← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 51/2016 du 24 mars 2016 Numéro du rôle : 6205 En cause : la
question préjudicielle relative aux articles 1 er , 2 et 46 de la loi du 10 avril 1971
sur les accidents du travail, posée par le Tribunal de première La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels,
et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 51/2016 du 24 mars 2016 Numéro du rôle : 6205 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 1 er , 2 et 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posée par le Tribunal de première La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...) | Uittreksel uit arrest nr. 51/2016 van 24 maart 2016 Rolnummer : 6205 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 1, 2 en 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaandere Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 51/2016 du 24 mars 2016 | Uittreksel uit arrest nr. 51/2016 van 24 maart 2016 |
Numéro du rôle : 6205 | Rolnummer : 6205 |
En cause : la question préjudicielle relative aux articles 1er, 2 et | In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 1, 2 en 46 |
46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posée par | van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de |
le Tribunal de première instance de Flandre orientale, division Termonde. | Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, afdeling Dendermonde. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de |
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût, assistée du | rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Daoût, |
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président E. De Groot, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 17 avril 2015 en cause du ministère public et A.D. et | Bij vonnis van 17 april 2015 in zake het openbaar ministerie en A.D. |
E.D., parties civiles, contre A.V. et la SPRL « VDA & Co », dont | en E.D., burgerlijke partijen, tegen A.V. en de bvba « VDA & Co », |
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 22 mai 2015, le | waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 22 mei |
Tribunal de première instance de Flandre Orientale, division Termonde, | 2015, heeft de Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, afdeling |
a posé la question préjudicielle suivante : | Dendermonde, de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« Les articles 1er, 2 et 41 [lire : 46] de la loi sur les accidents du | « Schenden de artikelen 1, 2 en 41 [lees : 46] van de |
travail violent-ils le principe d'égalité et de non-discrimination, | arbeidsongevallenwet het door de gecoördineerde Grondwet in de |
garanti par la Constitution coordonnée aux articles 10 et 11, s'ils | artikelen 10 en 11 gewaarborgde gelijkheids- en |
sont interprétés en ce sens que : | niet-discriminatiebeginsel, wanneer ze aldus worden uitgelegd dat : |
- un employeur dont le travailleur ou apprenti est victime d'un | - een werkgever wiens werknemer of leerjongen het slachtoffer is van |
accident du travail peut, sur la base de l'article 46 de la loi sur | een arbeidsongeval zich op basis van artikel 46 van de |
les accidents du travail, invoquer une immunité civile (la ' règle de | Arbeidsongevallenwet (de ' immuniteitsregel ') op een |
l'immunité '); | burgerrechtelijke immuniteit kan beroepen; |
- un employeur qui occupe une personne sur la base d'un contrat de | - een werkgever die een persoon tewerkstelt op basis van een |
formation professionnelle individuelle, tel qu'il est réglé par | IBO-overeenkomst zoals geregeld in artikel 95 van het besluit van de |
l'article 95 de l'arrêté du Gouvernement flamand du 5 juin 2009 | Vlaamse regering van 5 juni 2009 houdende de organisatie van de |
portant organisation de l'emploi et de la formation professionnelle, | arbeidsbemiddeling en de beroepsopleiding geen beroep kan doen op de |
ne peut invoquer le régime d'immunité prévu à l'article 46 de la loi | immuniteitsregeling zoals voorzien in [artikel] 46 van de |
sur les accidents du travail, alors que cet employeur doit également | Arbeidsongevallenwet terwijl deze werkgever ook een overeenkomst moet |
conclure un contrat avec un assureur qui est tenu d'offrir les mêmes | sluiten met een verzekeraar die dezelfde waarborgen moet bieden als |
garanties que celles prévues par la loi du 10 avril 1971 sur les | deze voorzien in de Arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 en de aard |
accidents du travail, et que la nature des accidents qui donnent lieu | van de ongevallen die aanleiding geven tot de vorderingen tot |
aux actions en réparation du dommage qui en découle et la portée des | vergoeding van de daaruit voortvloeiende schade en de omvang van de |
garanties qui doivent être offertes par les assureurs sont identiques | waarborgen die door de verzekeraars moeten worden verstrekt, identiek |
ou analogues et que la pression financière sur l'employeur est | of soortgelijk zijn en de financiële druk op de werkgever identiek is |
identique ? ». | ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Bien que la question préjudicielle renvoie aux articles 1er, 2, | B.1. Ofschoon in de prejudiciële vraag wordt verwezen naar de |
et 41 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail | artikelen 1, 2 en 41 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, |
(ci-après : la loi sur les accidents du travail), il ressort de cette | |
question et de la motivation de la décision de renvoi que sont en | blijkt uit die vraag en uit de motivering van de verwijzingsbeslissing |
réalité visés les articles 1er, 2 et 46 de cette loi. | dat in werkelijkheid de artikelen 1, 2 en 46 van die wet worden bedoeld. |
Ces articles disposent : | Die artikelen bepalen : |
« Art. 1er.La présente loi est applicable à toutes les personnes qui, |
« Art. 1.Deze wet vindt toepassing op alle personen die als |
en qualité d'employeur, de travailleur ou de personne assimilée, sont | werkgever, werknemer of daarmee gelijkgestelde, geheel of gedeeltelijk |
assujetties pour tout ou en partie, à : | vallen onder : |
1° la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 | 1° de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 |
concernant la sécurité sociale des travailleurs; | december 1944, betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders; |
2° [...]; | 2° [...]; |
3° l'arrêté-loi du 7 février 1945 concernant la sécurité sociale des | 3° de besluitwet van 7 februari 1945, betreffende de maatschappelijke |
marins de la marine marchande. | veiligheid van de zeelieden ter koopvaardij » |
Art. 2.La présente loi est également applicable aux armateurs qui |
« Art. 2.Deze wet vindt eveneens toepassing op de reders die hun |
exploitent leur propre bâtiment; ils sont réputés être à la fois | eigen schip exploiteren; zij worden geacht zowel werkgever als |
employeur et travailleur ». | werknemer te zijn ». |
« Art. 46.§ 1er. Indépendamment des droits découlant de la présente |
« Art. 46.§ 1. Ongeacht de uit deze wet voortvloeiende rechten blijft |
loi, une action en justice peut être intentée, conformément aux règles | de rechtsvordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid mogelijk voor |
de la responsabilité civile, par la victime ou ses ayants droit : | de getroffene of zijn rechthebbenden : |
1° contre l'employeur qui a causé intentionnellement l'accident du | 1° tegen de werkgever die het arbeidsongeval opzettelijk heeft |
travail ou causé intentionnellement un accident ayant entraîné un | veroorzaakt of die opzettelijk een ongeval heeft veroorzaakt dat een |
accident du travail; | arbeidsongeval tot gevolg heeft; |
2° contre l'employeur, dans la mesure où l'accident du travail a causé | 2° tegen de werkgever wanneer het arbeidsongeval schade aan goederen |
des dommages aux biens du travailleur; | van de werknemer heeft veroorzaakt; |
3° contre le mandataire ou le préposé de l'employeur qui a causé | 3° tegen de lasthebber of aangestelde van de werkgever die het |
intentionnellement l'accident du travail; | arbeidsongeval opzettelijk heeft veroorzaakt; |
4° contre les personnes autres que l'employeur, ses mandataires ou | 4° tegen de personen, andere dan de werkgever, zijn lasthebbers of |
préposés, qui sont responsables de l'accident; | aangestelden, die voor het ongeval aansprakelijk zijn; |
5° contre l'employeur, ses mandataires ou préposés, lorsque l'accident | 5° tegen de werkgever, zijn lasthebbers of aangestelden, wanneer het |
est survenu sur le chemin du travail. | ongeval zich voordoet op de weg naar en van het werk; |
6° contre l'employeur, ses mandataires ou préposés lorsque l'accident | 6° tegen de werkgever, zijn lasthebbers of aangestelden, wanneer het |
est un accident de roulage. Par accident de roulage, on entend tout | ongeval een verkeersongeval betreft. Onder verkeersongeval wordt |
accident de la circulation routière impliquant un ou plusieurs | verstaan ieder ongeval in het wegverkeer waarbij één of meer al dan |
véhicules, automoteurs ou non, et lié à la circulation sur la voie | niet gemotoriseerde voertuigen zijn betrokken en dat verband houdt met |
publique. | het verkeer op de openbare weg; |
7° contre l'employeur qui, ayant méconnu gravement les obligations que | 7° tegen de werkgever die de wettelijke en reglementaire bepalingen |
lui imposent les dispositions légales et réglementaires relatives au | betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun |
bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail, a | werk zwaarwichtig heeft overtreden en die daardoor de werknemers aan |
exposé les travailleurs au risque d'accident du travail, alors que les | het risico van arbeidsongevallen heeft blootgesteld, terwijl de |
fonctionnaires désignés pour surveiller l'application desdites | ambtenaren die zijn aangewezen om toezicht te houden op de naleving |
dispositions en application des articles 43 à 49 du Code pénal social | van die bepalingen, in toepassing van artikelen 43 tot 49 van het |
lui ont par écrit : | Sociaal Strafwetboek hem schriftelijk : |
a) signalé le danger auquel il expose ces travailleurs; | a) hebben gewezen op het gevaar waaraan hij deze werknemers |
b) communiqué les infractions qui ont été constatées; | blootstelt; b) hebben medegedeeld welke overtredingen werden vastgesteld; |
c) prescrit des mesures adéquates; | c) passende maatregelen hebben voorgeschreven; |
d) communiqué que s'il néglige de prendre les mesures visées sous c), | d) hebben meegedeeld, dat indien hij nalaat de onder c) bedoelde |
la victime ou son ayant droit a, en cas d'accident éventuel, la possibilité d'intenter une action civile en responsabilité. La mise en demeure écrite mentionne les infractions aux prescriptions en matière de sécurité et d'hygiène du travail qui ont été constatées, le risque spécifique d'accident du travail ainsi créé, les mesures concrètes de prévention à prendre ainsi que le délai dans lequel ces mesures doivent être réalisées, sous peine de donner à la victime ou à ses ayants droit la possibilité d'intenter une action en responsabilité civile dans l'éventualité d'un accident. L'action en responsabilité civile ne peut pas être intentée contre l'employeur qui prouve que l'accident est également dû au non-respect, par le travailleur victime de l'accident, des instructions de sécurité que l'employeur lui a préalablement notifiées par écrit, alors que les moyens de sécurité nécessaires ont été mis à sa disposition. | maatregelen te treffen, de getroffene of diens rechthebbende, bij gebeurlijk ongeval, over de mogelijkheid beschikt een burgerlijke aansprakelijkheidsvordering in te stellen. De schriftelijke ingebrekestelling vermeldt de overtredingen op de veiligheids- en hygiënevoorschriften die werden vastgesteld, het specifieke risico voor arbeidsongevallen dat hierdoor wordt gecreëerd, de concrete te nemen preventiemaatregelen alsmede de termijn waarbinnen deze moeten worden gerealiseerd, op straffe waarvan de mogelijkheid van een burgerlijke aansprakelijkheidsvordering bij gebeurlijk ongeval openstaat voor de getroffene of diens rechthebbenden. De burgerlijke aansprakelijkheidsvordering wordt niet toegelaten tegen de werkgever die bewijst dat het ongeval mede is toe te schrijven aan de niet naleving door de getroffen werknemer van de hem voorafgaandelijk door de werkgever schriftelijk ter kennis gebrachte veiligheidsinstructies terwijl de nodige veiligheidsmiddelen hem ter beschikking werden gesteld. |
§ 2. Indépendamment des dispositions du § 1er, l'entreprise | § 2. Onverminderd de bepalingen van § 1, is de verzekeringsonderneming |
d'assurances reste tenue du paiement des indemnités résultant de la | verplicht de vergoedingen, die voortvloeien uit deze wet te betalen |
présente loi, dans les délais fixés aux articles 41 et 42. | binnen de bij de artikelen 41 en 42 gestelde termijn. |
La réparation en droit commun qui ne peut se rapporter à | De volgens het gemeen recht toegekende vergoeding, die geen betrekking |
l'indemnisation des dommages corporels, telle qu'elle est couverte par | kan hebben op de vergoeding van de lichamelijke schade zoals zij |
la présente loi, peut se cumuler avec les indemnités résultant de la | gedekt is door deze wet, mag samengevoegd worden met de krachtens deze |
présente loi ». | wet toegekende vergoedingen ». |
B.2. Il est demandé à la Cour si ces dispositions sont compatibles | B.2. Het Hof wordt gevraagd of die bepalingen bestaanbaar zijn met de |
avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lorsqu'elles sont | artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in de interpretatie dat de |
interprétées en ce sens que l'employeur ne peut invoquer le régime de | |
l'immunité civile prévu à l'article 46 de la loi sur les accidents du | werkgever zich niet kan beroepen op de uit artikel 46 van de |
arbeidsongevallenwet voortvloeiende burgerrechtelijke immuniteit | |
travail lorsque la victime de l'accident du travail est une personne | wanneer het slachtoffer van een arbeidsongeval een persoon is die een |
qui suit chez cet employeur une formation professionnelle | individuele beroepsopleiding bij hem volgt, zoals bedoeld in de |
individuelle, au sens des articles 90 et suivants de l'arrêté du | artikelen 90 en volgende van het besluit van de Vlaamse Regering van 5 |
Gouvernement flamand du 5 juin 2009 portant organisation de l'emploi | juni 2009 houdende de organisatie van de arbeidsbemiddeling en de |
et de la formation professionnelle, alors qu'il peut invoquer cette | beroepsopleiding, terwijl de werkgever zich wel op die immuniteit kan |
immunité lorsque la victime est un travailleur ou un apprenti. | beroepen wanneer het slachtoffer een werknemer of een leerjongen is. |
B.3.1. En vertu de l'article 46 de la loi sur les accidents du | B.3.1. Krachtens artikel 46 van de arbeidsongevallenwet kunnen |
travail, les victimes d'accidents du travail ou leurs ayants droit ne | slachtoffers van arbeidsongevallen of hun rechthebbenden tegen de |
peuvent introduire une action en responsabilité civile contre | werkgever enkel een rechtsvordering inzake burgerrechtelijke |
l'employeur que dans les cas énumérés dans cet article. Cette | aansprakelijkheid instellen in de erin opgesomde gevallen. Die |
disposition a pour conséquence que l'employeur dispose en principe | bepaling heeft tot gevolg dat de werkgever bij arbeidsongevallen in |
d'une immunité civile en cas d'accident du travail. | beginsel beschikt over een burgerrechtelijke immuniteit. |
B.3.2. Cette immunité civile de l'employeur est une des lignes de | B.3.2. Die voor de werkgever geldende burgerrechtelijke immuniteit |
force de la loi sur les accidents du travail. | maakt deel uit van de krachtlijnen waarop de arbeidsongevallenwet is gebaseerd. |
La loi sur les accidents du travail remonte à la loi du 24 décembre | De arbeidsongevallenwet gaat terug op de wet van 24 december 1903 |
1903 sur la réparation des dommages résultant des accidents du | betreffende de vergoeding van schade voortspruitende uit ongevallen, |
travail, qui prévoyait la réparation forfaitaire du dommage résultant | die voorzag in een forfaitaire vergoeding voor schade ten gevolge van |
d'un accident du travail, le caractère forfaitaire de l'indemnité | een arbeidsongeval, waarbij de forfaitaire aard van de vergoeding meer |
s'expliquant notamment par une réglementation de la responsabilité | bepaald was ingegeven door een van het gemeen recht afwijkende |
s'écartant du droit commun, basée non pas sur la notion de « faute », | aansprakelijkheidsregeling die niet uitgaat van het begrip « fout », |
mais sur celle de « risque professionnel » et sur une répartition de ce risque entre l'employeur et la victime de l'accident du travail. D'une part, l'employeur était, même en l'absence de toute faute dans son chef, toujours rendu responsable du dommage résultant de l'accident du travail subi par la victime. Ainsi non seulement celle-ci était dispensée de la preuve, souvent très difficile à apporter, de la faute de l'employeur ou de son préposé et de l'existence d'un lien causal entre cette faute et le dommage subi, mais sa propre faute (non intentionnelle) ne faisait pas obstacle à la réparation et n'entraînait pas sa responsabilité si cette faute | maar van het begrip « professioneel risico », en van het verdelen van dat risico over de werkgever en het slachtoffer van het arbeidsongeval. Enerzijds, werd de werkgever, zelfs zonder dat hem enige schuld trof, steeds aansprakelijk gesteld voor de schade ten gevolge van het arbeidsongeval opgelopen door het slachtoffer. Niet alleen werd het slachtoffer op die manier vrijgesteld van het vaak zeer moeilijk te leveren bewijs van de schuld van de werkgever of zijn aangestelde en van het oorzakelijk verband tussen die schuld en de geleden schade. Bovendien zou zijn eventuele eigen (onopzettelijke) fout de vergoeding niet in de weg staan, noch tot zijn aansprakelijkheid leiden, indien door die fout een derde een arbeidsongeval zou overkomen. Anderzijds, |
causait un accident de travail à un tiers. D'autre part, la victime de | ontving het slachtoffer van het arbeidsongeval een forfaitaire |
l'accident du travail percevait une indemnité forfaitaire, qui ne | schadevergoeding, waardoor het slechts gedeeltelijk werd vergoed voor |
l'indemnisait que partiellement pour le dommage subi. A la suite de | de geleden schade. Door verschillende wetswijzigingen werd het |
plusieurs modifications de la loi, le niveau d'indemnisation des 50 % | vergoedingsniveau van oorspronkelijk 50 pct. van het « basisloon » |
originaires de la « rémunération de base » a été porté à 66 % et à 100 | uitgebreid naar 66 pct. en 100 pct. |
%. Lors de l'élaboration de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du | Bij de totstandkoming van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 |
travail, le système a été modifié par l'instauration de l'assurance | werd het systeem gewijzigd door het invoeren van de verplichte |
obligatoire, en vertu de laquelle le travailleur ne s'adresse plus à | verzekering, krachtens welke de werknemer zich niet meer richt tot de |
l'employeur mais à « l'assureur-loi ». C'est dès lors le préjudice du | werkgever maar tot de « wetsverzekeraar ». De schade opgelopen door de |
travailleur qui est assuré et non plus la responsabilité de | werknemer en niet langer de aansprakelijkheid van de werkgever werd |
l'employeur, de sorte que le système se rapproche d'un mécanisme d'assurances sociales. B.3.3. L'objectif du système forfaitaire est non seulement d'assurer une protection du revenu du travailleur contre un risque professionnel mais aussi de préserver la paix sociale dans les entreprises en excluant la multiplication des procès en responsabilité. La réparation forfaitaire sera, dans certains cas, plus importante que ce que la victime aurait pu obtenir en intentant une action de droit commun contre l'auteur de la faute qui a causé l'accident et, dans certains cas, moins importante. | vanaf dan verzekerd, waardoor het systeem gelijkenis vertoont met een mechanisme van sociale verzekering. B.3.3. Het doel van het systeem van de vaste vergoeding bestaat niet alleen erin het inkomen van de werknemer te beschermen tegen een mogelijk professioneel risico, maar ook de sociale vrede binnen de bedrijven te handhaven door een toename van het aantal processen inzake aansprakelijkheid uit te sluiten. De vaste vergoeding zal in bepaalde gevallen groter zijn dan wat het slachtoffer had kunnen verkrijgen door een gemeenrechtelijke vordering in te stellen tegen de dader van de fout die het ongeval heeft veroorzaakt en, in andere gevallen, minder groot. |
Le financement du système forfaitaire est assuré par les employeurs, | De financiering van het systeem van de vaste vergoeding wordt |
qui sont obligés, depuis 1971, de souscrire une assurance en matière | gewaarborgd door de werkgevers, die sinds 1971 verplicht zijn een |
d'accidents du travail et de supporter le coût des primes. Le souci de | verzekering inzake arbeidsongevallen te sluiten en de kosten van de |
ne pas alourdir la charge économique qui en résulte par une éventuelle | premies te dragen. De bekommernis om de financiële last die hiervan |
obligation de réparer issue du droit commun a conduit le législateur à | het gevolg is niet te verzwaren door een eventuele gemeenrechtelijke |
restreindre le champ des hypothèses susceptibles d'engager la | vergoedingsverplichting, heeft de wetgever ertoe gebracht de gevallen |
responsabilité civile de l'employeur. | te beperken waarin de werkgever burgerlijk aansprakelijk kan worden gesteld. |
B.4. Le régime de la loi sur les accidents du travail déroge donc au | B.4. Het stelsel van de arbeidsongevallenwet wijkt aldus af van het |
régime de droit commun de la responsabilité. | gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsstelsel. |
Ainsi que la Cour l'a déjà jugé à plusieurs reprises (cf. les arrêts nos | Zoals het Hof reeds meermaals heeft geoordeeld (zie de arresten nrs. |
115/2002, 102/2004, 124/2004 et 64/2008), ce régime dérogatoire se | 115/2002, 102/2004, 124/2004 en 64/2008), is dat afwijkende stelsel in |
justifie dans son principe et, pour cette raison, il est admissible | beginsel verantwoord, en kan om die reden worden aanvaard dat bij een |
que sa comparaison trait pour trait avec celui du droit commun fasse | nadere vergelijking met het gemeenrechtelijke stelsel verschillen in |
apparaître des différences de traitement tantôt dans un sens, tantôt | behandeling aan het licht komen, nu eens in de ene zin, dan weer in de |
dans l'autre, sous la réserve que chacune des règles en cause doit | andere, onder voorbehoud dat elk van de in het geding zijnde regels |
être conforme à la logique du système auquel elle appartient. | dient overeen te stemmen met de logica van het stelsel waarvan die |
regel deel uitmaakt. | |
B.5.1. Les articles 1er et 2 de la loi sur les accidents du travail | B.5.1. De artikelen 1 en 2 van de arbeidsongevallenwet hebben |
concernent le champ d'application de cette loi. | betrekking op het toepassingsgebied van die wet. |
En vertu de l'article 1er de la loi sur les accidents du travail, | Krachtens artikel 1 is de arbeidsongevallenwet van toepassing op alle |
celle-ci est applicable à toutes les personnes qui, en qualité | |
d'employeur, de travailleur ou de personne assimilée, sont assujetties | personen die als werkgever, werknemer of daarmee gelijkgestelde geheel |
pour tout ou en partie, à (1) la loi du 27 juin 1969 révisant | of gedeeltelijk vallen onder (1) de wet van 27 juni 1969 tot |
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des | herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de |
travailleurs et (2) l'arrêté-loi du 7 février 1945 concernant la | maatschappelijke zekerheid der arbeiders en (2) de besluitwet van 7 |
sécurité sociale des marins de la marine marchande. | februari 1945 betreffende de maatschappelijke veiligheid van de |
zeelieden ter koopvaardij. | |
En vertu de l'article 2, la loi est également applicable aux armateurs | Krachtens artikel 2 is de wet eveneens van toepassing op de reders die |
qui exploitent leur propre bâtiment; ils sont réputés être à la fois | hun eigen schip exploiteren; zij worden geacht zowel werkgever als |
employeur et travailleur. | werknemer te zijn. |
B.5.2. Les faits de la cause pendante devant le juge a quo font | B.5.2. De feiten van de zaak die hangende is voor de verwijzende |
apparaître qu'en l'espèce, seul l'article 1er, 1°, de la loi sur les | rechter doen ervan blijken dat te dezen uitsluitend artikel 1, 1°, van |
accidents du travail - qui renvoie à la loi du 27 juin 1969 révisant | de arbeidsongevallenwet - waarin wordt verwezen naar de wet van 27 |
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des | juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 |
travailleurs - est pertinent. Les parties à la présente affaire ne | betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders - van belang |
sont en effet ni des marins de la marine marchande, ni des armateurs | is. De partijen in die zaak betreffen immers geen zeelieden ter |
exploitant leur propre bâtiment. | koopvaardij, noch reders die hun eigen schip exploiteren. |
B.5.3. En vertu de l'article 1er, § 1er, alinéa 1er, de la loi | B.5.3. Krachtens artikel 1, § 1, eerste lid, van de voormelde wet van |
précitée du 27 juin 1969, celle-ci est applicable aux travailleurs et | 27 juni 1969, is die wet van toepassing op de werknemers en de |
aux employeurs liés par un contrat de louage de travail. | werkgevers die door een arbeidsovereenkomst zijn verbonden. |
Sont par ailleurs assimilés aux travailleurs, pour l'application de | Daarnaast worden, voor de toepassing van die wet, met werknemers |
cette loi : les apprentis et les personnes auxquelles le Roi étend | gelijkgesteld : de leerjongens en de personen tot wie de Koning die |
cette application en exécution de l'article 2, § 1er, 1°. Sont | toepassing ter uitvoering van artikel 2, § 1, 1°, uitbreidt. Met |
assimilées aux employeurs : les personnes qui occupent au travail des | werkgevers worden gelijkgesteld : de personen die leerjongens |
apprentis et les personnes désignées par le Roi en application de | tewerkstellen en de personen die door de Koning zijn aangewezen bij |
toepassing van artikel 2, § 1, 1° (artikel 1, § 1, tweede lid, van de | |
l'article 2, § 1er, 1° (article 1er, § 1er, alinéa 2, de la loi du 27 | wet van 27 juni 1969, in de redactie van toepassing op het geschil |
juin 1969, dans sa version applicable au litige soumis au juge a quo). | voor de verwijzende rechter). |
Il ressort de l'article 2, § 1er, 1°, de la loi du 27 juin 1969 que le | Uit artikel 2, § 1, 1°, van de wet van 27 juni 1969 blijkt dat de |
Roi ne peut assimiler des personnes à des employeurs que pour autant | Koning personen slechts kan gelijkstellen met werkgevers, voor zover |
que des prestations de travail soient effectuées sous leur autorité | arbeidsprestaties tegen loon onder hun gezag worden verricht (Cass., |
moyennant le paiement d'une rémunération (Cass., 12 septembre 1994, | 12 september 1994, Arr. Cass., 1994, nr. 370). |
Pas., 1994, n° 370). B.6.1. En Communauté flamande, la formation professionnelle | B.6.1. De individuele beroepsopleiding wordt in de Vlaamse Gemeenschap |
geregeld in het - ter uitvoering van het decreet van 7 mei 2004 tot | |
oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern | |
verzelfstandigd agentschap « Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en | |
individuelle est régie par l'arrêté du Gouvernement flamand du 5 juin | Beroepsopleiding » genomen - besluit van de Vlaamse Regering van 5 |
2009 portant organisation de l'emploi et de la formation | juni 2009 houdende de organisatie van de arbeidsbemiddeling en de |
professionnelle, pris en exécution du décret du 7 mai 2004 relatif à | |
la création de l'agence autonomisée externe de droit public « Vlaamse | |
Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding ». | beroepsopleiding. |
B.6.2. En vertu de l'article 90 de cet arrêté, on entend par formation | B.6.2. Krachtens artikel 90 van dat besluit wordt onder individuele |
professionnelle individuelle : « la formation professionnelle, visée à | beroepsopleiding verstaan : « de beroepsopleiding, vermeld in artikel |
l'article 61, 1°, si elle est dispensée dans une entreprise, par une | 61, 1°, als ze wordt verstrekt in een onderneming, een vereniging |
association sans but lucratif ou une autorité administrative ». | zonder winstoogmerk of bij een administratieve overheid ». |
En vertu des articles 91 et 92, l'Office flamand de l'Emploi et de la | Krachtens de artikelen 91 en 92 beslist de Vlaamse Dienst voor |
Formation professionnelle (ci-après : « VDAB ») décide si un demandeur | Arbeidsbemiddeling (hierna : VDAB) of een werkzoekende een individuele |
d'emploi peut suivre une formation professionnelle individuelle, fixe, | |
dans les limites définies à l'article 92, la durée de cette formation | beroepsopleiding kan volgen, bepaalt hij, binnen de in artikel 92 |
et décide de la prolongation ou de la cessation prématurée de la | bepaalde grenzen, de duur van die opleiding en beslist hij over de |
formation professionnelle individuelle. | verlenging of voortijdige beëindiging ervan. |
En vertu de l'article 93, l'apprenant qui suit une formation | Krachtens artikel 93 ontvangt de cursist een « productiviteitspremie |
professionnelle individuelle bénéficie d'une « prime de productivité | », waarvan het bedrag in beginsel wordt uitgedrukt als een percentage |
», dont le montant s'exprime en principe par un pourcentage de l'écart | van het verschil tussen het normale loon van het beroep en het inkomen |
entre le salaire normal de la profession et le revenu auquel | waarop de cursist recht heeft op grond van werkloosheid, leefloon of |
financiële maatschappelijke dienstverlening. De productiviteitspremie | |
l'apprenant peut prétendre pour cause de chômage, de revenu | wordt door de VDAB betaald aan de cursist, maar de onderneming waar de |
d'intégration ou d'aide sociale financière. La prime de productivité | cursist de opleiding volgt, is aan de VDAB maandelijks een bedrag |
est payée à l'apprenant par le VDAB, mais l'entreprise dans laquelle | verschuldigd dat overeenstemt met de percentages van het verschil |
l'apprenant suit la formation est tenue de verser chaque mois au VDAB | tussen het normale loon van het beroep en de gemiddelde |
un montant correspondant à l'écart entre le salaire normal de la | werkloosheidsuitkering, die door de VDAB wordt bepaald. |
profession et l'allocation de chômage moyenne. | Krachtens artikel 94 verbindt de werkgever zich ertoe met de cursist |
En vertu de l'article 94, l'employeur s'engage à occuper l'apprenant | die in zijn onderneming een individuele beroepsopleiding heeft |
consécutivement à sa formation professionnelle individuelle dans son | gevolgd, onmiddellijk na het einde van de opleiding een |
entreprise dans les liens d'un contrat de travail à durée en principe | arbeidsovereenkomst te sluiten die in beginsel voor onbepaalde duur |
indéterminée. | dient te gelden. |
B.6.3. Il en ressort que l'apprenant qui suit une formation | B.6.3. Daaruit blijkt dat de cursist die een individuele |
professionnelle individuelle dans une entreprise ne peut travailler | beroepsopleiding volgt in een onderneming, geen arbeid voor die |
pour cette entreprise contre rémunération et n'est pas lié à | onderneming verricht tegen een loon en niet met die onderneming is |
l'entreprise par un contrat de travail. L'apprenant ne saurait dès | verbonden door een arbeidsovereenkomst. De cursist kan aldus niet |
lors être considéré comme un travailleur au sens de la loi sur les | worden beschouwd als een werknemer in de zin van de |
accidents du travail. Bien que le Roi puisse, en vertu de l'article 3 | arbeidsongevallenwet. Ofschoon de Koning, krachtens artikel 3 van de |
de la loi sur les accidents du travail, étendre le champ d'application | arbeidsongevallenwet, het toepassingsgebied van die wet kan uitbreiden |
de cette loi à d'autres catégories de personnes, il ne l'a pas fait en | tot andere categorieën van personen, heeft Hij dat, wat de cursisten |
ce qui concerne les apprenants qui suivent une formation | in individuele beroepsopleiding betreft, niet gedaan. |
professionnelle individuelle. | |
B.7. C'est précisément en raison du fait que les personnes qui suivent | B.7. Precies vanwege het feit dat de personen die een individuele |
une formation professionnelle individuelle dans une entreprise ne relèvent pas du champ d'application de la loi sur les accidents du travail que le Gouvernement flamand a prévu, à l'article 95 de l'arrêté précité du 5 juin 2009, que l'employeur doit assurer l'apprenant contre les accidents survenant au cours de la formation et les accidents sur le chemin du lieu de formation. Cette assurance doit accorder les mêmes garanties que celles qui figurent dans la loi sur les accidents du travail et ses arrêtés d'exécution. En cas d'accident, l'indemnité est calculée sur la base du traitement auquel a droit un travailleur majeur travaillant comme salarié dans la profession à apprendre. B.8. Il découle également du fait que la relation entre l'employeur et l'apprenant n'est pas régie par un contrat de travail et de l'absence de dispositions étendant le champ d'application de la loi sur les accidents du travail à l'apprenant et à l'employeur chez qui la formation individuelle est suivie que l'employeur ne peut se prévaloir | beroepsopleiding volgen in een onderneming, niet onder het toepassingsgebied van de arbeidsongevallenwet vallen, heeft de Vlaamse Regering, in artikel 95 van het voormelde besluit van 5 juni 2009, erin voorzien dat de werkgever de cursist dient te verzekeren tegen ongevallen tijdens de opleiding en op de weg van en naar de opleidingsplaats. Die verzekering dient dezelfde waarborgen te verlenen als de waarborgen vermeld in de arbeidsongevallenwet en de uitvoeringsbesluiten ervan. Bij een ongeval wordt de vergoeding berekend op basis van het loon waarop een meerderjarige werknemer in loondienst die tewerkgesteld is in het aan te leren beroep, recht heeft. B.8. Uit het feit dat de verhouding tussen de werkgever en de cursist niet wordt beheerst door een arbeidsovereenkomst en uit het ontbreken van bepalingen die het toepassingsgebied van de arbeidsongevallenwet uitbreiden tot de cursist en de werkgever bij wie de individuele opleiding wordt gevolgd, volgt eveneens dat de werkgever zich niet kan |
du régime d'immunité civile prévu à l'article 46 de la loi sur les accidents du travail, lorsque la victime d'un accident du travail est un apprenant qui suit une formation professionnelle individuelle. Les dispositions en cause font donc naître une différence de traitement entre, d'une part, l'employeur d'un travailleur ou d'un apprenti qui est victime d'un accident du travail et, d'autre part, l'employeur chez qui un apprenant suit une formation professionnelle individuelle et est victime d'un tel accident. B.9. Comme il est dit en B.4, une comparaison plus approfondie du régime contenu dans la loi sur les accidents du travail et du régime de droit commun de la responsabilité, qui, en l'espèce, reste d'application pour l'employeur chez qui un apprenant suivant une formation professionnelle individuelle est victime d'un accident du travail, peut faire apparaître des différences de traitement, tantôt dans un sens, tantôt dans l'autre. Sous la réserve que chacune des règles en cause soit conforme à la logique du régime auquel appartient | beroepen op de uit artikel 46 van de arbeidsongevallenwet voortvloeiende burgerrechtelijke immuniteit, wanneer het slachtoffer van een arbeidsongeval een cursist in individuele beroepsopleiding is. De in het geding zijnde bepalingen roepen aldus een verschil in behandeling in het leven tussen, enerzijds, de werkgever van een werknemer of een leerjongen die het slachtoffer is van een arbeidsongeval en, anderzijds, de werkgever bij wie een cursist een individuele beroepsopleiding volgt, die het slachtoffer is van zulk een ongeval. B.9. Zoals in B.4 is vermeld, kunnen bij een nadere vergelijking van het stelsel van de arbeidsongevallenwet met het gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsstelsel, dat te dezen van toepassing blijft op de werkgever bij wie een cursist in individuele beroepsopleiding het slachtoffer van een arbeidsongeval is, verschillen in behandeling aan het licht komen, nu eens in de ene zin, dan weer in de andere. Onder voorbehoud dat elk van de in het geding zijnde regels in overeenstemming is met de logica van het stelsel waarvan die regel |
cette règle, de telles différences ne sont pas incompatibles avec le | deel uitmaakt, zijn zulke verschillen niet onbestaanbaar met het |
principe d'égalité et de non-discrimination. | beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie. |
B.10.1. Il est conforme à la logique du régime de la loi sur les | B.10.1. Het is in overeenstemming met de logica van het stelsel van de |
accidents du travail que le champ d'application de cette dernière | arbeidsongevallenwet dat het toepassingsgebied ervan, wat de |
soit, en ce qui concerne les employeurs, limité en principe à ceux qui | werkgevers betreft, in beginsel is beperkt tot diegenen die personen |
occupent des personnes qui bénéficient de la protection de cette loi. | tewerkstellen die onder de bescherming van die wet vallen. Die wet |
Cette loi contient en effet un ensemble équilibré de règles qui, | bevat immers een evenwichtig geheel van regels, die, geïsoleerd van |
prises isolément, sont tantôt en faveur tantôt au détriment des | dat geheel, nu eens in het voordeel, dan weer in het nadeel zijn van |
employeurs ou des travailleurs. | de werkgevers of van de werknemers. |
De manière plus générale, il est conforme à la logique du régime | Meer in het algemeen is het in overeenstemming met de logica van het |
fédéral de la sécurité sociale des travailleurs que le champ | federale stelsel van de sociale zekerheid van de werknemers dat het |
d'application de ce dernier soit déterminé entre autres par le critère | toepassingsgebied ervan mede wordt bepaald door het criterium van het |
de l'assujettissement ou non aux cotisations de sécurité sociale. | al dan niet onderworpen zijn aan de verplichting tot het betalen van |
socialezekerheidsbijdragen. Die verplichting tot het betalen van | |
Cette obligation de payer des cotisations de sécurité sociale - | socialezekerheidsbijdragen - die onder meer worden aangewend ter |
affectées, entre autres, au financement du Fonds des accidents du | financiering van het Fonds voor Arbeidsongevallen - wordt geregeld in |
travail - est régie par la loi du 27 juin 1969 précitée, dont le champ | de voormelde wet van 27 juni 1969, waarvan het principiële |
d'application est en principe défini par l'existence d'un contrat de | toepassingsgebied wordt bepaald door het bestaan van een |
travail entre un employeur et un travailleur. | arbeidsovereenkomst tussen een werkgever en een werknemer. |
B.10.2. La formation professionnelle individuelle concerne une mesure | B.10.2. De individuele beroepsopleiding betreft een maatregel van de |
prise par la Communauté flamande dans le cadre de ses compétences en | Vlaamse Gemeenschap, genomen in het kader van haar bevoegdheden inzake |
matière de reconversion et de recyclage professionnels, au sens de | de beroepsomscholing en -bijscholing, zoals bedoeld in artikel 4, 16°, |
l'article 4, 16°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes | van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der |
institutionnelles. Etant donné que la mesure visée porte sur la | instellingen. Vermits de betrokken maatregel betrekking heeft op de |
formation professionnelle de demandeurs d'emploi et non sur | beroepsopleiding van werkzoekenden, en niet op de tewerkstelling |
l'occupation de ces personnes, il est en principe conforme à la | ervan, is het in beginsel in overeenstemming met de logica van dat |
logique de ce régime que les personnes concernées ne soient pas liées | stelsel, dat de betrokken personen niet door een arbeidsovereenkomst |
par un contrat de travail à l'employeur chez qui elles suivent cette | zijn verbonden met de werkgever bij wie zij die opleiding volgen. |
formation. B.11. Le non-assujettissement de l'employeur à la sécurité sociale des | B.11. Het niet onderworpen zijn van de werkgever, wat de cursist in |
travailleurs en ce qui concerne l'apprenant qui suit une formation | individuele opleiding betreft, aan de sociale zekerheid van de |
individuelle a notamment pour effet que l'employeur ne doit payer | werknemers, brengt onder meer met zich mee dat de werkgever voor die |
aucune cotisation de sécurité sociale pour cet apprenant et qu'il ne | cursist geen bijdragen dient te betalen in de sociale zekerheid, en |
contribue donc pas au financement du Fonds des accidents du travail, entre autres. L'employeur se trouve dès lors, vis-à-vis d'un apprenant qui suit une formation individuelle, dans une situation qui diffère de celle dans laquelle il se trouve vis-à-vis d'un travailleur ou d'un apprenti. En outre, l'employeur n'est pas tenu de rémunérer l'apprenant. Bien qu'il doive payer une prime de productivité et assurer l'apprenant contre les accidents pouvant survenir pendant la formation ou sur le chemin du lieu de formation, les charges financières qui incombent à l'employeur vis-à-vis d'un apprenant suivant une formation individuelle doivent être considérées comme moins lourdes par rapport aux charges qui lui incombent vis-à-vis d'un travailleur. B.12. Eu égard aux différences précitées entre, d'une part, les apprenants qui suivent une formation professionnelle individuelle et, d'autre part, les travailleurs et les apprentis, eu égard à la nature différente des obligations qui en découlent pour l'employeur et compte | aldus niet bijdraagt tot de financiering van, onder meer, het Fonds voor Arbeidsongevallen. De werkgever bevindt zich ten aanzien van een cursist in individuele opleiding bijgevolg in een situatie die verschilt van de situatie waarin een werkgever zich bevindt ten aanzien van een werknemer of een leerjongen. De werkgever is bovendien geen loon verschuldigd aan de cursist. Ofschoon hij een productiviteitspremie dient te betalen en eveneens de cursist dient te verzekeren tegen ongevallen tijdens de opleiding en op de weg van en naar de opleidingsplaats, dienen de financiële lasten die op de werkgever rusten met betrekking tot een cursist in individuele opleiding, in vergelijking met de lasten die op hem rusten met betrekking tot een werknemer, als minder zwaar te worden beschouwd. B.12. Gelet op de voormelde verschillen tussen, enerzijds, de cursisten in individuele beroepsopleiding en, anderzijds, de werknemers en de leerjongens, alsmede op de daaraan verbonden verschillende aard van de verplichtingen die rusten op de werkgever, |
tenu de la spécificité des régimes contenus dans la loi sur les | en rekening houdend met de eigenheid van de stelsels van de |
accidents du travail et de la formation professionnelle individuelle, | arbeidsongevallenwet en van de individuele beroepsopleiding, is het in |
la différence de traitement mentionnée dans la question préjudicielle | de prejudiciële vraag vermelde verschil in behandeling niet zonder |
n'est pas sans justification raisonnable. | redelijke verantwoording. |
B.13. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.13. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Les articles 1er, 2 et 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents | De artikelen 1, 2 en 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 |
du travail ne violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution en | schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, in zoverre de |
ce que l'employeur ne peut invoquer le régime d'immunité civile prévu | |
à l'article 46 lorsque la victime d'un accident du travail est une | werkgever zich niet kan beroepen op de uit artikel 46 voortvloeiende |
burgerrechtelijke immuniteit wanneer het slachtoffer van een | |
personne qui suit chez lui une formation professionnelle individuelle, | arbeidsongeval een persoon is die een individuele beroepsopleiding bij |
au sens des articles 90 et suivants de l'arrêté du Gouvernement | hem volgt, zoals bedoeld in de artikelen 90 en volgende van het |
flamand du 5 juin 2009 portant organisation de l'emploi et de la | besluit van de Vlaamse Regering van 5 juni 2009 houdende de |
formation professionnelle. | organisatie van de arbeidsbemiddeling en de beroepsopleiding. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 24 mars 2016. | op 24 maart 2016. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
E. De Groot | E. De Groot |