← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 102/2016 du 30 juin 2016 Numéro du rôle : 6218 En cause : la
question préjudicielle relative à l'article 235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle, posée
par la Cour de cassation. La Cour constitutionnelle,"
Extrait de l'arrêt n° 102/2016 du 30 juin 2016 Numéro du rôle : 6218 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle, posée par la Cour de cassation. La Cour constitutionnelle, | Uittreksel uit arrest nr. 102/2016 van 30 juni 2016 Rolnummer : 6218 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 235bis, § 6, van het Wetboek van strafvordering, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Grondwettelijk Hof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 102/2016 du 30 juin 2016 | Uittreksel uit arrest nr. 102/2016 van 30 juni 2016 |
Numéro du rôle : 6218 | Rolnummer : 6218 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 235bis, § 6, | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 235bis, § 6, van |
du Code d'instruction criminelle, posée par la Cour de cassation. | het Wetboek van strafvordering, gesteld door het Hof van Cassatie. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de |
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. |
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée | Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. |
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De Groot, | Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par arrêt du 12 mai 2015 en cause de S. V.D. et E.P. contre A.L., G.G. | Bij arrest van 12 mei 2015 in zake S. V.D. en E.P. tegen A.L., G.G. en |
et D.V., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 5 juin | D.V., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 5 |
2015, la Cour de cassation a posé la question préjudicielle suivante : | juni 2015, heeft het Hof van Cassatie de volgende prejudiciële vraag |
« L'article 235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle viole-t-il | gesteld : « Schendt het artikel 235bis, § 6, Wetboek van Strafvordering de |
les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec le | artikelen 10 en 11 Grondwet, in samenhang gelezen met het recht op een |
droit à un procès équitable consacré par l'article 6 de la Convention | eerlijk proces uit artikel 6 EVRM en met het algemeen rechtsbeginsel |
européenne des droits de l'homme et avec le principe général relatif | |
aux droits de la défense, en ce que cet article 235bis, § 6, du Code | van het recht van verdediging, in zoverre dit artikel 235bis, § 6, |
d'instruction criminelle prévoit, depuis sa modification par la loi du | Wetboek van Strafvordering er sinds de wijziging ervan door de wet van |
14 décembre 2012, que la chambre des mises en accusation statue - dans | 14 december 2012 in voorziet dat de kamer van inbeschuldigingstelling |
le respect des droits des autres parties - dans quelle mesure les | - met inachtneming van de rechten van de andere partijen - oordeelt in |
pièces annulées déposées au greffe peuvent encore être consultées lors | welke mate de ter griffie neergelegde nietigverklaarde stukken nog in |
de la procédure pénale et utilisées par une partie, et ce dès lors que | de strafprocedure door een partij mogen worden ingezien en aangewend, |
: | en zulks nu : |
- une distinction non raisonnablement justifiée semble ainsi être | - hierdoor een niet redelijk te verantwoorden onderscheid lijkt tot |
établie entre les parties qui étaient déjà présentes devant la | stand gebracht te worden tussen de partijen die reeds aanwezig waren |
juridiction d'instruction au moment où celle-ci a procédé à la purge | voor het onderzoeksgerecht op het ogenblik dat dit tot de zuivering |
des nullités et a également déterminé, dans ce cadre, dans quelle | der nietigheden overging en het in het kader daarvan ook bepaalde in |
mesure les pièces annulées peuvent encore être consultées lors de la | welke mate de nietigverklaarde stukken nog in de strafprocedure mogen |
procédure pénale et utilisées par une partie, et les parties qui ne | worden ingezien en aangewend door een partij, en de partijen die pas |
sont impliquées dans l'affaire pénale pendante qu'ultérieurement; | nadien in de hangende strafzaak worden betrokken; |
- une distinction non raisonnablement justifiée semble ainsi établie | - hierdoor een niet redelijk te verantwoorden onderscheid lijkt tot |
entre les parties qui sont présentes dans une procédure pénale dans le | stand gebracht te worden tussen de partijen die aanwezig zijn in een |
cadre de laquelle la juridiction d'instruction a procédé à la purge | strafprocedure waarbij het onderzoeksgerecht tot de zuivering der |
des nullités et a également déterminé, dans ce cadre, dans quelle | nietigheden overging en het in het kader daarvan ook bepaalde in welke |
mesure les pièces annulées peuvent encore être consultées lors de la | mate de nietigverklaarde stukken nog in de strafprocedure mogen worden |
procédure pénale et utilisées par une partie, et les parties qui sont | ingezien en aangewend door een partij, en de partijen die aanwezig |
présentes dans la procédure pénale dans le cadre de laquelle une telle | zijn in de strafprocedure waarin dergelijke zuivering zich niet |
purge n'a pas eu lieu; | voordeed; |
- la possibilité d'exclure entièrement des éléments de preuve, donc | - de mogelijkheid tot het volledig uitsluiten van bewijsgegevens, dit |
également pour le prévenu comme élément de preuve à décharge, semble | is ook voor de beklaagde als bewijselement à décharge, ook in het |
aussi, de manière générale, contraire tant au droit à un procès | algemeen strijdig lijkt zowel met het recht op het eerlijk proces uit |
équitable, inscrit à l'article 6 de la Convention européenne des | artikel 6 EVRM, als met het recht van verdediging ? ». |
droits de l'homme, qu'au droit de défense ? ». | |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. La Cour est interrogée au sujet de l'article 235bis, § 6, du | B.1.1. Het Hof wordt ondervraagd over artikel 235bis, § 6, van het |
Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été modifié par la loi du | Wetboek van strafvordering, zoals gewijzigd bij de wet van 14 december |
14 décembre 2012 améliorant l'approche des abus sexuels et des faits | 2012 tot verbetering van de aanpak van seksueel misbruik en feiten van |
de pédophilie dans une relation d'autorité. | pedofilie binnen een gezagsrelatie. |
B.1.2. Au moment de la décision de renvoi, l'article 235bis du Code | B.1.2. Op het ogenblik van de verwijzingsbeslissing bepaalde artikel |
d'instruction criminelle disposait : | 235bis van het Wetboek van strafvordering : |
« § 1er. Lors du règlement de la procédure, la chambre des mises en | « § 1. Bij de regeling van de rechtspleging onderzoekt de kamer van |
accusation contrôle, sur la réquisition du ministère public ou à la | inbeschuldigingstelling, op vordering van het openbaar ministerie of |
requête d'une des parties, la régularité de la procédure qui lui est | op verzoek van een van de partijen, de regelmatigheid van de haar |
soumise. Elle peut même le faire d'office. | voorgelegde procedure. Zij kan dit zelfs ambtshalve doen. |
§ 2. La chambre des mises en accusation agit de même, dans les autres | § 2. De kamer van inbeschuldigingstelling handelt op dezelfde wijze in |
cas de saisine. | de andere gevallen waarin ze kennis neemt van de zaak. |
§ 3. Lorsque la chambre des mises en accusation contrôle d'office la | § 3 Wanneer de kamer van inbeschuldigingstelling ambtshalve de |
régularité de la procédure et qu'il peut exister une cause de nullité, | regelmatigheid van de rechtspleging onderzoekt en er een nietigheid, |
d'irrecevabilité ou d'extinction de l'action publique, elle ordonne la | een grond van niet-ontvankelijkheid of van verval van de |
réouverture des débats. | strafvordering kan bestaan, beveelt ze de debatten te heropenen. |
§ 4. La chambre des mises en accusation entend, en audience publique | § 4. De kamer van inbeschuldigingstelling hoort, in openbare |
terechtzitting indien ze op verzoek van een partij daartoe besluit, de | |
si elle en décide ainsi à la demande de l'une des parties, le | opmerkingen van de procureur-generaal, de burgerlijke partij en de |
procureur général, la partie civile et l'inculpé en leurs observations | inverdenkinggestelde, en zulks ongeacht of het toezicht op de regeling |
et ce, que le contrôle du règlement de la procédure ait lieu sur la | van de rechtspleging gebeurt op verzoek van een partij dan wel op |
réquisition du ministère public ou à la requête d'une des parties. | vordering van het openbaar ministerie. |
§ 5. Les irrégularités, omissions ou causes de nullités visées à | § 5. De onregelmatigheden, verzuimen of nietigheden als bedoeld in |
l'article 131, § 1er, ou relatives à l'ordonnance de renvoi, et qui | artikel 131, § 1, of met betrekking tot de verwijzingsbeschikking die |
ont été examinées devant la chambre des mises en accusation ne peuvent | door de kamer van inbeschuldigingstelling zijn onderzocht, kunnen niet |
plus l'être devant le juge du fond, sans préjudice des moyens touchant | meer opgeworpen worden voor de feitenrechter, behoudens de middelen |
à l'appréciation de la preuve. Il en va de même pour les causes | die verband houden met de bewijswaardering. Hetzelfde geldt voor de |
d'irrecevabilité ou d'extinction de l'action publique, sauf | gronden van niet-ontvankelijkheid of van verval van de strafvordering, |
lorsqu'elles ne sont acquises que postérieurement aux débats devant la | behalve wanneer ze zijn ontstaan na de debatten voor de kamer van |
chambre des mises en accusation. Les dispositions du présent | inbeschuldigingstelling. De bepalingen van deze paragraaf zijn niet |
paragraphe ne sont pas applicables à l'égard des parties qui ne sont | van toepassing ten aanzien van de partijen die pas na de verwijzing |
appelées dans l'instance qu'après le renvoi à la juridiction de | naar het vonnisgerecht in de rechtspleging betrokken zijn, behalve |
jugement, sauf si les pièces sont retirées du dossier conformément à | indien de stukken uit het dossier worden verwijderd overeenkomstig |
l'article 131, § 2, ou au § 6 du présent article. | artikel 131, § 2, of overeenkomstig § 6 van dit artikel. |
§ 6. Lorsque la chambre des mises en accusation constate une | § 6. Wanneer de kamer van inbeschuldigingstelling een |
irrégularité, omission ou cause de nullité visée à l'article 131, § 1er, | onregelmatigheid, verzuim of nietigheid als bedoeld in artikel 131, § |
1, of een grond van niet-ontvankelijkheid of van verval van de | |
ou une cause d'irrecevabilité ou d'extinction de l'action publique, | strafvordering vaststelt, spreekt zij, als daartoe grond bestaat, de |
elle prononce, le cas échéant, la nullité de l'acte qui en est entaché | nietigheid uit van de handeling die erdoor is aangetast en van een |
et de tout ou partie de la procédure ultérieure. Les pièces annulées | deel of het geheel van de erop volgende rechtspleging. |
sont retirées du dossier et déposées au greffe du tribunal de première | Nietigverklaarde stukken worden uit het dossier verwijderd en |
instance après l'expiration du délai de cassation. La chambre des | neergelegd ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg, na het |
mises en accusation statue, dans le respect des droits des autres | verstrijken van de termijn voor cassatieberoep. De kamer van |
parties, dans quelle mesure les pièces déposées au greffe peuvent | inbeschuldigingstelling oordeelt, met inachtneming van de rechten van |
encore être consultées lors de la procédure pénale et utilisées par | de andere partijen, in welke mate de ter griffie neergelegde stukken |
une partie. La chambre des mises en accusation indique dans sa | nog in de strafprocedure mogen worden ingezien en aangewend door een |
partij. De kamer van inbeschuldigingstelling geeft in haar beslissing | |
décision à qui il faut rendre les pièces ou ce qu'il advient des | aan, aan wie de stukken moeten worden teruggegeven, dan wel wat er |
pièces annulées ». | gebeurt met de nietigverklaarde stukken. » |
B.1.3. Il ressort du libellé de la question préjudicielle que la Cour | B.1.3. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag blijkt dat aan |
est interrogée sur l'avant-dernière phrase de l'article 235bis, § 6, | het Hof een vraag wordt gesteld over de voorlaatste zin van artikel |
du Code d'instruction criminelle. | 235bis, § 6, van het Wetboek van strafvordering. |
La Cour limite son examen à cette disposition. | Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die bepaling. |
B.2. La juridiction a quo demande si la disposition en cause est | B.2. Het verwijzende rechtscollege wenst van het Hof te vernemen of de |
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés | in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 |
van de Grondwet, in samenhang gelezen met het recht op een eerlijk | |
avec le droit à un procès équitable, garanti par l'article 6 de la | proces, zoals gewaarborgd bij artikel 6 van het Europees Verdrag voor |
Convention européenne des droits de l'homme, et avec le principe | de rechten van de mens, en met het algemeen beginsel van de rechten |
général des droits de la défense, en ce que la chambre des mises en | van verdediging, in zoverre de kamer van inbeschuldigingstelling de |
accusation est compétente pour exclure entièrement des pièces | bevoegdheid heeft om nietigverklaarde stukken volledig uit te sluiten, |
annulées, aussi pour le prévenu, comme élément de preuve à l'appui de sa défense. La juridiction a quo souhaite ensuite savoir si la disposition en cause aboutit à deux autres différences de traitement injustifiées, d'une part, entre les parties qui sont déjà impliquées dans la procédure pénale au moment où la chambre des mises en accusation prononce la nullité des actes irréguliers et les parties qui ne sont impliquées dans la procédure pénale qu'ultérieurement et, d'autre part, entre les parties qui sont impliquées dans une procédure pénale dans laquelle la chambre des mises en accusation prononce la nullité des actes irréguliers et les parties dans une procédure pénale dans laquelle aucune nullité n'a été prononcée. B.3. Le litige pendant devant la juridiction a quo porte sur une décision de la chambre des mises en accusation selon laquelle certaines pièces du dossier sont annulées et selon laquelle ces pièces ne peuvent plus être utilisées par les parties durant la suite de la procédure, alors que les inculpés souhaitent utiliser ces pièces pour leur défense. La Cour limite son examen à cette hypothèse. | ook voor de beklaagde als bewijselement tot staving van zijn verdediging. Voorts wenst het verwijzende rechtscollege van het Hof te vernemen of de in het geding zijnde bepaling leidt tot twee andere niet verantwoorde verschillen in behandeling, enerzijds, tussen de partijen die reeds in de strafprocedure betrokken zijn op het ogenblik dat de kamer van inbeschuldigingstelling de nietigheid van onregelmatige handelingen uitspreekt en de partijen die pas nadien in de strafprocedure betrokken worden en, anderzijds, tussen partijen die betrokken zijn in een strafprocedure waarin de kamer van inbeschuldigingstelling de nietigheid van onregelmatige handelingen uitspreekt en partijen in een strafprocedure waarin geen nietigheid is uitgesproken. B.3. Het voor het verwijzende rechtscollege hangende geschil heeft betrekking op een beslissing van de kamer van inbeschuldigingstelling waarbij bepaalde stukken uit het dossier nietig worden verklaard en wordt geoordeeld dat die stukken niet meer door de partijen mogen worden aangewend in de verdere rechtspleging, terwijl de inverdenkinggestelden die stukken wensen aan te wenden voor hun verdediging. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die hypothese. |
B.4.1. Selon le Conseil des ministres, les deux premières parties de | B.4.1. Volgens de Ministerraad behoeven het eerste en het tweede |
la question préjudicielle n'appellent pas de réponse. Ni la | onderdeel van de prejudiciële vraag geen antwoord. Noch uit de |
formulation de la question ni la motivation de la décision de renvoi | bewoordingen van de vraag, noch uit de motivering van de |
ne permettraient de déduire en quoi le traitement inégal des | verwijzingsbeslissing zou kunnen worden afgeleid op welke wijze de |
catégories de personnes citées violerait le principe d'égalité et de | ongelijke behandeling van de aangehaalde categorieën van personen een |
schending uitmaakt van het beginsel van gelijkheid en | |
non-discrimination, combiné avec le droit à un procès équitable et | niet-discriminatie, in samenhang gelezen met het recht op een eerlijk |
avec les droits de la défense. | proces en met de rechten van verdediging. |
B.4.2. Il apparaît de la formulation de la question préjudicielle et | B.4.2. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag en uit de |
de la procédure antérieure que la question préjudicielle peut être | rechtspleging in het bodemgeschil blijkt dat de prejudiciële vraag zo |
interprétée en ce sens qu'elle porte, d'une part, sur la différence de | kan worden begrepen dat zij betrekking heeft, enerzijds, op het |
traitement entre les parties qui sont déjà impliquées dans la | verschil in behandeling tussen de partijen die reeds in de |
procédure pénale au moment où la chambre des mises en accusation | strafprocedure betrokken zijn op het ogenblik dat de kamer van |
prononce la nullité d'actes irréguliers et les parties qui ne sont | inbeschuldigingstelling de nietigheid van onregelmatige handelingen |
impliquées dans la procédure pénale qu'ultérieurement, en ce que | uitspreekt en de partijen die pas nadien in de strafprocedure |
seules les parties citées en premier lieu ont pu se défendre en ce qui | betrokken worden, doordat enkel eerstgenoemden zich hebben kunnen |
concerne la possibilité de consulter et d'utiliser les pièces annulées | verdedigen wat de mogelijkheid tot inzage en gebruik van de |
durant la suite de la procédure (première partie) et, d'autre part, | nietigverklaarde stukken in de verdere rechtspleging betreft (eerste |
sur la différence de traitement entre les parties qui sont impliquées | onderdeel) en, anderzijds, op het verschil in behandeling tussen |
dans une procédure pénale dans laquelle la chambre des mises en | partijen die betrokken zijn in een strafprocedure waarin de kamer van |
accusation prononce la nullité d'actes irréguliers et les parties dans | inbeschuldigingstelling de nietigheid van onregelmatige handelingen |
une procédure pénale dans laquelle aucune nullité n'a été prononcée, | uitspreekt en partijen in een strafprocedure waarin geen nietigheid is |
en ce que seules les parties citées en premier lieu risquent de ne pas | uitgesproken, doordat enkel eerstgenoemden bepaalde stukken uit het |
pouvoir consulter et utiliser certaines pièces du dossier dans la | dossier mogelijks niet zullen kunnen inzien en aanwenden in de |
procédure pénale (deuxième partie). | strafprocedure (tweede onderdeel). |
B.4.3. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle | B.4.3. Volgens de Ministerraad behoeft de prejudiciële vraag evenmin |
n'appelle pas davantage de réponse en ce qu'est invoquée la violation | een antwoord in zoverre daarin de schending van de artikelen 10 en 11 |
des articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6 de | van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees |
la Convention européenne des droits de l'homme, étant donné que la | Verdrag voor de rechten van de mens wordt aangevoerd, vermits het Hof |
slechts een schending van die verdragsbepaling zou kunnen vaststellen | |
Cour ne pourrait constater une violation de cette disposition | indien de in het geding zijnde bepaling het recht op een eerlijk |
conventionnelle que si la disposition en cause limite a priori le droit à un procès équitable et les droits de la défense au point qu'elle ne saurait être compatible avec cette disposition conventionnelle. L'examen de cette exception coïncide avec celui du fond de l'affaire. B.5. Il ressort de la décision de renvoi que, dans le litige soumis à la juridiction a quo, aucune partie n'a été impliquée dans la procédure pénale après la décision de la chambre des mises en accusation par laquelle des actes irréguliers ont été annulés et par laquelle il a été dit dans quelle mesure les pièces annulées pouvaient encore être utilisées par les parties durant la suite de la procédure. | proces en de rechten van verdediging a priori dermate beperkt dat zij onmogelijk daarmee in overeenstemming kan zijn. Het onderzoek van die exceptie valt samen met het onderzoek van de grond van de zaak. B.5. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat er in het geschil voor het verwijzende rechtscollege geen sprake is van partijen die pas in de strafprocedure werden betrokken na de beslissing van de kamer van inbeschuldigingstelling waarbij de nietigverklaring van onregelmatige handelingen werd uitgesproken en geoordeeld in welke mate de nietigverklaarde stukken nog door de partijen kunnen worden aangewend in de verdere rechtspleging. In zoverre het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag een discriminatie aanvoert van die categorie van personen, doordat zij |
En ce que la première partie de la question préjudicielle invoque une | zich niet zouden hebben kunnen verdedigen inzake de mogelijkheid tot |
discrimination de cette catégorie de personnes, en tant qu'elles | inzage en gebruik van de nietigverklaarde stukken in de |
n'auraient pas pu se défendre quant à la possibilité de consulter et | strafprocedure, is het antwoord op de prejudiciële vraag |
d'utiliser dans la procédure pénale les pièces qui ont été annulées, | |
la réponse à la question préjudicielle n'est manifestement pas utile à | klaarblijkelijk niet nuttig voor de oplossing van het geding voor het |
la solution du litige soumis à la juridiction a quo. | verwijzende rechtscollege. |
La première partie de la question préjudicielle n'appelle donc pas de | Het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag behoeft dan ook geen |
réponse. | antwoord. |
B.6.1. L'article 235bis du Code d'instruction criminelle a été inséré | B.6.1. Artikel 235bis van het Wetboek van strafvordering werd |
par la loi du 12 mars 1998 relative à l'amélioration de la procédure | ingevoegd bij de wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de |
strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het | |
gerechtelijk onderzoek. | |
pénale au stade de l'information et de l'instruction. | Vóór de aanneming van die wet preciseerde het Wetboek van |
Avant l'adoption de cette loi, le Code d'instruction criminelle ne | strafvordering niet de bevoegdheden van de onderzoeksgerechten ten |
précisait pas les pouvoirs des juridictions d'instruction à l'égard | aanzien van onregelmatige handelingen en bood geen enkele tekst de |
des actes entachés d'irrégularité et aucun texte ne permettait | mogelijkheid om de stukken waarvan de onregelmatigheid zou zijn |
d'écarter du dossier les pièces dont l'irrégularité aurait été | vastgesteld, uit het dossier te weren. |
constatée. B.6.2. La loi du 12 mars 1998 a renforcé le contrôle sur l'information | B.6.2. De wet van 12 maart 1998 heeft de controle op het |
et l'instruction judiciaires. | opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek versterkt. |
Ainsi, depuis sa modification par la loi précitée, l'article 131, § 1er, | Sinds het bij de voormelde wet is gewijzigd, maakt artikel 131, § 1, |
du Code d'instruction criminelle permet à la chambre du conseil de « | van het Wetboek van strafvordering het aldus voor de raadkamer |
purger » le dossier des irrégularités éventuelles de l'instruction en | mogelijk het dossier te « zuiveren » van eventuele onregelmatigheden |
van het onderzoek door de nietigheid uit te spreken van een handeling | |
prononçant la nullité d'un acte lorsqu'elle constate une irrégularité, | wanneer zij een onregelmatigheid, verzuim of nietigheid vaststelt die |
une omission ou une cause de nullité affectant un acte d'instruction | invloed heeft op een handeling van het onderzoek of op de |
ou l'obtention de la preuve. L'article 131, § 2, précise que les | bewijsverkrijging. Artikel 131, § 2, preciseert dat de |
pièces déclarées nulles sont retirées du dossier et déposées au greffe | nietigverklaarde stukken uit het dossier worden verwijderd en |
du tribunal de première instance, s'il n'y a pas eu d'appel dans le | neergelegd ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg, indien geen |
délai prévu par l'article 135. | hoger beroep is ingesteld binnen de bij artikel 135 bepaalde termijn. |
L'article 235bis du Code d'instruction criminelle confère à la chambre | Artikel 235bis van het Wetboek van strafvordering verleent aan de |
des mises en accusation le même pouvoir de déclarer nuls les actes | kamer van inbeschuldigingstelling dezelfde bevoegdheid om |
irréguliers visés à l'article 131 précité, soit sur la réquisition du | onregelmatige handelingen, zoals bedoeld in voormeld artikel 131, |
ministère public, soit à la requête d'une des parties, soit d'office. | nietig te verklaren, hetzij op vordering van het openbaar ministerie |
of op verzoek van één van de partijen, hetzij ambtshalve. Artikel | |
L'article 235bis, § 6, précise que les pièces annulées sont retirées | 235bis, § 6, preciseert dat de nietigverklaarde stukken uit het |
du dossier et déposées au greffe du tribunal de première instance. | dossier worden verwijderd en neergelegd ter griffie van de rechtbank |
van eerste aanleg. | |
B.6.3. La « purge » des nullités par les juridictions d'instruction | B.6.3. De « zuivering » van de nietigheden door de onderzoeksgerechten |
conformément aux dispositions précitées vise un double objectif : | overeenkomstig de voormelde bepalingen beoogt een dubbel doel : |
d'une part, éviter que la juridiction de jugement, lorsqu'elle forme | enerzijds, vermijden dat de vonnisrechter bij de vorming van zijn |
sa conviction, ne soit involontairement influencée par la connaissance | overtuiging ongewild beïnvloed wordt door zijn feitelijke kennis van |
de fait du contenu des pièces déclarées nulles et, d'autre part, | de inhoud van de nietige stukken, en, anderzijds, het |
permettre à la juridiction d'instruction de recommencer ou de | onderzoeksgerecht toelaten nog op een nuttig tijdstip nietige |
rectifier en temps utile et de manière régulière des actes | onderzoeksdaden op regelmatige wijze over te doen of te herstellen |
d'instruction déclarés nuls (Cass., 28 mars 2000, Pas., I, 2000, n° | (Cass., 28 maart 2000, Arr. Cass., 2000, nr. 208, en Cass., 11 |
208, et Cass., 11 décembre 2001, Pas., 2001, n° 694). | december 2001, Arr. Cass., 2001, nr. 694). |
B.6.4. Par la loi du 4 juillet 2001 modifiant certaines dispositions | B.6.4. Bij de wet van 4 juli 2001 tot wijziging van sommige bepalingen |
du Code d'instruction criminelle et modifiant la loi du 19 février | van het Wetboek van strafvordering en tot wijziging van de wet van 19 |
2001 relative à la médiation en matière familiale dans le cadre d'une | februari 2001 betreffende de proceduregebonden bemiddeling in |
procédure judiciaire, les articles 131, § 2, et 235bis, § 6, du Code | familiezaken werden de artikelen 131, § 2, en 235bis, § 6, van het |
d'instruction criminelle ont été complétés comme suit : | Wetboek van strafvordering aangevuld als volgt : |
« Les pièces déposées au greffe ne peuvent pas être consultées, et ne | « De ter griffie neergelegde stukken mogen niet worden ingezien, en |
peuvent pas être utilisées dans la procédure pénale ». | mogen niet in de strafprocedure worden aangewend ». |
Cette phrase a été insérée afin de réagir à la jurisprudence de la | Die zin werd ingevoegd als reactie op de rechtspraak van het Hof van |
Cour de cassation (Cass. 3 novembre 1999, Pas., 1999, n° 583), qui | Cassatie (Cass. 3 november 1999, Arr. Cass., 1999, nr. 583), waarin |
avait jugé que le prévenu ou l'accusé a le droit d'invoquer des pièces déclarées nulles à l'appui de sa défense. | werd geoordeeld dat de beklaagde of de beschuldigde het recht heeft om |
Le législateur souhaitait mettre fin à l'insécurité juridique qui | nietige stukken tot staving van zijn verdediging aan te voeren. |
avait résulté de cette jurisprudence concernant la portée des effets | De wetgever wenste een einde te maken aan de rechtsonzekerheid die |
de la déclaration de nullité d'éléments de preuve, plus | ingevolge die rechtspraak was ontstaan inzake de draagwijdte van de |
particulièrement en prévoyant une solution univoque traitant de | gevolgen van de nietigverklaring van bewijselementen, meer in het |
manière identique toutes les personnes concernées sous l'angle du | bijzonder door te voorzien in een eenduidige oplossing die alle |
droit de la preuve (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC 50-0912/005, | betrokkenen in het opzicht van het bewijsrecht identiek behandelt |
pp. 1-2). | (Parl. St., Kamer, 2000-2001, DOC 50-0912/005, pp. 1-2). |
B.6.5. Par son arrêt n° 86/2002 du 8 mai 2002, la Cour a annulé la | B.6.5. Bij zijn arrest nr. 86/2002 van 8 mei 2002 heeft het Hof de |
phrase précitée, ainsi insérée par la loi du 4 juillet 2001 dans les | voormelde zin, zoals ingevoegd bij de wet van 4 juli 2001 in de |
articles 131, § 2, et 235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle. | artikelen 131, § 2, en 235bis, § 6, van het Wetboek van strafvordering, vernietigd. |
La Cour a jugé : | Het Hof oordeelde : |
« B.6.2. L'impossibilité absolue d'utiliser devant le juge du fond des | « B.6.2. De absolute onmogelijkheid om voor de rechter ten gronde |
actes dont la nullité a été prononcée n'est pas proportionnée à | nietigverklaarde handelingen aan te wenden, staat niet in verhouding |
l'objectif consistant à prévenir toute insécurité juridique. | tot het doel rechtsonzekerheid te vermijden. Het doel van de regels |
L'objectif que poursuivent les règles du Code d'instruction | van het Wetboek van Strafvordering, namelijk de waarheidsvinding met |
criminelle, à savoir la recherche de la vérité en vue de la répression | het oog op de bestraffing van misdrijven, is niet minder noodzakelijk |
des infractions, ne s'impose pas moins lorsqu'un dossier a été purgé | wanneer het dossier van onregelmatigheden is gezuiverd. Door op |
de ses irrégularités. En décidant de manière absolue et générale que | absolute en algemene wijze te bepalen dat de door een |
les pièces annulées par une juridiction d'instruction ne peuvent pas | onderzoeksgerecht nietigverklaarde stukken niet mogen worden ingezien |
être consultées et ne peuvent pas être utilisées dans la procédure | en in de strafprocedure niet mogen worden aangewend, zelfs niet |
pénale, même lorsqu'elles contiennent des éléments qui peuvent être | wanneer zij elementen bevatten die onontbeerlijk kunnen zijn voor de |
indispensables à la défense d'une partie, les dispositions attaquées | verdediging van een partij, doen de bestreden bepalingen op |
portent une atteinte disproportionnée aux droits de la défense. | onevenredige wijze afbreuk aan de rechten van verdediging. |
Il eût en effet été possible de concilier les objectifs décrits en B.4 | Het was immers mogelijk geweest om de in B.4 beschreven doelstellingen |
avec les exigences du procès équitable en prévoyant qu'un juge | te verzoenen met de vereisten van een eerlijk proces door erin te |
apprécie dans quelle mesure le respect des droits de la défense exige | voorzien dat een rechter beoordeelt in welke mate de eerbiediging van |
qu'une partie puisse utiliser des pièces déclarées nulles, tout en | de rechten van verdediging vereist dat een partij nietigverklaarde |
veillant à ne pas léser les droits des autres parties. | stukken kan aanwenden, daarbij erover wakend de rechten van de andere |
partijen niet te schaden. | |
B.6.3. Les dispositions entreprises ne sont pas compatibles avec les | B.6.3. De bestreden bepalingen zijn niet bestaanbaar met de artikelen |
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec le principe des | 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het beginsel van |
droits de la défense ». | het recht van verdediging ». |
B.6.6. Compte tenu de l'arrêt n° 86/2002, le législateur a complété | B.6.6. Rekening houdend met dat arrest nr. 86/2002, heeft de wetgever |
comme suit, par la loi du 14 décembre 2012 améliorant l'approche des | bij de wet van 14 december 2012 tot verbetering van de aanpak van |
abus sexuels et des faits de pédophilie dans une relation d'autorité, | seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie |
l'article 235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle : | artikel 235bis, § 6, van het Wetboek van strafvordering aangevuld als |
« La chambre des mises en accusation statue, dans le respect des | volgt : « De kamer van inbeschuldigingstelling oordeelt, met inachtneming van |
droits des autres parties, dans quelle mesure les pièces déposées au | de rechten van de andere partijen, in welke mate de ter griffie |
greffe peuvent encore être consultées lors de la procédure pénale et | neergelegde stukken nog in de strafprocedure mogen worden ingezien en |
utilisées par une partie. La chambre des mises en accusation indique | aangewend door een partij. De kamer van inbeschuldigingstelling geeft |
dans sa décision à qui il faut rendre les pièces ou ce qu'il advient | in haar beslissing aan, aan wie de stukken moeten worden teruggegeven, |
des pièces annulées ». | dan wel wat er gebeurt met de nietigverklaarde stukken ». |
Les avant-dernière et dernière phrases de l'article 131, § 2, qui ont | De voorlaatste en de laatste zin van artikel 131, § 2, die bij |
été insérées par la même loi du 14 décembre 2012 dans le Code | dezelfde wet van 14 december 2012 in het Wetboek van strafvordering |
d'instruction criminelle, donnent à la chambre du conseil la même | werden ingevoegd, verlenen aan de raadkamer dezelfde bevoegdheid om te |
compétence pour décider dans quelle mesure les pièces annulées peuvent | beslissen in welke mate de nietigverklaarde stukken nog mogen worden |
encore être consultées et utilisées et ce qu'il doit advenir des | ingezien en aangewend, en wat er met de nietigverklaarde stukken moet |
pièces annulées. | gebeuren. |
B.7. La Cour doit examiner si l'article 235bis, § 6, avant-dernière | B.7. Het Hof dient te beoordelen of artikel 235bis, § 6, voorlaatste |
phrase, du Code d'instruction criminelle porte une atteinte | zin, van het Wetboek van strafvordering op discriminerende wijze |
discriminatoire au droit à un procès équitable, tel qu'il est garanti | afbreuk doet aan het recht op een eerlijk proces, zoals gewaarborgd |
par l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, et | bij artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, en |
au principe général des droits de la défense, en ce qu'il habilite la | aan het algemeen beginsel van de rechten van verdediging, doordat het |
chambre des mises en accusation à examiner, dans le respect des droits | aan de kamer van inbeschuldigingstelling de bevoegdheid toekent om te |
des autres parties, dans quelle mesure les pièces déposées au greffe | beoordelen, met inachtneming van de rechten van de andere partijen, in |
peuvent encore être consultées et utilisées par une partie au cours de | welke mate de ter griffie neergelegde stukken nog in de strafprocedure |
la procédure pénale, la chambre des mises en accusation pouvant | mogen worden ingezien en aangewend door een partij, waarbij de kamer |
décider qu'aucune partie ne peut encore consulter et utiliser les | van inbeschuldigingstelling kan beslissen dat de nietigverklaarde |
stukken door geen van de partijen nog mogen worden ingezien en | |
pièces annulées, même comme preuve à décharge. | aangewend, zelfs niet als bewijselement à décharge. |
B.8.1. Le Conseil des ministres soutient que l'article 6 de la | B.8.1. De Ministerraad voert aan dat artikel 6 van het Europees |
Convention européenne des droits de l'homme n'est pas applicable en l'espèce. | Verdrag voor de rechten van de mens te dezen niet toepasselijk is. |
B.8.2. Même si l'article 6 de la Convention européenne des droits de | B.8.2. Al is artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de |
l'homme n'est en principe pas applicable au cours de la phase | mens in beginsel niet van toepassing in de fase voorafgaand aan de |
préalable à la procédure pénale devant les juridictions qui statuent | strafrechtspleging voor de rechtscolleges die over de gegrondheid van |
sur le bien-fondé de l'action publique, il convient d'avoir égard au | de strafvordering uitspraak doen, toch dient ermee rekening te worden |
fait que les exigences de l'article 6 peuvent jouer un rôle avant la | gehouden dat de vereisten van artikel 6 een rol kunnen spelen vóór de |
saisine du juge du fond si et dans la mesure où leur inobservation | aanhangigmaking van de zaak bij de rechter ten gronde, indien en voor |
initiale risque de compromettre gravement le caractère équitable du | zover de initiële miskenning ervan het eerlijk karakter van het proces |
procès (CEDH, 24 novembre 1993, Imbrioscia c. Suisse). | ernstig in het gedrang dreigt te brengen (EHRM, 24 november 1993, |
Imbrioscia t. Zwitserland). | |
B.9. Tenant compte de l'arrêt n° 86/2002 de la Cour, le législateur a | B.9. De wetgever heeft, rekening houdend met het arrest nr. 86/2002 |
habilité les juridictions d'instruction à juger, dans le cadre de la | van het Hof, aan de onderzoeksgerechten de bevoegdheid toegekend om |
décision relative à l'annulation de pièces du dossier répressif, dans | bij de beslissing tot nietigverklaring van stukken uit het |
quelle mesure ces pièces annulées peuvent encore être consultées et | strafdossier te oordelen in welke mate die nietigverklaarde stukken |
utilisées par les parties au cours de la procédure pénale. Elles | nog door de partijen mogen worden ingezien en aangewend in de |
peuvent, ce faisant, exclure le cas échéant la consultation et | strafprocedure. Zij kunnen daarbij in voorkomend geval de inzage en de |
l'utilisation de ces pièces. | aanwending van die stukken uitsluiten. |
Conformément à l'article 235bis, §§ 3 et 4, du Code d'instruction | Overeenkomstig artikel 235bis, §§ 3 en 4, van het Wetboek van |
criminelle, la procédure de la purge des nullités dans le dossier | strafvordering is de procedure tot zuivering van het dossier van |
devant la chambre des mises en accusation est contradictoire. Toutes | nietigheden voor de kamer van inbeschuldigingstelling op tegenspraak. |
les parties qui sont à ce moment-là impliquées dans la procédure | Alle partijen die op dat ogenblik in de strafprocedure betrokken zijn, |
pénale doivent être convoquées et entendues concernant l'éventuelle | moeten worden opgeroepen en gehoord over de mogelijke nietigverklaring |
annulation de pièces et, le cas échéant, concernant la possibilité de | van stukken en, in voorkomend geval, over de mogelijkheid tot inzage |
consulter et d'utiliser ces pièces annulées durant la suite de la | en gebruik van die nietigverklaarde stukken in de verdere |
procédure pénale. | strafprocedure. |
Le législateur a expressément enjoint à la chambre des mises en | De wetgever heeft aan de kamer van inbeschuldigingstelling |
accusation de respecter les droits de toutes les parties dans le cadre | uitdrukkelijk opgedragen om bij die beslissing de rechten van alle |
de cette décision. Au cours des travaux préparatoires relatifs à la | partijen in acht te nemen. Ook ter gelegenheid van de parlementaire |
disposition en cause, il a été aussi précisé que la chambre des mises | voorbereiding van de in het geding zijnde bepaling werd verduidelijkt |
en accusation appréciera « dans quelle mesure le respect des droits | dat de kamer van inbeschuldigingstelling zal beoordelen « in welke |
mate de eerbiediging van de rechten van partijen vereist dat een | |
des parties exige qu'une partie puisse utiliser des pièces annulées, | partij nietigverklaarde stukken kan aanwenden, daarbij erover wakend |
tout en veillant à ne pas porter préjudice aux droits des autres | de rechten van de andere partijen niet te schaden » (Parl. St., Kamer, |
parties » (Doc. parl., Chambre, 2011-2012, DOC 53-2275/001, p. 11). | 2011-2012, DOC 53-2275/001, p. 11). Bijgevolg kan de kamer van |
Par conséquent, la chambre des mises en accusation peut exclure la | inbeschuldigingstelling de inzage en het gebruik van nietigverklaarde |
consultation et l'utilisation de pièces annulées, même lorsque | stukken uitsluiten, zelfs wanneer die voor de inverdenkinggestelde |
celles-ci contiennent des éléments de preuve à décharge pour | bewijselementen à décharge bevatten, doch enkel in zoverre zulks |
l'inculpé, mais uniquement si cette exclusion est compatible avec le | verenigbaar is met het recht op een eerlijk proces en met de rechten |
droit à un procès équitable et avec les droits de la défense. | van verdediging. |
La décision de la chambre des mises en accusation fondée sur l'article | Tegen de beslissing van de kamer van inbeschuldigingstelling op grond |
235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle peut faire l'objet d'un | van artikel 235bis, § 6, van het Wetboek van strafvordering kan een |
pourvoi en cassation. La Cour de cassation pourra veiller à ce que la | voorziening in cassatie worden ingesteld. Het Hof van Cassatie zal |
chambre des mises en accusation, en décidant dans quelle mesure les | erover kunnen waken dat de kamer van inbeschuldigingstelling, door te |
pièces annulées peuvent encore être consultées et utilisées dans la | beslissen in welke mate de nietigverklaarde stukken nog kunnen worden |
procédure pénale, ne porte pas atteinte au droit à un procès équitable | ingezien en aangewend in de strafprocedure, geen inbreuk pleegt op het |
et aux droits de la défense. | recht op een eerlijk proces en de rechten van verdediging. |
B.10. La disposition en cause ne porte dès lors pas d'atteinte | B.10. De in het geding zijnde bepaling doet derhalve niet op |
discriminatoire au droit à un procès équitable et aux droits de la | discriminerende wijze afbreuk aan het recht op een eerlijk proces en |
défense. | de rechten van verdediging. |
B.11. Les deuxième et troisième parties de la question préjudicielle | B.11. Het tweede en het derde onderdeel van de prejudiciële vraag |
appellent une réponse négative. | dienen ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- La première partie de la question préjudicielle n'appelle pas de | - Het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag behoeft geen |
réponse. | antwoord. |
- L'article 235bis, § 6, avant-dernière phrase, du Code d'instruction | - Artikel 235bis, § 6, voorlaatste zin, van het Wetboek van |
criminelle ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, | strafvordering schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in |
combinés avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de | samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de |
l'homme et avec le principe général des droits de la défense. | rechten van de mens en met het algemeen rechtsbeginsel van de rechten |
van verdediging. | |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 30 juin 2016. | op 30 juni 2016. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
E. De Groot | E. De Groot |