Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 126/2015 du 24 septembre 2015 Numéro du rôle : 6041 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 330 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Namur, division Namur. La Cour constitutio composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snapp(...)"
Extrait de l'arrêt n° 126/2015 du 24 septembre 2015 Numéro du rôle : 6041 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 330 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Namur, division Namur. La Cour constitutio composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snapp(...) Uittreksel uit arrest nr. 126/2015 van 24 september 2015 Rolnummer : 6041 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Namen, afdeling Namen. Het Grondwette samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 126/2015 du 24 septembre 2015 Uittreksel uit arrest nr. 126/2015 van 24 september 2015
Numéro du rôle : 6041 Rolnummer : 6041
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 330 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 330 van het
civil, posée par le Tribunal de première instance de Namur, division Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Namen,
Namur. afdeling Namen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 3 septembre 2014 en cause de S.S. contre D.D., dont Bij vonnis van 3 september 2014 in zake S.S. tegen D.D., waarvan de
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 19 septembre 2014, expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 19 september 2014,
le Tribunal de première instance de Namur, division Namur, a posé la heeft de Rechtbank van eerste aanleg Namen, afdeling Namen, de
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 330 du Code civil, en ce qu'il prescrit que l'action de la « Schendt artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek, in zoverre het
mère qui a été partie à un processus de reconnaissance paternelle pour voorschrijft dat de vordering van de moeder die partij is geweest bij
y avoir consenti n'est fondée à la contester que si elle démontre que een proces van vaderlijke erkenning omdat zij erin heeft toegestemd,
son consentement a été vicié, ne viole-t-il pas notamment les articles die pas op gegronde wijze kan betwisten indien zij aantoont dat aan
10, 11 et 22 de la Constitution, combinés ou non avec d'autres haar toestemming een gebrek kleefde, niet met name de artikelen 10, 11
en 22 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met andere,
dispositions légales supranationales telle la Convention européenne supranationale wetsbepalingen zoals het Europees Verdrag voor de
des droits de l'homme et notamment l'article 8 de cette dernière, en rechten van de mens en onder meer artikel 8 daarvan, in zoverre het de
ce qu'il prive de manière absolue le juge de la possibilité de tenir rechter op absolute wijze de mogelijkheid ontzegt rekening te houden
compte des intérêts de toutes les parties concernées par le litige de met de belangen van alle betrokken partijen bij het aan hem
filiation lui soumis (et singulièrement l'intérêt nécessairement voorgelegde geschil inzake afstamming (en in het bijzonder met het
supérieur de l'enfant), dans tous les cas ou bien notamment dans les noodzakelijkerwijs hogere belang van het kind), in alle gevallen of
cas où il n'y a pas de réalité socio-affective vécue par l'enfant à met name in de gevallen waarin het kind geen socioaffectieve band met
l'égard de son père légal et/ou pas de lien biologique entre ceux-ci ? zijn wettelijke vader heeft en/of er geen biologische band tussen hen
». is ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 330 du Code civil, tel qu'il a été remplacé par B.1. Artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij
l'article 16 de la loi du 1er juillet 2006 « modifiant des artikel 16 van de wet van 1 juli 2006 « tot wijziging van de
dispositions du Code civil relatives à l'établissement de la filiation bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het
et aux effets de celle-ci » et complété par l'article 370 de la loi du vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan » en aangevuld bij
27 décembre 2006 « portant des dispositions diverses (I) » et par artikel 370 van de wet van 27 december 2006 « houdende diverse
l'article 35 de la loi du 30 juillet 2013 « portant création d'un bepalingen (I) » en bij artikel 35 van de wet van 30 juli 2013 «
tribunal de la famille et de la jeunesse » - tel qu'il a été remplacé, betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank » - zoals
avant son entrée en vigueur, par l'article 43 de la loi du 8 mai 2014 het vóór de inwerkingtreding ervan is vervangen bij artikel 43 van de
« portant modification et coordination de diverses lois en matière de wet van 8 mei 2014 « houdende wijziging en coördinatie van diverse
Justice (I) » -, disposait : wetten inzake justitie (I) » -, bepaalde :
« § 1er. A moins que l'enfant ait la possession d'état à l'égard de « § 1. Tenzij het kind bezit van staat heeft ten aanzien van degene
celle qui l'a reconnu, la reconnaissance maternelle peut être die het heeft erkend, kan de erkenning van het moederschap worden
contestée devant le tribunal de la famille par le père, l'enfant, betwist voor de familierechtbank door de vader, het kind, de vrouw die
l'auteur de la reconnaissance et la femme qui revendique la maternité. A moins que l'enfant ait la possession d'état à l'égard de celui qui l'a reconnu, la reconnaissance paternelle peut être contestée devant le tribunal de la famille par la mère, l'enfant, l'auteur de la reconnaissance et l'homme qui revendique la paternité. Toutefois, l'auteur de la reconnaissance et ceux qui ont donné les consentements préalables requis ou visés par l'article 329bis ne sont recevables à contester la reconnaissance que s'ils prouvent que leur consentement a été vicié. La reconnaissance ne peut être contestée par ceux qui ont été parties à la décision qui l'a autorisée conformément à l'article 329bis ou à celle qui a refusé l'annulation demandée en vertu de cet article. L'action du père, de la mère ou de la personne qui a reconnu l'enfant doit être intentée dans l'année de la découverte du fait que la personne qui a reconnu l'enfant n'est pas le père ou la mère; celle de het kind heeft erkend en de vrouw die het moederschap van het kind opeist. Tenzij het kind bezit van staat heeft ten aanzien van degene die het heeft erkend, kan de erkenning van het vaderschap worden betwist voor de familierechtbank door de moeder, het kind, de man die het kind heeft erkend en de man die het vaderschap van het kind opeist. De erkenner en zij die de voorafgaande, in artikel 329bis vereiste of bedoelde toestemmingen hebben gegeven, zijn echter alleen gerechtigd de erkenning te betwisten, indien zij bewijzen dat aan hun toestemming een gebrek kleefde. De erkenning kan niet worden betwist door hen die partij zijn geweest bij de beslissing waarbij de erkenning is toegestaan overeenkomstig artikel 329bis, of bij de beslissing waarbij de krachtens dat artikel gevorderde vernietiging is afgewezen. De vordering van de vader, de moeder of de persoon die het kind erkend heeft, moet worden ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat de persoon die het kind erkend heeft, niet de vader of de moeder is; die van de persoon die de afstamming opeist moet worden
la personne qui revendique la filiation être intentée dans l'année de ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat hij of zij
la découverte qu'elle est le père ou la mère de l'enfant; celle de de vader of de moeder van het kind is; die van het kind moet op zijn
l'enfant doit être intentée au plus tôt le jour où il a atteint l'âge de douze ans et au plus tard le jour où il a atteint l'âge de vingt-deux ans ou dans l'année de la découverte du fait que la personne qui l'a reconnu n'est pas son père ou sa mère. § 2. Sans préjudice du § 1er, la reconnaissance est mise à néant s'il est prouvé par toutes voies de droit que l'intéressé n'est pas le père ou la mère. § 3. La demande en contestation introduite par la personne qui se prétend le père ou la mère biologique de l'enfant n'est fondée que si sa paternité ou sa maternité est établie. La décision faisant droit à cette action en contestation entraîne de plein droit l'établissement vroegst worden ingesteld op de dag waarop het de leeftijd van twaalf jaar heeft bereikt en moet uiterlijk worden ingesteld op de dag waarop het de leeftijd van tweeëntwintig jaar heeft bereikt of binnen een jaar na het ontdekken van het feit dat de persoon die het erkend heeft noch zijn vader, noch zijn moeder is. § 2. Onverminderd het bepaalde in § 1, wordt de erkenning tenietgedaan, indien door alle wettelijke middelen is bewezen dat de betrokkene niet de vader of de moeder is. § 3. De vordering tot betwisting die wordt ingesteld door de persoon die beweert de biologische vader of moeder van het kind te zijn, is maar gegrond als diens vaderschap of moederschap is komen vast te staan. De beslissing welke die vordering tot betwisting inwilligt, brengt van rechtswege de vaststelling van de afstammingsband van de
de la filiation du demandeur. Le tribunal vérifie que les conditions verzoeker met zich. De rechtbank gaat na of aan de voorwaarden van
de l'article 332quinquies sont respectées. A défaut, l'action est artikel 332quinquies is voldaan. In ontkennend geval wordt de
rejetée ». vordering afgewezen ».
B.2.1. Il ressort des motifs de la décision de renvoi et du libellé de B.2.1. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing en uit de
la question préjudicielle que la Cour est invitée à statuer sur la bewoordingen van de prejudiciële vraag blijkt dat het Hof wordt
compatibilité de l'article 330, § 1er, alinéa 2, du Code civil avec verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid van artikel 330,
les articles 10, 11 et 22 de la Constitution, lus isolément ou en § 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek met de artikelen 10, 11 en
22 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 8 van
combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre de in het
l'homme, en ce que, en subordonnant la recevabilité de l'action en geding zijnde wetsbepaling, door de ontvankelijkheid van de vordering
contestation d'une reconnaissance de paternité introduite par la mère tot betwisting van een erkenning van het vaderschap die door de moeder
à la preuve du vice de son « consentement » à cette reconnaissance, la is ingesteld, ondergeschikt te maken aan het bewijs dat aan haar «
disposition législative en cause interdit au tribunal saisi de cette toestemming » voor die erkenning een gebrek kleefde, de rechtbank
action de tenir compte des intérêts de toutes les parties concernées waarvoor die vordering is ingesteld, verbiedt rekening te houden met
par le litige de filiation lui soumis (et singulièrement l'intérêt de de belangen van alle betrokken partijen bij het aan haar voorgelegde
l'enfant), même dans le cas d'absence de relation socio-affective de geschil inzake afstamming (en in het bijzonder met het belang van het
l'enfant avec l'auteur de cette reconnaissance. kind), zelfs wanneer het kind geen socioaffectieve band met die
B.2.2. Les données de l'affaire font apparaître que le jugement a été erkenner heeft. B.2.2. Uit de gegevens van de zaak blijkt dat het vonnis bij verstek
prononcé par défaut à l'égard du défendeur, que la contestation de la is uitgesproken ten aanzien van de verweerder, dat de betwisting van
reconnaissance de paternité - qui ne correspondrait pas à la réalité de erkenning van vaderschap - die niet zou overeenstemmen met de
biologique - a été introduite dans le délai requis d'un an à dater de biologische werkelijkheid - binnen de vereiste termijn van één jaar
la naissance de l'enfant et qu'il n'y a pas eu de possession d'état, vanaf de geboorte van het kind is ingediend en dat er geen bezit van
de sorte que l'exigence du vice de « consentement » de la mère est la staat is geweest, zodat de vereiste van het « wilsgebrek » van de
seule question débattue, qui empêcherait le juge de statuer. moeder de enige ter discussie staande kwestie is, die de rechter zou
verhinderen zich uit te spreken.
B.3.1. L'article 22 de la Constitution dispose : B.3.1. Artikel 22 van de Grondwet bepaalt :
« Chacun a droit au respect de sa vie privée et familiale, sauf dans « Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn
les cas et conditions fixés par la loi. gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald.
La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent la De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de
protection de ce droit ». bescherming van dat recht ».
B.3.2. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme B.3.2. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens
dispose : bepaalt :
« 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn
de son domicile et de sa correspondance. gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling.
2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking
l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien
par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's
démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn
publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van
à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden,
ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ».
B.3.3. Le Constituant a recherché la plus grande concordance possible B.3.3. De Grondwetgever heeft gestreefd naar een zo groot mogelijke
entre l'article 22 de la Constitution et cette disposition concordantie tussen artikel 22 van de Grondwet en die verdragsbepaling
conventionnelle (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 997/5, p. 2). (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 997/5, p. 2).
La portée de celle-ci est analogue à celle de la disposition De draagwijdte ervan is analoog aan die van de voormelde
constitutionnelle précitée, de sorte que les garanties que fournissent grondwetsbepaling, zodat de waarborgen die beide bepalingen bieden,
ces deux dispositions forment un ensemble indissociable. een onlosmakelijk geheel vormen.
B.4.1. Le droit au respect de la vie privée et familiale, tel qu'il B.4.1. Het recht op de eerbiediging van het privéleven en het
est garanti par les dispositions précitées, a pour but essentiel de gezinsleven, zoals het door de voormelde bepalingen wordt gewaarborgd,
protéger les personnes contre des ingérences dans leur vie privée et beoogt in wezen de personen te beschermen tegen inmengingen in hun
leur vie familiale. privéleven en hun gezinsleven.
L'article 22, alinéa 1er, de la Constitution et l'article 8 de la Artikel 22, eerste lid, van de Grondwet en artikel 8 van het Europees
Convention européenne des droits de l'homme n'excluent pas une Verdrag voor de rechten van de mens sluiten een overheidsinmenging in
ingérence d'une autorité publique dans le droit au respect de la vie het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven niet uit, maar
privée et familiale mais ils exigent que cette ingérence soit vereisen dat die inmenging wordt toegestaan door een voldoende
autorisée par une disposition législative suffisamment précise, precieze wettelijke bepaling, dat zij een wettig doel nastreeft en dat
qu'elle poursuive un but légitime et qu'elle soit nécessaire dans une zij noodzakelijk is in een democratische samenleving. Die bepalingen
société démocratique. Ces dispositions engendrent de surcroît houden voor de overheid bovendien de positieve verplichting in om
l'obligation positive pour l'autorité publique de prendre des mesures maatregelen te nemen die een daadwerkelijke eerbiediging van het
qui assurent le respect effectif de la vie privée et familiale, même privéleven en het gezinsleven verzekeren, zelfs in de sfeer van de
dans la sphère des relations entre les individus (CEDH, 27 octobre onderlinge verhoudingen tussen individuen (EHRM, 27 oktober 1994,
1994, Kroon et autres c. Pays-Bas, § 31; grande chambre, 12 novembre Kroon e.a. t. Nederland, § 31; grote kamer, 12 november 2013, Söderman
2013, Söderman c. Suède, § 78; 3 avril 2014, Konstantinidis c. Grèce, t. Zweden, § 78; 3 april 2014, Konstantinidis t. Griekenland, § 42).
§ 42). B.4.2. Les procédures relatives à l'établissement ou à la contestation B.4.2. De procedures met betrekking tot het vaststellen of betwisten
de la paternité concernent la vie privée, parce que la matière de la van de vaderlijke afstamming raken het privéleven omdat de materie van
filiation englobe d'importants aspects de l'identité personnelle d'un de afstamming belangrijke aspecten van iemands persoonlijke identiteit
individu (CEDH, 28 novembre 1984, Rasmussen c. Danemark, § 33; 24 omvat (EHRM, 28 november 1984, Rasmussen t. Denemarken, § 33; 24
novembre 2005, Shofman c. Russie, § 30; 12 janvier 2006, Mizzi c. november 2005, Shofman t. Rusland, § 30; 12 januari 2006, Mizzi t.
Malte, § 102; 16 juin 2011, Pascaud c. France, §§ 48-49; 21 juin 2011, Malta, § 102; 16 juni 2011, Pascaud t. Frankrijk, §§ 48-49; 21 juni
Kruskovic c. Croatie, § 20; 22 mars 2012, Ahrens c. Allemagne, § 60; 2011, Kruskovic t. Kroatië, § 20; 22 maart 2012, Ahrens t. Duitsland,
12 février 2013, Krisztissn Barnabsss Tóth c. Hongrie, § 28). § 60; 12 februari 2013, Krisztissn Barnabsss Tóth t. Hongarije, § 28).
Le régime en cause de contestation d'une reconnaissance paternelle De in het geding zijnde regeling voor het betwisten van de erkenning
relève donc de l'application de l'article 22 de la Constitution et de van het vaderschap valt derhalve onder de toepassing van artikel 22
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme. van de Grondwet en van artikel 8 van het Europees Verdrag voor de
rechten van de mens.
B.4.3. Le législateur, lorsqu'il élabore un régime qui entraîne une B.4.3. De wetgever beschikt bij de uitwerking van een regeling die een
ingérence de l'autorité publique dans la vie privée, jouit d'une marge overheidsinmenging in het privéleven inhoudt, over een
d'appréciation pour tenir compte du juste équilibre à ménager entre appreciatiemarge om rekening te houden met een billijk evenwicht
les intérêts concurrents de l'individu et de la société dans son tussen de tegenstrijdige belangen van het individu en de samenleving
ensemble (CEDH, 26 mai 1994, Keegan c. Irlande, § 49; 27 octobre 1994, in haar geheel (EHRM, 26 mei 1994, Keegan t. Ierland, § 49; 27 oktober
Kroon et autres c. Pays-Bas, § 31; 2 juin 2005, Znamenskaya c. Russie, 1994, Kroon e.a. t. Nederland, § 31; 2 juni 2005, Znamenskaya t.
§ 28; 24 novembre 2005, Shofman c. Russie, § 34; 20 décembre 2007, Rusland, § 28; 24 november 2005, Shofman t. Rusland, § 34; 20 december
Phinikaridou c. Chypre, §§ 51 à 53; 25 février 2014, Ostace c. 2007, Phinikaridou t. Cyprus, §§ 51 tot 53; 25 februari 2014, Ostace
Roumanie, § 33). t. Roemenië, § 33).
Cette marge d'appréciation du législateur n'est toutefois pas Die appreciatiemarge van de wetgever is evenwel niet onbegrensd : om
illimitée : pour apprécier si une règle législative est compatible te oordelen of een wettelijke regeling verenigbaar is met het recht op
avec le droit au respect de la vie privée, il convient de vérifier si de eerbiediging van het privéleven, moet worden nagegaan of de
le législateur a trouvé un juste équilibre entre tous les droits et wetgever een billijk evenwicht heeft gevonden tussen alle rechten en
intérêts en cause. Pour cela, il ne suffit pas que le législateur belangen die in het geding zijn. Zulks vereist dat de wetgever niet
ménage un équilibre entre les intérêts concurrents de l'individu et de alleen een afweging maakt tussen de belangen van het individu
la société dans son ensemble mais il doit également ménager un tegenover die van de samenleving in haar geheel, maar tevens tussen de
équilibre entre les intérêts contradictoires des personnes concernées tegenstrijdige belangen van de betrokken personen (EHRM, 6 juli 2010,
(CEDH, 6 juillet 2010, Backlund c. Finlande, § 46; 15 janvier 2013, Backlund t. Finland, § 46; 15 januari 2013, Laakso t. Finland, § 46;
Laakso c. Finlande, § 46; 29 janvier 2013, Röman c. Finlande, § 51). 29 januari 2013, Röman t. Finland, § 51).
Lorsqu'il élabore un régime légal en matière de filiation, le Bij het uitwerken van een wettelijke regeling inzake afstamming dient
législateur doit en principe permettre aux autorités compétentes de de wetgever de bevoegde overheden in beginsel de mogelijkheid te
procéder in concreto à la mise en balance des intérêts des différentes bieden om in concreto een afweging te maken tussen de belangen van de
personnes concernées, sous peine de prendre une mesure qui ne serait verschillende betrokken personen, op gevaar af anders een maatregel te
pas proportionnée aux objectifs légitimes poursuivis. nemen die niet evenredig zou zijn met de nagestreefde wettige
doelstellingen.
Tant l'article 22bis, alinéa 4, de la Constitution que l'article 3, Zowel artikel 22bis, vierde lid, van de Grondwet als artikel 3, lid 1,
paragraphe 1, de la Convention relative aux droits de l'enfant van het Verdrag inzake de rechten van het kind verplichten de
imposent aux juridictions de prendre en compte, de manière rechtscolleges om in de eerste plaats het belang van het kind in
primordiale, l'intérêt de l'enfant dans les procédures le concernant. aanmerking te nemen in de procedures die op het kind betrekking
La Cour européenne des droits de l'homme a précisé que, dans la hebben. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft
balance des intérêts en jeu, il y a lieu de faire prévaloir les verduidelijkt dat, bij het afwegen van de in het geding zijnde
intérêts de l'enfant (CEDH, 5 novembre 2002, Yousef c. Pays-Bas, § 73; belangen, de belangen van het kind dienen te primeren (EHRM, 5
26 juin 2003, Maire c. Portugal, §§ 71 et 77; 8 juillet 2003, november 2002, Yousef t. Nederland, § 73; 26 juni 2003, Maire t.
Sommerfeld c. Allemagne, §§ 64 et 66; 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L. Portugal, §§ 71 en 77; 8 juli 2003, Sommerfeld t. Duitsland, §§ 64 en
c. Luxembourg, § 119; 6 juillet 2010, Neulinger et Shuruk c. Suisse, § 66; 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t. Luxemburg, § 119; 6 juli 2010,
135; 22 mars 2012, Ahrens c. Allemagne, § 63). Si l'intérêt de l'enfant doit être une considération primordiale, il n'a pas un caractère absolu. Dans la mise en balance des différents intérêts en jeu, l'intérêt de l'enfant occupe une place particulière du fait qu'il représente la partie faible dans la relation familiale. Il ne ressort pas de cette place particulière que les intérêts des autres parties en présence ne pourraient pas être pris en compte. B.5. La paix des familles et la sécurité juridique des liens familiaux, d'une part, et l'intérêt de l'enfant, d'autre part, constituent des buts légitimes dont le législateur peut tenir compte Neulinger en Shuruk t. Zwitserland, § 135; 22 maart 2012, Ahrens t. Duitsland, § 63). Hoewel het belang van het kind de eerste overweging dient te zijn, heeft het geen absoluut karakter. Bij de afweging van de verschillende op het spel staande belangen, neemt het belang van het kind een bijzondere plaats in door het feit dat het kind de zwakke partij is in de familiale relatie. Uit die bijzondere plaats volgt evenwel niet dat met de belangen van de andere in het geding zijnde partijen geen rekening zou kunnen worden gehouden. B.5. De rust der families en de rechtszekerheid van de familiale banden, enerzijds, en het belang van het kind, anderzijds, zijn
pour limiter les cas de contestation de la reconnaissance de legitieme doelstellingen waarvan de wetgever kan uitgaan om de
gevallen van betwisting van de erkenning van het vaderschap te
paternité. A cet égard, il est pertinent de ne pas laisser prévaloir a beperken. In dat opzicht is het pertinent om de biologische
priori la réalité biologique sur la réalité socio-affective de la werkelijkheid niet a priori te laten prevaleren op de socioaffectieve
paternité. werkelijkheid van het vaderschap.
B.6.1. La règle inscrite dans la disposition législative en cause, B.6.1. De regel die is opgenomen in de in het geding zijnde
selon laquelle l'action en contestation de la reconnaissance wetsbepaling, volgens welke de vordering tot betwisting van de
paternelle introduite par l'auteur de la reconnaissance ou par la mère erkenning van het vaderschap ingesteld door de erkenner of door de
qui a consenti à cette reconnaissance n'est recevable que si celui-ci moeder die in die erkenning heeft toegestemd, pas ontvankelijk is
ou celle-ci prouve que son consentement a été vicié, était déjà indien die laatste aantoont dat aan zijn of haar toestemming een
formulée par l'article 330, § 1er, alinéa 2, du Code civil, tel qu'il gebrek kleefde, was reeds opgenomen in artikel 330, § 1, tweede lid,
van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 38 van de wet
avait été remplacé par l'article 38 de la loi du 31 mars 1987 « van 31 maart 1987 « tot wijziging van een aantal bepalingen
modifiant diverses dispositions légales relatives à la filiation ». betreffende de afstamming ».
L'adoption de cette règle exprimait la volonté de limiter la De aanneming van die regel drukte de wil uit om de betwisting van de
contestation d'une reconnaissance d'enfant aux « cas fort erkenning van een kind te beperken tot « zeer uitzonderlijke gevallen
exceptionnels », afin d'assurer un « parallélisme aussi parfait que », teneinde « inzake erkenning [...] een zo groot mogelijk
possible entre la question de la reconnaissance et celle de la parallellisme met het vaderschap binnen het huwelijk » te verzekeren,
paternité dans le mariage », permettant d'atteindre « une stabilité zodat « een zelfde stabiliteit als deze die bestaat ten aanzien van
aussi grande que celle dont bénéficie l'enfant né dans le mariage » een kind dat binnen het huwelijk wordt geboren » kan worden bereikt
(Doc. parl., Sénat, 1984-1985, n° 904-2, p. 101). (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 904-2, p. 101).
C'est dans ce contexte que le législateur a décidé de refuser à Het is in die context dat de wetgever heeft beslist de erkenner het
l'auteur de la reconnaissance le droit de contester celle-ci, « s'il a recht te weigeren om die erkenning te betwisten « wanneer hij met
agi en connaissance de cause et même s'il n'est pas le père de kennis van zaken heeft gehandeld, ook [...] wanneer hij niet de vader
l'enfant », sans exclure pour autant une telle contestation dans le van dat erkende kind is », zonder daarom een dergelijke betwisting uit
cas où il serait établi que le « consentement est entaché d'un vice » te sluiten wanneer zou vaststaan dat « aan de toestemming een gebrek
(ibid., pp. 101 et 102). kleeft » (ibid., pp. 101 en 102).
L'option du législateur a été de traiter de la même manière toutes les De wetgever heeft ervoor gekozen om alle personen die bij de
personnes impliquées dans la procédure de reconnaissance, en leur erkenningsprocedure zijn betrokken, op dezelfde wijze te behandelen
refusant le droit de contestation, « à moins qu'il n'y ait eu vice de door hun het recht op betwisting te ontzeggen, « tenzij er een gebrek
consentement » (ibid., p. 102). Il a été précisé : « Si la mère a is bij de toestemming » (ibid., p. 102). Er werd gepreciseerd : « Zo
consenti à la reconnaissance, elle ne peut plus la contester par la de moeder haar toestemming heeft gegeven voor de erkenning, kan zij
suite » (ibid., p. 103). deze achteraf niet meer betwisten » (ibid., p. 103).
B.6.2. Cette mesure fut maintenue lors de l'adoption de la loi du 1er B.6.2. Die maatregel werd behouden bij de aanneming van de wet van 1
juillet 2006 qui contenait plusieurs modifications du régime de la juli 2006, die verschillende wijzigingen van de regeling voor de
contestation de la filiation dans le but « de rapprocher les règles de betwisting van de afstamming bevatte teneinde « de regels inzake
la contestation de la [présomption de] paternité du mari et de la betwisting van het [vermoeden van] vaderschap van de echtgenoot en
contestation de la filiation établie par la reconnaissance », betwisting van de afstamming door erkenning, nader tot elkaar te
modifications commentées comme suit : brengen », wijzigingen die als volgt zijn becommentarieerd :
« La loi de 1987 avait supprimé la plupart des discriminations entre « De wet van 1987 heeft de meeste vormen van discriminatie tussen
les enfants quant aux effets de la filiation. L'objectif est à présent kinderen wat de gevolgen van de afstamming betreft, weggewerkt. Nu is
de supprimer les différences de traitement à propos de la remise en het de bedoeling om de verschillen in behandeling weg te werken met
betrekking tot het betwisten van een afstamming die niet met de
cause d'une filiation non conforme à la réalité. Tous les enfants sont werkelijkheid overeenstemt. Alle kinderen worden zo op dezelfde manier
ainsi mis sur le même pied. La loi de 1987 réserve le droit de behandeld. De wet van 1987 behoudt het recht om het vaderschap van de
contester la paternité du mari à la mère, au mari (ou à l'ancien mari) echtgenoot te betwisten voor aan de moeder, de echtgenoot (of de
et à l'enfant. En revanche, la contestation de la reconnaissance est vorige echtgenoot) en het kind. De erkenning kan daarentegen door
ouverte à tout intéressé (article 330). L'article 318 du projet iedere belanghebbende worden betwist (artikel 330). Artikel 318 van
indique que la présomption de paternité du mari a les mêmes effets het ontwerp bepaalt dat het vermoeden van vaderschap van de echtgenoot
qu'une reconnaissance. Le nouvel article 330 rend identiques les dezelfde gevolgen heeft als de erkenning. Het nieuwe artikel 330 legt
conditions de contestation de l'une et de l'autre. Dans tous les cas, voor de betwisting van beide dezelfde voorwaarden op. In beide
la filiation pourra être contestée par celui des auteurs de l'enfant gevallen kan de afstamming worden betwist door de ouder ten aanzien
dont la filiation est déjà établie (le plus souvent : la mère), par le van wie de afstamming al is vastgesteld (meestal : de moeder), door de
mari (ou le précédent mari), par le ou la candidate à la echtgenoot (of de vorige echtgenoot), door de kandida(a)t(e) voor
reconnaissance et par l'enfant » (Doc. parl., Sénat, 2005-2006, n° erkenning en door het kind » (Parl. St., Senaat, 2005-2006, nr.
3-1402/7, p. 4). 3-1402/7, p. 4).
B.6.3. L'article 329bis, § 2, du Code civil, tel qu'il a été inséré B.6.3. Artikel 329bis, § 2, van het Burgerlijk Wetboek, zoals
par l'article 15 de la loi du 1er juillet 2006 et modifié par ingevoegd bij artikel 15 van de wet van 1 juli 2006 en gewijzigd bij
l'article 11 de la loi du 17 mars 2013, dispose : artikel 11 van de wet van 17 maart 2013, bepaalt :
« Si l'enfant est mineur non émancipé, la reconnaissance n'est « Indien het kind minderjarig en niet ontvoogd is, is de erkenning
recevable que moyennant le consentement préalable du parent à l'égard alleen ontvankelijk mits de ouder ten aanzien van wie de afstamming
duquel la filiation est établie, ou de la mère si la reconnaissance vaststaat of, indien de erkenning voor de geboorte van het kind
est faite avant la naissance de l'enfant. gebeurt, de moeder, vooraf daarin toestemt.
Est en outre requis, le consentement préalable de l'enfant s'il a Bovendien is de voorafgaande toestemming van het kind vereist, indien
douze ans accomplis. Ce consentement n'est pas requis de l'enfant dont le tribunal estime, en raison d'éléments de fait constatés par procès-verbal motivé, qu'il est privé de discernement. A défaut de ces consentements, le candidat à la reconnaissance cite les personnes dont le consentement est requis devant le tribunal. Les parties sont entendues en chambre du conseil. Le tribunal tente de les concilier. S'il concilie les parties, le tribunal reçoit les consentements nécessaires. A défaut de conciliation, la demande est rejetée s'il est prouvé que le demandeur n'est pas le père ou la mère biologique. Lorsque la demande concerne un enfant âgé d'un an ou plus au moment de l'introduction de la demande, le tribunal peut en outre het de volle leeftijd van twaalf jaar heeft bereikt. Deze toestemming is niet vereist indien de rechtbank, op grond van feiten die vastgesteld zijn in een met redenen omkleed proces-verbaal, oordeelt dat het kind geen onderscheidingsvermogen heeft. Bij gebreke van die toestemmingen dagvaardt degene die het kind wil erkennen de personen wier toestemming vereist is voor de rechtbank. De partijen worden in raadkamer gehoord. De rechtbank poogt ze te verzoenen. Indien de rechtbank de partijen tot verzoening brengt, ontvangt zij de nodige toestemmingen. Bij gebreke van verzoening wordt het verzoek verworpen als vaststaat dat de verzoeker niet de biologische vader of moeder is. Als het verzoek een kind betreft dat op het tijdstip van de indiening van het verzoek een jaar of ouder is,
refuser la reconnaissance si elle est manifestement contraire à kan de rechtbank bovendien de erkenning weigeren als ze kennelijk
l'intérêt de l'enfant. strijdig is met de belangen van het kind.
Si une action publique est intentée contre le candidat à la Indien tegen degene die het kind wil erkennen een strafvordering is
reconnaissance, du chef d'un fait visé à l'article 375 du Code pénal, ingesteld wegens een in artikel 375 van het Strafwetboek bedoeld feit
commis sur la personne de la mère pendant la période légale de dat gepleegd is op de persoon van de moeder tijdens de wettelijke
conception, la reconnaissance ne peut avoir lieu et le délai d'un an periode van verwekking, kan de erkenning niet plaatsvinden en wordt de
visé à l'alinéa 4 est suspendu jusqu'à ce que la décision sur l'action in het vierde lid bedoelde termijn van één jaar opgeschort tot de
publique soit coulée en force de chose jugée. Si le candidat à la beslissing over de strafvordering in kracht van gewijsde is gegaan.
reconnaissance est reconnu coupable de ce chef, la reconnaissance ne Als degene die het kind wil erkennen op grond daarvan schuldig wordt
peut avoir lieu et la demande d'autorisation de reconnaissance est verklaard, kan de erkenning niet plaatsvinden en wordt het verzoek om
rejetée ». toestemming tot erkenning verworpen ».
Les travaux préparatoires de cette disposition mentionnent : In de parlementaire voorbereiding betreffende die bepaling wordt
« Les règles de la reconnaissance paternelle et maternelle ont été vermeld : « De regels voor de erkenning door de vader en door de moeder zijn
unifiées. Elles sont contenues dans le nouvel article 329bis. [...] Si eenvormig gemaakt. Ze staan vervat in het nieuwe artikel 329bis. [...]
Als het kind minderjarig is, is de toestemming vereist van de ouder
l'enfant est mineur, le consentement de l'auteur dont la filiation est van wie de afstamming vaststaat (alsook de toestemming van het kind
déjà établie (ainsi que celui de l'enfant s'il a plus de 12 ans) sont zelf indien het ouder is dan 12 jaar). Mocht er onenigheid zijn, kan
requis, mais en cas de désaccord une procédure judiciaire peut être de persoon die de erkenning aanvraagt een gerechtelijke procedure
entamée par le candidat à la reconnaissance » (Doc. parl., Sénat, 2005-2006, n° 3-1402/7, pp. 2-3). opstarten » (Parl. St., Senaat, 2005-2006, nr. 3-1402/7, pp. 2-3).
B.7.1. La Cour doit vérifier s'il peut se justifier objectivement et B.7.1. Het Hof moet nagaan of objectief en redelijk kan worden
raisonnablement que l'action en contestation de la reconnaissance de verantwoord dat de vordering tot betwisting van de erkenning van het
paternité, introduite par la mère qui a consenti à cette vaderschap die is ingesteld door de moeder die in die erkenning heeft
reconnaissance, ne soit recevable que si cette personne prouve que son toegestemd, alleen ontvankelijk is indien die persoon aantoont dat aan
consentement a été vicié et si en faisant de l'existence d'un vice de zijn toestemming een gebrek kleefde en of de in het geding zijnde
bepaling, door van het bestaan van een wilsgebrek een voorwaarde voor
consentement une condition de recevabilité de l'action, la disposition de ontvankelijkheid van de vordering te maken, geen afbreuk doet aan
en cause ne porte pas atteinte à l'obligation positive qui incombe à de positieve verplichting voor de overheid om maatregelen te nemen die
l'autorité de prendre des mesures qui assurent le respect effectif de de daadwerkelijke eerbiediging van het privé- en gezinsleven
la vie privée et familiale, même dans la sphère des relations entre verzekeren, zelfs binnen de sfeer van de onderlinge verhoudingen
les individus, qui résulte de l'article 22 de la Constitution et de tussen individuen, die voortvloeit uit artikel 22 van de Grondwet en
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme, tels artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, zoals
qu'ils ont été précisés en B.3 à B.5. gepreciseerd in B.3 tot B.5.
B.7.2. Il ressort des travaux préparatoires cités en B.6.1 que le B.7.2. Uit de in B.6.1 aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt
législateur a voulu limiter les possibilités de contester la dat de wetgever de mogelijkheden om de erkenning van een kind te
reconnaissance d'un enfant dans un but de sécurité juridique et qu'il betwisten, heeft willen beperken omwille van de rechtszekerheid, en
a pris en compte le fait que l'auteur de la reconnaissance a dat hij rekening ermee heeft gehouden dat de erkenner uitdrukkelijk
expressément consenti à cette reconnaissance. Il en va de même du heeft ingestemd met die erkenning. Hetzelfde geldt voor de ouder ten
parent à l'égard duquel la filiation est établie - soit le plus aanzien van wie de afstamming vaststaat - namelijk meestal de moeder -
souvent la mère - ou de la mère lorsque la reconnaissance a lieu avant of voor de moeder wanneer de erkenning plaatsvindt vóór de geboorte,
la naissance, dont le consentement est requis par l'article 329bis, § van wie de toestemming bij artikel 329bis, § 2, van het Burgerlijk
2, du Code civil, si la reconnaissance vise un enfant mineur. Ce n'est Wetboek is vereist, indien de erkenning een minderjarig kind betreft.
donc que dans les cas où ce consentement a été vicié que ces personnes Alleen in de gevallen waarin aan die toestemming een gebrek kleefde,
sont admises à agir en contestation de paternité et à revenir ainsi wordt die personen dus toegestaan het vaderschap te betwisten en aldus
sur le consentement donné. terug te komen op de gegeven toestemming.
B.7.3. Contrairement à l'établissement de la filiation d'un enfant né B.7.3. In tegenstelling tot de vaststelling van de afstamming van een
dans le mariage, qui découle de la présomption de paternité de l'époux kind dat binnen het huwelijk is geboren, die voortvloeit uit het
(article 315 du Code civil), la reconnaissance d'un enfant mineur par vermoeden van vaderschap van de echtgenoot (artikel 315 van het
un homme suppose que celui-ci exprime sa volonté de manière explicite, Burgerlijk Wetboek), veronderstelt de erkenning van een minderjarig
kind door een man dat die laatstgenoemde zijn wil uitdrukkelijk uit,
et que la mère y consente conformément à l'article 329bis, § 2, du en dat de moeder erin toestemt overeenkomstig artikel 329bis, § 2, van
Code civil. Bien que cette reconnaissance fasse naître un lien de het Burgerlijk Wetboek. Ofschoon door die erkenning een
filiation, il n'est pas exclu que l'intéressé reconnaisse un enfant et afstammingsband tot stand komt, is het niet uitgesloten dat de
que la mère y consente tout en sachant tous deux qu'il n'existe entre betrokkene een kind erkent en dat de moeder erin toestemt terwijl zij
eux aucun lien biologique. beiden weten dat er tussen hen geen biologische band bestaat.
B.7.4. Le non-respect d'une condition de recevabilité d'une action en B.7.4. De niet-naleving van een voorwaarde van ontvankelijkheid van
justice empêche en principe le juge d'examiner le fond du litige et een rechtsvordering belet de rechter in beginsel het geschil ten
donc de procéder à la balance des intérêts. La disposition en cause n'empêche toutefois pas que la mère qui a consenti à la reconnaissance de son enfant parce qu'elle y était contrainte par des menaces - dont la réalité peut être établie par toutes voies de droit - conteste cette reconnaissance par un homme qui n'est pas le père biologique et n'a entretenu aucune relation socio-affective avec son enfant : il faut en effet admettre, dans ce cas, que son consentement à la reconnaissance était vicié. Tel n'est pas le cas lorsque l'intéressé reconnaît un enfant tout en sachant qu'il n'existe entre eux aucun lien biologique, ou que la mère consent librement à cette reconnaissance qu'elle sait mensongère. Dans cette hypothèse, le législateur a pu tenir compte du fait que l'auteur gronde te onderzoeken en dus de belangen af te wegen. Te dezen verhindert de in het geding zijnde bepaling evenwel niet dat de moeder die in de erkenning van haar kind heeft toegestemd omdat zij ertoe werd gedwongen door bedreigingen - waarvan de werkelijkheid door alle wettelijke middelen kan worden aangetoond -, die erkenning door een man die niet de biologische vader is en geen socioaffectieve relatie met zijn kind heeft gehad, betwist : in dat geval dient immers te worden aangenomen dat haar toestemming tot de erkenning gebrekkig was. Wanneer de betrokkene een kind erkent in de wetenschap dat er tussen hen geen biologische band bestaat of de moeder vrij toestemt in die erkenning waarvan zij weet dat zij leugenachtig is, is zulks niet het geval. In die hypothese vermocht de wetgever er rekening mee te houden
de la reconnaissance et la mère ont agi de manière libre et éclairée. dat de erkenner en de moeder vrij en weloverwogen hebben gehandeld.
B.7.5. Par ailleurs, la condition de recevabilité prévue par la B.7.5. De voorwaarde van ontvankelijkheid waarin de in het geding
disposition en cause ne vaut pas dans les hypothèses où l'action en zijnde bepaling voorziet, geldt overigens niet in de gevallen waarin
contestation de la reconnaissance de paternité serait introduite par de vordering tot betwisting van de erkenning van het vaderschap zou
l'enfant reconnu ou par un autre homme qui revendique la paternité de zijn ingesteld door het erkende kind of door een andere man die het
ce dernier. Dans ces cas, le législateur permet donc au juge vaderschap van dat kind opeist. De wetgever maakt het in die gevallen
d'examiner le fondement de la contestation de paternité et de mettre de rechter dus mogelijk de grond van de betwisting van het vaderschap
en balance in concreto les intérêts des différentes personnes te onderzoeken en de belangen van de verschillende betrokken personen
concernées. in concreto af te wegen.
B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 330, § 1er, alinéa 2, du Code civil ne viole pas les Artikel 330, § 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek schendt niet
articles 10, 11 et 22 de la Constitution, lus isolément ou en de artikelen 10, 11 en 22 van de Grondwet, al dan niet in samenhang
combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
l'homme, en ce qu'il dispose que l'action en contestation de la mens, in zoverre het bepaalt dat de vordering tot betwisting van de
reconnaissance paternelle introduite par la mère n'est recevable que erkenning van het vaderschap ingesteld door de moeder, slechts
si elle prouve que son consentement a été vicié. ontvankelijk is indien zij aantoont dat aan haar toestemming een
gebrek kleefde.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 24 septembre 2015. op 24 september 2015.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^