Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 147/2015 du 22 octobre 2015 Numéro du rôle : 6057 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 237/36 du Code wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du Patrimoine et de l'Energie, posées La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...)"
Extrait de l'arrêt n° 147/2015 du 22 octobre 2015 Numéro du rôle : 6057 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 237/36 du Code wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du Patrimoine et de l'Energie, posées La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...) Uittreksel uit arrest nr. 147/2015 van 22 oktober 2015 Rolnummer : 6057 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 237/36 van het Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw, Patrimonium en Energie, gesteld door de Politiere Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 147/2015 du 22 octobre 2015 Uittreksel uit arrest nr. 147/2015 van 22 oktober 2015
Numéro du rôle : 6057 Rolnummer : 6057
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 237/36 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 237/36 van het
du Code wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw, Patrimonium en
Patrimoine et de l'Energie, posées par le Tribunal de police du Luxembourg, division Arlon. Energie, gesteld door de Politierechtbank Luxemburg, afdeling Aarlen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 25 septembre 2014 en cause de la SPRL « Logements Bij vonnis van 25 september 2014 in zake de bvba « Logements Philippe
Philippe Colle » contre la Région wallonne, en présence du ministère Colle » tegen het Waalse Gewest, in aanwezigheid van het openbaar
ministerie, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen
public, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 9 op 9 oktober 2014, heeft de Politierechtbank Luxemburg, afdeling
octobre 2014, le Tribunal de police du Luxembourg, division Arlon, a
posé les questions préjudicielles suivantes : Aarlen, de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« - L'article 237/36, § 2, alinéa 2, du CWATUPE inséré par le décret « - Schendt artikel 237/36, § 2, tweede lid, van het WWROSPE,
cadre du 19 avril 2007, article 10, viole-t-il les articles 12, alinéa ingevoegd bij artikel 10 van het kaderdecreet van 19 april 2007, de
2, et 14 de la Constitution, en ce qu'il délègue au Gouvernement le artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet, in zoverre het aan de
pouvoir de déterminer les modalités de calcul de l'amende Regering de bevoegdheid overdraagt om de modaliteiten van de
administrative dans une fourchette de 250 à 50.000 euros, et lui berekening van de administratieve geldboete binnen een marge van 250
tot 50 000 euro te bepalen, en haar aldus de bevoegdheid laat te
laisse ainsi le pouvoir de décider de la sévérité de celle-ci et beslissen over de gestrengheid ervan en bijgevolg over de
partant de sa proportionnalité ? evenredigheid ervan ?
- L'article 237/36, §§ 1er et 2, du CWATUPE inséré par le décret cadre - Schendt artikel 237/36, §§ 1 en 2, van het WWROSPE, ingevoegd bij
du 19 avril 2007, article 10, viole-t-il les articles 10 et 11 de la artikel 10 van het kaderdecreet van 19 april 2007, de artikelen 10 en
Constitution, et le principe général d'égalité et de 11 van de Grondwet en het algemene beginsel van gelijkheid en
non-discrimination, interprété en ce sens qu'il ne permet pas au niet-discriminatie, in die zin geïnterpreteerd dat het aan de
Tribunal de Police saisi d'un recours à l'encontre d'une décision politierechtbank waarbij een beroep is ingesteld tegen een beslissing
infligeant une amende administrative de réduire cette amende en waarbij een administratieve geldboete wordt opgelegd, niet de
dessous du minimum de 250,00 euros par application de l'article 85 du mogelijkheid biedt die geldboete met toepassing van artikel 85 van het
Strafwetboek tot onder het minimumbedrag van 250 euro te verminderen,
Code pénal, ni de faire bénéficier l'auteur de l'infraction de la noch de dader van het misdrijf de opschorting van de uitspraak of het
suspension du prononcé ou du sursis, alors que le juge pénal peut user uitstel te laten genieten, terwijl de strafrechter van die
de ces facultés lorsqu'il statue sur les poursuites pénales du chef mogelijkheden gebruik kan maken wanneer hij zich uitspreekt over de
d'une infraction à l'article 134 du CWATUPE ? ». strafrechtelijke vervolging wegens een overtreding van artikel 134 van het WWROSPE ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 237/36, §§ 1er B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 237/36, §§
et 2, du Code wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, 1 en 2, van het Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw,
du Patrimoine et de l'Energie (CWATUPE), inséré par l'article 10 du Patrimonium en Energie (WWROSPE), ingevoegd bij artikel 10 van het
décret-cadre du 19 avril 2007 « modifiant le Code wallon de kaderdecreet van 19 april 2007 « tot wijziging van het Waalse Wetboek
l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme et du Patrimoine en vue de van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw en Patrimonium met het oog op het
promouvoir la performance énergétique des bâtiments », tel qu'il est bevorderen van de energieprestatie van de gebouwen », zoals van
applicable au litige en cause, qui dispose : toepassing op het in het geding zijnde geschil, dat bepaalt :
« § 1er. Sont sanctionnés d'une amende administrative, les manquements « § 1. De volgende tekortkomingen worden gestraft met een
suivants : administratieve geldboete :
1° pour le déclarant, le fait de ne pas procéder à la notification de 1° wat de aangever betreft, het feit dat de initiële aangifte [niet
la déclaration P.E.B. initiale; wordt] bekendgemaakt;
2° pour le déclarant, le fait de ne pas procéder à la notification de 2° wat de aangever betreft, het feit dat de definitieve aangifte [niet
la déclaration P.E.B. finale; wordt] bekendgemaakt;
3° pour le responsable P.E.B., le fait de ne pas établir avec 3° wat de E.P.B.-verantwoordelijke betreft, het feit dat de
exactitude la déclaration P.E.B. finale; E.P.B.-slotaangifte onjuist wordt ingevuld;
4° pour le déclarant, pour le responsable P.E.B., pour l'architecte ou 4° wat de aangever, de E.P.B.-verantwoordelijke, de architect of de
pour l'entrepreneur, chacun en ce qui le concerne, le fait de ne pas aannemer betreft, ieder wat hem betreft, het feit dat ze aan de
respecter les exigences P.E.B.; E.P.B.-eisen niet voldoen;
5° pour le propriétaire ou pour le titulaire de droit réel, le fait de 5° wat de eigenaar of de houder van een zakelijk recht betreft, het
ne pas disposer, dans les hypothèses où il est requis, d'un certificat feit dat ze in voorkomende gevallen niet over een geldig
P.E.B. valable. E.P.B.-certificaat beschikken.
§ 2. Le montant de l'amende administrative est compris entre 250 euros § 2. Het bedrag van de administratieve geldboete ligt tussen 250 euro
et 50.000 euros. en 50.000 euro.
Le Gouvernement précise les modalités d'application et de calcul de De Regering bepaalt de toepassingsmodaliteiten en de modaliteiten van
l'amende administrative ». de berekening van de administratieve geldboete ».
B.1.2. L'article 559 du même Code, de nature réglementaire, inséré par B.1.2. Artikel 559 van hetzelfde Wetboek, dat van reglementaire aard
l'article 2 de l'arrêté du Gouvernement wallon du 17 avril 2008 « is, ingevoegd bij artikel 2 van het besluit van de Waalse Regering van
déterminant la méthode de calcul et les exigences, les agréments et 17 april 2008 « tot vaststelling van de berekeningsmethode en de
les sanctions applicables en matière de performance énergétique et de eisen, de goedkeuringen en de sancties op het vlak van de
climat intérieur des bâtiments », tel qu'il est applicable au litige energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen », zoals van
en cause, dispose : toepassing op het in het geding zijnde geschil, bepaalt :
« Les manquements établis à l'article 237/36, § 1, 1°, 2°, 3° et 5° « De mankementen vastgesteld in artikel 237/36, § 1, 1°, 2°, 3° en 5°
sont punis d'une amende dont le montant est de 2 euros par mètre cube worden bestraft met een boete waarvan het bedrag gelijk is aan 2 euro
de volume construit, et au minimum de 250 euros avec un maximum de per kubieke meter gebouwd volume, ten belope van minstens 250 euro en
25.000 euros ». hoogstens 25.000 euro ».
B.2. Le juge a quo invite la Cour à examiner la disposition de nature B.2. De verwijzende rechter verzoekt het Hof om de in B.1.1 vermelde
bepaling van decretale aard te onderzoeken ten aanzien van de
décrétale mentionnée en B.1.1 au regard de sa compatibilité, d'une bestaanbaarheid ervan, enerzijds, met de artikelen 12, tweede lid, en
part, avec les articles 12, alinéa 2, et 14 de la Constitution, en ce 14 van de Grondwet, in zoverre zij aan de Regering de bevoegdheid
qu'elle attribue au Gouvernement le pouvoir de déterminer les toekent om de modaliteiten van de berekening van de geldboete binnen
modalités de calcul de l'amende dans une fourchette de 250 à 50 000 een marge van 250 tot 50 000 euro te bepalen (eerste prejudiciële
euros (première question préjudicielle) et, d'autre part, avec les
articles 10 et 11 de la Constitution, dans l'interprétation selon vraag), en, anderzijds, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in
de interpretatie volgens welke de in het geding zijnde bepaling aan de
laquelle la disposition en cause ne permettrait pas au tribunal de politierechtbank niet de mogelijkheid zou bieden die geldboete met
toepassing van artikel 85 van het Strafwetboek tot onder het
police de réduire cette amende en dessous du minimum de 250 euros par minimumbedrag van 250 euro te verminderen, noch de dader van het
application de l'article 85 du Code pénal, ni de faire bénéficier misdrijf de opschorting van de uitspraak of het uitstel te laten
l'auteur de l'infraction de la suspension du prononcé ou du sursis, genieten, terwijl de strafrechter zulks kan doen wanneer hij zich
alors que le juge pénal peut le faire lorsqu'il statue sur les uitspreekt over de strafrechtelijke vervolging wegens een overtreding
poursuites pénales du chef d'une infraction à l'article 134 du CWATUPE van artikel 134 van het WWROSPE (tweede prejudiciële vraag).
(seconde question préjudicielle).
B.3.1. Selon le juge a quo, la sanction administrative prévue par B.3.1. Volgens de verwijzende rechter heeft de in het voormelde
l'article 237/36, §§ 1er et 2, du CWATUPE, précité, revêt un caractère artikel 237/36, §§ 1 en 2, van het WWROSPE bedoelde administratieve
sanctie een strafrechtelijk karakter in de zin van het Europees
pénal au sens de la Convention européenne des droits de l'homme. La Verdrag voor de rechten van de mens. Het Hof gaat na of dit het geval is.
Cour examine si tel est le cas. B.3.2. In de memorie van toelichting bij het ontwerp dat het voormelde
B.3.2. L'exposé des motifs du projet devenu le décret-cadre du 19 kaderdecreet van 19 april 2007 is geworden, wordt het doel ervan aldus
avril 2007 précité décrit ainsi son objet : beschreven :
« Le présent projet de décret-cadre modifiant le CWATUP en vue de « Het onderhavige ontwerp van kaderdecreet tot wijziging van het
promouvoir la performance énergétique des bâtiments (P.E.B.) vise à WWROSP met het oog op het bevorderen van de energieprestatie van de
transposer la directive 2002/91/C.E. du Parlement européen et du gebouwen (EPB) strekt ertoe de richtlijn 2002/91/EG van het Europees
Conseil du 16 décembre 2002 sur la performance énergétique des Parlement en de Raad van 16 december 2002 betreffende de
bâtiments. Cette réglementation s'inscrit dans le cadre des actions energieprestatie van gebouwen om te zetten. Die regelgeving past in
visant à rencontrer les objectifs de Kyoto de réduction des émissions de gaz à effet de serre. Ces émissions sont directement liées à l'utilisation massive des combustibles fossiles. Pour s'engager dans la voie du développement durable et participer au respect des objectifs de Kyoto, la maîtrise de l'énergie constitue l'un des leviers principaux. En effet, l'homme a besoin d'énergie pour se chauffer, s'éclairer, se déplacer, se nourrir, se soigner... L'énergie contribue largement au bien-être économique et social; c'est aussi un facteur essentiel de développement et de compétitivité. Mais sous ses aspects de ressource rare, de source de nuisances, de pollution et de risques, l'énergie est aussi à l'origine d'une série d'obstacles à un développement durable. het kader van de acties die ertoe strekken tegemoet te komen aan de Kyotodoelstellingen ter vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Die uitstoot houdt rechtstreeks verband met het massale gebruik van fossiele brandstoffen. Om zich op het pad van de duurzame ontwikkeling te begeven en bij te dragen tot de naleving van de Kyotodoelstellingen, vormt energiebeheersing een van de belangrijkste hefbomen. De mens heeft immers energie nodig om zich te verwarmen, zich van licht te voorzien, zich te verplaatsen, zich te voeden, zich te verzorgen, ... Energie draagt veel bij tot het economische en sociale welzijn; zij is ook een essentiële factor van ontwikkeling en van concurrentievermogen. Maar met betrekking tot haar aspecten van schaarse grondstof, van oorzaak van hinder, van vervuiling en van risico's, ligt energie ook aan de oorsprong van een reeks belemmeringen voor een duurzame ontwikkeling.
[...] [...]
La réglementation relative à la performance énergétique des bâtiments De regelgeving met betrekking tot de energieprestatie van gebouwen is
est conçue dans un souci d'ajuster la complexité des procédures aux geconcipieerd vanuit een bekommernis om de complexiteit van de
modes de fonctionnement des différents acteurs et de permettre à procedures aan de manier van werken van de verschillende actoren aan
chacun de s'adapter. Ces mesures sont assorties de contrôles et te passen en om iedereen de mogelijkheid te bieden zich aan te passen.
sanctions afin d'en assurer le respect. Mais à côté des dispositions Die maatregelen gaan gepaard met controles en sancties om de naleving
légales et réglementaires, il faut également insister sur l'importance ervan te verzekeren. Naast de wettelijke en reglementaire bepalingen
de la sensibilisation, de la formation et de la concertation avec tous moet echter ook de nadruk worden gelegd op het belang van
les acteurs. bewustmaking, van opleiding en van overleg met alle actoren.
Le défi majeur de la future législation relative à la P.E.B. consiste De grootste uitdaging van de toekomstige EPB-wetgeving bestaat erin
à susciter un changement de comportement auprès des parties concernées bij de betrokken partijen (opdrachtgever, aannemers, architecten, ...)
(maître d'ouvrage, entrepreneurs, architectes...) » (Doc. parl., een gedragswijziging teweeg te brengen » (Parl. St., Waals Parlement,
Parlement wallon, 2006-2007, n° 560-1, p. 3). 2006-2007, nr. 560-1, p. 3).
Quant aux sanctions, on peut lire : Met betrekking tot de sancties staat te lezen :
« Au niveau des sanctions (chapitre 2), la volonté est de passer par des amendes administratives plutôt que par la procédure pénale. Les sanctions relatives à la performance énergétique des bâtiments sont donc intégrées dans ce Livre. Elles s'appliqueront à la fois dans le cas du non-respect des exigences P.E.B. et dans le cas du non-respect des procédures. Il est donc instauré un mécanisme de sanctions administratives dans le Livre IV en vue de réprimer certains manquements. La performance énergétique des bâtiments est un objectif à atteindre avec le concours de tous les bâtisseurs, sauf exceptions prévues. Il n'y aurait, dès lors, pas de sens à ce que certains puissent y échapper sans aucune « Wat de sancties betreft (hoofdstuk 2), bestaat de wil erin via administratieve geldboeten te werken in plaats van via de strafrechtspleging. De sancties met betrekking tot de energieprestatie van gebouwen worden dus opgenomen in dat Boek. Zij zullen zowel bij het niet naleven van de EPB-eisen als bij het niet naleven van de procedures worden toegepast. In Boek IV wordt dus een mechanisme van administratieve sancties ingevoerd teneinde bepaalde tekortkomingen te bestraffen. De energieprestatie van gebouwen is een doelstelling die moet worden bereikt met medewerking van alle bouwers, behoudens beoogde uitzonderingen. Het zou dan ook geen zin hebben dat sommigen zonder
forme de sanction » (ibid., p. 10). enige vorm van sanctie eraan kunnen ontsnappen » (ibid., p. 10).
Le montant de l'amende administrative est compris, selon la Het bedrag van de administratieve geldboete ligt volgens de in het
disposition en cause, dans une fourchette de 250 à 50 000 euros. En geding zijnde bepaling binnen een marge van 250 tot 50 000 euro. Te
l'espèce, une amende de 8 188 euros a été infligée au contrevenant. dezen werd de overtreder een geldboete van 8 188 euro opgelegd.
Enfin, l'article 237/38 du CWATUPE, inséré par l'article 10 du Ten slotte wordt bij artikel 237/38 van het WWROSPE, ingevoegd bij
décret-cadre du 19 avril 2007 précité, attribue au tribunal de police artikel 10 van het voormelde kaderdecreet van 19 april 2007, aan de
le pouvoir de statuer en premier et dernier ressort, avec une politierechtbank de bevoegdheid toegewezen om in eerste en laatste
compétence de pleine juridiction et avec effet suspensif, sur les aanleg, met een bevoegdheid met volle rechtsmacht en met schorsende
contestations relatives à cette sanction. werking, uitspraak te doen over de betwistingen betreffende die
L'amende administrative prévue par l'article 237/36, § 2, présente un sanctie. De administratieve geldboete waarin artikel 237/36, § 2, voorziet,
caractère répressif prédominant et constitue une sanction pénale au vertoont een overwegend repressief karakter en is een strafrechtelijke
sens de l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de sanctie in de zin van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de
l'homme. rechten van de mens.
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.4. Il ressort de ce qui précède que la Cour doit examiner si la B.4. Uit het voorgaande blijkt dat het Hof moet onderzoeken of de in
disposition en cause viole les articles 12 et 14 de la Constitution en het geding zijnde bepaling de artikelen 12 en 14 van de Grondwet
attribuant au Gouvernement wallon le pouvoir de préciser les modalités schendt door aan de Waalse Regering de bevoegdheid toe te wijzen om de
d'application et de calcul de l'amende administrative. toepassingsmodaliteiten en de modaliteiten van de berekening van de
administratieve geldboete te bepalen.
B.5. Bien que l'amende administrative visée à l'article 237/36, § 2, B.5. Hoewel de in artikel 237/36, § 2, bedoelde administratieve
constitue une sanction pénale au sens de l'article 6 de la Convention geldboete een strafrechtelijke sanctie in de zin van artikel 6 van het
européenne des droits de l'homme, il ne s'agit pas pour autant d'une Europees Verdrag voor de rechten van de mens uitmaakt, betekent dit
peine au sens des articles 12 et 14 de la Constitution. niet dat het om een straf gaat in de zin van de artikelen 12 en 14 van
Il en résulte que les articles 12 et 14 de la Constitution ne sont pas de Grondwet. Daaruit vloeit voort dat de artikelen 12 en 14 van de Grondwet niet op
applicables à la disposition en cause. de in het geding zijnde bepaling van toepassing zijn.
B.6. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. B.6. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.7. Le juge a quo interroge encore la Cour sur la compatibilité de B.7. De verwijzende rechter stelt het Hof eveneens een vraag over de
l'article 237/36, §§ 1er et 2, avec les articles 10 et 11 de la bestaanbaarheid van artikel 237/36, §§ 1 en 2, met de artikelen 10 en
Constitution, en ce qu'il ne permettrait pas au tribunal de police de 11 van de Grondwet, in zoverre het aan de politierechtbank niet de
faire application de l'article 85 du Code pénal ni de prononcer le mogelijkheid zou bieden om toepassing te maken van artikel 85 van het
sursis ou la suspension du prononcé et ce, contrairement à ce qui est Strafwetboek, noch om het uitstel of de opschorting van de uitspraak
le cas pour les contrevenants faisant l'objet de poursuites sur la uit te spreken, en zulks in tegenstelling tot wat het geval is voor de
base de l'article 134 du CWATUPE. overtreders die op grond van artikel 134 van het WWROSPE worden
B.8.1. L'article 134 du CWATUPE dispose : « Le titulaire du permis avertit, par envoi, le collège communal et le fonctionnaire délégué du début des actes et travaux, quinze jours avant leur commencement. Un avis indiquant que le permis a été délivré ou que les actes et travaux font l'objet du dispositif du jugement visé à l'article 155, § 5, est affiché sur le terrain à front de voirie et lisible à partir de celle-ci, par les soins du demandeur, soit lorsqu'il s'agit de travaux, avant l'ouverture du chantier et pendant toute la durée de ce dernier, soit dans les autres cas, dès les préparatifs, avant que l'acte ou les actes soient accomplis et durant toute la durée de leur vervolgd. B.8.1. Artikel 134 van het WWROSPE bepaalt : « De houder van de vergunning brengt per schrijven het gemeentecollege en de gemachtigde ambtenaar op de hoogte van de aanvang van de handelingen en werken, vijftien dagen voor hun begin. De aanvrager moet een leesbaar bericht laten aanplakken op het terrein langs de openbare weg, waarbij wordt aangekondigd dat de vergunning is verleend of dat de handelingen en werken het voorwerp uitmaken van het beschikkende gedeelte van het vonnis bedoeld in artikel 155, § 5, hetzij vóór de aanvang van de werken en tijdens de hele duur ervan wanneer het om werken gaat, hetzij, in de andere gevallen, vanaf de voorbereidingen, vooraleer de handeling(en) is (zijn) uitgevoerd en tijdens de hele duur van de uitvoering ervan. Gedurende die periode
accomplissement. Durant ce temps, le permis et le dossier annexé ou moeten de vergunning en het bijgevoegde dossier of een door de
une copie de ces documents certifiée conforme par la commune ou le gemeente of de gemachtigde ambtenaar voor echt verklaard afschrift van
fonctionnaire délégué, ou le jugement visé à l'article 155, § 5, doit deze documenten of het vonnis bedoeld in artikel 155, § 5, permanent
se trouver en permanence à la disposition des agents désignés à ter beschikking liggen van de in artikel 159 [lees : artikel 156]
l'article 156 à l'endroit où les travaux sont exécutés et les actes bedoelde ambtenaren op de plaats waar de werken en handelingen worden
accomplis ». uitgevoerd ».
B.8.2. L'article 85 du Code pénal, tel qu'il entrera en vigueur le 1er B.8.2. Artikel 85 van het Strafwetboek, zoals het in werking zal
décembre 2015, dispose : treden op 1 december 2015, bepaalt :
« S'il existe des circonstances atténuantes, les peines « Indien verzachtende omstandigheden aanwezig zijn, kunnen de
d'emprisonnement, les peines de surveillance électronique, les peines gevangenisstraffen, de straffen onder elektronisch toezicht, de
de travail, les peines de probation autonome et les peines d'amende werkstraffen, de autonome probatiestraffen en de geldboeten
pourront respectivement être réduites au-dessous de huit jours, d'un respectievelijk tot beneden acht dagen, een maand, vijfenveertig uren,
mois, de quarante-cinq heures, de douze mois et de vingt-six euros, twaalf maanden en zesentwintig euro worden verminderd, zonder dat zij
sans qu'elles puissent être inférieures aux peines de police. lager mogen zijn dan politiestraffen.
[...] ». [...] ».
B.9. Les garanties contenues à l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme n'exigent pas que toute personne à charge de laquelle est prononcée une amende administrative, qualifiée de sanction pénale au sens de cette disposition, sur la base de l'article 237/36 du CWATUPE, puisse se voir appliquer les mêmes mesures d'adoucissement de la peine que celles dont bénéficie la personne à laquelle est infligée une sanction qualifiée de pénale au sens du droit interne. B.10. Lorsque le législateur décrétal estime que certains manquements à des dispositions législatives doivent faire l'objet d'une répression, il relève de son pouvoir d'appréciation de décider s'il est opportun d'opter pour des sanctions pénales sensu stricto ou pour une amende administrative distincte. Le choix d'une mesure spécifique ne peut être considéré comme établissant en soi une discrimination. Il n'y aurait discrimination que si la différence de traitement qui découle de ce choix impliquait une limitation disproportionnée des droits des personnes concernées. B.11. L'appréciation de la gravité d'un manquement et la sévérité avec laquelle ce manquement peut être puni relèvent du pouvoir d'appréciation du législateur. Il peut imposer des peines particulièrement lourdes dans des matières où les infractions sont de nature à porter gravement atteinte aux droits fondamentaux des individus et aux intérêts de la collectivité. B.9. De in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens vervatte waarborgen vereisen niet dat op iedere persoon ten aanzien van wie op grond van artikel 237/36 van het WWROSPE een administratieve geldboete wordt opgelegd die als een strafrechtelijke sanctie in de zin van die bepaling wordt gekwalificeerd, dezelfde maatregelen tot verzachting van de straf kunnen worden toegepast als die welke de persoon geniet ten aanzien van wie een sanctie wordt opgelegd die als een strafrechtelijke sanctie in de zin van het interne recht wordt gekwalificeerd. B.10. Wanneer de decreetgever oordeelt dat sommige inbreuken op wettelijke bepalingen moeten worden bestraft, behoort het tot zijn beoordelingsbevoegdheid te beslissen of het opportuun is om voor strafsancties sensu stricto of voor een afzonderlijke administratieve geldboete te opteren. De keuze voor een specifieke maatregel kan op zich niet worden geacht discriminerend te zijn. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het verschil in behandeling dat uit die keuze voortvloeit, een onevenredige beperking van de rechten van de daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. B.11. De vaststelling van de ernst van een tekortkoming en de gestrengheid waarmee die tekortkoming kan worden bestraft, behoren tot de beoordelingsbevoegdheid van de wetgever. Hij mag bijzonder zware straffen opleggen in aangelegenheden waar de inbreuken de grondrechten van de burgers en de belangen van de gemeenschap ernstig kunnen aantasten.
C'est dès lors au législateur qu'il appartient de fixer les limites et Het staat derhalve aan de wetgever om de perken en de bedragen vast te
les montants à l'intérieur desquels le pouvoir d'appréciation de stellen waarbinnen de beoordelingsbevoegdheid van de administratie, en
l'administration et, par conséquent, celui de la juridiction, doit bijgevolg die van het rechtscollege, moet worden uitgeoefend. Het Hof
s'exercer. La Cour ne pourrait censurer un tel système que s'il était zou een dergelijk systeem alleen kunnen afkeuren indien het kennelijk
manifestement déraisonnable (arrêt n° 93/2008 du 26 juin 2008, onredelijk is (arrest nr. 93/2008 van 26 juni 2008, B.15.3), met name
B.15.3), notamment parce qu'il porterait une atteinte disproportionnée doordat het op onevenredige wijze afbreuk zou doen aan het algemene
au principe général qui exige qu'en matière de sanctions rien de ce beginsel volgens hetwelk inzake sancties niets wat onder de
qui appartient au pouvoir d'appréciation de l'administration n'échappe beoordelingsbevoegdheid van de administratie valt, ontsnapt aan de
au contrôle du juge (arrêt n° 138/2006 du 14 septembre 2006, B.7.2), toetsing van de rechter (arrest nr. 138/2006 van 14 september 2006,
ou au droit au respect des biens lorsque la loi prévoit un montant B.7.2), of aan het recht op het ongestoorde genot van de eigendom,
disproportionné et n'offre pas un choix qui se situerait entre cette wanneer de wet in een onevenredig bedrag voorziet en niet de
peine, en tant que peine maximale, et une peine minimale (arrêt n° mogelijkheid biedt van een spreiding tussen die straf als maximumstraf
81/2007 du 7 juin 2007, B.9.4). en een minimumstraf (arrest nr. 81/2007 van 7 juni 2007, B.9.4).
Hormis de telles hypothèses, la Cour empiéterait sur le domaine Buiten die gevallen zou het Hof zich op het aan de wetgever
réservé au législateur si, en s'interrogeant sur la justification des voorbehouden domein begeven, indien het bij de vraag naar de
différences qui existent entre les nombreux textes législatifs verantwoording voor de verschillen in de talrijke wetteksten houdende
prévoyant des sanctions pénales ou administratives, elle ne limitait strafrechtelijke of administratieve sancties, zijn onderzoek, wat de
pas son examen, en ce qui concerne l'échelle des peines, aux cas dans strafmaat betreft, niet beperkte tot de gevallen waarin de keuze van
lesquels le choix du législateur contient une incohérence telle qu'il de wetgever dermate onsamenhangend is dat ze leidt tot een kennelijk
aboutit à une différence de traitement manifestement déraisonnable. onredelijk verschil in behandeling.
B.12. L'article 237/36, § 1er, du CWATUPE énumère les manquements qui B.12. In artikel 237/36, § 1, van het WWROSPE worden de tekortkomingen
sont sanctionnés par l'amende administrative en cause. La même die met de in het geding zijnde administratieve geldboete worden
disposition, en son paragraphe 2, précise que le montant est compris gestraft, opgesomd. In paragraaf 2 van dezelfde bepaling wordt
entre 250 euros et 50 000 euros et attribue au Gouvernement le pouvoir gepreciseerd dat het bedrag tussen 250 euro en 50 000 euro ligt en
wordt aan de Regering de bevoegdheid toegekend om de
de préciser les modalités d'application et de calcul de l'amende. toepassingsmodaliteiten en de modaliteiten van de berekening van de
geldboete te bepalen.
In de memorie van toelichting bij het ontwerp van decreet wordt
Dans l'exposé des motifs du projet de décret, il est précisé que « gepreciseerd dat « de geldboete in elk geval evenredig zal moeten zijn
l'amende devra, en tout cas, être proportionnée au manquement » (Doc. met de tekortkoming » (Parl. St., Waals Parlement, 2006-2007, nr.
parl., Parlement wallon, 2006-2007, n° 560-1, p. 11). 560-1, p. 11).
En outre, le commentaire de l'article 237/36 mentionne : Bovendien vermeldt de commentaar bij artikel 237/36 :
« Les amendes administratives doivent être déterminées « De administratieve geldboeten moeten in verhouding tot de
proportionnellement au manquement. En toute équité, les manquements tekortkoming worden bepaald. In alle billijkheid zullen de procedurele
d'ordre procédural seront sanctionnés moins lourdement que les tekortkomingen minder zwaar worden bestraft dan de tekortkomingen met
manquements portant sur le non-respect des exigences P.E.B. à betrekking tot de niet-naleving van de EPB-eisen waaraan het gebouw
atteindre par le bâtiment. Il appartient au Gouvernement de déterminer moet voldoen. Het staat aan de Regering de toepassingsmodaliteiten en
les modalités d'application et de calcul de l'amende administrative » de modaliteiten van de berekening van de administratieve geldboete te
(ibid., p. 19). Enfin, comme il a été rappelé plus haut, le législateur décrétal a prévu un recours de pleine juridiction auprès du tribunal de police, ce qui implique, en l'espèce, que ce tribunal peut réformer l'amende administrative imposée. L'exercice de ce recours suspend l'exécution de la décision administrative contestée. B.13. Lorsque l'auteur d'un même fait peut être puni de manière alternative, c'est-à-dire lorsque, pour les mêmes faits, il peut, soit être renvoyé devant le tribunal correctionnel, soit se voir infliger une amende administrative contre laquelle un recours lui est offert devant un tribunal, la Cour a jugé qu'un parallélisme doit en principe bepalen » (ibid., p. 19). Ten slotte, zoals hiervoor in herinnering is gebracht, heeft de decreetgever in een beroep met volle rechtsmacht bij de politierechtbank voorzien, wat te dezen inhoudt dat die rechtbank de opgelegde administratieve geldboete kan tenietdoen. De uitoefening van dat beroep schorst de uitvoering van de betwiste administratieve beslissing. B.13. Wanneer de dader van eenzelfde feit op een alternatieve wijze kan worden gestraft, dat wil zeggen wanneer hij, voor dezelfde feiten, ofwel naar de correctionele rechtbank kan worden verwezen ofwel een administratieve geldboete kan worden opgelegd waartegen hem een beroep wordt geboden voor een rechtbank, heeft het Hof geoordeeld dat er in beginsel een parallellisme moet bestaan tussen de maatregelen van
exister entre les mesures d'individualisation de la peine : lorsque, individualisering van de straf : wanneer voor dezelfde feiten de
pour les mêmes faits, le tribunal correctionnel peut infliger une correctionele rechtbank een boete kan opleggen die minder bedraagt dan
amende inférieure au minimum légal s'il existe des circonstances het wettelijk minimum indien verzachtende omstandigheden aanwezig zijn
atténuantes (article 85 du Code pénal) ou lorsqu'il peut accorder un (artikel 85 van het Strafwetboek) of wanneer uitstel kan worden
sursis (loi du 29 juin 1964), le tribunal, saisi du recours dirigé toegekend (wet van 29 juni 1964), moet de rechtbank, waarbij het
beroep tegen de beslissing om een administratieve sanctie op te leggen
contre la décision d'infliger une sanction administrative, doit en aanhangig is gemaakt, in beginsel over dezelfde mogelijkheden van
principe disposer des mêmes possibilités d'individualisation de la individualisering van de straf beschikken (arresten nrs. 40/97, 45/97,
peine (arrêts nos 40/97, 45/97, 128/99, 86/2007). 128/99, 86/2007).
B.14. Le raisonnement tenu dans les arrêts cités en B.13 ne peut B.14. De redenering die wordt gehouden in de in B.13 geciteerde
toutefois être reproduit en l'espèce, étant donné que l'article 237/36 arresten kan echter te dezen niet worden overgenomen, aangezien
et l'article 154, alinéa 1er, 5°, du CWATUPE, qui réprime les artikel 237/36 en artikel 154, eerste lid, 5°, van het WWROSPE - dat
infractions à l'article 134 du CWATUPE, ne sanctionnent pas les mêmes inbreuken op artikel 134 van het WWROSPE bestraft - niet dezelfde
faits, le premier article par des amendes purement administratives, le feiten bestraffen, het eerste artikel met louter administratieve
second par des sanctions correctionnelles (voy. arrêt n° 42/2009). geldboeten, het andere artikel met correctionele straffen (zie arrest nr. 42/2009).
B.15. Comme il a été rappelé en B.3.2, le décret-cadre modifiant le B.15. Zoals in B.3.2 in herinnering is gebracht, strekt het voormelde
kaderdecreet tot wijziging van het WWROSPE, dat het in het geding
CWATUPE précité, qui y a inséré l'article 237/36, §§ 1er et 2, en zijnde artikel 237/36, §§ 1 en 2, erin heeft ingevoegd, ertoe de
cause, vise à transposer la directive 2002/91/CE du Parlement européen voormelde richtlijn 2002/91/EG van het Europees Parlement en de Raad
et du Conseil du 16 décembre 2002 précitée. A propos d'une directive van 16 december 2002 om te zetten. In verband met een richtlijn die,
qui, comme en l'espèce, ne prévoit pas expressément de sanction, la zoals te dezen, niet uitdrukkelijk in een sanctie voorziet, heeft het
Cour de justice de l'Union européenne a jugé : Hof van Justitie van de Europese Unie geoordeeld :
« selon une jurisprudence constante, confirmée par l'arrêt du 21 « volgens vaste rechtspraak, bevestigd door het arrest van 21
septembre 1989, Commission/Grèce (68/88, Rec. p. [2965]), lorsqu'un september 1989 (zaak 68/88, Commissie/Griekenland, Jurispr. 1989, blz.
règlement communautaire ne comporte aucune disposition spécifique 2965), wanneer een gemeenschapsregeling geen specifieke strafbepaling
prévoyant une sanction en cas de violation ou renvoie, sur ce point, met betrekking tot een overtreding bevat of daarvoor verwijst naar de
aux dispositions législatives, réglementaires et administratives nationale wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen, [zijn] de
nationales, l'article 5 du traité CEE impose aux Etats membres de Lid-Staten krachtens artikel 5 EEG-Verdrag verplicht [...], alle
prendre toutes mesures propres à garantir la portée et l'efficacité du passende maatregelen te nemen om de doeltreffende toepassing van het
droit communautaire. A cet effet, tout en conservant le choix des gemeenschapsrecht te verzekeren. Daartoe dienen de Lid-Staten er met
sanctions, ils doivent notamment veiller à ce que les violations du name op toe te zien, dat overtredingen van het gemeenschapsrecht onder
droit communautaire soient sanctionnées dans des conditions de fond et gelijke materiële en formele voorwaarden worden bestraft als
de procédure qui soient analogues à celles applicables aux violations vergelijkbare en even ernstige overtredingen van het nationale recht.
du droit national d'une nature et d'une importance similaires et qui, Zij zijn daarbij vrij in hun keuze van de op te leggen straffen, maar
en tout état de cause, confèrent à la sanction un caractère effectif, deze moeten wel doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn » (HvJ,
proportionné et dissuasif » (CJCE, 10 juillet 1990, C-326/88, Hansen, 10 juli 1990, C-326/88, Hansen, punt 17).
point 17). En l'espèce, le montant minimum de la sanction prévue par la Te dezen dient te worden aangenomen dat, aangezien het minimumbedrag
disposition en cause étant de 250 euros, sans qu'il soit mentionné que van de in de in het geding zijnde bepaling bedoelde sanctie 250 euro
devraient s'y ajouter des décimes additionnels, il faut considérer que bedraagt, zonder vermelding dat daaraan opdeciemen zouden moeten
cette sanction n'est pas disproportionnée au regard des infractions worden toegevoegd, die sanctie niet onevenredig is ten aanzien van de
commises, compte tenu de la gravité relative des infractions visées et gepleegde misdrijven, rekening houdt met de relatieve ernst van de
de la compétence du tribunal de police mentionnée en B.12. beoogde inbreuken, en met de in B.12 vermelde bevoegdheid van de
B.16. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. politierechtbank. B.16. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 237/36, §§ 1er et 2, du Code wallon de l'Aménagement du Artikel 237/36, §§ 1 en 2, van het Waalse Wetboek van Ruimtelijke
Territoire, de l'Urbanisme, du Patrimoine et de l'Energie, tel qu'il a Ordening, Stedenbouw, Patrimonium en Energie, zoals ingevoegd bij het
été inséré par le décret-cadre du 19 avril 2007 « modifiant le Code kaderdecreet van 19 april 2007 « tot wijziging van het Waalse Wetboek
wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme et du Patrimoine van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw en Patrimonium met het oog op het
en vue de promouvoir la performance énergétique des bâtiments », ne bevorderen van de energieprestatie van de gebouwen », schendt de
viole pas les articles 10, 11, 12, alinéa 2, et 14 de la Constitution. artikelen 10, 11, 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet niet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 22 octobre 2015. op 22 oktober 2015.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^