← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 103/2016 du 30 juin 2016 Numéro du rôle : 6255 En cause : la
question préjudicielle concernant l'article 58 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du
5 mars 2009 relative à la gestion et à l'assainissement de La Cour constitutionnelle, composée des présidents
E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 103/2016 du 30 juin 2016 Numéro du rôle : 6255 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 58 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 5 mars 2009 relative à la gestion et à l'assainissement de La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...) | Uittreksel uit arrest nr. 103/2016 van 30 juni 2016 Rolnummer : 6255 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 58 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 5 maart 2009 betreffende het beheer en de sanering van veront Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 103/2016 du 30 juin 2016 | Uittreksel uit arrest nr. 103/2016 van 30 juni 2016 |
Numéro du rôle : 6255 | Rolnummer : 6255 |
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 58 de | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 58 van de ordonnantie van |
l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 5 mars 2009 | het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 5 maart 2009 betreffende het |
relative à la gestion et à l'assainissement des sols pollués, posée | beheer en de sanering van verontreinigde bodems, gesteld door de |
par le Tribunal de première instance néerlandophone de Bruxelles. | Nederlandstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de |
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. |
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée | Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. |
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De Groot, | Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 30 juillet 2015 en cause de la SA « Immo W » contre la | Bij vonnis van 30 juli 2015 in zake de nv « Immo W » tegen de nv « |
SA « Infrabel », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | Infrabel », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen |
le 6 août 2015, le Tribunal de première instance néerlandophone de | op 6 augustus 2015, heeft de Nederlandstalige Rechtbank van eerste |
Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : | aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 58 de l'ordonnance du 5 mars 2009 relative à la gestion et | « Schendt artikel 58 van de ordonnantie van 5 maart 2009 betreffende |
à l'assainissement des sols pollués, interprété en ce sens que le juge | het beheer en de sanering van verontreinigde bodems, in de |
n'est pas autorisé, lors de la fixation de l'indemnité | interpretatie dat hieruit volgt dat het de rechter niet is toegestaan |
d'expropriation, à déduire les coûts d'assainissement auxquels il faut | om bij de bepaling van de onteigeningsvergoeding de te verwachten |
s'attendre, viole-t-il les articles 10, 11 et/ou 16 de la Constitution | saneringskosten in mindering te brengen, de artikelen 10, 11 en/of 16 |
? ». | van de Grondwet ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. L'article 58 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale | B.1. Artikel 58 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke |
du 5 mars 2009 relative à la gestion et à l'assainissement des sols | Gewest van 5 maart 2009 betreffende het beheer en de sanering van |
pollués dispose : | verontreinigde bodems bepaalt : |
« § 1er. L'autorité qui souhaite exproprier un terrain demande par | « § 1. De overheid die een terrein wenst te onteigenen, verzoekt het |
lettre recommandée ou par voie électronique à l'Institut une | Instituut per aangetekend schrijven of via elektronische weg om een |
attestation du sol pour chaque parcelle concernée, avant le jugement | bodemattest voor elk betrokken perceel, en dit vóór het voorlopig |
provisionnel rendu par le juge de paix dans le cadre de la procédure | vonnis dat wordt uitgesproken door de vrederechter in het kader van de |
en expropriation. La ou les attestations sont délivrées selon les | onteigeningsprocedure. Het attest of de attesten worden verstrekt in |
modalités visées à l'article 12, §§ 3 et 4. | overeenstemming met de modaliteiten bedoeld in artikel 12, § 3 en § 4. |
§ 2. Une reconnaissance de l'état du sol doit être réalisée à charge | § 2. Voor een terrein dat is opgenomen in de inventaris van de |
de l'autorité expropriante d'un terrain inscrit à l'inventaire de | bodemtoestand in categorie 0, moet er op dit terrein een verkennend |
l'état du sol dans la catégorie 0, sur ce terrain, et ce avant le | bodemonderzoek uitgevoerd worden ten laste van de onteigenende |
jugement provisoire relatif à cette expropriation. | overheid, vóór het voorlopig vonnis betreffende de onteigening. |
L'autorité expropriante fait réaliser d'office la reconnaissance de | De onteigenende overheid laat ambtshalve een verkennend bodemonderzoek |
l'état du sol et peut faire réaliser d'office une étude détaillée sur | uitvoeren en kan ambtshalve een gedetailleerd onderzoek op het |
le terrain concerné. | betreffende terrein laten uitvoeren. |
Les dispositions de la présente ordonnance s'appliquent par analogie, | De bepalingen van deze ordonnantie zijn naar analogie van toepassing, |
moyennant l'exécution des obligations du titulaire de droits réels par | doordat de onteigenende overheid de verplichtingen van de houder van |
l'autorité expropriante ». | zakelijke rechten vervult ». |
B.2.1. Les principales notions de l'ordonnance précitée sont définies à l'article 3 de cette dernière. | B.2.1. Artikel 3 van de voormelde ordonnantie definieert de |
La « pollution du sol » est « toute contamination du sol qui est | voornaamste in die ordonnantie gehanteerde begrippen. |
préjudiciable ou risque d'être préjudiciable, directement ou | Bodemverontreiniging is « elke bodemaantasting die rechtstreeks of |
indirectement, à la santé humaine ou à l'état écologique, chimique ou | onrechtstreeks schadelijk is of schadelijk kan zijn voor de |
quantitatif, ou au potentiel écologique du sol et des masses d'eau, du | volksgezondheid of de ecologische, chemische of kwantitatieve toestand |
fait de l'introduction directe ou indirecte en surface ou dans le sol | of het ecologische potentieel van de bodem en de watermassa's, doordat |
er rechtstreeks of onrechtstreeks stoffen, preparaten, organismen of | |
de substances, préparations, organismes ou microorganismes » (article | micro-organismen zijn aangebracht aan de oppervlakte of zijn |
3, 2°). | binnengedrongen in de bodem » (artikel 3, 2°). |
Selon la cause de la pollution du sol, celle-ci est qualifiée tantôt | Afhankelijk van de oorzaak wordt de bodemverontreiniging |
gekwalificeerd als een eenmalige verontreiniging, een gemengde | |
de « pollution unique », tantôt de « pollution mélangée » ou encore de | verontreiniging of een weesverontreiniging. Een « eenmalige |
« pollution orpheline ». Une « pollution unique » est une « pollution | verontreiniging » is een apart identificeerbare bodemverontreiniging, |
du sol, identifiable distinctement, générée par un exploitant, par un | veroorzaakt door een exploitant, door een houder van zakelijke rechten |
titulaire de droits réels sur le terrain concerné ou, si la pollution | op het betreffende terrein of, indien de verontreiniging is |
a été engendrée après le 20 janvier 2005, par une personne clairement | veroorzaakt na 20 januari 2005, door een eenduidig geïdentificeerde |
identifiée » (article 3, 16°). Une « pollution mélangée » est une « | persoon (artikel 3, 16°). Een « gemengde verontreiniging » is een |
pollution du sol générée par plusieurs personnes dans des proportions | bodemverontreiniging veroorzaakt door verschillende personen in niet |
non identifiables distinctement, dont un exploitant, un titulaire de | afzonderlijk identificeerbare proporties, onder wie een exploitant, |
droits réels sur le terrain concerné ou, si la pollution a été | een houder van zakelijke rechten op het betreffende terrein, of, |
engendrée après le 20 janvier 2005, par une personne clairement | indien de verontreiniging is veroorzaakt na 20 januari 2005, een |
identifiée » (article 3, 17°). Une « pollution orpheline » est une | eenduidig geïdentificeerde persoon (artikel 3, 17°). Een « |
pollution n'entrant pas dans le champ des définitions de la « | weesverontreiniging » is elke bodemverontreiniging die geen eenmalige |
pollution unique » ou de la « pollution mélangée » (article 3, 18°). | verontreiniging of gemengde verontreiniging is (artikel 3, 18°). |
Le traitement d'une pollution du sol peut consister à mettre en oeuvre | De behandeling van een bodemverontreiniging kan bestaan in maatregelen |
des mesures de gestion du risque ou un assainissement. Une mesure de « | van risicobeheer of een sanering. Een maatregel van risicobeheer is |
gestion du risque » est un « traitement de la pollution du sol visant | een behandeling van de bodemverontreiniging om de risico's voor de |
à évaluer les risques pour la santé humaine et l'environnement et à | volksgezondheid en het milieu te beoordelen en die te handhaven of |
les maintenir ou à les rendre tolérables » (article 3, 21°). Un « | aanvaardbaar te maken (artikel 3, 21°). Een sanering is de behandeling |
assainissement » est le « traitement de la pollution du sol visant à | |
atteindre les normes d'assainissement ou à éliminer l'accroissement de | van de bodemverontreiniging om aan de saneringsnormen te voldoen of om |
pollution » (article 3, 22°). | een toename van de verontreiniging uit te sluiten (artikel 3, 22°). |
B.2.2. L'article 13 de l'ordonnance du 5 mars 2009 énumère les faits | B.2.2. Artikel 13 van de ordonnantie van 5 maart 2009 somt de feiten |
qui donnent lieu à une reconnaissance de l'état du sol. Dans certaines | op die aanleiding geven tot het uitvoeren van een verkennend |
circonstances, une telle reconnaissance est requise avant l'aliénation | bodemonderzoek. Een dergelijk onderzoek is, onder bepaalde |
d'un droit réel sur le terrain inscrit à l'inventaire de l'état du sol | omstandigheden, vereist vóór de vervreemding van een zakelijk recht op |
dans la catégorie 0, dans le cadre d'activités à risque, d'une demande | een terrein dat in de inventaris van de bodemtoestand in categorie 0 |
ou de la prolongation d'un permis d'environnement relatif à une | is opgenomen, in het kader van risicoactiviteiten, in het kader van de |
activité à risque, avant la délivrance d'un permis d'urbanisme visant | aanvraag voor of verlenging van een milieuvergunning voor een |
un terrain inscrit à l'inventaire de l'état du sol dans la catégorie | risicoactiviteit, vóór de afgifte van een stedenbouwkundige vergunning |
0, dans le cadre de travaux d'excavation ou lorsqu'un événement ayant | voor een terrein dat in de inventaris van de bodemtoestand in |
categorie 0 is opgenomen, in het kader van uitgravingswerken of indien | |
engendré une pollution du sol survient sur le terrain. Un « état du | op het terrein een gebeurtenis plaatsvindt die bodemverontreiniging |
sol de catégorie 0 » vise « les parcelles potentiellement polluées, | veroorzaakt. Een bodemtoestand van categorie 0 betreft « mogelijk |
c'est-à-dire les parcelles pour lesquelles il existe une présomption | verontreinigde percelen, d.w.z. percelen waarvoor een vermoeden van |
de pollution du sol, y compris les parcelles sur lesquelles s'exerce | bodemverontreiniging bestaat, met inbegrip van de percelen waarop een |
une activité à risque » (article 3, 15°). | risicoactiviteit wordt uitgeoefend » (artikel 3, 15°). |
Une reconnaissance de l'état du sol qui est réalisée avant | Een verkennend bodemonderzoek dat wordt uitgevoerd vóór de |
l'aliénation d'un droit réel sur un terrain inscrit à l'inventaire de | vervreemding van een zakelijk recht op een terrein dat in de |
l'état du sol dans la catégorie 0 est à charge du titulaire du droit | inventaris van de bodemtoestand in categorie 0 is opgenomen, valt ten |
réel. | laste van de houder van het zakelijk recht. |
En vertu de l'article 14 de l'ordonnance du 5 mars 2009, la | Krachtens artikel 14 van de ordonnantie van 5 maart 2009 bepaalt het |
reconnaissance de l'état du sol détermine l'état du sol en mettant en | verkennend bodemonderzoek de toestand van de bodem door een eventuele |
évidence une pollution éventuelle du sol. Elle implique un prélèvement | bodemverontreiniging aan het licht te brengen. Het houdt een beperkte |
limité d'échantillons tenant compte, entre autres, de la localisation | monsterneming in, rekening houdend met onder andere de vermoedelijke |
présumée de la pollution, dont les résultats d'analyse sont comparés | locatie van de verontreiniging, waarvan de analyseresultaten met de |
aux normes d'intervention et d'assainissement. Elle est réalisée sur | interventie- en saneringsnormen worden vergeleken. Het wordt |
une zone délimitée par l'entièreté d'une ou de plusieurs parcelles. | uitgevoerd op een zone waarvan de grenzen overeenstemmen met de |
Elle formule des conclusions motivées par parcelle, quant à | grenzen van één of meer percelen. Het formuleert met redenen omklede |
l'estimation de l'ampleur et de la nature de la pollution, à la | conclusies per perceel wat betreft de raming van de omvang en de aard |
nécessité ou non de réaliser une étude détaillée et, le cas échéant, | van de verontreiniging, de noodzaak om al dan niet een gedetailleerd |
quant au délai de notification d'une telle étude à l'Institut | onderzoek uit te voeren en in voorkomend geval de termijn waarbinnen |
bruxellois pour la gestion de l'environnement. La reconnaissance de | een dergelijk onderzoek aan het Brussels Instituut voor Milieubeheer |
l'état du sol détermine, si possible, le ou les types de pollutions : | moet worden betekend. Het bepaalt indien mogelijk of er sprake is van |
pollution unique, mélangée ou orpheline et, le cas échéant, les | een eenmalige verontreiniging, een gemengde verontreiniging of een |
mesures de sécurité à prendre. | weesverontreiniging, alsook, in voorkomend geval, de te nemen |
veiligheidsmaatregelen. | |
B.2.3. En vertu de l'article 19 de l'ordonnance du 5 mars 2009, | B.2.3. Wanneer een verkennend bodemonderzoek wijst op ofwel een |
lorsqu'une reconnaissance de l'état du sol indique soit un dépassement | overschrijding van de interventienormen, ofwel een overschrijding van |
des normes d'intervention, soit un dépassement des normes | |
d'assainissement et un accroissement de pollution, une étude détaillée | de saneringsnormen en een toename van de verontreiniging, moet |
relative à cette pollution doit être réalisée. Lorsqu'une | krachtens artikel 19 van de ordonnantie van 5 maart 2009 een |
reconnaissance de l'état du sol permet de déterminer distinctement le | gedetailleerd onderzoek naar de verontreiniging worden gevoerd. Indien |
type de pollution, l'étude détaillée est à charge du titulaire de | het verkennend bodemonderzoek het mogelijk maakt het type |
l'obligation de traitement de la pollution. Dans le cas contraire, | verontreiniging te bepalen, is het gedetailleerd onderzoek ten laste |
l'étude détaillée est à charge de la personne tenue de réaliser la | van de houder van de verplichting inzake behandeling van de |
reconnaissance de l'état du sol. | verontreiniging. Zo niet is het ten laste van de persoon die het |
verkennend bodemonderzoek moet uitvoeren. | |
B.2.4. Les articles 20 à 22 de l'ordonnance du 5 mars 2009 déterminent | B.2.4. De artikelen 20 tot 22 van de ordonnantie van 5 maart 2009 |
à qui incombe les obligations relatives à l'assainissement, à la | bepalen wie de houder van de verplichtingen is voor wat betreft de |
gestion du risque et aux mesures de sécurité. | sanering, het risicobeheer en de veiligheidsmaatregelen. |
Lorsqu'une étude détaillée indique la présence d'une pollution | Indien uit het gedetailleerd onderzoek een weesverontreiniging blijkt, |
orpheline, une étude de risque relative à cette pollution doit être | moet een risico-onderzoek worden uitgevoerd ten laste van de |
réalisée à charge de l'exploitant du site concerné par la pollution, | exploitant van de site betrokken bij de verontreiniging, indien zij is |
si celle-ci a été engendrée après le 20 janvier 2005 ou du titulaire | veroorzaakt na 20 januari 2005, of ten laste van de houder van |
de droits réels sur le terrain concerné par la pollution, si celle-ci | zakelijke rechten op het terrein getroffen door de verontreiniging, |
a été engendrée avant le 20 janvier 2005 ou, si elle a été engendrée | indien zij is veroorzaakt vóór 20 januari 2005, of indien zij is |
après le 20 janvier 2005, en absence d'exploitant sur ce terrain | veroorzaakt na 20 januari 2005, bij ontstentenis van een exploitant |
(article 20, § 1er). | van het terrein (artikel 20, § 1). |
Lorsqu'une étude détaillée indique la présence d'une pollution | Indien uit het gedetailleerd onderzoek een gemengde verontreiniging |
mélangée, une étude de risque relative à cette pollution doit être | blijkt, moet een risico-onderzoek worden uitgevoerd ten laste van de |
réalisée à charge de l'exploitant ayant généré une partie de cette | exploitant die een deel ervan heeft veroorzaakt, de houder van |
pollution, du titulaire de droits réels ayant généré une partie de | zakelijke rechten die een deel ervan heeft veroorzaakt, of de |
cette pollution, ou de la personne identifiée ayant généré une partie | geïdentificeerde persoon die een deel ervan heeft veroorzaakt (artikel |
de cette pollution (article 20, § 2). | 20, § 2). |
Lorsque l'étude de risque indique un dépassement des valeurs de | Indien dat risico-onderzoek wijst op een overschrijding van de |
risque, les risques pour la santé humaine et pour l'environnement | risicowaarden, moeten de risico's aanvaardbaar voor de volksgezondheid |
doivent être rendus tolérables, par la réalisation d'un projet de | en het milieu worden gemaakt door het opstellen van een |
gestion du risque et la mise en oeuvre de mesures de gestion du | risicobeheersvoorstel en de uitvoering van risicobeheersmaatregelen, |
risque, ou éventuellement par la réalisation d'un projet | of eventueel door de uitvoering van een saneringsvoorstel of |
d'assainissement et l'exécution de travaux d'assainissement, à charge | saneringswerken ten laste van de persoon die het risico-onderzoek |
de la personne tenue de réaliser l'étude de risque (article 20, § 3). | dient uit te voeren (artikel 20, § 3). |
Lorsque l'étude détaillée indique la présence d'une pollution unique, | Indien uit het gedetailleerd onderzoek een eenmalige verontreiniging |
un projet d'assainissement et des travaux d'assainissement relatifs à | blijkt, moeten een saneringsvoorstel en saneringswerken met betrekking |
cette pollution doivent être réalisés à charge de l'exploitant ayant | tot die verontreiniging worden uitgevoerd ten laste van de exploitant |
généré cette pollution, du titulaire de droits réels ayant généré | die haar heeft veroorzaakt, de houder van zakelijke rechten die haar |
cette pollution ou de la personne identifiée ayant généré cette | heeft veroorzaakt of de geïdentificeerde persoon die haar heeft |
pollution. Les travaux d'assainissement visent à atteindre les normes | veroorzaakt. De saneringswerken hebben tot doel te voldoen aan de |
d'assainissement (article 21). | saneringsnormen (artikel 21). |
Si l'étude détaillée indique que la pollution mélangée a été | Indien uit het gedetailleerde onderzoek blijkt dat de gemengde |
entièrement générée par des personnes visées à l'article 20, § 2, de | verontreiniging volledig werd veroorzaakt door de personen bedoeld in |
l'ordonnance du 5 mars 2009, un traitement de cette pollution par | artikel 20, § 2, van de ordonnantie van 5 maart 2009, moeten de |
assainissement doit être réalisé solidairement à charge des personnes | saneringswerken van de verontreiniging solidair worden uitgevoerd door |
ayant généré la pollution (article 22, § 1er). | de personen die haar hebben veroorzaakt (artikel 22, § 1). |
Si l'étude détaillée démontre que la pollution a été entièrement | Indien uit het gedetailleerd onderzoek blijkt dat de verontreiniging |
générée avant le 1er janvier 1993, un traitement de cette pollution | volledig werd veroorzaakt vóór 1 januari 1993, moet een behandeling |
par gestion du risque doit être réalisé à charge de l'exploitant ou du | van de verontreiniging door risicobeheer worden uitgevoerd ten laste |
van de exploitant of de houder van zakelijke rechten die de | |
titulaire de droits réels ayant généré la pollution (article 22, § 2). | verontreiniging heeft veroorzaakt (artikel 22, § 2). |
B.2.5. L'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009 détermine la | B.2.5. Artikel 24 van de ordonnantie van 5 maart 2009 bepaalt wie |
personne responsable des frais exposés pour la réalisation d'une | aansprakelijk is voor de kosten gemaakt voor de uitvoering van een |
reconnaissance de l'état du sol et pour le traitement de la pollution | verkennend bodemonderzoek en voor de behandeling van de |
par celui ou ceux à qui incombent ces obligations, ainsi que pour les | verontreiniging door de houders van die verplichtingen, alsmede voor |
dommages causés par ces études, mesures ou travaux. | de schade die door die onderzoeken, maatregelen of werken wordt |
En vertu de l'article 24, § 1er, celui qui a généré une pollution du | teweeggebracht. Krachtens artikel 24, § 1, is de aansprakelijke hij die de |
sol est responsable. En vertu de l'article 24, § 2, l'exploitant d'une | bodemverontreiniging heeft veroorzaakt. Krachtens artikel 24, § 2, is |
installation soumise à permis d'environnement est responsable si la | de exploitant van een inrichting onderworpen aan een milieuvergunning |
pollution du sol a été engendrée par l'exploitation de cette | aansprakelijk indien de bodemverontreiniging werd veroorzaakt door de |
installation, à moins qu'il apporte la preuve qu'il n'a pas commis de | uitbating van die inrichting, tenzij indien hij kan bewijzen dat hij |
faute ou de négligence et que la pollution du sol est due à une | geen fout of nalatigheid heeft begaan en dat de verontreiniging te |
émission ou à un événement expressément autorisé. Conformément à | wijten is aan een emissie die of een voorval dat uitdrukkelijk is |
toegestaan. Wanneer verscheidene personen aansprakelijk zijn voor | |
l'article 24, § 3, lorsque plusieurs personnes sont responsables de la | dezelfde verontreiniging, zijn zij krachtens artikel 24, § 3, solidair |
aansprakelijk. | |
même pollution du sol, elles sont solidairement responsables. | De bepalingen van de ordonnantie van 5 maart 2009 doen krachtens |
En vertu de l'article 24, § 4, de l'ordonnance du 5 mars 2009, les | artikel 24, § 4, ervan geen afbreuk aan het recht van de |
dispositions de cette dernière ne portent pas atteinte à la faculté | aansprakelijke persoon om andere rechtsmiddelen aan te wenden om |
dont dispose la personne responsable d'invoquer d'autres moyens de | |
droit pour exercer son recours. En vertu de l'article 24, § 5, ces | verhaal te zoeken. Zij doen krachtens artikel 24, § 5, evenmin afbreuk |
mêmes dispositions ne portent pas atteinte aux autres droits exercés | aan de andere rechten die de benadeelde personen of personen die |
par les personnes lésées ou exposant des frais contre les personnes | kosten aangaan, doen gelden tegen de aansprakelijke of andere |
responsables ou contre d'autres personnes. | personen. |
L'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009 garantit que la personne à | Artikel 24 van de ordonnantie van 5 maart 2009 waarborgt dat de houder |
laquelle incombent des obligations de prendre des mesures de gestion | van de verplichtingen om een maatregel van risicobeheer te nemen of om |
du risque ou à faire réaliser des travaux d'assainissement peut | |
réclamer au pollueur initial le remboursement de tous les frais qu'il | de saneringswerken te doen uitvoeren, de oorspronkelijke vervuiler kan |
a exposés (Doc. parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, | aanspreken voor alle door hem opgelopen kosten (Parl. St., Brussels |
2008-2009, A-533/1, p. 33), du moins lorsque la personne responsable | Hoofdstedelijk Parlement, 2008-2009, A-533/1, p. 33), althans indien |
peut être identifiée et lorsque l'action n'est pas encore prescrite. | de aansprakelijke kan worden geïdentificeerd en solvabel is en indien |
Cette disposition s'inspire du principe du « pollueur payeur » (Doc. | die vordering nog niet is verjaard. Die bepaling is ingegeven door het |
parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, 2008-2009, | beginsel « de vervuiler betaalt » (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk |
A-533/1, p. 9). | Parlement, 2008-2009, A-533/1, p. 9). |
B.2.6. La disposition en cause détermine à qui incombent les | B.2.6. De in het geding zijnde bepaling regelt wie de houder van |
obligations précitées lorsque les parcelles polluées ne font pas | voormelde verplichtingen is indien de verontreinigde percelen niet het |
l'objet d'un transfert consensuel de droits réels mais d'une | voorwerp uitmaken van een consensuele overdracht van zakelijke |
expropriation. Le législateur ordonnanciel entendait tenir compte du | rechten, maar worden onteigend. De ordonnantiegever beoogde rekening |
caractère spécifique d'une expropriation, à savoir son caractère non | te houden met het specifieke karakter van een onteigening, met name |
volontaire (Doc. parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, | het onvrijwillige karakter ervan (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk |
2008-2009, A-533/2, p. 12). | Parlement, 2008-2009, A-533/2, p. 12). |
A cet égard, les travaux préparatoires mentionnent ce qui suit : | Hieromtrent werd in de parlementaire voorbereiding het volgende |
« Les articles 58 et 59 organisent la procédure pour deux faits | vermeld : « De artikels 58 en 59 organiseren de procedure voor twee specifieke |
générateurs particuliers. Leur spécificité entraîne en effet que le | schadeverwekkende feiten. Vanwege hun specificiteit worden de kalender |
calendrier et le titulaire des obligations prévus à l'article 13 | en de houder van de verplichtingen voorzien in artikel 13 enigszins |
soient quelque peu adaptés. | aangepast. |
L'article 58 stipule qu'en cas d'expropriation, c'est l'autorité | Artikel 58 stipuleert dat in geval van onteigening de onteigenende |
expropriante - et non le titulaire de droits réels exproprié - qui doit réaliser, éventuellement d'office, la reconnaissance de l'état du sol. Cette étude doit être réalisée avant le jugement fixant les indemnités provisoires. Tenant compte [lire : compte tenu] du caractère non volontaire de l'expropriation, l'exproprié ne doit en effet pas être tenu [à] la réalisation des premières études. Par ailleurs, afin que l'autorité expropriante puisse disposer d'informations relatives à l'état du sol du terrain exproprié avant l'expropriation, elle peut éventuellement réaliser une étude détaillée, une étude de risque, un projet de gestion du risque ou un projet d'assainissement. Ces informations permettront également au tribunal [de] tenir compte des frais de traitement de la pollution, dans la fixation de l'indemnité provisoire correspondante à l'expropriation. | autoriteit - en niet de houder van de zakelijke rechten - het verkennend bodemonderzoek eventueel automatisch moet uitvoeren. Deze studie dient te worden uitgevoerd alvorens het vonnis tot vaststelling van de tijdelijke vergoedingen wordt uitgesproken. Rekening houdend met het onvrijwillig karakter van de onteigening, is de onteigende inderdaad niet gehouden tot het uitvoeren van de eerste onderzoeken. Daarenboven is het zo dat de autoriteit die wenst te onteigenen, opdat zij over informatie zou kunnen beschikken betreffende de bodemtoestand voor de onteigening, eventueel een gedetailleerde studie, een risicostudie, een risicobeheerontwerp of een saneringsontwerp kan uitvoeren. Door deze informatie zal de rechtbank rekening kunnen houden met de behandelingskosten van de verontreiniging bij het bepalen van de tijdelijke onteigeningsvergoeding. |
Afin de garantir la bonne information de l'autorité expropriante sur | Om te verzekeren dat de onteigenende autoriteit de juiste informatie |
l'application de cette disposition, celle-ci doit demander à | ontvangt inzake de toepassing van deze bepaling, moet ze bij het |
l'Institut une attestation du sol pour toutes les parcelles concernées | Instituut een bodemattest aanvragen dat onder andere bevestigt dat de |
par le terrain à exproprier indiquant notamment si celui-ci est repris | bodem van alle percelen betrokken bij het te onteigenen terrein deel |
dans la catégorie 0 de l'inventaire de l'état du sol. | uitmaakt van de categorie 0 van de inventaris van de bodemtoestand. |
Les dispositions de l'ordonnance découlant de la reconnaissance de | De bepalingen van de ordonnantie, voortvloeiend uit het verkennend |
l'état du sol s'appliquent ensuite par analogie moyennant la prise en | bodemonderzoek, zijn daarna naar analogie van toepassing, door middel |
charge des obligations du titulaire de droits réels exproprié par | van het opnemen door de onteigenende autoriteit van de verbintenissen |
l'autorité expropriante » (Doc. parl., Parlement de | van de eigenaar van de zakelijke rechten » (Parl. St., Brussels |
Bruxelles-Capitale, 2008-2009, A-533/1, pp. 56-57). | Hoofdstedelijk Parlement, 2008-2009, A-533/1, pp. 56-57). |
B.2.7. En vertu de la disposition en cause, les dispositions de | B.2.7. Krachtens de in het geding zijnde bepaling zijn de bepalingen |
l'ordonnance du 5 mars 2009 s'appliquent par analogie au transfert de | van de ordonnantie van 5 maart 2009 naar analogie van toepassing op |
propriété résultant d'une expropriation, en ce que l'autorité | een eigendomsoverdracht die het gevolg is van een onteigening, doordat |
expropriante remplit les obligations du titulaire de droits réels. | de onteigenende overheid de verplichtingen van de houder van zakelijke |
rechten vervult. | |
Dans la mesure où l'exproprié était, en tant que titulaire de droits | In zoverre de onteigende als houder van zakelijke rechten de houder |
réels, celui auquel incombaient les obligations visées aux articles 19 | van de verplichtingen bedoeld in de artikelen 19 tot 22 van de |
à 22 de l'ordonnance du 5 mars 2009, l'autorité expropriante est | ordonnantie van 5 maart 2009 was, neemt de onteigenende overheid |
également subrogée, conformément à la disposition en cause, dans le | krachtens de in het geding zijnde bepaling tevens de in artikel 24 van |
droit d'action récursoire, visé à l'article 24 de l'ordonnance du 5 | de ordonnantie van 5 maart 2009 bedoelde regresvordering ten aanzien |
mars 2009, contre la personne responsable de la pollution. | van de aansprakelijke voor de vervuiling over. |
B.3. Le juge a quo demande à la Cour si la disposition en cause est | B.3. De verwijzende rechter vraagt het Hof of de in het geding zijnde |
bepaling, in de interpretatie dat het de rechter niet is toegestaan om | |
bij de bepaling van de onteigeningsvergoeding de te verwachten | |
compatible avec les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, dans l'interprétation selon laquelle le juge n'est pas autorisé, lors de la | saneringskosten in mindering te brengen, bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet. |
fixation de l'indemnité d'expropriation, à déduire les coûts | |
d'assainissement escomptés. | |
B.4.1. Le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale conteste la | B.4.1. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering betwist de relevantie van |
pertinence de la question préjudicielle pour la solution du litige | de prejudiciële vraag voor de beslechting van het geschil voor de |
devant le juge a quo, en ce qu'il serait question, en l'espèce, d'une | verwijzende rechter, aangezien in casu sprake zou zijn van een « |
« pollution orpheline ». | weesverontreiniging ». |
B.4.2. C'est en règle à la juridiction qui interroge la Cour qu'il | B.4.2. Het staat in de regel aan het rechtscollege dat een |
appartient d'apprécier si la réponse à la question préjudicielle est | prejudiciële vraag aan het Hof stelt, om te oordelen of het antwoord |
utile à la solution du litige qu'elle doit trancher. Ce n'est que | op die vraag nuttig is voor het oplossen van het geschil dat het moet |
lorsque tel n'est manifestement pas le cas que la Cour peut décider | beslechten. Alleen indien dat klaarblijkelijk niet het geval is, kan |
que la question n'appelle pas de réponse. | het Hof beslissen dat de vraag geen antwoord behoeft. |
B.4.3. L'on ne saurait déduire de l'arrêt de renvoi s'il est question, | B.4.3. Uit het verwijzingsvonnis kan niet worden afgeleid of in casu |
en l'espèce, d'une « pollution unique », d'une « pollution mélangée » | sprake is van een « eenmalige verontreiniging », een « gemengde |
ou d'une « pollution orpheline ». Du reste, ni la disposition en | verontreiniging » of een « weesverontreiniging ». Overigens maken noch |
cause, ni l'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009 n'établissent | de in het geding zijnde bepaling, noch artikel 24 van de ordonnantie |
une distinction selon le type de pollution ou l'identité de l'auteur | van 5 maart 2009 een onderscheid naar gelang van het type |
de cette pollution. | verontreiniging of de identiteit van de veroorzaker ervan. |
Il n'apparaît dès lors pas que la réponse à la question préjudicielle | Het blijkt derhalve niet dat het antwoord op de prejudiciële vraag |
ne serait manifestement pas utile à la solution du litige a quo. | klaarblijkelijk niet nuttig zou zijn voor het bodemgeschil. |
B.5.1. La disposition en cause confie à l'autorité expropriante | B.5.1. De in het geding zijnde bepaling draagt het verkennend |
l'obligation de reconnaissance de l'état du sol et les étapes | bodemonderzoek en de verdere stappen in de behandeling van de |
ultérieures de traitement de la pollution éventuellement constatée sur | eventueel vastgestelde vervuiling op het onteigende terrein op aan de |
le terrain exproprié. | onteigenende overheid. |
Elle instaure dès lors une différence de traitement entre les | Aldus behandelt zij de eigenaars van vervuilde terreinen die worden |
propriétaires de terrains pollués qui sont expropriés et les | onteigend anders dan de eigenaars van vervuilde gronden die niet |
propriétaires de sols pollués qui ne sont pas expropriés, ces derniers | |
devant réaliser à leur charge, dans certaines circonstances - et | worden onteigend, aangezien die laatsten onder bepaalde |
notamment s'ils souhaitent vendre le terrain - la reconnaissance de | omstandigheden, en met name indien zij het terrein willen verkopen, |
l'état du sol et entreprendre, le cas échéant, les étapes ultérieures | dienen in te staan voor het verkennend bodemonderzoek en in voorkomend |
du traitement de la pollution constatée. La disposition en cause fait | geval voor de verdere stappen in de behandeling van de vastgestelde |
également naître une différence de traitement entre les propriétaires | vervuiling. Tevens behandelt zij de eigenaars van vervuilde terreinen |
de terrains pollués et les propriétaires de terrains entachés d'un | anders dan de eigenaars van terreinen die zijn behept met een ander |
autre vice. | gebrek. |
B.5.2. Ces différences de traitement sont pertinentes pour atteindre | B.5.2. Die onderscheiden behandelingen zijn pertinent om de met de in |
het geding zijnde bepaling nagestreefde doelstelling te bereiken. De | |
l'objectif poursuivi par la disposition en cause. Le législateur | ordonnantiegever beoogde immers om in het kader van het onderzoek naar |
ordonnanciel entendait en effet tenir compte, dans le cadre de | en de behandeling van de bodemvervuiling rekening te houden met het |
l'analyse et du traitement des sols pollués, du caractère spécifique | specifieke karakter van een onteigening, met name het onvrijwillige |
de l'expropriation, à savoir son caractère non volontaire (Doc. parl., | karakter ervan (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk Parlement, |
Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, 2008 2009, A-533/2, p. 12). | 2008-2009, A-533/2, p. 12). |
B.5.3. L'indemnité d'expropriation correspond, en principe, à la | B.5.3. De onteigeningsvergoeding stemt in beginsel overeen met de |
valeur de marché du bien immobilier. Cette valeur de marché est | marktwaarde van het onroerend goed. Die marktwaarde wordt beïnvloed |
influencée par l'obligation d'assainissement qui grève le bien. Pour | door de op het onteigende goed rustende saneringsverplichting. Bij het |
déterminer la valeur vénale d'un bien immobilier, il faut en effet | bepalen van de venale waarde van een onroerend goed moet immers |
tenir compte de tous les éléments qui influencent cette valeur, | rekening gehouden worden met alle elementen die deze waarde |
favorablement et défavorablement. | beïnvloeden, in gunstige of in ongunstige zin. |
Si l'exproprié a généré la pollution, le tribunal peut, selon les | Indien de onteigende de vervuiling heeft veroorzaakt, kan de rechtbank |
travaux préparatoires de la disposition en cause, tenir compte des | blijkens de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde |
frais de traitement de cette pollution lorsqu'il fixe l'indemnité | bepaling rekening houden met de behandelingskosten van de |
provisoire d'expropriation (Doc. parl., Parlement de la Région de | bodemverontreiniging bij het bepalen van de voorlopige |
onteigeningsvergoeding (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk Parlement, | |
Bruxelles-Capitale, 2008-2009, A-533/1, p. 57). Si tel n'était pas le | 2008-2009, A-533/1, p. 57). Mocht dit niet het geval zijn, zou de |
cas, l'exproprié s'enrichirait de manière abusive. | onteigende zich op onrechtmatige wijze verrijken. |
B.5.4. Si l'exproprié n'a pas généré la pollution et n'est pas tenu à | B.5.4. Indien de onteigende de vervuiling niet heeft veroorzaakt en |
l'obligation d'assainissement, l'article 16 de la Constitution exige | niet saneringsplichtig is, vereist artikel 16 van de Grondwet |
en revanche que le tribunal ne déduise pas les frais de traitement de | daarentegen dat de rechtbank de behandelingskosten van de |
la pollution du sol lorsqu'il fixe le montant de l'indemnité | bodemverontreiniging niet in mindering brengt bij het bepalen van de |
provisoire d'expropriation. Une telle déduction aurait pour | voorlopige onteigeningsvergoeding. Mocht zij dat wel doen, zou dat als |
conséquence que l'exproprié devrait supporter définitivement les coûts | gevolg hebben dat de onteigende de kosten verbonden aan de behandeling |
de traitement et recevrait éventuellement une indemnité | definitief dient te dragen en mogelijkerwijze een te lage |
d'expropriation trop faible, puisqu'il ne dispose pas du droit d'action récursoire visé à l'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : L'article 58 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 5 mars 2009 relative à la gestion et à l'assainissement des sols pollués viole les articles 10, 11 et 16 de la Constitution en ce que les coûts | onteigeningsvergoeding ontvangt, aangezien hij niet over de regresvordering bedoeld in artikel 24 van de ordonnantie van 5 maart 2009 beschikt. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : Artikel 58 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 5 maart 2009 betreffende het beheer en de sanering van verontreinigde bodems schendt de artikelen 10, 11 en 16 van de |
d'assainissement estimés sont déduits de l'indemnité d'expropriation, | Grondwet in zoverre de geraamde behandelingskosten in mindering worden |
lorsque l'exproprié n'a pas causé la pollution des sols et n'est pas | gebracht van de onteigeningsvergoeding wanneer de onteigende de |
tenu à l'obligation d'assainissement. | bodemverontreiniging niet heeft veroorzaakt en niet saneringsplichtig is. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 30 juin 2016. | op 30 juni 2016. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
E. De Groot | E. De Groot |