaître de la question préjudicielle car la | prejudiciële vraag kennis te nemen, vermits de in het geding zijnde |
rétroactivité en cause ne découlerait pas de la loi d'assentiment du 7 | terugwerkende kracht niet zou voortvloeien uit de instemmingswet van 7 |
mai 2009, mais de l'application de l'article 3 de l'Avenant du 12 | mei 2009, maar uit de toepassing van artikel 3 van het Avenant van 12 |
décembre 2008. | december 2008. |
B.3.2. Il ressort de la question préjudicielle qu'elle concerne | B.3.2. Uit de prejudiciële vraag blijkt dat zij betrekking heeft op |
l'article 2 de la loi du 7 mai 2009 portant assentiment à et exécution | artikel 2 van de wet van 7 mei 2009 houdende instemming met en |
de l'Avenant précité. | uitvoering van het voormelde Avenant. |
Seules les lois par lesquelles un traité constituant de l'Union | Enkel de wetten waardoor een constituerend verdrag betreffende de |
européenne ou la Convention européenne des droits de l'homme ou un | Europese Unie of het Europees Verdrag voor de rechten van de mens of |
Protocole additionnel à cette Convention reçoit l'assentiment sont | een Aanvullend Protocol bij dat Verdrag instemming verkrijgt, zijn aan |
exclues de la compétence préjudicielle de la Cour (article 26, § 1erbis, | de prejudiciële bevoegdheid van het Hof onttrokken (artikel 26, § |
de la loi spéciale du 6 janvier 1989). | 1bis, van de bijzondere wet van 6 januari 1989). |
La Cour ne peut utilement contrôler une loi d'assentiment à un traité | Het Hof kan een wet houdende instemming met een verdrag niet op |
sans inclure dans son examen le contenu des dispositions pertinentes | zinvolle wijze toetsen zonder de inhoud van de relevante bepalingen |
de ce traité. | van dat verdrag in zijn onderzoek te betrekken. |
Puisque son contrôle inclut l'examen du contenu de l'article 3, | Daar de toetsing van het Hof het onderzoek van de inhoud van het |
précité, de l'Avenant, la Cour doit tenir compte du fait qu'il ne | voormelde artikel 3 van het Avenant omvat, moet het Hof ermee rekening |
s'agit pas d'un acte de souveraineté unilatéral, mais d'une norme | houden dat het niet gaat om een eenzijdige soevereiniteitsakte, maar |
conventionnelle par laquelle la Belgique a pris un engagement de droit | om een verdragsnorm waartoe België zich ten aanzien van een andere |
international à l'égard d'un autre Etat. | Staat volkenrechtelijk heeft verbonden. |
B.3.3. L'exception est rejetée. | B.3.3. De exceptie wordt verworpen. |
B.4.1. Le juge a quo demande à la Cour si la disposition en cause est | B.4.1. De verwijzende rechter wenst van het Hof te vernemen of de in |
compatible avec les articles 10, 11 et 172 de la Constitution | het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en |
lorsqu'elle est interprétée en ce sens qu'elle s'applique | 172 van de Grondwet, indien zij zo wordt geïnterpreteerd dat zij met |
rétroactivement aux exercices d'imposition 2009 et 2010, sans | terugwerkende kracht van toepassing is op de aanslagjaren 2009 en |
distinction entre les contribuables selon qu'ils sont domiciliés dans | 2010, zonder onderscheid tussen belastingplichtigen naargelang zij |
gedomicilieerd zijn in of buiten de Belgische grenszone in de zin van | |
ou en dehors de la zone frontalière belge au sens de l'article 11, § | artikel 11, paragraaf 2, c), tweede lid, van de voormelde Overeenkomst |
2, c), alinéa 2, de la Convention précitée du 10 mars 1964. B.4.2. Cet article 11, § 2, c), alinéa 2, tel qu'il était applicable au litige pendant devant le juge a quo, disposait : « La zone frontalière de chaque Etat comprend toutes les communes situées dans la zone délimitée par la frontière commune aux Etats contractants et une ligne tracée à une distance de vingt kilomètres de cette frontière, étant entendu que les communes traversées par cette ligne sont incorporées dans la zone frontalière ». Il ressort de la décision de renvoi que les intimés devant le juge a quo ne sont pas domiciliés dans la zone frontalière belge au sens de | van 10 maart 1964. B.4.2. Zoals het van toepassing was op het voor de verwijzende rechter hangende geschil bepaalde het tweede lid van dat artikel 11, paragraaf 2, c) : « De grenszone van elke Staat omvat alle gemeenten die gelegen zijn in de zone begrensd door de gemeenschappelijke grens van de overeenkomstsluitende Staten en een lijn getrokken op een afstand van twintig kilometer van die grens, met dien verstande dat de gemeenten die door deze lijn worden doorsneden, in de grenszone worden opgenomen ». Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat de geïntimeerden voor de verwijzende rechter niet zijn gedomicilieerd in de Belgische grenszone |
l'article 11, § 2, c), alinéa 2, précité. | in de zin van het voormelde artikel 11, paragraaf 2, c), tweede lid. |
B.5. L'Avenant auquel la loi en cause porte assentiment a pour objet, | B.5. Het Avenant waarmee de in het geding zijnde wet instemt, heeft, |
en substance, de supprimer le régime fiscal dérogatoire des | in essentie, ten doel de afwijkende fiscale regeling voor |
travailleurs frontaliers établi par la Convention du 10 mars 1964, en | grensarbeiders ingesteld door de Overeenkomst van 10 maart 1964 op te |
heffen, krachtens welke zij belastbaar waren in hun verblijfstaat, en, | |
vertu duquel ceux-ci étaient imposables dans leur Etat de résidence, | in beginsel, de algemene bepalingen krachtens welke zij belastbaar |
et de leur rendre applicable, en principe, les dispositions générales | zijn in de Staat waar zij hun activiteiten uitoefenen op hen |
en vertu desquelles ils le sont dans l'Etat où ils exercent leurs | toepasselijk te maken (Parl. St., Senaat, 2008-2009, nr. 4-1143/1, pp. |
activités (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° 4-1143/1, pp. 2 à 8). | 2 tot 8). |
B.6.1. Les travaux préparatoires de la loi en cause indiquent les | B.6.1. In de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde |
motifs qui ont présidé à l'adoption des dispositions permettant | wet worden de redenen aangegeven die ten grondslag hebben gelegen aan |
d'imposer la taxe communale additionnelle aux contribuables résidant | de aanneming van de bepalingen die het mogelijk maken de aanvullende |
en Belgique mais exerçant en France une activité professionnelle | gemeentebelasting op te leggen aan de belastingplichtigen die in |
België verblijven, maar een voortaan aan de Franse belasting | |
désormais soumise à l'impôt français : | onderworpen beroepsactiviteit in Frankrijk uitoefenen : |
« L'Avenant apporte également une solution aux problèmes financiers de | « Het Avenant biedt tevens een oplossing voor de financiële problemen |
nombre de communes belges. | van heel wat Belgische gemeenten. |
En effet, depuis de nombreuses années, les communes situées dans la | Reeds vele jaren moeten de gemeenten uit de grensstreek met Frankrijk |
zone frontalière avec la France doivent faire face à d'importants | immers het hoofd bieden aan belangrijke financieringsproblemen. Die |
problèmes de financement. Ces problèmes sont dus, notamment, à la | problemen zijn meer bepaald te wijten aan de aanwezigheid op hun |
présence sur leur territoire de résidents (par exemple, des | grondgebied van inwoners (bijvoorbeeld Franse ambtenaren) waarvan de |
fonctionnaires français) dont les revenus professionnels sont | beroepsinkomsten ingevolge de Overeenkomst in Frankrijk belastbaar |
imposables en France en vertu de la Convention. Conformément aux | zijn. Conform de huidige bepalingen van die Overeenkomst betalen die |
dispositions actuelles de cette Convention, ces résidents exonérés de | personen, die in België vrijgesteld zijn van de personenbelasting, |
l'impôt des personnes physiques en Belgique ne paient pas non plus | evenmin gemeentelijke opcentiemen, hetgeen voor de begroting van die |
d'additionnels communaux, ce qui représente un manque à gagner, dans certains cas très important, pour le budget de ces communes. L'imposition en France des travailleurs frontaliers ' belges ' prévue par le nouvel Avenant aurait pu encore accroître l'ampleur de ces problèmes. Il n'en sera toutefois rien. L'Avenant permettra en effet à la Belgique de percevoir les additionnels communaux sur les revenus professionnels de ses résidents - frontaliers ou autres - qui sont exemptés d'impôt en Belgique en vertu de la Convention et de l'Avenant. On peut également noter qu'en ne permettant pas aux personnes ayant | gemeenten een winstderving betekent die in sommige gevallen aanzienlijk kan zijn. De door het nieuwe Avenant voorziene belastingheffing in Frankrijk van ' Belgische ' grensarbeiders had nog voor grotere problemen kunnen zorgen. Dit zal echter niet het geval zijn. Het Avenant zal België immers in de mogelijkheid stellen om gemeentelijke opcentiemen te heffen van de beroepsinkomsten van zijn inwoners - grensarbeiders of anderen - die in België belastingvrijstelling genieten op grond van de Overeenkomst en van het Avenant. |
leur foyer permanent d'habitation en Belgique au 31 décembre 2008 | Door niet toe te staan dat personen die op 31 december 2008 hun |
duurzaam tehuis in België hebben nog langer het voordeel van de | |
d'encore bénéficier du régime frontalier, l'Avenant mettra un terme au | grensarbeidersregeling genieten, zal het Avenant ook een einde maken |
aan het verschijnsel van de massale fiscale emigratie naar de Franse | |
phénomène d'émigration fiscale massive (2 000 contribuables par an) | grensstreek (2 000 belastingplichtigen per jaar), die eveneens nadelig |
vers la zone frontalière française, qui est lui aussi préjudiciable | |
aux finances des communes belges » (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° | is voor de financiën van de Belgische gemeenten » (Parl. St., Senaat, |
4-1143/1, pp. 8 et 9; dans le même sens, ibid., pp. 24 et 25; n° | 2008-2009, nr. 4-1143/1, pp. 8 en 9; in dezelfde zin, ibid., pp. 24 en |
4-1143/2, pp. 3 et 4). | 25; nr. 4-1143/2, pp. 3 en 4). |
Ces dispositions de l'Avenant font écho à l'article 466bis du Code des | Die bepalingen van het Avenant zijn een afspiegeling van artikel |
impôts sur les revenus 1992 (CIR 1992) qui prévoit : | 466bis van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (WIB 1992), dat luidt : |
« Lorsqu'un habitant du Royaume reçoit de l'étranger des revenus | « Wanneer een rijksinwoner beroepsinkomsten uit het buitenland |
professionnels qui sont exonérés de l'impôt des personnes physiques en | |
Belgique en vertu d'une convention internationale préventive de la | verkrijgt die krachtens een internationale overeenkomst ter voorkoming |
double imposition, la taxe communale additionnelle et la taxe | van dubbele belasting in België van personenbelasting zijn |
d'agglomération additionnelle visées à l'article 466 sont néanmoins | vrijgesteld, worden de in artikel 466 bedoelde aanvullende |
gemeentebelasting en aanvullende agglomeratiebelasting desalniettemin, | |
calculées, pour autant que la convention internationale le permette, | voor zover de internationale overeenkomst zulks toelaat, berekend op |
sur l'impôt des personnes physiques qui serait dû en Belgique si les | de personenbelasting die verschuldigd zou zijn in België indien de |
revenus professionnels en question étaient tirés de sources situées en | beroepsinkomsten in kwestie uit bronnen in België zouden zijn |
Belgique ». | verkregen ». |
B.6.2. Les mêmes travaux préparatoires indiquent encore que lesdites | B.6.2. In dezelfde parlementaire voorbereiding wordt voorts aangegeven |
taxes additionnelles peuvent être perçues à partir de l'exercice | dat de genoemde aanvullende belastingen kunnen worden geïnd vanaf het |
d'imposition 2009, se rapportant aux revenus de 2008 (ibid., n° | aanslagjaar 2009, dat betrekking heeft op de inkomsten van 2008 |
4-1143/1, pp. 25 et 51; n° 4-1143/2, p. 3). Jugeant possible que | (ibid., nr. 4-1143/1, pp. 25 en 51; nr. 4-1143/2, p. 3). Omdat de |
wetgever het mogelijk achtte dat de inwerkingtreding van het Avenant | |
l'Avenant tarde à entrer en vigueur (ibid., n° 4-1143/1, p. 36) et | uitbleef (ibid., nr. 4-1143/1, p. 36) en hij zich vragen stelde over |
s'interrogeant sur la durée de la procédure d'approbation en France | de duur van de goedkeuringsprocedure in Frankrijk (Parl. St., Kamer, |
(Doc. parl., Chambre, 2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 4), le | 2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 4), heeft hij in artikel 8 van de wet, |
législateur a prévu, dans l'article 8 de la loi, en vue « | « voornamelijk » teneinde « te verzekeren dat België, mocht de |
principalement [de] garantir, dans l'éventualité où l'Avenant | inwerkingtreding van het Avenant uitblijven, vanaf aanslagjaar 2009 |
tarderait à entrer en vigueur, le droit de la Belgique de percevoir, | gemeentelijke opcentiemen kan heffen van de personenbelasting op de |
dès l'exercice d'imposition 2009, les additionnels communaux à l'impôt | beroepsinkomsten van inwoners van België die op grond van de |
des personnes physiques sur les revenus professionnels des résidents | Overeenkomst en van het Avenant in België vrijgesteld zijn van |
belges qui sont exonérés en Belgique et imposables en France en vertu | belasting en belastbaar zijn in Frankrijk » (Parl. St., Senaat, |
de la Convention et de l'Avenant » (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° | 2008-2009, nr. 4-1143/1, p. 36), bepaald dat de belastingen en de |
4-1143/1, p. 36), que les impôts et suppléments d'impôts résultant de | aanvullende belastingen die voortvloeien uit de toepassing van het |
l'application de l'Avenant pourraient être établis même en dehors des | Avenant zelfs buiten de aanslagtermijnen waarin is voorzien in het WIB |
délais d'imposition prévus par le CIR 1992. | 1992, zouden mogen worden gevestigd. |
B.7. En matière d'impôts sur les revenus, la dette d'impôt naît | B.7. Inzake de inkomstenbelasting ontstaat de belastingschuld |
définitivement à la date de clôture de la période au cours de laquelle | definitief op de datum van afsluiting van de periode waarin de |
les revenus qui constituent la base d'imposition ont été acquis. Par | inkomsten die de belastingbasis uitmaken, verworven zijn. Bovendien is |
ailleurs, est soumise à l'impôt des personnes physiques en Belgique | aan de personenbelasting in België onderworpen elke persoon die op 1 |
toute personne considérée comme habitant du Royaume au 1er janvier de | januari van het jaar waarnaar het aanslagjaar wordt genoemd als |
l'année dont le millésime désigne l'exercice d'imposition (article 308 | rijksinwoner wordt beschouwd (artikel 308 van het WIB 1992) en de |
du CIR 1992) et la taxe communale additionnelle est établie à charge | |
de l'habitant du Royaume qui est imposable dans cette commune (article | aanvullende gemeentebelasting wordt geheven ten laste van de |
467 du CIR 1992). | rijksinwoner die in die gemeente belastbaar is (artikel 467 van het |
B.8. Il résulte des éléments indiqués en B.6.2 que les dispositions en | WIB 1992). B.8. Uit de in B.6.2 aangegeven elementen volgt dat de in het geding |
cause, en ce qu'elles s'appliquent à des faits, actes et situations | zijnde bepalingen, in zoverre zij van toepassing zijn op feiten, |
(les revenus perçus en 2008 et en 2009) qui étaient définitifs au | handelingen en toestanden (de inkomsten verkregen in 2008 en in 2009) |
moment où elles sont entrées en vigueur (la loi d'assentiment a été | die definitief waren voltrokken op het ogenblik dat zij in werking |
publiée au Moniteur belge du 8 janvier 2010), ont un caractère rétroactif. B.9. La rétroactivité de dispositions législatives, qui est de nature à créer une insécurité juridique, ne peut se justifier que par des circonstances particulières, notamment lorsqu'elle est nécessaire pour réaliser un objectif d'intérêt général. B.10.1. L'effet rétroactif des dispositions en cause peut se justifier par le souci de garantir le financement des communes dont les services étaient antérieurement utilisés par des résidents y ayant un foyer permanent d'habitation mais n'y payant pas d'impôts locaux compte tenu du fait qu'ils n'étaient pas soumis à l'impôt belge. Dans cette | zijn getreden (de instemmingswet werd bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 8 januari 2010), een retroactief karakter hebben. B.9. De terugwerkende kracht van wetsbepalingen, die van die aard is dat zij rechtsonzekerheid in het leven kan roepen, kan enkel worden verantwoord op grond van bijzondere omstandigheden, inzonderheid wanneer zij onontbeerlijk is voor de verwezenlijking van een doelstelling van algemeen belang. B.10.1. De terugwerkende kracht van de in het geding zijnde bepalingen kan worden verantwoord door de bekommernis om de financiering te waarborgen van de gemeenten wier diensten vroeger werden gebruikt door inwoners die er een duurzaam tehuis hadden, maar er geen lokale belastingen betaalden, rekening houdend met het feit dat zij niet aan de Belgische belasting waren onderworpen. De wetgever heeft in dat |
optique, le législateur a pu tenir compte de la date du 31 décembre | opzicht rekening kunnen houden met de datum van 31 december 2008, |
2008, à compter de laquelle ces contribuables ne peuvent plus | vanaf wanneer die belastingplichtigen niet langer het voordeel van de |
bénéficier du régime des travailleurs frontaliers (Doc. parl., Sénat, | grensarbeidersregeling kunnen genieten (Parl. St., Senaat, 2008-2009, |
2008-2009, n° 4-1143/1, p. 9). | nr. 4-1143/1, p. 9). |
Les travaux préparatoires indiquent d'ailleurs à propos de l'article 3 | In de parlementaire voorbereiding wordt in verband met artikel 3 van |
de l'Avenant : | het Avenant trouwens aangegeven : |
« Le texte précise que cette disposition est applicable à partir du 1er | « De tekst preciseert dat die bepaling met ingang van 1 januari 2009 |
janvier 2009. En d'autres termes, la Belgique peut, à partir de cette | van toepassing is. Met andere woorden, vanaf die datum mag België voor |
date, tenir compte des revenus professionnels exemptés en vertu de la | het bepalen van de gemeentelijke opcentiemen op de personenbelasting |
Convention et de l'Avenant pour la détermination des additionnels | rekening houden met de beroepsinkomsten die krachtens de Overeenkomst |
communaux à l'impôt des personnes physiques. Afin de traiter tous les | en het Avenant vrijgesteld zijn. Teneinde alle betrokken |
contribuables concernés de la même manière, la disposition sera | belastingplichtigen op dezelfde manier te behandelen, zal de bepaling |
appliquée à partir du premier exercice d'imposition débutant à partir | worden toegepast vanaf het eerste aanslagjaar dat aanvangt vanaf die |
de cette date, soit l'exercice d'imposition 2009 (qui se rapporte aux | datum, te weten aanslagjaar 2009 (dat betrekking heeft op de inkomsten |
revenus de 2008) » (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° 4-1143/1, p. 25; | van 2008) » (Parl. St., Senaat, 2008-2009, nr. 4-1143/1, p. 25; in |
dans le même sens, Doc. parl., Chambre, 2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 6). | dezelfde zin, Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 6). |
B.10.2. Par son arrêt n° 137/2012, précité, la Cour a jugé que la | B.10.2. Bij zijn voormelde arrest nr. 137/2012 heeft het Hof |
mesure en cause ne porte pas une atteinte disproportionnée aux droits | geoordeeld dat de in het geding zijnde maatregel niet op onevenredige |
des contribuables concernés qui sont domiciliés dans la zone | wijze afbreuk doet aan de rechten van de betrokken belastingplichtigen |
frontalière belge et ont perçu des revenus professionnels en 2008 et | die in de Belgische grenszone gedomicilieerd zijn en die in 2008 en |
en 2009 dès lors, d'une part, que le public a été informé de l'Avenant | 2009 bedrijfsinkomsten hebben verkregen, aangezien, enerzijds, het |
dès sa signature (Doc. parl., Chambre, 2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 5) et, d'autre part, comme l'indiquent les travaux préparatoires, que le niveau des impôts auxquels ces contribuables sont soumis en France est en règle moins élevé que celui des impôts auxquels ils étaient soumis en Belgique. B.11. Le fait qu'en l'espèce, contrairement à ce qui était le cas dans l'affaire ayant conduit à l'arrêt n° 137/2012, précité, les contribuables concernés ne soient pas domiciliés dans la zone frontalière belge ne change rien à ce qui précède. En effet, le fait d'habiter ou non dans cette zone frontalière est dénué de toute pertinence, étant donné que, le cas échéant, la mesure en cause s'applique à tous les contribuables, qu'ils soient ou non domiciliés | publiek over het Avenant was voorgelicht zodra het was ondertekend (Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 5) en, anderzijds, zoals aangegeven in de parlementaire voorbereiding, het niveau van de belastingen waaraan die belastingplichtigen in Frankrijk zijn onderworpen, in de regel minder hoog is dan het niveau van de belastingen waaraan zij in België waren onderworpen. B.11. Aan het voorgaande wordt geenszins afbreuk gedaan door het feit dat, in tegenstelling tot de zaak die tot het voormelde arrest nr. 137/2012 heeft geleid, te dezen de betrokken belastingplichtigen niet in de Belgische grenszone zijn gedomicilieerd. Het feit al dan niet in die grenszone te wonen is immers niet relevant, vermits de in het geding zijnde maatregel in voorkomend geval van toepassing is op alle belastingplichtigen, ongeacht of zij al dan niet buiten de Belgische |
en dehors de la zone frontalière belge. Ce point de vue est | grenszone zijn gedomicilieerd. In de parlementaire voorbereiding wordt |
expressément confirmé dans les travaux préparatoires. Le législateur a | die zienswijze uitdrukkelijk bevestigd. De wetgever vermocht bovendien |
pu, en outre, considérer que les finances des communes devaient | ervan uit te gaan dat de financiën van de gemeenten moesten kunnen |
pouvoir être protégées, que ces communes soient ou non situées dans | worden beschermd, ongeacht of die gemeenten al dan niet binnen die |
cette zone. | zone gelegen zijn. |
L'exposé des motifs indique : | In de memorie van toelichting wordt daaromtrent aangegeven : |
« [L']Avenant comporte une disposition qui permettra aux communes | « [Het Avenant bevat] een bepaling die de Belgische gemeenten in de |
belges de percevoir leurs additionnels sur les revenus professionnels | mogelijkheid zal stellen om hun opcentiemen te heffen van de |
de leurs résidents qui sont imposables en France en vertu de la | beroepsinkomsten van hun inwoners die op grond van de Overeenkomst en |
Convention et de l'Avenant. | van het Avenant belastbaar zijn in Frankrijk. |
Cette disposition (analogue à celle qui figure dans la Convention | Deze bepaling (die vergelijkbaar is met die welke voorkomt in de |
belgo-néerlandaise du 5 juin 2001 ainsi que dans la plupart des | Belgisch-Nederlandse Overeenkomst van 5 juni 2001 alsook in de meeste |
conventions récemment conclues par la Belgique) ne concerne donc pas | van de recentelijk door België gesloten overeenkomsten) betreft dus |
seulement les travailleurs frontaliers ' belges ' qui deviennent | niet alleen de ' Belgische ' grensarbeiders die op grond van het |
imposables en France en vertu de l'Avenant mais également tous les | Avenant in Frankrijk belastbaar worden, maar ook alle andere inwoners |
autres résidents de Belgique - qu'ils résident dans la zone | van België - ongeacht of ze in of buiten de grensstreek wonen - van |
frontalière ou en dehors de celle-ci - dont les revenus professionnels | wie de beroepsinkomsten reeds belastbaar waren in Frankrijk op grond |
étaient déjà imposables en France en vertu de la Convention. Cette | van de Overeenkomst. Deze bepaling is van toepassing op de |
disposition est applicable aux revenus professionnels de toute nature | beroepsinkomsten van alle aard die worden beoogd in artikel 23 van het |
visés à l'article 23 du Code des impôts sur les revenus 1992 et donc | Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 en dus niet alleen op de |
pas seulement aux rémunérations des travailleurs salariés » (Doc. | beloningen van de bezoldigde werknemers » (Parl. St., Senaat, |
parl., Sénat, 2008-2009, n° 4-1143/1, pp. 24-25). | 2008-2009, nr. 4-1143/1, pp. 24-25). |
Dans le rapport de la Commission de la Chambre des représentants, on | In het verslag van de Commissie van de Kamer van |
peut lire : | volksvertegenwoordigers staat te lezen : |
« Comme indiqué en page 25 de l'exposé des motifs (Doc Sénat | « Zoals aangestipt op bladzijde 25 van de memorie van toelichting (Doc |
4-1143/1), la Belgique peut donc tenir compte des revenus | Senaat 4-1143/1), kan België, voor de berekening van de gemeentelijke |
professionnels des résidents de Belgique - frontaliers ou autres - qui | opcentiemen op de vanaf 1 januari 2009 vastgestelde personenbelasting, |
sont exemptés en vertu de la Convention et de l'Avenant pour la | dus rekening houden met de beroepsinkomsten van de inwoners van België |
détermination des additionnels communaux à l'impôt des personnes | (grensarbeiders of anderen) die krachtens de Overeenkomst en het |
physiques établi à partir du 1er janvier 2009 » (Doc. parl., Chambre, | Avenant vrijgesteld zijn van belastingen » (Parl. St., Kamer, |
2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 6). | 2008-2009, DOC 52-1858/002, p. 6). |
B.12. La disposition en cause n'est pas incompatible avec les articles | B.12. De in het geding zijnde bepaling is niet onbestaanbaar met de |
10, 11 et 172 de la Constitution. | artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet. |
La question préjudicielle appelle une réponse négative. | De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 2 de la loi du 7 mai 2009 « portant assentiment à et | Artikel 2 van de wet van 7 mei 2009 « houdende instemming met en |
exécution de l'Avenant, signé à Bruxelles le 12 décembre 2008, à la | uitvoering van het Avenant, ondertekend te Brussel op 12 december |
Convention entre la Belgique et la France tendant à éviter les doubles | 2008, bij de Overeenkomst tussen België en Frankrijk tot voorkoming |
impositions et à établir des règles d'assistance administrative et | van dubbele belasting en tot regeling van wederzijdse administratieve |
juridique réciproque en matière d'impôts sur les revenus, signée à | en juridische bijstand inzake inkomstenbelastingen, ondertekend te |
Bruxelles le 10 mars 1964 et modifiée par les Avenants du 15 février | Brussel op 10 maart 1964 en gewijzigd door de Avenanten van 15 |
1971 et du 8 février 1999 », ne viole pas les articles 10, 11 et 172 | februari 1971 en 8 februari 1999 » schendt de artikelen 10, 11 en 172 |
de la Constitution. | van de Grondwet niet. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 8 décembre 2016. | op 8 december 2016. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
E. De Groot | E. De Groot |