Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 34/2016 du 3 mars 2016 Numéros du rôle : 6146, 6147, 6160, 6161, 6162 et 6163 En cause : les recours en annulation des articles 17 et 18 de la loi du 25 avril 2014 visant à corriger plusieurs lois réglant une matière vis La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 34/2016 du 3 mars 2016 Numéros du rôle : 6146, 6147, 6160, 6161, 6162 et 6163 En cause : les recours en annulation des articles 17 et 18 de la loi du 25 avril 2014 visant à corriger plusieurs lois réglant une matière vis La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...) Uittreksel uit arrest nr. 34/2016 van 3 maart 2016 Rolnummers : 6146, 6147, 6160, 6161, 6162 en 6163 In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 17 en 18 van de wet van 25 april 2014 ter verbetering van verschillende wetten die ee Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 34/2016 du 3 mars 2016 Uittreksel uit arrest nr. 34/2016 van 3 maart 2016
Numéros du rôle : 6146, 6147, 6160, 6161, 6162 et 6163 Rolnummers : 6146, 6147, 6160, 6161, 6162 en 6163
En cause : les recours en annulation des articles 17 et 18 de la loi In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 17 en 18 van
du 25 avril 2014 visant à corriger plusieurs lois réglant une matière de wet van 25 april 2014 ter verbetering van verschillende wetten die
visée à l'article 78 de la Constitution (ajout d'un 3° à l'article een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet
(aanvulling van artikel 1022, achtste lid, van het Gerechtelijk
1022, alinéa 8, du Code judiciaire), introduits par Wim Raeymaekers, Wetboek met een 3°), ingesteld door Wim Raeymaekers, door de « Ordre
par l'Ordre des barreaux francophones et germanophone, par l'ASBL « des barreaux francophones et germanophone », door de vzw « Genootschap
Genootschap Advocaten Publiekrecht » et autres, par l'« Orde van Advocaten Publiekrecht » en anderen, door de Orde van Vlaamse balies
Vlaamse balies » et Dominique Matthys, par Roussana Bardarska et par en Dominique Matthys, door Roussana Bardarska en door de vzw « Touche
l'ASBL « Touche pas à mes certificats verts ». pas à mes certificats verts ».
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier F. Meersschaut, présidée par le juge A. Alen, Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van rechter A. Alen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours et procédure I. Onderwerp de beroepen en rechtspleging
a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 19 januari
19 janvier 2015 et parvenue au greffe le 21 janvier 2015, un recours 2015 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 21
januari 2015, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 17 van
en annulation de l'article 17 de la loi du 25 avril 2014 visant à de wet van 25 april 2014 ter verbetering van verschillende wetten die
corriger plusieurs lois réglant une matière visée à l'article 78 de la een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet
Constitution (ajout d'un 3° à l'article 1022, alinéa 8, du Code (aanvulling van artikel 1022, achtste lid, van het Gerechtelijk
judiciaire), publiée au Moniteur belge du 19 août 2014, a été Wetboek met een 3°), bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 19
introduit par Wim Raeymaekers. augustus 2014, door Wim Raeymaekers.
b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 22 januari
22 janvier 2015 et parvenue au greffe le 23 janvier 2015, un recours 2015 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 23
en annulation des articles 17 et 18 de la même loi a été introduit par januari 2015, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 17
l'Ordre des barreaux francophones et germanophone, assisté et en 18 van dezelfde wet door de « Ordre des barreaux francophones et
représenté par Me V. Letellier, avocat au barreau de Bruxelles. germanophone », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. V. Letellier,
advocaat bij de balie te Brussel.
c. Par deux requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la c. Bij twee verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op
18 februari 2015 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn
poste le 18 février 2015 et parvenues au greffe le 20 février 2015, ingekomen op 20 februari 2015, zijn beroepen tot vernietiging
des recours en annulation de l'article 17 de la même loi, ont été ingesteld van artikel 17 van dezelfde wet door de vzw « Genootschap
introduits par l'ASBL « Genootschap Advocaten Publiekrecht », Peter Advocaten Publiekrecht », Peter Luypaers en Isabelle Cooreman en door
Luypaers et Isabelle Cooreman et par l'« Orde van Vlaamse balies » et de Orde van Vlaamse balies en Dominique Matthys, bijgestaan en
Dominique Matthys, assistés et représentés par Me S. Boullart, avocat vertegenwoordigd door Mr. S. Boullart, advocaat bij de balie te Gent.
au barreau de Gand.
d. Par deux requêtes adressées à la Cour par lettre recommandée à la d. Bij twee verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op
poste le 19 février 2015 et parvenues au greffe le 20 février 2015 et 19 februari 2015 ter post aangetekende brief en ter griffie zijn
le 23 février 2015, des recours en annulation du même article de la ingekomen op 20 februari 2015 en 23 februari 2015, zijn beroepen tot
vernietiging ingesteld van hetzelfde artikel van dezelfde wet door
même loi ont été introduits par Roussana Bardarska, assistée et Roussana Bardarska, bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. H. Van de
représentée par Me H. Van de Cauter, avocat au barreau de Bruxelles, Cauter, advocaat bij de balie te Brussel, en door de vzw « Touche pas
et par l'ASBL « Touche pas à mes certificats verts », assistée et à mes certificats verts », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. L.
représentée par Me L. Misson, avocat au barreau de Liège. Misson, advocaat bij de balie te Luik.
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6146, 6147, 6160, 6161, 6162 Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6146, 6147, 6160, 6161, 6162
et 6163 du rôle de la Cour, ont été jointes. en 6163 van de rol van het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions attaquées Ten aanzien van de bestreden bepalingen
B.1.1. Les recours sont dirigés contre l'article 17 de la loi du 25 B.1.1. De beroepen zijn gericht tegen artikel 17 van de wet van 25
avril 2014 visant à corriger plusieurs lois réglant une matière visée april 2014 ter verbetering van verschillende wetten die een
à l'article 78 de la Constitution (ci-après : la loi du 25 avril aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet
2014). (hierna : de wet van 25 april 2014).
Cette disposition complète l'alinéa 8 de l'article 1022 du Code Die bepaling vult het achtste lid aan van artikel 1022 van het
judiciaire, inséré par l'article 2 de la loi du 21 février 2010 « Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd bij artikel 2 van de wet van 21
modifiant les articles 1022 du Code judiciaire et 162bis du Code februari 2010 « tot wijziging van de artikelen 1022 van het
d'instruction criminelle », par un 3°, en vertu duquel aucune Gerechtelijk Wetboek en 162bis van het Wetboek van strafvordering »,
indemnité de procédure ne peut être mise à la charge de l'Etat « met een 3°, krachtens hetwelk geen enkele rechtsplegingsvergoeding ten
lorsqu'une personne morale de droit public agit dans l'intérêt laste van de Staat verschuldigd is « wanneer een publiekrechtelijke
général, en tant que partie dans une procédure ». rechtspersoon in het algemeen belang als partij optreedt in een geding
B.1.2. Le recours dans l'affaire n° 6147 vise également l'article 18 ». B.1.2. Het beroep in de zaak nr. 6147 viseert eveneens artikel 18 van
de la même loi, qui prévoit l'entrée en vigueur de l'article 17 au dezelfde wet, dat de inwerkingtreding van artikel 17 bepaalt op de dag
jour de l'entrée en vigueur de l'article 2, précité, de la loi du 21 waarop het voormelde artikel 2 van de wet van 21 februari 2010 in
février 2010, laquelle n'a pas encore eu lieu. werking treedt, hetgeen nog niet is gebeurd.
Quant à la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
B.2.1. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt des parties B.2.1. De Ministerraad betwist het belang van de verzoekende partijen
requérantes dans les affaires nos 6146, 6160, 6162 et 6163. in de zaken nrs. 6146, 6160, 6162 en 6163.
B.2.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée. B.2.3.1. Les parties requérantes dans les affaires nos 6146, 6162 et 6163 montrent qu'elles sont parties dans des procédures pendantes devant les cours et tribunaux, qui les opposent à des personnes morales de droit public. Elles sont susceptibles d'être directement et défavorablement affectées par la disposition attaquée, qui a pour effet qu'elles ne peuvent pas prétendre à une indemnité de procédure à charge de l'Etat si elles obtiennent gain de cause dans un procès contre une personne morale de droit public agissant dans l'intérêt général en tant que partie au litige, et elles justifient dès lors de l'intérêt requis. B.2.3.2. Les deuxième et troisième parties requérantes dans l'affaire B.2.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. B.2.3.1. De verzoekende partijen in de zaken nrs. 6146, 6162 en 6163 maken aannemelijk dat zij betrokken zijn in hangende procedures bij de hoven en rechtbanken tegen publiekrechtelijke rechtspersonen. Zij kunnen rechtstreeks en ongunstig worden geraakt door de bestreden bepaling, die tot gevolg heeft dat zij geen aanspraak kunnen maken op een rechtsplegingsvergoeding ten laste van de Staat indien zij in het gelijk worden gesteld ten aanzien van een publiekrechtelijke rechtspersoon die in het algemeen belang optreedt als partij in het geding, en doen derhalve blijken van het rechtens vereiste belang.
n° 6160 se prévalent de leur qualité d'avocat. Il peut être admis que B.2.3.2. De tweede en de derde verzoekende partij in de zaak nr. 6160
la disposition attaquée a des effets négatifs sur l'exercice de leur beroepen zich op hun hoedanigheid van advocaat. Er kan worden
profession, notamment en ce qui concerne la défense en justice de aangenomen dat de bestreden bepaling nadelige gevolgen heeft voor de
leurs clients dans des litiges les opposant à des personnes morales de uitoefening van hun beroep, met name wat betreft de verdediging in
droit public qui agissent dans l'intérêt général. En effet, leurs rechte van hun cliënten in geschillen tegenover publiekrechtelijke
clients peuvent être dissuadés de se faire défendre par un avocat dans rechtspersonen die optreden in het algemeen belang. Hun cliënten
un tel litige, dans la mesure où ils ne pourront pas prétendre à une kunnen immers ervan worden weerhouden zich in een dergelijk geschil
intervention forfaitaire dans les frais et honoraires de leur avocat door een advocaat te laten verdedigen, in zoverre zij geen aanspraak
s'ils obtiennent gain de cause. zullen kunnen maken op een forfaitaire tegemoetkoming in de kosten en
Dès lors que les deuxième et troisième parties requérantes dans erelonen van hun advocaat indien zij in het gelijk worden gesteld.
l'affaire n° 6160 justifient d'un intérêt au recours, il n'est pas Aangezien de tweede en de derde verzoekende partij in de zaak nr. 6160
nécessaire d'examiner si la première partie requérante dans la même doen blijken van een belang bij het beroep, is het niet noodzakelijk
affaire justifie également d'un intérêt à poursuivre l'annulation des te onderzoeken of de eerste verzoekende partij in dezelfde zaak
eveneens doet blijken van een belang om de vernietiging van de
dispositions attaquées. bestreden bepalingen te vorderen.
B.3.1. La partie requérante dans l'affaire n° 6146 demande à la Cour B.3.1. De verzoekende partij in de zaak nr. 6146 vraagt het Hof om de
d'écarter des débats le mémoire complémentaire introduit par le aanvullende memorie die werd ingediend door de Ministerraad uit de
Conseil des ministres, dès lors qu'elle n'a pas reçu à temps une copie debatten te weren, nu ze niet tijdig een kopie van die memorie heeft
de ce mémoire. ontvangen.
B.3.2. Par ordonnance du 16 septembre 2015, la Cour a décidé que les B.3.2. Bij beschikking van 16 september 2015 heeft het Hof beslist dat
affaires n'étaient pas en état et a invité toutes les parties à faire de zaken niet in staat van wijzen waren, en heeft het alle partijen
connaître, dans un mémoire complémentaire à introduire le 16 octobre uitgenodigd om in een uiterlijk op 16 oktober 2015 in te dienen
2015 au plus tard et dont elles feraient parvenir une copie aux autres aanvullende memorie, waarvan zij een kopie moesten laten toekomen aan
parties dans le même délai, leur point de vue concernant l'influence de andere partijen binnen dezelfde termijn, hun standpunt te bepalen
de la jurisprudence de la Cour formulée dans les arrêts nos over de invloed van de rechtspraak van het Hof in de arresten nrs.
68/2015,69/2015 et 70/2015, du 21 mai 2015, sur les présentes affaires. 68/2015, 69/2015 en 70/2015 van 21 mei 2015 op de onderhavige zaken.
Le Conseil des ministres a introduit un mémoire complémentaire au
greffe dans le délai imparti, à savoir le 12 octobre 2015, mais a De Ministerraad heeft binnen de gestelde termijn, namelijk op 12
oktober 2015, een aanvullende memorie ingediend ter griffie, doch
négligé de faire parvenir dans le même délai une copie aux autres heeft nagelaten binnen diezelfde termijn een kopie daarvan aan de
parties, ce qui a été fait plus tard. andere partijen over te zenden, hetgeen later alsnog geschiedde.
Dans ces circonstances, il y a lieu de constater que l'exécution In die omstandigheid dient te worden vastgesteld dat de laattijdige
tardive de l'obligation de transmettre une copie du mémoire naleving van de verplichting om een kopie van de aanvullende memorie
complémentaire aux autres parties - qui n'est pas inscrite dans la loi aan de andere partijen over te zenden - die niet is neergelegd in de
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle mais découle bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, maar
de l'ordonnance précitée du 16 septembre 2015 - n'affecte pas les voortvloeit uit de voormelde beschikking van 16 september 2015 - geen
droits de défense des autres parties. afbreuk doet aan de rechten van verdediging van de andere partijen.
Le mémoire complémentaire du Conseil des ministres ne doit pas être De aanvullende memorie van de Ministerraad dient niet uit de debatten
écarté des débats. te worden geweerd.
B.4. Les exceptions sont rejetées. B.4. De excepties worden verworpen.
Quant au fond Ten gronde
B.5. Les moyens dans les affaires nos 6146, 6147 et 6160 à 6163 sont B.5. De middelen in de zaken nrs. 6146, 6147 en 6160 tot 6163 zijn
pris de la violation, par l'article 17, attaqué, de la loi du 25 avril afgeleid uit de schending door het bestreden artikel 17 van de wet van
2014, des articles 10, 11 et 13 de la Constitution, combinés ou non 25 april 2014 van de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, al dan
avec d'autres dispositions constitutionnelles, avec des dispositions niet in samenhang gelezen met andere grondwetsbepalingen, met
de droit international et européen, avec des dispositions légales et internationale en Europeesrechtelijke bepalingen, met wetsbepalingen
avec des principes généraux de droit. en met algemene rechtsbeginselen.
Etant donné que les moyens invoqués contre la disposition attaquée Aangezien de aangevoerde middelen tegen de bestreden bepaling nauw met
sont étroitement liés les uns aux autres, ils doivent être examinés elkaar verbonden zijn, dienen zij samen te worden onderzocht. De
conjointement. Les griefs allégués se résument à la violation : aangevoerde grieven komen samengevat neer op de schending van :
- du principe d'égalité, en ce qu'une différence de traitement - het gelijkheidsbeginsel, doordat een niet-verantwoord verschil in
injustifiée est instaurée (1) entre les personnes morales de droit behandeling wordt ingesteld (1) tussen de publiekrechtelijke
public et les personnes privées, dans la mesure où les premières sont rechtspersonen en de privépersonen, in zoverre de eerstgenoemden
exemptées du risque du procès si elles agissent dans l'intérêt général worden vrijgesteld van het procesrisico indien zij optreden in het
et dans la mesure où cette exemption n'est pas réciproque, ce qui algemeen belang, en in zoverre die vrijstelling niet wederkerig is,
porterait également atteinte à l'égalité des armes, (2) entre les hetgeen tevens afbreuk zou doen aan de wapengelijkheid, (2) tussen de
justiciables, selon qu'ils obtiennent gain de cause contre une rechtzoekenden, naargelang zij in het gelijk worden gesteld ten
aanzien van een privépersoon of een publiekrechtelijke rechtspersoon,
personne privée ou contre une personne morale de droit public, (3) (3) tussen de procespartijen voor de Raad van State en voor de
entre les parties au procès devant le Conseil d'Etat et devant les burgerlijke rechtscolleges, in zoverre een publiekrechtelijke
juridictions civiles, dans la mesure où une personne morale de droit rechtspersoon die optreedt voor de Raad van State wel kan worden
public qui agit devant le Conseil d'Etat peut être condamnée au veroordeeld tot betaling van een rechtsplegingsvergoeding;
paiement d'une indemnité de procédure; - het recht op toegang tot de rechter en het recht op een
- du droit d'accès au juge et du droit à un recours effectif, en ce daadwerkelijk rechtsmiddel, doordat de algemene vrijstelling van
que l'exemption générale du paiement d'une indemnité de procédure pour publiekrechtelijke rechtspersonen van de betaling van een
les personnes morales de droit public a un effet dissuasif sur le rechtsplegingsvergoeding een ontradend effect heeft op de
justiciable qui veut introduire une action contre une telle personne rechtzoekende die tegen een dergelijke rechtspersoon wil procederen,
morale, ce qui a pour conséquence de porter aussi atteinte aux droits waardoor tevens afbreuk zou worden gedaan aan het recht van
de la défense, à l'égalité des armes, au droit à l'aide juridique, aux verdediging, aan de wapengelijkheid, aan het recht op juridische
garanties contenues dans la Convention d'Aarhus et dans le droit de bijstand, aan de waarborgen vervat in het Verdrag van Aarhus en het
l'Union et aux articles 1382 et 1383 du Code civil; Unierecht, en aan de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk
- du droit de propriété, en ce que le justiciable qui obtient gain de Wetboek; - het eigendomsrecht, doordat de rechtzoekende die ten aanzien van een
cause contre une personne morale de droit public ne peut prétendre à publiekrechtelijke rechtspersoon in het gelijk wordt gesteld geen
une indemnité de procédure, ce qui aurait dès lors pour effet qu'il ne aanspraak kan maken op een rechtsplegingsvergoeding, hetgeen in
serait plus question, dans les litiges d'expropriation, d'une « juste onteigeningsgeschillen meteen tot gevolg zou hebben dat er geen sprake
indemnité » au sens de l'article 16 de la Constitution ou d'un « juste is van een « billijke schadeloosstelling » in de zin van artikel 16
équilibre » au sens de l'article 1er du Premier Protocole additionnel van de Grondwet of van een « billijk evenwicht » in de zin van artikel
à la Convention européenne des droits de l'homme; 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
rechten van de mens;
- du principe de la sécurité juridique, en ce que la disposition - het rechtszekerheidsbeginsel, doordat de bestreden bepaling bij
attaquée sera immédiatement applicable, faute de mesures transitoires, gebrek aan overgangsmaatregelen onmiddellijk van toepassing zal zijn
aux litiges pendants et en ce que la notion large d'« intervention op hangende rechtsgedingen en doordat het ruime begrip « optreden in
dans l'intérêt général » pourrait donner lieu à une insécurité het algemeen belang » aanleiding zou kunnen geven tot
juridique. rechtsonzekerheid.
B.6.1. L'article 1017, alinéa 1er, du Code judiciaire dispose : B.6.1. Artikel 1017, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt
« Tout jugement définitif prononce, même d'office, la condamnation aux : « Tenzij bijzondere wetten anders bepalen, verwijst ieder eindvonnis,
dépens contre la partie qui a succombé, à moins que des lois zelfs ambtshalve, de in het ongelijk gestelde partij in de kosten,
particulières n'en disposent autrement et sans préjudice de l'accord onverminderd de overeenkomst tussen partijen, die het eventueel
des parties que, le cas échéant, le jugement décrète ». bekrachtigt ».
L'article 1018 du Code judiciaire dispose : Artikel 1018 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt :
« Les dépens comprennent : « De kosten omvatten :
1° les droits divers, de greffe et d'enregistrement, ainsi que les 1° de diverse, griffie- en registratierechten, alsook de zegelrechten
droits de timbre qui ont été payés avant l'abrogation du Code des droits de timbre; die voor de afschaffing van het Wetboek der zegelrechten zijn betaald;
2° le coût et les émoluments et salaires des actes judiciaires; 2° de prijs en de emolumenten en lonen van de gerechtelijke akten;
3° le coût de l'expédition du jugement; 3° de prijs van de uitgifte van het vonnis;
4° les frais de toutes mesures d'instruction, notamment la taxe des 4° de uitgaven betreffende alle onderzoeksmaatregelen, onder meer het
témoins et des experts; getuigen- en deskundigengeld;
5° les frais de déplacement et de séjour des magistrats, des greffiers 5° de reis- en verblijfkosten van de magistraten, de griffiers en van
et des parties, lorsque leur déplacement a été ordonné par le juge, et de partijen, wanneer hun reis door de rechter bevolen is, en de kosten
les frais d'actes, lorsqu'ils ont été faits dans la seule vue du van de akten, wanneer deze uitsluitend met het oog op het geding
procès; opgemaakt zijn;
6° l'indemnité de procédure visée à l'article 1022; 6° de rechtsplegingsvergoeding, zoals bepaald in artikel 1022;
7° les honoraires, les émoluments et les frais du médiateur désigné 7° het ereloon, de emolumenten en de kosten van de bemiddelaar die
conformément à l'article 1734. aangewezen is overeenkomstig artikel 1734.
La conversion en euros des sommes servant de base de calcul des dépens De bedragen die als basis dienen voor de berekening van de in het
visés à l'alinéa 1er s'opère le jour où est prononcé le jugement ou eerste lid bedoelde kosten worden omgerekend in euro de dag dat het
l'arrêt de condamnation aux dépens ». vonnis of het arrest dat in de kosten verwijst, wordt uitgesproken ».
Tel qu'il est actuellement en vigueur, l'article 1022 du Code Artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, zoals het thans van kracht
judiciaire dispose : is, bepaalt :
« L'indemnité de procédure est une intervention forfaitaire dans les « De rechtsplegingsvergoeding is een forfaitaire tegemoetkoming in de
frais et honoraires d'avocat de la partie ayant obtenu gain de cause. kosten en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde partij.
Na het advies te hebben ingewonnen van de Orde van Vlaamse Balies en
Après avoir pris l'avis de l'Ordre des barreaux francophones et van de Ordre des barreaux francophones et germanophone, stelt de
Koning, bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad de
germanophone et de l'Orde van Vlaamse Balies, le Roi établit par basis-, minimum- en maximumbedragen vast van de
arrêté délibéré en Conseil des ministres, les montants de base, minima rechtsplegingsvergoeding, onder meer in functie van de aard van de
et maxima de l'indemnité de procédure, en fonction notamment de la zaak en van de belangrijkheid van het geschil.
nature de l'affaire et de l'importance du litige. Op verzoek van een van de partijen, dat in voorkomend geval wordt
A la demande d'une des parties, éventuellement formulée sur gedaan na ondervraging door de rechter, kan deze bij een met
interpellation par le juge, celui-ci peut, par décision spécialement bijzondere redenen omklede beslissing ofwel de vergoeding verminderen,
motivée, soit réduire l'indemnité soit l'augmenter, sans pour autant ofwel die verhogen, zonder de door de Koning bepaalde maximum- en
dépasser les montants maxima et minima prévus par le Roi. Dans son minimumbedragen te overschrijden. Bij zijn beoordeling houdt de
appréciation, le juge tient compte : rechter rekening met :
- de la capacité financière de la partie succombante, pour diminuer le - de financiële draagkracht van de verliezende partij, om het bedrag
montant de l'indemnité; van de vergoeding te verminderen;
- de la complexité de l'affaire; - de complexiteit van de zaak;
- des indemnités contractuelles convenues pour la partie qui obtient - de contractueel bepaalde vergoedingen voor de in het gelijk gestelde
gain de cause; partij;
- du caractère manifestement déraisonnable de la situation. - het kennelijk onredelijk karakter van de situatie.
Si la partie succombante bénéficie de l'aide juridique de deuxième Indien de in het ongelijk gestelde partij van de tweedelijns
ligne, l'indemnité de procédure est fixée au minimum établi par le Roi, sauf en cas de situation manifestement déraisonnable. Le juge motive spécialement sa décision sur ce point. Lorsque plusieurs parties bénéficient de l'indemnité de procédure à charge d'une même partie succombante, son montant est au maximum le double de l'indemnité de procédure maximale à laquelle peut prétendre le bénéficiaire qui est fondé à réclamer l'indemnité la plus élevée. Elle est répartie entre les parties par le juge. Aucune partie ne peut être tenue au paiement d'une indemnité pour l'intervention de l'avocat d'une autre partie au-delà du montant de juridische bijstand geniet, wordt de rechtsplegingsvergoeding vastgelegd op het door de Koning vastgestelde minimum, tenzij in geval van een kennelijk onredelijke situatie. De rechter motiveert in het bijzonder zijn beslissing op dat punt. Wanneer meerdere partijen de rechtsplegingsvergoeding ten laste van dezelfde in het ongelijk gestelde partij genieten, bedraagt het bedrag ervan maximum het dubbel van de maximale rechtsplegingsvergoeding waarop de begunstigde die gerechtigd is om de hoogste vergoeding te eisen aanspraak kan maken. Ze wordt door de rechter tussen de partijen verdeeld. Geen partij kan boven het bedrag van de rechtsplegingsvergoeding worden aangesproken tot betaling van een vergoeding voor de
l'indemnité de procédure ». tussenkomst van de advocaat van een andere partij ».
B.6.2. L'article 2 de la loi du 21 février 2010 modifiant les articles B.6.2. Artikel 2 van de wet van 21 februari 2010 tot wijziging van de
1022 du Code judiciaire et 162bis du Code d'Instruction criminelle a artikelen 1022 van het Gerechtelijk Wetboek en 162bis van het Wetboek
inséré un alinéa dans l'article 1022 du Code judiciaire en vertu van strafvordering heeft een lid ingevoegd in artikel 1022 van het
Gerechtelijk Wetboek krachtens hetwelk geen enkele
duquel aucune indemnité de procédure n'est due à charge de l'Etat rechtsplegingsvergoeding verschuldigd is ten laste van de Staat
lorsque le ministère public intervient par voie d'action dans les wanneer het openbaar ministerie bij wege van een rechtsvordering in
procédures civiles, conformément à l'article 138bis, § 1er, du même burgerlijke procedures tussenkomt overeenkomstig artikel 138bis, § 1,
van hetzelfde Wetboek, of wanneer het arbeidsauditoraat een
Code, ou lorsque l'auditorat du travail intente une action devant les rechtsvordering instelt voor de arbeidsgerechten overeenkomstig
juridictions du travail, conformément à l'article 138bis, § 2, du même artikel 138bis, § 2, van hetzelfde Wetboek.
Code. L'article 17, attaqué, de la loi du 25 avril 2014 a complété ledit Het bestreden artikel 17 van de wet van 25 april 2014 heeft datzelfde
alinéa en prévoyant qu'aucune indemnité de procédure n'était due à lid aangevuld door erin te voorzien dat geen enkele
charge de l'Etat lorsqu'une personne morale de droit public agissait rechtsplegingsvergoeding ten laste van de Staat verschuldigd is
dans l'intérêt général en tant que partie dans une procédure. wanneer een publiekrechtelijk rechtspersoon in het algemeen belang als
partij optreedt in een geding.
Le dernier alinéa de l'article 1022 du Code judiciaire, qui n'est pas Artikel 1022, laatste lid, van het Gerechtelijk Wetboek, dat nog niet
encore entré en vigueur, dispose : in werking is getreden, bepaalt aldus :
« Aucune indemnité n'est due à charge de l'Etat : « Geen enkele vergoeding is verschuldigd ten laste van de Staat :
1° lorsque le ministère public intervient par voie d'action dans les 1° wanneer het openbaar ministerie bij wege van rechtsvordering in
procédures civiles conformément à l'article 138bis, § 1er; burgerlijke procedures tussenkomt overeenkomstig artikel 138bis, § 1;
2° lorsque l'auditorat du travail intente une action devant les 2° wanneer het arbeidsauditoraat een rechtsvordering instelt voor de
juridictions du travail conformément à l'article 138bis, § 2. arbeidsgerechten overeenkomstig artikel 138bis, § 2.
3° lorsqu'une personne morale de droit public agit dans l'intérêt 3° wanneer een publiekrechtelijke rechtspersoon in het algemeen belang
général, en tant que partie dans une procédure ». als partij optreedt in een geding ».
B.7. Par son arrêt n° 68/2015 du 21 mai 2015, la Cour a jugé en ce qui B.7. Bij zijn arrest nr. 68/2015 van 21 mei 2015 heeft het Hof in
verband met de kwestie van de verhaalbaarheid van de kosten en
concerne la question de la répétibilité des frais et honoraires erelonen van advocaten in geschillen voor de burgerlijke rechter
d'avocats dans des litiges devant le juge civil entre une autorité tussen een overheid die in het algemeen belang optreedt en een
publique agissant dans l'intérêt général et un particulier : particulier, geoordeeld :
« B.3.1. Le principe établi par les [articles 1017, 1018 et 1019] du « B.3.1. Het bij de [artikelen 1017, 1018 en 1019] van het
Code judiciaire est que toute partie qui succombe est tenue au Gerechtelijk Wetboek gevestigde beginsel luidt dat iedere partij die
paiement de l'indemnité de procédure, laquelle est une intervention in het ongelijk wordt gesteld, gehouden is tot de betaling van de
forfaitaire dans les frais et honoraires d'avocat de la partie ayant rechtsplegingsvergoeding, die een forfaitaire tegemoetkoming is in de
obtenu gain de cause. kosten en erelonen van de advocaat van de partij die in het gelijk is
B.3.2. Par ces dispositions issues de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, le législateur entendait mettre fin à l'insécurité juridique qui résultait d'une jurisprudence très disparate en la matière (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-1686/5, p. 14). Il voulait, par ailleurs, éviter qu'un nouveau procès doive être intenté afin d'obtenir la réparation du dommage consistant dans les frais et honoraires d'avocat consentis par la partie victorieuse. Enfin, le législateur entendait supprimer la différence de traitement, concernant le risque financier du procès, entre les parties à un procès civil, chacune d'elles poursuivant, en principe, la défense de ses intérêts personnels. Plus particulièrement, le choix du législateur d'ancrer la répétibilité dans le droit procédural civil et de faire de l'indemnité de procédure une participation forfaitaire gesteld. B.3.2. Met die bepalingen uit de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat wilde de wetgever een einde maken aan de rechtsonzekerheid die voortvloeide uit een sterk uiteenlopende rechtspraak ter zake (Parl. St., Senaat, 2006-2007, nr. 3-1686/5, p. 14). Hij wilde overigens voorkomen dat een nieuw proces moest worden ingesteld teneinde het herstel te verkrijgen van de schade die bestaat in de door de winnende partij gemaakte kosten en erelonen van een advocaat. De wetgever beoogde ten slotte een einde te maken aan het verschil in behandeling ten aanzien van het financiële risico van het proces tussen de partijen bij een burgerlijk proces, waarbij elk van hen in beginsel de verdediging van haar persoonlijke belangen nastreeft. Meer bepaald strekte de keuze van de wetgever om de verhaalbaarheid te verankeren in het burgerlijk procedurerecht en om van de
dans les frais et honoraires de l'avocat de la partie gagnante, à rechtsplegingsvergoeding een forfaitaire deelname in de kosten en
charge de la partie ayant succombé, visait à traiter de manière erelonen van de advocaat van de winnende partij ten laste van de in
identique toutes les parties à un procès civil, en répartissant het ongelijk gestelde partij te maken, ertoe alle partijen bij een
également entre elles le risque financier. Un tel objectif est burgerlijk proces op gelijke wijze te behandelen door het financiële
conforme au principe d'égalité d'accès à la justice, tel qu'il est risico gelijkelijk onder hen te verdelen. Een dergelijk doel is in
garanti par l'article 6.1, de la Convention européenne des droits de overeenstemming met het beginsel van de gelijke toegang tot het
gerecht, zoals gewaarborgd bij artikel 6.1 van het Europees Verdrag
l'homme. voor de rechten van de mens.
B.3.3. La même loi du 21 avril 2007 a cependant exclu toute B.3.3. Dezelfde wet van 21 april 2007 heeft evenwel elke
verhaalbaarheid van de kosten en erelonen van advocaten in de
répétibilité des frais et honoraires d'avocats dans les relations betrekkingen tussen de beklaagde en het openbaar ministerie
entre le prévenu et le ministère public. Les articles 128, 162bis, 194 uitgesloten. De artikelen 128, 162bis, 194 en 211 van het Wetboek van
et 211 du Code d'instruction criminelle n'étendent le principe de la strafvordering breiden het beginsel van de verhaalbaarheid enkel voor
répétibilité aux affaires pénales qu'à l'égard des relations entre le de betrekkingen tussen de beklaagde en de burgerlijke partij uit tot
prévenu et la partie civile. de strafzaken.
Par son arrêt n° 182/2008 du 18 décembre 2008 concernant les recours Bij zijn arrest nr. 182/2008 van 18 december 2008 betreffende de
en annulation de la loi du 21 avril 2007, la Cour a jugé que les beroepen tot vernietiging van de wet van 21 april 2007 heeft het Hof
différences fondamentales entre le ministère public, lequel est geoordeeld dat de fundamentele verschillen tussen het openbaar
chargé, dans l'intérêt de la société, de la recherche et de la ministerie, dat in het belang van de maatschappij belast is met het
poursuite des infractions et exerce l'action publique, et la partie onderzoek en de vervolging van misdrijven en de strafvordering
civile, qui poursuit son intérêt propre, pouvaient justifier la uitoefent, en de burgerlijke partij, die haar eigen belang nastreeft,
non-application, à charge de l'Etat, du système d'indemnisation de niet-toepassing, ten laste van de Staat, van het systeem van de
forfaitaire prévu par la loi du 21 avril 2007. forfaitaire vergoeding waarin de wet van 21 april 2007 voorziet,
konden verantwoorden.
Een dergelijke specifieke regeling is verantwoord rekening houdend
Un tel régime spécifique se justifie compte tenu, d'une part, de la met, enerzijds, de bijzondere aard van het strafrechtelijk
nature particulière du contentieux pénal, qui a pour objet de contentieux, dat tot doel heeft de misdrijven te vervolgen en te
poursuivre et de réprimer les infractions et qui ne vise ni à faire bestraffen en dat niet ertoe strekt het bestaan of de schending van
constater l'existence ou la violation d'un droit subjectif, ni à een subjectief recht te laten vaststellen, noch, in beginsel,
statuer, en principe, sur la légalité d'un acte d'une autorité uitspraak te doen over de wettigheid van een handeling van een
publique, et eu égard, d'autre part, à la mission spécifique dévolue overheid en gelet op, anderzijds, de specifieke opdracht van het
au ministère public ou à l'auditorat du travail en matière pénale - openbaar ministerie of het arbeidsauditoraat in strafzaken - die ermee
qui sont chargés d'exercer l'action publique au nom de la société. belast zijn de strafvordering uit naam van de maatschappij uit te
Enfin, le ministère public et l'auditorat du travail qui, en matière oefenen. Ten slotte zijn de functies van het openbaar ministerie en
de droit pénal social, assume les fonctions du ministère public van het arbeidsauditoraat dat, inzake het sociaal strafrecht, de
(articles 145 et 152 du Code judiciaire) ou qui exerce devant le functies van het openbaar ministerie uitvoert (artikelen 145 en 152
tribunal du travail l'action prévue par l'article 138bis, § 2, du Code van het Gerechtelijk Wetboek), of dat voor de arbeidsrechtbank de
judiciaire, qui s'apparente à l'action publique exercée par le vordering instelt bepaald in artikel 138bis, § 2, van het Gerechtelijk
ministère public devant les juridictions pénales puisqu'elle a pour Wetboek die vergelijkbaar is met de strafvordering die het openbaar
objet de constater la commission d'une infraction, voient leurs ministerie instelt voor de strafrechter vermits die tot doel heeft het
fonctions consacrées et leur indépendance garantie par l'article 151, plegen van een misdrijf vast te stellen verankerd in en is hun
§ 1er, de la Constitution. onafhankelijkheid gewaarborgd bij artikel 151, § 1, van de Grondwet.
B.4. La Cour eut à connaître de plusieurs questions préjudicielles B.4. Het Hof heeft kennis genomen van verschillende prejudiciële
mettant en cause l'application de l'indemnité de procédure prévue à vragen die de toepassing in het geding brengen van de
l'article 1022 du Code judiciaire, dans le cadre de litiges portés devant le juge civil mais impliquant une autorité publique et se distinguant, dès lors, des litiges civils où les deux parties ne poursuivent que la défense de leurs intérêts privés. A diverses reprises, la Cour jugea que, compte tenu de la proximité des missions assumées par ces autorités et des fonctions exercées par le ministère public agissant en matière pénale, et spécialement de l'existence dans les deux cas d'une mission d'intérêt général, il convenait de traiter ces autorités publiques, parties demanderesses ou défenderesses dans le cadre d'un litige civil, de la même manière que le ministère public agissant en matière pénale et, partant, d'exclure tout paiement de l'indemnité de procédure dans le cadre des litiges rechtsplegingsvergoeding bepaald in artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek in het kader van geschillen voor de burgerlijke rechter, maar waarbij een overheid is betrokken, zodat zij zich onderscheiden van de burgerlijke geschillen waar de twee partijen alleen de verdediging van hun private belangen nastreven. Herhaaldelijk heeft het Hof geoordeeld dat, rekening houdende met de verwantschap tussen de opdrachten van die overheden en de functies die het openbaar ministerie uitoefent wanneer het in strafzaken optreedt, en in het bijzonder met het bestaan in beide gevallen van een opdracht van algemeen belang, die overheden, eisende of verwerende partijen in het kader van een burgerlijk geschil, op dezelfde manier moesten worden behandeld als het openbaar ministerie dat in strafzaken optreedt, en bijgevolg dat elke betaling van de rechtsplegingsvergoeding moest worden uitgesloten in het kader van
opposant de telles autorités publiques à un particulier. geschillen tussen dergelijke overheden en een particulier.
Par son arrêt n° 83/2011 du 18 mai 2011, la Cour a ainsi dit pour Bij zijn arrest nr. 83/2011 van 18 mei 2011 heeft het Hof aldus voor
droit que l'article 1022 du Code judiciaire, avant l'entrée en vigueur recht gezegd dat artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de
de la loi du 21 février 2010, violait les articles 10 et 11 de la inwerkingtreding van de wet van 21 februari 2010, de artikelen 10 en
Constitution en ce qu'une indemnité de procédure pouvait être mise à 11 van de Grondwet schond in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten
charge de l'Etat belge lorsque l'auditorat du travail succombait dans laste van de Belgische Staat kon worden gelegd wanneer het
arbeidsauditoraat in het ongelijk wordt gesteld in zijn
son action intentée sur la base de l'article 138bis, § 2, du Code rechtsvordering ingesteld op grond van artikel 138bis, § 2, van het
Gerechtelijk Wetboek. Het Hof oordeelde immers dat het beginsel van
judiciaire. La Cour considéra en effet que le principe d'égalité et de gelijkheid en niet-discriminatie vereiste dat die vorderingen, die
non-discrimination exigeait que ces actions, qui sont intentées par un worden ingesteld door een publiek orgaan in naam van het algemeen
organe public au nom de l'intérêt général et en toute indépendance, belang en in alle onafhankelijkheid, op dezelfde wijze worden
soient traitées de la même manière que les actions pénales. behandeld als de strafvorderingen.
Par son arrêt n° 43/2012 du 8 mars 2012, la Cour s'est prononcée de Bij zijn arrest nr. 43/2012 van 8 maart 2012 heeft het Hof zich op
façon analogue quant à l'action en réparation intentée devant le analoge wijze uitgesproken ten aanzien van de herstelvordering die de
tribunal civil par l'inspecteur urbaniste, sur la base de l'article stedenbouwkundige inspecteur voor de burgerlijke rechtbank instelt op
6.1.43 du Code flamand de l'aménagement du territoire. grond van artikel 6.1.43 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening.
Par son arrêt n° 36/2013 du 7 mars 2013, la Cour a abouti à la même Bij zijn arrest nr. 36/2013 van 7 maart 2013 is het Hof tot dezelfde
conclusion en ce qui concerne l'action en réparation intentée devant conclusie gekomen ten aanzien van de herstelvordering die de
le tribunal civil par le fonctionnaire délégué, en vertu de l'article gemachtigde ambtenaar voor de burgerlijke rechtbank instelt op grond
157 du Code wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du van artikel 157 van het Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ordening,
Patrimoine et de l'Energie. Stedenbouw, Patrimonium en Energie.
Par son arrêt n° 42/2013 du 21 mars 2013, la Cour a jugé que l'article Bij zijn arrest nr. 42/2013 van 21 maart 2013 heeft het Hof geoordeeld
1022 du Code judiciaire, avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 dat artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de
février 2010, violait les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce inwerkingtreding van de wet van 21 februari 2010, de artikelen 10 en
qu'une indemnité de procédure pouvait être mise à charge de l'Etat 11 van de Grondwet schond, in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten
belge lorsque le procureur du Roi succombe dans son action en laste van de Belgische Staat kon worden gelegd wanneer de procureur
des Konings in het ongelijk wordt gesteld in zijn op grond van artikel
annulation d'un mariage, intentée en vertu de l'article 184 du Code 184 van het Burgerlijk Wetboek ingestelde vordering tot
civil. nietigverklaring van een huwelijk.
Par son arrêt n° 57/2013 du 25 avril 2013, la Cour a jugé que, pour Bij zijn arrest nr. 57/2013 van 25 april 2013 heeft het Hof geoordeeld
des motifs analogues à ceux de l'arrêt n° 135/2009, du 1er septembre dat, om redenen die analoog zijn aan die van het arrest nr. 135/2009
2009, et de l'arrêt n° 83/2011 précité, aucune indemnité de procédure van 1 september 2009 en van het voormelde arrest nr. 83/2011, geen
ne pouvait être imposée à l'autorité qui requiert des mesures de enkele rechtsplegingsvergoeding kon worden opgelegd aan de overheid
réparation en matière d'urbanisme, mais qu'aucune indemnité de die herstelmaatregelen inzake stedenbouw vordert, maar dat haar ook
procédure ne pouvait non plus lui être octroyée. geen enkele rechtsplegingsvergoeding kon worden toegekend.
Par son arrêt n° 132/2013 du 26 septembre 2013, la Cour a jugé que Bij zijn arrest nr. 132/2013 van 26 september 2013 heeft het Hof
l'article 1022 du Code judiciaire, avant l'entrée en vigueur de la loi geoordeeld dat artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de
du 21 février 2010, violait les articles 10 et 11 de la Constitution inwerkingtreding van de wet van 21 februari 2010, de artikelen 10 en
en ce qu'une indemnité de procédure pouvait être mise à charge de 11 van de Grondwet schond, in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten
l'officier de l'état civil lorsqu'il succombait dans un recours fondé laste van de ambtenaar van de burgerlijke stand kon worden gelegd
wanneer hij in het ongelijk werd gesteld in een op grond van artikel
sur l'article 167 du Code civil, intenté contre son refus de célébrer 167 van het Burgerlijk Wetboek ingesteld beroep tegen zijn weigering
un mariage. La Cour a en effet considéré que l'officier de l'état om een huwelijk te voltrekken. Het Hof heeft immers geoordeeld dat de
civil devait s'opposer au mariage lorsqu'il estimait qu'il s'agissait ambtenaar van de burgerlijke stand zich moest verzetten tegen het
d'un mariage de complaisance et qu'une telle décision était adoptée en huwelijk wanneer hij meende dat het ging om een schijnhuwelijk en dat
vue de préserver exclusivement l'ordre public et, en définitive, een dergelijke beslissing werd genomen om uitsluitend de openbare orde
l'intérêt général, si bien qu'il importait que l'officier de l'état en tenslotte het algemeen belang te vrijwaren, zodat de ambtenaar van
civil puisse agir en toute indépendance. de burgerlijke stand in alle onafhankelijkheid moet kunnen optreden.
B.5.1. Comme il est dit en B.1.2, le législateur a, par deux fois, B.5.1. Zoals in B.1.2 is vermeld, heeft de wetgever tot tweemaal toe
modifié l'article 1022 du Code judiciaire. artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek gewijzigd.
Le dernier alinéa de l'article 1022, qui n'est pas encore entré en Artikel 1022, laatste lid, dat nog niet in werking is getreden,
vigueur, dispose : bepaalt :
' Aucune indemnité n'est due à charge de l'Etat : ' Geen enkele vergoeding is verschuldigd ten laste van de Staat :
1° lorsque le ministère public intervient par voie d'action dans les 1° wanneer het openbaar ministerie bij wege van rechtsvordering in
procédures civiles conformément à l'article 138bis, § 1er; burgerlijke procedures tussenkomt overeenkomstig artikel 138bis, § 1;
2° lorsque l'auditorat du travail intente une action devant les 2° wanneer het arbeidsauditoraat een rechtsvordering instelt voor de
juridictions du travail conformément à l'article 138bis, § 2. arbeidsgerechten overeenkomstig artikel 138bis, § 2.
3° lorsqu'une personne morale de droit public agit dans l'intérêt 3° wanneer een publiekrechtelijke rechtspersoon in het algemeen belang
général, en tant que partie dans une procédure '. als partij optreedt in een geding '.
B.5.2. Cette évolution législative a été guidée par le souci de B.5.2. Die ontwikkeling van de wetgeving is ingegeven door de zorg om
répondre à la jurisprudence rappelée en B.4. (Doc. parl., Chambre, tegemoet te komen aan de rechtspraak waaraan in B.4 is herinnerd
2013-2014, DOC 53-3098/005, p. 3). (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC 53-3098/005, p. 3).
B.6.1. En revanche, le législateur a, par la loi du 20 janvier 2014 B.6.1. De wetgever heeft daarentegen, bij de wet van 20 januari 2014
portant réforme de la compétence, de la procédure et de l'organisation houdende hervorming van de bevoegdheid, de procedureregeling en de
du Conseil d'Etat, introduit le principe de la répétibilité au Conseil organisatie van de Raad van State, het beginsel van de verhaalbaarheid
d'Etat. L'article 11 de cette loi insère un article 30/1 dans les lois bij de Raad van State ingevoerd. Artikel 11 van die wet voegt een
coordonnées sur le Conseil d'Etat, qui dispose : artikel 30/1 in de gecoördineerde wetten op de Raad van State in, dat
'

Art. 30/1.§ 1er. La section du contentieux administratif peut

luidt : '

Art. 30/1.§ 1. De afdeling bestuursrechtspraak kan een

accorder une indemnité de procédure qui est une intervention rechtsplegingsvergoeding toekennen, die een forfaitaire tegemoetkoming
forfaitaire dans les frais et honoraires d'avocat de la partie ayant is in de kosten en honoraria van de advocaat van de in het gelijk
obtenu gain de cause. gestelde partij.
Après avoir pris l'avis de l'Ordre des barreaux francophones et Na het advies ingewonnen te hebben van de Orde van Vlaamse Balies en
germanophone et de " l'Orde van Vlaamse Balies ", le Roi établit par van de " Ordre des barreaux francophones et germanophone " bepaalt de
arrêté délibéré en Conseil des Ministres, les montants de base, minima Koning bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad de
et maxima de l'indemnité de procédure, en fonction notamment de la basisbedragen en de minimale en maximale bedragen van de
nature de l'affaire et de l'importance du litige. rechtsplegingsvergoeding, afhankelijk van onder meer de aard van de
zaak en het belang van het geschil.
§ 2. La section du contentieux administratif peut, par décision § 2. De afdeling bestuursrechtspraak kan, bij met bijzondere redenen
spécialement motivée, soit réduire l'indemnité soit l'augmenter, sans omklede beslissing, de vergoeding verlagen of verhogen, zonder echter
pour autant dépasser les montants maxima et minima prévus par le Roi. de door de Koning voorziene maximale en minimale bedragen te
Dans son appréciation, elle tient compte : overschrijden. In haar beoordeling houdt ze rekening met :
1° de la capacité financière de la partie succombante, pour diminuer 1° de financiële draagkracht van de in het ongelijk gestelde partij,
le montant de l'indemnité; om het bedrag van de vergoeding te verlagen;
2° de la complexité de l'affaire; 2° de complexiteit van de zaak;
3° du caractère manifestement déraisonnable de la situation. 3° de kennelijk onredelijke aard van de situatie.
Si la partie succombante bénéficie de l'aide juridique de deuxième Indien de in het ongelijk gestelde partij juridische
ligne, l'indemnité de procédure est fixée au montant minimum établi tweedelijnsbijstand geniet, wordt de rechtsplegingsvergoeding
par le Roi, sauf en cas de situation manifestement déraisonnable. Sur vastgelegd op het door de Koning bepaalde minimale bedrag, behalve in
ce point, la section du contentieux administratif motive spécialement geval van een kennelijk onredelijke situatie. Wat dit betreft,
sa décision de diminution ou d'augmentation. omkleedt de afdeling bestuursrechtspraak haar beslissing tot
vermindering of verhoging met bijzondere redenen.
Lorsque plusieurs parties bénéficient de l'indemnité de procédure à Wanneer meer partijen de rechtsplegingsvergoeding ten laste van een of
charge d'une ou de plusieurs parties succombantes, son montant est au meer in het ongelijk gestelde partijen genieten, is het bedrag ervan
maximum le double de l'indemnité de procédure maximale à laquelle peut maximaal het dubbel van de maximale rechtsplegingsvergoeding waarop de
prétendre le bénéficiaire qui est fondé à réclamer l'indemnité la plus begunstigde die gerechtigd is om de hoogste vergoeding te eisen,
élevée. Elle est répartie entre les parties par la section du aanspraak kan maken. Ze wordt door de afdeling bestuursrechtspraak
contentieux administratif. tussen de partijen verdeeld.
Aucune partie ne peut être tenue au paiement d'une indemnité pour Geen partij kan boven het bedrag van de rechtsplegingsvergoeding
l'intervention de l'avocat d'une autre partie au-delà du montant de worden aangesproken tot betaling van een vergoeding voor de
l'indemnité de procédure. Les parties intervenantes ne peuvent être tussenkomst van de advocaat van een andere partij. De tussenkomende
partijen kunnen niet worden gehouden tot de betaling van deze
tenues au paiement ou bénéficier de cette indemnité '. rechtsplegingsvergoeding of ervan genieten '.
B.6.2. Par cette loi du 20 janvier 2014, le législateur permet de B.6.2. Met die wet van 20 januari 2014 maakt de wetgever het mogelijk
trancher la question de la répétibilité des frais et honoraires de kwestie te beslechten van de verhaalbaarheid van de kosten en
d'avocat au cours de la procédure pour laquelle ces frais d'avocat ont erelonen van een advocaat tijdens de procedure waarvoor die
été consentis. Il est ainsi évité que la procédure devant le Conseil advocatenkosten zijn gemaakt. Aldus wordt vermeden dat de procedure
d'Etat doive être suivie d'une nouvelle action devant le juge civil, voor de Raad van State moet worden gevolgd door een nieuwe vordering
ce qui assure une plus grande efficacité procédurale et favorise voor de burgerlijke rechter, hetgeen een grotere procedurele
l'accès à la justice en réduisant les coûts de procédure. doeltreffendheid verzekert en de toegang tot het gerecht bevordert
En outre, par cette modification apportée aux lois coordonnées sur le door de procedurekosten te verminderen.
Conseil d'Etat, le législateur a explicitement accepté que la Bovendien heeft de wetgever, met die wijziging in de gecoördineerde
poursuite de l'intérêt général par une des parties à la procédure wetten op de Raad van State, uitdrukkelijk aanvaard dat het nastreven
n'était pas exclusive de la condamnation de celle-ci à une indemnité van het algemeen belang door een van de partijen bij de procedure niet
de procédure lorsqu'elle succombe dans ses prétentions. La Cour uitsluit dat zij kan worden veroordeeld tot de betaling van een
accorde à cet égard une importance particulière à ce que le rechtsplegingsvergoeding wanneer zij in het ongelijk wordt gesteld.
législateur ait choisi, pour l'essentiel, de transposer au contentieux Het Hof hecht in dat verband bijzondere aandacht aan het feit dat de
porté devant le Conseil d'Etat le régime de la répétibilité prévu par wetgever hoofdzakelijk ervoor heeft gekozen het stelsel van de
l'article 1022 du Code judiciaire, alors même que ce régime est verhaalbaarheid bepaald in artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek
destiné à régir, en principe, la répartition des risques du procès om te zetten naar het contentieux voor de Raad van State, terwijl dat
dans le cadre de litiges opposant des personnes privées, poursuivant stelsel bedoeld is om in principe het herstel te regelen van de
procesrisico's in het kader van geschillen tussen privépersonen die
la satisfaction de leurs intérêts. hun belangen nastreven.
B.6.3. Il s'ensuit que le législateur a expressément admis que B.6.3. Hieruit vloeit voort dat de wetgever uitdrukkelijk heeft
l'imposition d'une indemnité de procédure forfaitaire n'était pas, en aanvaard dat het opleggen van een forfaitaire rechtsplegingsvergoeding
tant que telle, de nature à menacer l'indépendance avec laquelle les niet als dusdanig van dien aard was dat het de onafhankelijkheid
autorités publiques doivent assurer - en étant, le cas échéant, partie bedreigt van de overheden wanneer zij - in voorkomend geval als partij
à une procédure juridictionnelle - la mission d'intérêt général qui bij een jurisdictionele procedure - de aan hen toevertrouwde opdracht
leur a été confiée. van algemeen belang moeten verzekeren.
B.7.1. Cette prise de position du législateur marque une césure B.7.1. Die stellingname van de wetgever vormt een wezenlijke breuk in
essentielle dans l'évolution du régime de l'indemnité de procédure et de ontwikkeling van het stelsel van de rechtsplegingsvergoeding en
a pour effet que, bien qu'elles poursuivent, comme le ministère public heeft tot gevolg dat, hoewel zij, zoals het openbaar ministerie of het
ou l'auditorat du travail en matière pénale, une mission d'intérêt arbeidsauditoraat in strafzaken, een opdracht van algemeen belang
général, les autorités publiques, parties demanderesses ou nastreven, de overheden, eisende of verwerende partijen in het kader
défenderesses dans le cadre d'un litige civil, peuvent être soumises van een burgerlijk geschil, kunnen worden onderworpen aan het stelsel
au régime de l'indemnité de procédure. van de rechtsplegingsvergoeding.
B.7.2. Par ailleurs, la coexistence de l'article 30/1 des lois B.7.2. Het gelijktijdig bestaan van artikel 30/1 van de gecoördineerde
coordonnées sur le Conseil d'Etat et de l'alinéa 8, 3°, de l'article wetten op de Raad van State en van het achtste lid, 3°, van artikel
1022 du Code judiciaire, lorsqu'il entrera en vigueur, créera des 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, wanneer het in werking zal treden,
zal overigens verschillen in behandeling tot stand brengen die
différences de traitement qui paraissent difficilement justifiables. moeilijk te verantwoorden lijken. Dat geldt aldus voor het verschil in
Il en va ainsi de la différence de traitement entre le particulier qui behandeling tussen de particulier die zich bevindt in een geschil met
se trouve en litige avec une autorité publique, selon que ce litige een overheid, naargelang dat geschil wordt gebracht voor een
est porté devant une juridiction de l'ordre judiciaire ou devant le rechtscollege van de rechterlijke orde dan wel voor de Raad van State.
Conseil d'Etat. Il en va de même de la différence de traitement entre Dat geldt eveneens voor het verschil in behandeling onder de
les autorités publiques, suivant que le contentieux qui les concerne overheden, naargelang het contentieux waarin zij betrokken zijn, valt
relève des juridictions de l'ordre judiciaire ou du Conseil d'Etat. Sans doute le législateur peut-il tenir compte des différences procédurales existant entre les deux contentieux pour adapter le régime de l'indemnité de procédure aux caractéristiques de chacun d'entre eux. En revanche, de telles différences ne sont pas en mesure de justifier une discordance aussi profonde entre la situation d'une autorité publique qui succombe devant le juge civil ou devant le juge administratif, alors même que l'enjeu du litige et les parties litigantes peuvent être identiques. Ces deux législations permettent, de manière incohérente, qu'une autorité administrative soit plus ou moins exposée au risque financier du procès selon que, lorsqu'il dispose d'un tel choix, son adversaire décide d'agir devant le juge civil ou devant le Conseil d'Etat. onder de rechtscolleges van de rechterlijke orde dan wel onder de Raad van State. De wetgever kan weliswaar rekening houden met de procedurele verschillen tussen beide contentieux om het stelsel van de rechtsplegingsvergoeding aan te passen aan de kenmerken van elk daarvan. Dergelijke verschillen kunnen daarentegen geen dermate grote discrepantie verantwoorden tussen de situatie van een overheid die in het ongelijk wordt gesteld voor de burgerlijke rechter dan wel voor de administratieve rechter, terwijl de inzet van het geschil en de geschilpartijen identiek kunnen zijn. Beide wetgevingen laten op onsamenhangende wijze toe dat een administratieve overheid meer of minder wordt blootgesteld aan het financiële risico van het proces naargelang haar tegenpartij, wanneer die over een dergelijke keuze beschikt, beslist om op te treden voor de burgerlijke rechter dan wel voor de Raad van State.
Il s'ensuit que le caractère objectif du contentieux devant le Conseil Hieruit vloeit voort dat het objectieve karakter van het contentieux
d'Etat ne permet pas raisonnablement de traiter à ce point voor de Raad van State niet redelijkerwijs toelaat de overheid die
différemment l'autorité publique qui est partie devant cette voor dat rechtscollege partij is en de overheid die partij is bij een
juridiction et l'autorité publique qui est partie à un litige devant geschil voor een rechtscollege van de rechterlijke orde dermate
une juridiction de l'ordre judiciaire. verschillend te behandelen.
B.7.3. Enfin, le critère de l'intérêt général engendre un risque B.7.3. Ten slotte houdt het criterium van het algemeen belang een
d'insécurité juridique, alors même que la loi du 21 avril 2007 risico van rechtsonzekerheid in, terwijl de wet van 21 april 2007 een
entendait précisément éviter pareille insécurité. dergelijke onzekerheid precies wilde vermijden.
B.8. Par arrêt n° 48/2015 du 30 avril 2015, la Cour a rejeté le B.8. Bij zijn arrest nr. 48/2015 van 30 april 2015 heeft het Hof het
beroep tot vernietiging verworpen dat was ingesteld tegen het
recours en annulation introduit contre l'article 11 précité de la loi voormelde artikel 11 van de wet van 20 januari 2014, dat een artikel
du 20 janvier 2014, insérant un article 30/1 dans les lois coordonnées 30/1 in de gecoördineerde wetten op de Raad van State invoegt. Bij dat
sur le Conseil d'Etat. Par cet arrêt, elle a jugé qu'il n'était pas arrest heeft het geoordeeld dat het niet strijdig is met de artikelen
contraire aux articles 10, 11, 13 et 23 de la Constitution, combinés 10, 11, 13 en 23 van de Grondwet, met name in samenhang gelezen met de
notamment avec les articles 6 et 13 de la Convention européenne des artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
droits de l'homme, qui garantissent entre autres le droit à un procès mens, die onder meer het recht op een eerlijk proces en het recht op
équitable et le droit d'accès au juge, et avec l'article 47 de la toegang tot de rechter waarborgen, en met artikel 47 van het Handvest
Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne, d'imposer à van de grondrechten van de Europese Unie, om de overheid,
l'autorité publique, partie adverse devant le Conseil d'Etat et qui tegenpartij voor de Raad van State die in het ongelijk wordt gesteld,
succombe, le paiement d'une indemnité de procédure couvrant de betaling op te leggen van een rechtsplegingsvergoeding die de
forfaitairement les frais et honoraires d'avocats de la partie kosten en erelonen van de advocaten van de verzoekende partij op
requérante. A l'inverse, elle a jugé qu'il n'était pas davantage forfaitaire wijze dekt. Omgekeerd heeft het geoordeeld dat het evenmin
contraire aux mêmes dispositions d'imposer à la partie requérante in strijd is met dezelfde bepalingen om aan de verzoekende partij voor
devant le Conseil d'Etat le paiement d'une indemnité de procédure au de Raad van State de betaling op te leggen van een
profit de la partie adverse ayant obtenu gain de cause. rechtsplegingsvergoeding ten gunste van de tegenpartij die in het
gelijk is gesteld.
B.9.1. Même si, selon la Cour européenne des droits de l'homme, ' les B.9.1. Ook al bevestigen, volgens het Europees Hof voor de Rechten van
exigences de la sécurité juridique et de protection de la confiance de Mens, ' de vereisten van de rechtszekerheid en van de bescherming
légitime des justiciables ne consacrent pas de droit acquis à une van het gewettigd vertrouwen van de rechtzoekenden geen verworven
jurisprudence constante ' (CEDH, 18 décembre 2008, Unedic c. France, § recht op een vaste rechtspraak ' (EHRM, 18 december 2008, Unedic t.
74), la Cour doit veiller à la cohérence de sa jurisprudence et ' il Frankrijk, § 74), toch moet het Hof waken over de samenhang van zijn
est dans l'intérêt de la sécurité juridique, de la prévisibilité et de rechtspraak en ' het is in het belang van de rechtszekerheid, van de
l'égalité devant la loi qu'elle ne s'écarte pas sans motif valable de voorzienbaarheid en van de gelijkheid voor de wet dat het niet zonder
ses précédents ' (voy. CEDH, grande chambre, 15 octobre 2009, Micaleff c. Malte, § 81). geldig motief afwijkt van zijn precedenten ' (zie EHRM, grote kamer, 15 oktober 2009, Micallef t. Malta, § 81).
B.9.2. La Cour peut ainsi estimer nécessaire de revenir sur une partie B.9.2. Het Hof vermag het aldus noodzakelijk te achten terug te komen
de sa jurisprudence, notamment lorsque le contexte juridique dans op een deel van zijn rechtspraak, met name wanneer de juridische
lequel elle s'était prononcée a subi une évolution normative context waarin het zich had uitgesproken, een normatieve ontwikkeling
susceptible d'affecter la motivation de ses arrêts antérieurs. De heeft gekend die van dien aard is dat de motivering van zijn vroegere
surcroît, la sécurité juridique peut exiger qu'au terme d'un examen de arresten erdoor wordt beïnvloed. Bovendien kan de rechtszekerheid
sa jurisprudence, la Cour fasse évoluer certains des critères qu'elle vereisen dat het Hof, na een onderzoek van zijn rechtspraak, sommige
a retenus au gré des affaires individuelles qui lui étaient soumises. criteria waarvoor het had gekozen op basis van de voorgelegde
En effet, ' l'absence d'une approche dynamique et évolutive individuele zaken, laat evolueren. Immers, ' de ontstentenis van een
dynamische en evolutieve benadering zou elke verandering of
empêcherait tout changement ou amélioration ' (CEDH, 26 mai 2011, verbetering beletten ' (EHRM, 26 mei 2011, Legrand t. Frankrijk, §
Legrand c. France, § 37). 37).
B.9.3. Sur le vu de l'évolution législative précitée ainsi que de B.9.3. Gelet op de voormelde ontwikkeling van de wetgeving, alsook het
l'arrêt précité n° 48/2015, du 30 avril 2015, et dans l'intérêt de la voormelde arrest nr. 48/2015 en in het belang van de rechtszekerheid,
sécurité juridique, il s'impose de reconsidérer, dans son ensemble, la dient de kwestie van de verhaalbaarheid van de kosten en erelonen van
question de la répétibilité des frais et honoraires d'avocats dans les advocaten in de geschillen voor de burgerlijke rechter tussen een
litiges portés devant le juge civil et opposant une autorité publique overheid die in het algemeen belang optreedt en een particulier, in
agissant dans l'intérêt général et un particulier. haar geheel te worden heroverwogen.
B.10.1. Devant les juridictions civiles, le principe de l'application B.10.1. Voor de burgerlijke rechtscolleges moet het beginsel van de
des dispositions relatives à l'indemnité de procédure à toutes les toepassing van de bepalingen met betrekking tot de
parties, qu'il s'agisse de personnes privées ou d'autorités publiques rechtsplegingsvergoeding op alle partijen, ongeacht of het gaat om
agissant dans l'intérêt général, qui était le principe ayant guidé le privépersonen dan wel om overheden die handelen in het algemeen
législateur lorsqu'il a élaboré la répétibilité des frais et belang, namelijk het beginsel dat de wetgever in acht heeft genomen
wanneer hij de verhaalbaarheid van de kosten en erelonen van advocaten
honoraires d'avocat, doit être réaffirmé, d'une part, pour les raisons tot stand heeft gebracht, worden herbevestigd, enerzijds, omwille van
de sécurité juridique et de cohérence législative évoquées en B.7 à de rechtszekerheid en de samenhang van de wetgeving waarnaar in B.7
B.9 et, d'autre part, en vue d'atteindre les objectifs d'efficacité et d'équité procédurales qui étaient ceux du législateur lorsqu'il a élaboré cette réglementation et qui, selon lui, ne s'opposent pas à la poursuite en toute indépendance de la mission d'intérêt général assumée par les autorités publiques. B.10.2. Par identité de motifs, le ministère public qui succombe dans l'action intentée devant une juridiction civile sur la base de l'article 138bis, § 1er, du Code judiciaire doit pouvoir être condamné à une indemnité de procédure. Toutefois, lorsque l'auditorat du travail agit devant le tribunal du tot B.9 is verwezen en, anderzijds, teneinde de doelstellingen van procedurele doeltreffendheid en billijkheid te bereiken die de wetgever nastreefde wanneer hij die reglementering tot stand heeft gebracht en die zich, volgens hem, niet ertegen verzetten de opdracht van algemeen belang van de overheden in alle onafhankelijkheid voort te zetten. B.10.2. Om dezelfde redenen moet het openbaar ministerie dat in het ongelijk wordt gesteld in een vordering die voor een burgerlijk rechtscollege is ingesteld op grond van artikel 138bis, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek, kunnen worden veroordeeld tot de betaling van een rechtsplegingsvergoeding. Wanneer daarentegen het arbeidsauditoraat voor de arbeidsrechtbank
travail sur la base de l'article 138bis, § 2, du Code judiciaire, il intente une action qui s'apparente à l'action publique exercée par le ministère public devant les juridictions pénales, puisqu'elle a pour objet de constater la commission d'une infraction et non d'obtenir simplement une réparation de nature civile. De surcroît, à la différence d'une action civile, l'introduction par l'auditeur du travail d'une action fondée sur l'article 138bis, § 2, du Code judiciaire éteint l'action publique (article 20bis du titre préliminaire du Code de procédure pénale). Cette action se distingue optreedt op grond van artikel 138bis, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek stelt het evenwel een vordering in die vergelijkbaar is met de strafvordering die het openbaar ministerie instelt voor de strafgerechten, vermits die tot doel heeft het plegen van een misdrijf vast te stellen en niet louter een herstel van burgerlijke aard te verkrijgen. Bovendien doet het instellen, door de arbeidsauditeur, van een vordering op grond van artikel 138bis, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek, in tegenstelling tot een burgerlijke vordering, de strafvordering vervallen (artikel 20bis van de voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering). Dit onderscheidt die vordering van de vorderingen die aan de orde waren in de in B.4 vermelde arresten nr.
ainsi des actions en cause dans les arrêts n° 43/2012 (action de 43/2012 (vordering van de stedenbouwkundige inspecteur voor de
l'inspecteur urbaniste devant le tribunal civil), n° 36/2013 (action burgerlijke rechtbank), nr. 36/2013 (vordering van de gemachtigde
du fonctionnaire délégué devant le tribunal civil) et n° 42/2013 ambtenaar voor de burgerlijke rechtbank), en nr. 42/2013 (vordering
(action du procureur du Roi en annulation d'un mariage), mentionnés en van de procureur des Konings tot nietigverklaring van een huwelijk).
B.4. Il convient dès lors d'exclure, contrairement à l'hypothèse de Bijgevolg dient de toepassing van de bepalingen met betrekking tot de
ces actions en réparation intentées devant le tribunal civil, rechtsplegingsvergoeding, anders dan in het geval van de
l'application des dispositions relatives à l'indemnité de procédure dans les relations entre l'auditorat du travail et la personne contre laquelle il agit en vertu de cette procédure particulière. B.11. Ainsi que la Cour l'a jugé par son arrêt n° 182/2008, du 18 décembre 2008, l'application des dispositions relatives à l'indemnité de procédure à toutes les parties à un litige porté devant une juridiction civile n'entraîne pas d'effets disproportionnés, étant donné que le législateur a veillé à ne pas entraver l'accès à la justice, en établissant un système forfaitaire et en confiant, à l'intérieur de ce système, un certain pouvoir d'appréciation au juge quant au montant final de l'indemnité de procédure à laquelle la partie succombante peut être condamnée. Par ailleurs, la réciprocité dans l'application des dispositions herstelvorderingen die ingesteld worden voor de burgerlijke rechtbank, te worden uitgesloten in de betrekkingen tussen het arbeidsauditoraat en de persoon tegen wie het optreedt op grond van die bijzondere procedure. B.11. Zoals het Hof heeft geoordeeld bij zijn arrest nr. 182/2008 van 18 december 2008 brengt de toepassing van de bepalingen betreffende de rechtsplegingsvergoeding op alle partijen bij een geschil voor een burgerlijk rechtscollege geen onevenredige gevolgen met zich mee, aangezien de wetgever erover heeft gewaakt de toegang tot het gerecht niet te belemmeren door te voorzien in een forfaitair systeem en door, binnen dat systeem, een zekere beoordelingsbevoegdheid toe te kennen aan de rechter ten aanzien van het uiteindelijke bedrag van de rechtsplegingsvergoeding waartoe de in het ongelijk gestelde partij kan worden veroordeeld. De wederkerigheid bij de toepassing van de bepalingen met betrekking
relatives à l'indemnité de procédure favorise l'égalité des armes tot de rechtsplegingsvergoeding bevordert overigens de wapengelijkheid
entre les parties, dès lors que ce système implique qu'elles assument tussen de partijen, aangezien dat systeem inhoudt dat zij beiden
toutes deux le risque financier du procès. instaan voor het financiële risico van het proces.
B.12. Dès lors que les dispositions en cause doivent être interprétées B.12. Daar de in het geding zijnde bepalingen in die zin dienen te
comme n'empêchant pas l'officier de l'état civil succombant dans un worden geïnterpreteerd dat zij de ambtenaar van de burgerlijke stand
litige porté devant le juge civil sur la base de l'article 146bis die in het ongelijk wordt gesteld in een geschil voor de burgerlijke
juncto l'article 167 du Code civil d'être condamné au paiement de rechter op grond van artikel 146bis juncto artikel 167 van het
l'indemnité de procédure au profit des personnes ayant introduit un Burgerlijk Wetboek, niet beletten te worden veroordeeld tot de
recours contre sa décision de refus de célébrer le mariage, la betaling van een rechtsplegingsvergoeding ten gunste van de personen
die een beroep hebben ingesteld tegen zijn beslissing om het
différence de traitement évoquée par la question préjudicielle est voltrekken van het huwelijk te weigeren, is het in de prejudiciële
inexistante ». vraag aangehaalde verschil in behandeling onbestaande ».
B.8. Par ses arrêts nos 69/2015 et 70/2015, du 21 mai 2015, la Cour a B.8. Bij zijn arresten nrs. 69/2015 en 70/2015 van 21 mei 2015, heeft
jugé dans le même sens. het Hof in dezelfde zin geoordeeld.
Plus particulièrement, la Cour décide dans ces arrêts que l'article
1022 du Code judiciaire, dans sa version antérieure à l'entrée en Meer in het bijzonder beslist het Hof in die arresten dat artikel 1022
vigueur du nouvel alinéa 8, attaqué, est compatible avec les articles van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de inwerkingtreding van het
10 et 11 de la Constitution, dans la mesure où cette disposition bestreden nieuwe achtste lid, bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11
permet de mettre une indemnité de procédure à la charge d'une commune van de Grondwet, in zoverre die bepaling het mogelijk maakt dat een
rechtsplegingsvergoeding ten laste wordt gelegd van een gemeente die
qui a succombé dans le cadre d'un recours introduit contre une in het ongelijk wordt gesteld naar aanleiding van een beroep ingesteld
décision de son fonctionnaire chargé des sanctions administratives tegen een beslissing van haar ambtenaar belast met de gemeentelijke
communales (arrêt n° 69/2015), de même que de mettre une indemnité de administratieve sancties (arrest nr. 69/2015), alsook dat een
procédure à la charge de l'Etat ou d'une commune qui succombe dans le rechtsplegingsvergoeding ten laste wordt gelegd van de Staat of van
cadre d'un litige fiscal, même si le litige fiscal devant le juge een gemeente die in het ongelijk wordt gesteld in het kader van een
civil concerne la légalité d'une amende administrative à caractère fiscaal geschil, ook wanneer het fiscaal geschil voor de burgerlijke
rechter gaat over de wettigheid van een administratieve geldboete met
pénal (arrêt n° 70/2015). een strafrechtelijk karakter (arrest nr. 70/2015).
B.9.1. Comme il est dit en B.7.2 des arrêts nos 68/2015, 69/2015 et B.9.1. Zoals is vermeld in B.7.2 van de voormelde arresten nrs.
70/2015 précités, la coexistence de l'article 30/1 des lois coordonnés 68/2015, 69/2015 en 70/2015, zal het gelijktijdig bestaan van artikel
sur le Conseil d'Etat, qui instaure le principe de la répétibilité 30/1 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, waarin het
devant le Conseil d'Etat, et de l'alinéa 8, 3°, attaqué, de l'article beginsel van de verhaalbaarheid bij de Raad van State werd ingevoerd,
1022 du Code judiciaire, lorsqu'il entrera en vigueur, fera naître des différences de traitement qui paraissent difficilement justifiables. En effet, les deux législations permettent de manière incohérente qu'une autorité administrative soit plus ou moins exposée au risque financier du procès selon que, lorsqu'il dispose d'un tel choix, son adversaire décide d'agir devant le juge civil ou devant le Conseil d'Etat. Contrairement à ce qu'allègue le Conseil des ministres, et comme la Cour l'a déjà jugé par les arrêts précités, le caractère objectif du contentieux devant le Conseil d'Etat ne permet pas raisonnablement de traiter de manière aussi différente l'autorité publique qui est partie devant cette juridiction et l'autorité publique qui est partie dans un litige devant le juge civil. Il en va de même pour la différence de traitement entre le particulier qui se trouve en litige avec une autorité publique, selon que ce litige est porté devant le Conseil d'Etat ou devant le juge civil. en van het bestreden achtste lid, 3°, van artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, wanneer het in werking zal treden, verschillen in behandeling doen ontstaan die moeilijk te verantwoorden lijken. Beide wetgevingen laten immers op onsamenhangende wijze toe dat een administratieve overheid meer of minder wordt blootgesteld aan het financiële risico van het proces naargelang haar tegenpartij, wanneer die over een dergelijke keuze beschikt, beslist om op te treden voor de burgerlijke rechter dan wel voor de Raad van State. In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, en zoals het Hof reeds bij de voormelde arresten heeft geoordeeld, laat het objectieve karakter van het contentieux voor de Raad van State niet redelijkerwijs toe de overheid die voor dat rechtscollege partij is en de overheid die partij is bij een geschil voor de burgerlijke rechter dermate verschillend te behandelen. Hetzelfde geldt voor het verschil in behandeling tussen de particulier die zich bevindt in een geschil met een overheid, naargelang dat geschil wordt gebracht voor de Raad van State dan wel voor de burgerlijke rechter.
B.9.2. De plus, la Cour a jugé par ses arrêts précités nos 68/2015, B.9.2. Bovendien heeft het Hof in de voormelde arresten nrs. 68/2015,
69/2015 et 70/2015 que le critère de l'intérêt général, consacré par 69/2015 en 70/2015 geoordeeld dat het in de bestreden bepaling
la disposition attaquée, engendrait un risque d'insécurité juridique, neergelegde criterium van het algemeen belang een risico van
alors même que la loi du 21 avril 2007 entendait précisément éviter rechtsonzekerheid inhoudt, terwijl de wet van 21 april 2007 een
une telle insécurité. dergelijke onzekerheid precies wilde vermijden.
B.10. Il résulte de ce qui précède que l'article 17, attaqué, de la B.10. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat het bestreden artikel 17 van de
loi du 25 avril 2014 viole les articles 10 et 11 de la Constitution. wet van 25 april 2014 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt.
Par conséquent, cette disposition doit être annulée. Bijgevolg dient die bepaling te worden vernietigd.
Puisque les autres griefs ne peuvent pas conduire à une annulation Vermits de overige grieven niet tot een ruimere vernietiging kunnen
plus étendue, ils ne doivent pas être examinés. leiden, dienen zij niet te worden onderzocht.
B.11. L'article 18 de la même loi, relatif à l'entrée en vigueur de la B.11. Artikel 18 van dezelfde wet betreffende de inwerkingtreding van
disposition annulée, doit aussi être annulé, en raison du lien de vernietigde bepaling dient eveneens te worden vernietigd, vanwege
indissoluble entre les deux dispositions. het onlosmakelijke verband tussen beide bepalingen.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
annule les articles 17 et 18 de la loi du 25 avril 2014 visant à vernietigt de artikelen 17 en 18 van de wet van 25 april 2014 ter
corriger plusieurs lois réglant une matière visée à l'article 78 de la Constitution. verbetering van verschillende wetten die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.
Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits,
allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
1989 sur la Cour constitutionnelle, le 3 mars 2016. het Grondwettelijk Hof, op 3 maart 2016.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président f.f., De wnd. voorzitter,
A. Alen A. Alen
^
Etaamb.be utilise des cookies
Etaamb.be utilise les cookies pour retenir votre préférence linguistique et pour mieux comprendre comment etaamb.be est utilisé.
ContinuerPlus de details
x