← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 134/2015 du 1 er octobre 2015 Numéro du rôle : 6040 En
cause : la question préjudicielle relative à l'article 16.3.8, § 2, du décret de la Région flamande
du 5 avril 1995 contenant des dispositions général La Cour constitutionnelle, composée
des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De G(...)"
Extrait de l'arrêt n° 134/2015 du 1 er octobre 2015 Numéro du rôle : 6040 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 16.3.8, § 2, du décret de la Région flamande du 5 avril 1995 contenant des dispositions général La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De G(...) | Uittreksel uit arrest nr. 134/2015 van 1 oktober 2015 Rolnummer : 6040 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 16.3.8, § 2, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubel Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de rechters (...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 134/2015 du 1er octobre 2015 | Uittreksel uit arrest nr. 134/2015 van 1 oktober 2015 |
Numéro du rôle : 6040 | Rolnummer : 6040 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 16.3.8, § 2, | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 16.3.8, § 2, van |
du décret de la Région flamande du 5 avril 1995 contenant des | het decreet van het Vlaamse Gewest van 5 april 1995 houdende algemene |
dispositions générales concernant la politique de l'environnement, | bepalingen inzake milieubeleid, gesteld door de Nederlandstalige |
posée par le Tribunal correctionnel néerlandophone de Bruxelles. | Correctionele Rechtbank te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de |
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût, assistée du | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. |
greffier F. Meersschaut, présidée par le président A. Alen, | Daoût, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 12 septembre 2014 en cause du procureur du Roi contre | Bij vonnis van 12 september 2014 in zake de procureur des Konings |
tegen D.V., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen | |
D.V., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 19 | op 19 september 2014, heeft de Nederlandstalige Correctionele |
septembre 2014, le Tribunal correctionnel néerlandophone de Bruxelles | Rechtbank te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
a posé la question préjudicielle suivante : | |
« L'article 16.3.8, § 2, du décret du 5 avril 1995 contenant des | « Schendt artikel 16.3.8, § 2 van het Decreet van 5 april 1995 |
dispositions générales concernant la politique de l'environnement | |
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que cette | houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid de artikelen 10 en 11 |
disposition permet que les infractions aux lois et décrets, en ce | van de Grondwet in zoverre deze bepaling toelaat dat de overtredingen |
compris les arrêtés d'exécution, mentionnés à l'article 16.1.1, 2°, à | van de wetten en decreten, met inbegrip van de uitvoeringsbesluiten, |
l'article 16.1.1, 3°, à l'article 16.1.1, 4°, à l'article 16.1.1, 7°, | vermeld in art. 16.1.1, 2°, artikel 16.1.1, 3°, artikel 16.1.1, 4°, |
à l'article 16.1.1, 11°, à l'article 16.1.1, 14°, à l'article 16.1.1, | artikel 16.1.1, 7°, artikel 16.1.1, 11°, artikel 16.1.1, 14°, artikel |
15°, et à l'article 16.1.1, 16°, du décret du 5 avril 1995 contenant | 16.1.1, 15°, en artikel 16.1.1, 16° van het Decreet van 5 april 1995 |
des dispositions générales concernant la politique de l'environnement | houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, worden vastgesteld |
soient constatées par des surveillants régionaux qui ont également la | door gewestelijke toezichthouders die ook de hoedanigheid van officier |
qualité d'officier de la police judiciaire, alors que les surveillants | van gerechtelijke politie hebben, terwijl de gewestelijke |
régionaux qui veillent au respect des lois et décrets, en ce compris | toezichthouders die toezicht uitoefenen op de wetten en decreten, met |
les arrêtés d'exécution, mentionnés à l'article 16.1.1, 1°, à | inbegrip van de uitvoeringsbesluiten, vermeld in artikel 16.1.1, 1°, |
l'article 16.1.1, 5°, à l'article 16.1.1, 6°, à l'article 16.1.1, | artikel 16.1.1, 5°, artikel 16.1.1, 6°, artikel 16.1.1, 6°/1, artikel |
6°/1, à l'article 16.1.1, 8°, à l'article 16.1.1, 9°, à l'article | 16.1.1, 8°, artikel 16.1.1, 9°, artikel 16.1.1, 10°, artikel 16.1.1, |
16.1.1, 10°, à l'article 16.1.1, 12°, à l'article 16.1.1, 13°, à | |
l'article 16.1.1, 13°bis, à l'article 16.1.1, 17°, à l'article 16.1.1, | 12°, artikel 16.1.1, 13°, artikel 16.1.1, 13°bis, artikel 16.1.1, 17°, |
17°bis, à l'article 16.1.1, 18°, à l'article 16.1.1, 19°, à l'article | artikel 16.1.1, 17°bis, artikel 16.1.1, 18°, artikel 16.1.1, 19°, |
16.1.1, 19°bis, et à l'article 16.1.1, 20°, du décret du 5 avril 1995 | artikel 16.1.1, 19°bis en artikel 16.1.1, 20° van het Decreet van 5 |
contenant des dispositions générales concernant la politique de | april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, niet de |
l'environnement ne peuvent avoir la qualité d'officier de la police judiciaire ? ». | hoedanigheid van officier van gerechtelijke politie kunnen hebben ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. L'article 16.3.8, §§ 1er et 2, du décret de la Région flamande du | B.1. Artikel 16.3.8, §§ 1 en 2, van het decreet van het Vlaamse Gewest |
5 avril 1995 contenant des dispositions générales concernant la | van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, |
politique de l'environnement, tel qu'il a été inséré par l'article 9 | |
du décret du 21 décembre 2007 et modifié par l'article 6 du décret du | zoals ingevoegd bij artikel 9 van het decreet van 21 december 2007 en |
30 avril 2009, dispose : | gewijzigd bij artikel 6 van het decreet van 30 april 2009, bepaalt : |
« § 1. Les surveillants régionaux ne peuvent pas avoir la qualité | « § 1. Gewestelijke toezichthouders kunnen niet de hoedanigheid hebben |
d'officier de police judiciaire. | van officier van gerechtelijke politie. |
§ 2. En dérogation au § 1er, les surveillants régionaux exerçant la | § 2. In afwijking van § 1 kunnen de gewestelijke toezichthouders die |
surveillance sur les lois et décrets, y compris leurs arrêtés | toezicht uitoefenen op de wetten en decreten, met inbegrip van de |
d'exécution, cités à l'article 16.1.1, 2°, à l'article 16.1.1, 3°, à | uitvoeringsbesluiten, vermeld in artikel 16.1.1, 2°, artikel 16.1.1, |
l'article 16.1.1, 4°, à l'article 16.1.1, 7°, à l'article 16.1.1, 11°, | 3°, artikel 16.1.1, 4°, artikel 16.1.1, 7°, artikel 16.1.1, 11°, |
à l'article 16.1.1, 14°, à l'article 16.1.1, 15°, et à l'article | artikel 16.1.1, 14°, artikel 16.1.1, 15°, en artikel 16.1.1, 16°, ook |
16.1.1, 16°, peuvent également avoir la qualité d'officier de [...] | de hoedanigheid hebben van officier van gerechtelijke politie. |
police judiciaire. | |
Cette dérogation s'applique également à la surveillance sur la | Deze afwijking geldt evenzeer voor het toezicht op de Europese |
réglementation européenne pour autant que cette dernière ait trait aux | milieuregelgeving voor zover deze betrekking heeft op de wetten en |
lois et décrets, y compris leurs arrêtés d'exécution, cités à l'alinéa | decreten, met inbegrip van de uitvoeringsbesluiten ervan, vermeld in |
premier ». | het eerste lid ». |
B.2. Le juge a quo demande si l'article 16.3.8, § 2, du décret du 5 | B.2. De verwijzende rechter vraagt of artikel 16.3.8, § 2, van het |
avril 1995 est compatible avec les articles 10 et 11 de la | decreet van 5 april 1995 bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van |
Constitution, en ce que les surveillants régionaux qui contrôlent le | de Grondwet, doordat de gewestelijke toezichthouders die toezicht |
respect des lois, décrets et arrêtés d'exécution visés dans ce | uitoefenen op de naleving van de in die paragraaf omschreven wetten, |
paragraphe peuvent également avoir la qualité d'officier de police | decreten en uitvoeringsbesluiten ook de hoedanigheid kunnen hebben van |
judiciaire, alors que les surveillants régionaux qui contrôlent le | officier van gerechtelijke politie, terwijl de gewestelijke |
respect d'autres lois, décrets et arrêtés d'exécution - visés dans la | toezichthouders die toezicht uitoefenen op de naleving van andere - in |
question préjudicielle - ne peuvent avoir la qualité d'officier de | de prejudiciële vraag omschreven - wetten, decreten en |
uitvoeringsbesluiten niet de hoedanigheid kunnen hebben van officier | |
police judiciaire. | van gerechtelijke politie. |
Il ressort des éléments de fait de l'affaire pendante devant le juge a | Uit de feiten van de zaak die hangende is voor de verwijzende rechter |
quo et de la motivation de la décision de renvoi que le juge a quo | en uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt dat de |
soumet la disposition en cause à la Cour, en ce qu'elle impliquerait | verwijzende rechter de in het geding zijnde bepaling aan het Hof |
une différence de traitement entre des prévenus au regard de leur | voorlegt in zoverre die bepaling een verschil in behandeling tussen |
protection juridique. | beklaagden met zich mee zou brengen wat hun rechtsbescherming betreft. |
B.3.1. En vertu de l'article 16.3.9 du décret du 5 avril 1995, les | B.3.1. Krachtens artikel 16.3.9 van het decreet van 5 april 1995 zien |
surveillants contrôlent le respect de la législation environnementale | de toezichthouders toe op de naleving van de milieuwetgeving vermeld |
visée à l'article 16.1.1, alinéa 1er, de ce décret, et le Gouvernement | in artikel 16.1.1, eerste lid, van dat decreet en bepaalt de Vlaamse |
flamand fixe les missions de contrôle pour chaque catégorie de surveillants. | Regering voor elke categorie toezichthouders de toezichtopdrachten. |
« Eu égard à la multitude et à la dispersion géographique des tâches | « Gelet op de veelheid en geografische verspreidheid van de |
d'inspection et à la complexité des matières à contrôler », le | inspectietaken en de complexiteit van de te controleren materies », |
législateur décrétal a estimé qu'il s'indiquait de désigner des | heeft de decreetgever het aangewezen geacht om toezichthouders aan te |
surveillants « à plusieurs niveaux (régional, provincial, communal, | stellen « op verschillende niveaus (gewestelijk, provinciaal, |
intercommunal et par zone de police) » (Doc. parl., Parlement flamand, | gemeentelijk, intergemeentelijk, politiezone) » (Parl. St., Vlaams |
2006-2007, n° 1249/1, p. 28). | Parlement, 2006-2007, nr. 1249/1, p. 28). |
Les surveillants régionaux sont des membres du personnel du « | De gewestelijke toezichthouders zijn personeelsleden van « het |
département et des agences appartenant à un des domaines politiques | departement en de agentschappen die behoren tot een van de |
visés à l'article 2 du décret-cadre [...] du 18 juillet 2003 [sur la | beleidsdomeinen, vermeld in artikel 2 van het kaderdecreet Bestuurlijk |
politique administrative] », qui sont désignés en cette qualité par le | Beleid van 18 juli 2003 » die in die hoedanigheid worden aangewezen |
Gouvernement flamand (article 16.3.1 du décret du 5 avril 1995). | door de Vlaamse Regering (artikel 16.3.1 van het decreet van 5 april 1995). |
B.3.2. En vertu de l'article 16.3.10 du décret du 5 avril 1995, les | B.3.2. Krachtens artikel 16.3.10 van het decreet van 5 april 1995 |
surveillants disposent, lors de l'exécution de leurs missions de | beschikken de toezichthouders bij de uitvoering van hun |
contrôle, des droits suivants : | toezichtopdrachten over de volgende toezichtrechten : |
« 1° le droit d'accès, visé à l'article 16.3.12; | « 1° het recht op toegang, vermeld in artikel 16.3.12; |
2° le droit de consultation et copie de données d'affaires, [visé] à | 2° het recht op inzage en kopie van zakelijke gegevens, vermeld in |
l'article 16.3.13; | artikel 16.3.13; |
3° le droit d'enquête d'affaires, y compris le droit | 3° het recht van onderzoek van zaken, inclusief het monsternemings-, |
d'échantillonnage, de mesurage d'essais et d'analyse, visé à l'article | metings-, beproevings- en analyserecht, vermeld in artikel 16.3.14; |
16.3.14; 4° le droit d'enquête de moyens de transport, visé à l'article | 4° het recht van onderzoek van transportmiddelen, vermeld in artikel |
16.3.17; | 16.3.17; |
5° le droit d'assistance, visé à l'article 16.3.18; | 5° het recht op ondersteuning, vermeld in artikel 16.3.18; |
6° le droit de procéder à des constatations à l'aide de moyens | 6° het recht op het doen van vaststellingen door middel van |
audiovisuels, [visé] à l'article 16.3.19; | audiovisuele middelen, vermeld in artikel 16.3.19; |
7° le droit d'assistance de la police, visé à l'article 16.3.21 ». | 7° het recht op bijstand van de politie, vermeld in artikel 16.3.21 ». |
En vertu de l'article 16.3.10, dernier alinéa, il incombe au | Op grond van het laatste lid van artikel 16.3.10, staat het aan de |
Gouvernement flamand de déterminer les droits de contrôle que chaque | Vlaamse Regering om per categorie van toezichthouders de |
catégorie de surveillants peut exercer. | toezichtrechten te bepalen die zij kunnen uitoefenen. |
B.3.3. Il ressort des travaux préparatoires du décret du 5 avril 1995 | B.3.3. Uit de parlementaire voorbereiding van het decreet van 5 april |
que le législateur décrétal a voulu, en principe, « séparer » le | 1995 blijkt dat de decreetgever het toezicht op de naleving van de |
contrôle du respect de la législation environnementale et les « | milieuwetgeving in beginsel heeft willen « scheiden van de |
instruments de police », qui consistent notamment en des mesures | handhavingsinstrumenten », onder meer bestaande uit bestuurlijke |
administratives, des amendes administratives et des sanctions pénales, | maatregelen, bestuurlijke geldboeten en strafsancties, om aldus « de |
pour pouvoir ainsi « souligner le but préventif du contrôle, qui est | preventieve rol [te kunnen] onderstrepen die van het toezicht uitgaat, |
d'éviter que des infractions et des délits environnementaux soient | namelijk voorkomen dat er milieu-inbreuken en milieumisdrijven worden |
commis » (Doc. parl., Parlement flamand, 2006-2007, n° 1249/1, p. 12). | begaan » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2006-2007, nr. 1249/1, p. 12). |
Le rôle préventif des surveillants ressort notamment de l'article | De preventieve rol van de toezichthouders blijkt onder meer uit |
16.3.22 du décret précité, qui permet aux surveillants, lorsqu'ils constatent l'imminence d'une infraction environnementale ou d'un délit environnemental, de donner tous les conseils qu'ils jugent utiles en vue de leur prévention, et de l'article 16.3.27 du même décret, qui permet aux surveillants, lorsqu'ils constatent une infraction environnementale ou un délit environnemental, de sommer le contrevenant présumé, ainsi que tous les autres intéressés, de prendre les mesures nécessaires pour mettre fin à cette infraction environnementale ou à ce délit environnemental, d'en réparer entièrement ou partiellement les conséquences et d'en prévenir la répétition. | artikel 16.3.22 van het voormelde decreet, naar luid waarvan de toezichthouders, wanneer zij vaststellen dat een milieu-inbreuk of een milieumisdrijf dreigt op te treden, alle raadgevingen kunnen verstrekken die zij nuttig achten om dat te voorkomen, en uit artikel 16.3.27 van dat decreet, naar luid waarvan de toezichthouders bij vaststelling van een milieu-inbreuk of een milieumisdrijf, de vermoedelijke overtreder en andere betrokkenen kunnen aanmanen om de nodige maatregelen te nemen om die milieu-inbreuk of dat milieumisdrijf te beëindigen, de gevolgen ervan geheel of gedeeltelijk ongedaan te maken of een herhaling ervan te voorkomen. |
Les mesures administratives et pénales « ne sont manifestement mises | De bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving treedt « pas duidelijk |
en oeuvre [...] qu'après le constat d'une infraction environnementale | op de voorgrond [...] nss de vaststelling van een milieu-inbreuk of |
ou d'un délit environnemental » (Doc. parl., Parlement flamand, | een milieumisdrijf » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2006-2007, nr. |
2006-2007, n° 1249/1, p. 12). | 1249/1, p. 12). |
B.4. Le décret du 5 avril 1995 distingue les « infractions | B.4. Het decreet van 5 april 1995 maakt een onderscheid tussen |
environnementales » des « délits environnementaux » (article 16.1.2). | milieumisdrijven en milieu-inbreuken (artikel 16.1.2). « |
Les « infractions environnementales » sont, selon le décret, des | Milieu-inbreuken » zijn volgens het decreet gedragingen die in strijd |
comportements contraires à une règle dont le respect est assuré | zijn met een voorschrift dat uitsluitend bestuurlijk wordt |
exclusivement par des mesures administratives. Les « délits | gehandhaafd. « Milieumisdrijven » zijn gedragingen die in strijd zijn |
environnementaux » sont des comportements contraires à une règle dont | |
le respect peut être assuré par des mesures tant administratives que | met een voorschrift dat zowel strafrechtelijk als bestuurlijk kan |
pénales. | worden gehandhaafd. |
Lorsqu'il constate une infraction environnementale, le surveillant | Wanneer een toezichthouder een milieu-inbreuk vaststelt, stelt hij een |
rédige un « rapport de constatation » qu'il transmet à l'autorité | « verslag van vaststelling » op, dat wordt bezorgd aan de voor de |
régionale compétente en matière de répression administrative (article | bestuurlijke handhaving bevoegde gewestelijke overheid (artikel |
16.3.23). | 16.3.23). |
Lorsqu'il constate un « délit environnemental », le surveillant dresse | Wanneer hij een milieumisdrijf vaststelt, stelt hij een « |
un « procès-verbal » qu'il transmet au procureur du Roi près le | proces-verbaal » op dat wordt bezorgd aan de procureur des Konings bij |
tribunal du ressort judiciaire dans lequel ce « délit environnemental | de rechtbank binnen het rechtsgebied waar het milieumisdrijf is |
» a été commis (article 16.3.24). Il transmet également une copie du | gepleegd (artikel 16.3.24). Een kopie van het proces-verbaal wordt |
procès-verbal aux autorités compétentes en matière de répression | eveneens bezorgd aan de voor de bestuurlijke handhaving bevoegde |
administrative. En vertu de l'article 16.4.31 du décret du 5 avril | overheden. Krachtens artikel 16.4.31 van het decreet van 5 april 1995 |
1995, le verbalisant doit, lorsqu'il constate un « délit | dient de verbalisant, bij vaststelling van een milieumisdrijf, de |
environnemental », demander par écrit au procureur du Roi de se | procureur des Konings schriftelijk te verzoeken zich uit te spreken |
prononcer sur le point de savoir s'il y a lieu ou non de réserver une | over de al dan niet strafrechtelijke behandeling van het |
suite pénale au « délit environnemental ». Si le procureur du Roi | milieumisdrijf. Indien de procureur des Konings strafrechtelijk wenst |
souhaite intenter des poursuites pénales, l'imposition d'une amende | te vervolgen, kan geen bestuurlijke geldboete meer worden opgelegd |
administrative n'est plus possible (article 16.4.34). Si le procureur | (artikel 16.4.34). Indien de procureur des Konings niet |
du Roi ne souhaite pas intenter de poursuites pénales, l'autorité | strafrechtelijk wenst te vervolgen, kan de bevoegde gewestelijke |
régionale compétente peut entamer la procédure en vue de l'imposition | overheid de procedure starten voor de eventuele oplegging van een |
éventuelle d'une amende administrative alternative (article 16.4.35). | alternatieve bestuurlijke geldboete (artikel 16.4.35). |
B.5.1. Bien que le législateur décrétal ait voulu séparer autant que | B.5.1. Hoewel de decreetgever het toezicht zo veel als mogelijk heeft |
possible la surveillance et la répression, les surveillants | willen scheiden van de handhaving, behouden de toezichthouders, |
conservent, en vertu de l'article 16.4.1 du décret du 5 avril 1995, | krachtens artikel 16.4.1 van het decreet van 5 april 1995, hun |
leurs droits de contrôle pendant la phase de répression administrative. | toezichtrechten in de fase van de bestuurlijke handhaving. |
Les travaux préparatoires mentionnent à cet égard : | De parlementaire voorbereiding vermeldt daarover : |
« Les surveillants ne jouissent pas de leurs droits de contrôle que | « De toezichtrechten waarover toezichthouders beschikken, gaan niet |
durant une seule période, celle qui précède celle de la répression | enkel de bestuurlijke handhaving vooraf. Ook in de fase van de |
administrative. Ils doivent aussi pouvoir faire usage de ces droits | bestuurlijke handhaving moeten de toezichthouders verder gebruik |
pendant cette dernière phase et assurer le contrôle du suivi. Le | kunnen maken van hun toezichtrechten en staat de toezichthouder in |
surveillant doit vérifier si les conseils ou injonctions donnés sont | voor de uitvoering van de voortgangscontrole. De toezichthouder moet |
respectés et procéder également à des constatations en ce qui concerne | nagaan of de gegeven raadgevingen of aanmaningen worden gevolgd, en |
ook de bestuurlijke maatregelen vereisen vaststellingen vanwege de | |
les mesures administratives » (Doc. parl., Parlement flamand, | toezichthouder » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2006-2007, nr. 1249/1, |
2006-2007, n° 1249/1, p. 41). | p. 41). |
B.5.2. A contrario, il découle de l'article 16.4.1, précité, du décret | B.5.2. Uit het voormelde artikel 16.4.1 van het decreet van 5 april |
du 5 avril 1995 que les surveillants ne peuvent pas exercer leurs | 1995 volgt a contrario dat de toezichthouders hun toezichtrechten niet |
droits de surveillance pendant la phase de répression pénale. | kunnen uitoefenen in de fase van de strafrechtelijke handhaving. |
B.5.3. Quant à la distinction entre contrôle et recherche pénale, les | B.5.3. Met betrekking tot het onderscheid tussen toezicht en |
travaux préparatoires mentionnent : | strafrechtelijke opsporing vermeldt de parlementaire voorbereiding : |
« L'absence de présomption d'un fait punissable est déterminante pour | « Essentieel aan de uitoefening van toezicht is het ontbreken van een |
l'exercice de la surveillance. Il est donc toujours possible d'exercer | vermoeden van strafbaar feit. Toezicht kan dus steeds en altijd worden |
une surveillance, même lorsqu'il n'est nullement question d'un délit | gedaan, zelfs al is er helemaal geen sprake van een milieumisdrijf of |
environnemental ou d'une infraction environnementale. [...] La | milieu-inbreuk. [...] Pas als er een redelijk vermoeden bestaat dat |
surveillance ne cède la place à la recherche que dès lors qu'il existe | een milieumisdrijf werd gepleegd, zal het toezicht overgaan in |
une présomption raisonnable qu'un délit environnemental a été commis. | opsporing. Opsporing, dat steeds een verdenking van een milieumisdrijf |
La recherche, qui suppose toujours une présomption de délit | |
environnemental, englobe alors l'ensemble des compétences que le Code | veronderstelt, omvat dan het geheel van bevoegdheden die het wetboek |
d'instruction criminelle et les lois particulières octroient à | van Strafvordering en de bijzondere wetten, aan bepaalde personen |
certaines personnes pour enquêter sur les délits en général et en | toekent om misdrijven in het algemeen te onderzoeken en de daders |
rechercher les auteurs, avec pour objectif final de traduire ces | ervan op te sporen, met als uiteindelijk doel hun berechting voor de |
derniers devant le juge pénal [...] | strafrechter. [...] |
Pour la pratique juridique, la distinction entre surveillance et | Voor de rechtspraktijk heeft het onderscheid tussen toezicht en |
recherche a incontestablement son importance. La jurisprudence | opsporing onmiskenbaar zijn belang. De rechtspraak verbiedt namelijk |
interdit en effet d'utiliser des pouvoirs de recherche à des fins de | dat opsporingsbevoegdheden zouden aangewend worden voor toezicht, of |
surveillance, ou de faire usage de compétences de surveillance | dat van toezichtbevoegdheden zou gebruik gemaakt worden nadat er |
lorsqu'il existe une présomption de délit » (Doc. parl., Parlement | verdenking van misdrijf is gerezen » (Parl. St., Vlaams Parlement, |
flamand, 2006-2007, n° 1249/1, p. 13). | 2006-2007, nr. 1249/1, p. 13). |
Il en ressort que les surveillants ne peuvent plus exercer leurs | Daaruit blijkt dat de toezichthouders, zodra er een redelijk vermoeden |
droits de surveillance dès lors qu'une présomption raisonnable de | van misdrijf vaststaat, hun toezichtrechten niet meer kunnen |
délit est établie. | uitoefenen. |
B.6. En vertu de l'article 16.5.5 du décret du 5 avril 1995, le | B.6. Krachtens artikel 16.5.5 van het decreet van 5 april 1995 kan de |
Gouvernement flamand peut attribuer la qualité d'officier de police | Vlaamse Regering aan personeelsleden van het departement en de |
judiciaire à des membres du personnel du département et des agences | agentschappen die behoren tot het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en |
chargés de la politique de l'environnement, de la nature et de | Energie, de hoedanigheid toekennen van officier van gerechtelijke |
l'énergie, afin de permettre la recherche de délits environnementaux. | politie ten behoeve van de strafrechtelijke opsporing van |
Ces membres du personnel sont appelés « fonctionnaires régionaux de | milieumisdrijven. Die personeelsleden worden gewestelijke |
recherche environnementale ». | milieuopsporingsambtenaren genoemd. |
Les travaux préparatoires mentionnent : | De parlementaire voorbereiding vermeldt : |
« Donner la possibilité au Gouvernement flamand d'octroyer à des | « Door aan de Vlaamse Regering de mogelijkheid te geven om aan |
membres du personnel du ministère et des agences chargés de la | personeelsleden van het ministerie en de agentschappen, behorende tot |
politique de l'environnement, de la nature et de l'énergie, autres que | het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie, andere dan de |
les surveillants régionaux, la qualité d'officier de police | gewestelijke toezichthouders, de hoedanigheid te verlenen van officier |
judiciaire, auxiliaire du procureur du Roi, permet de créer une | van gerechtelijke politie, hulpofficier van de procureur des Konings, |
cellule ' fonctionnaires de recherche ' au sein de l'inspection | kan er worden overgegaan tot de oprichting van een cel ' |
environnementale régionale. Il est toutefois requis, à cet effet, que | opsporingsambtenaren ' bij de gewestelijke milieu-inspectie. Hiertoe |
ces membres du personnel soient spécialement assermentés. Les membres | is wel vereist dat deze personeelsleden speciaal worden beëdigd. De |
du personnel faisant partie de cette cellule peuvent alors uniquement | personeelsleden die van deze cel ' opsporingsambtenaren ' deel |
être mandatés et accomplir des devoirs d'instruction, tels que des | uitmaken, kunnen dan uitsluitend, onder toezicht en gezag van de |
perquisitions, sous la surveillance et l'autorité du procureur | procureurs-generaal, in de opsporingsfase (nl. bij vermoeden van een |
général, au cours de la phase d'information (à savoir lorsqu'il existe | milieumisdrijf) worden ingezet en onderzoeksdaden stellen zoals het |
une présomption de délit environnemental). De même que les | uitvoeren van huiszoekingen. Zoals de gewestelijke toezichthouders |
surveillants régionaux ne pourront s'occuper de la recherche de délits | zich niet zullen mogen inlaten met de opsporing van milieumisdrijven, |
environnementaux, les ' fonctionnaires de recherche ' ne pourront être | zo ook zullen de ' opsporingsambtenaren ' niet kunnen worden ingezet |
mandatés pour des tâches de surveillance telles que le prélèvement | |
d'échantillons » (Doc. parl., Parlement flamand, 2006-2007, n° 1249/1, | voor toezichttaken zoals bv. het nemen van monsters » (Parl. St., |
p. 31). | Vlaams Parlement, 2006-2007, nr. 1249/1, p. 31). |
B.7. Il découle de ce qui précède que le législateur décrétal a voulu | B.7. Uit het voorgaande volgt dat de decreetgever een strikte |
établir une distinction rigoureuse entre, d'une part, l'exercice des | |
droits de surveillance et, d'autre part, l'accomplissement de devoirs | scheiding heeft willen bewerkstellingen tussen, enerzijds, de |
d'information et d'instruction, et ce sur la base du critère de | uitoefening van toezichtrechten, en anderzijds, het stellen van |
l'existence ou non d'une présomption raisonnable de délit. | opsporings- en onderzoeksdaden, gebaseerd op het criterium van het al |
Pour cette raison, il a estimé qu'il s'indiquait de prévoir, à | dan niet bestaan van een redelijk vermoeden van misdrijf. |
l'article 16.3.8, § 1er, du décret du 5 avril 1995, que les | Om die reden heeft hij het aangewezen geacht om in artikel 16.3.8, § |
surveillants régionaux ne peuvent en principe avoir la qualité | 1, van het decreet van 5 april 1995 te bepalen dat de gewestelijke |
d'officier de police judiciaire. Cette interdiction répond également à | toezichthouders in beginsel niet de hoedanigheid kunnen hebben van |
officier van gerechtelijke politie. Dat verbod is mede ingegeven door | |
l'objectif « d'éviter que les surveillants, dotés de compétences de | de doelstelling « te vermijden dat toezichthouders met hun specifieke |
surveillance spécifiques, puissent être chargés par les parquets, dans | toezichtbevoegdheden gedurende de opsporingsfase door de parketten |
la phase d'information, de certains devoirs d'instruction, ce qui | zouden kunnen belast worden met bepaalde onderzoeksdaden, waardoor er |
risquerait de créer une confusion entre les compétences de | een vermenging dreigt op te treden van toezicht- en |
surveillance et d'information » (Doc. parl., Parlement flamand, | opsporingsbevoegdheden » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2006-2007, nr. |
2006-2007, n° 1249/1, p. 13). | 1249/1, p. 13). |
B.8.1. En vertu de la disposition en cause, les surveillants régionaux | B.8.1. Krachtens de in het geding zijnde bepaling kunnen de |
qui contrôlent le respect des « lois et décrets, y compris leurs | gewestelijke toezichthouders « die toezicht uitoefenen op de wetten en |
arrêtés d'exécution, cités à l'article 16.1.1, 2°, à l'article 16.1.1, | decreten, met inbegrip van de uitvoeringsbesluiten, vermeld in artikel |
3°, à l'article 16.1.1, 4°, à l'article 16.1.1, 7°, à l'article | 16.1.1, 2°, artikel 16.1.1, 3°, artikel 16.1.1, 4°, artikel 16.1.1, |
16.1.1, 11°, à l'article 16.1.1, 14°, à l'article 16.1.1, 15°, et à | 7°, artikel 16.1.1, 11°, artikel 16.1.1, 14°, artikel 16.1.1, 15°, en |
l'article 16.1.1, 16°, peuvent également avoir la qualité d'officier | artikel 16.1.1, 16° », in afwijking van artikel 16.3.8, § 1, ook de |
de [...] police judiciaire », par dérogation à l'article 16.3.8, § 1er. | hoedanigheid hebben van officier van gerechtelijke politie. |
B.8.2. Cette disposition a été insérée dans le décret du 5 avril 1995 | B.8.2. Die bepaling werd in het decreet van 5 april 1995 ingevoegd bij |
par l'article 6, 3°, du décret du 30 avril 2009 « modifiant le décret | artikel 6, 3°, van het decreet van 30 april 2009 « tot wijziging van |
du 5 avril 1995 contenant des dispositions générales concernant la | het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake |
politique de l'environnement et modifiant diverses dispositions en | milieubeleid en tot wijziging aan diverse bepalingen inzake de |
matière de maintien de l'environnement ». | milieuhandhaving ». |
Ce dernier décret a, entre autres, étendu le champ d'application du | Bij dat laatste decreet werd onder meer het toepassingsgebied van |
titre XVI (« [Surveillance], maintien et mesures de sécurité ») du | titel XVI (« Toezicht, handhaving en veiligheidsmaatregelen ») van het |
décret du 5 avril 1995 à plusieurs lois et décrets définis dans les | decreet van 5 april 1995 uitgebreid tot meerdere wetten en decreten |
travaux préparatoires comme relevant tous du « droit de la gestion de | die in de parlementaire voorbereiding werden omschreven als alle |
l'environnement » (Doc. parl., Parlement flamand, 2008-2009, n° | behorend tot het « milieubeheerrecht » (Parl. St., Vlaams Parlement, |
2132/1, pp. 3-4). | 2008-2009, nr. 2132/1, pp. 3-4). |
B.8.3. En ce qui concerne la disposition en cause, les travaux | B.8.3. Met betrekking tot de in het geding zijnde bepaling, vermeldt |
préparatoires mentionnent : | de parlementaire voorbereiding : |
« La possibilité que les surveillants régionaux qui contrôlent le | « Dat de gewestelijke toezichthouders die toezicht uitoefenen op het |
respect du droit de la gestion de l'environnement aient le statut | milieubeheersrecht in afwijking van de andere gewestelijke |
d'officier de police judiciaire, contrairement à d'autres surveillants | toezichthouders, wel het statuut van OGP [lees : officier van |
régionaux, a été inspirée par l'organisation interne de l'Agence | gerechtelijke politie] kunnen hebben is ingegeven door de interne |
flamande de la Nature et des Forêts. | organisatie van het Agentschap voor Natuur en Bos. |
Dans la structure actuelle de l'Agence flamande de la Nature et des | In de huidige structuur van het Agentschap voor Natuur en Bos staan de |
Forêts, les ' agents de gestion ' veillent au respect du droit de la | |
gestion de l'environnement dans les domaines gérés par cette Agence, | beheerwachters in voor de handhaving van het milieubeheersrecht binnen |
alors que les ' agents de maintien ' veillent au respect de la | de eigen domeinen van het Agentschap, terwijl de handhavingswachters |
réglementation en dehors de ces domaines. Seuls ces ' agents de | instaan voor de handhaving buiten de eigen domeinen. Enkel deze |
maintien ' ont le statut d'officier de police judiciaire. L'extension | handhavingswachters hebben het statuut van OGP. Het doortrekken van |
du principe énoncé dans le décret originaire relatif au respect du | het principe uit het oorspronkelijke Milieuhandhavingsdecreet dat |
droit de l'environnement, qui prévoit que les officiers de police judiciaire ne peuvent être des surveillants, signifie qu'il n'existera plus de surveillants chargés de veiller au respect de la réglementation en matière de nature, de forêts, de chasse et de pêche en rivière en dehors des domaines qui sont gérés par l'Agence flamande de la Nature et des Forêts, avec pour conséquence qu'il ne sera plus possible, dans la pratique, d'assurer la répression administrative en dehors des domaines gérés par cette Agence (à savoir la majeure partie du territoire flamand). En effet, les mécanismes de répression administrative tels que la possibilité de faire cesser des travaux délictueux, sont intrinsèquement liés au statut de surveillant. Si l'on veut tout de même assurer une surveillance en dehors des domaines gérés par l'Agence flamande de la Nature et des Forêts, tout en respectant la distinction entre les fonctionnaires de surveillance et les fonctionnaires de recherche, il faudrait donc recruter du personnel supplémentaire pour assurer les tâches de surveillance en dehors des propres domaines de l'Agence flamande de la Nature et des Forêts. En effet, le cadre actuel du personnel, qui est de six 'agents de maintien' par province flamande, ne permet pas d'opérer, au sein de ce groupe, une scission entre les fonctionnaires de recherche et les surveillants. Parce qu'il est essentiel de pouvoir mener une police crédible et efficace sur l'ensemble du territoire flamand, et pour remédier à ce problème de capacité, le législateur décrétal a choisi de donner aussi les pouvoirs de contrôle visés dans le décret sur le respect du droit de l'environnement aux ' agents de maintien ' de l'Agence flamande de la Nature et des Forêts. Cette mesure permet que la surveillance et les mesures administratives liées à celle-ci soient assurées aussi en | OGP's geen toezichters kunnen zijn betekent dat er voor de handhaving van de natuur-, bos-, jacht- en riviervisserijregelgeving geen toezichters meer zullen bestaan buiten de eigen domeinen van het ANB [lees : Agentschap voor Natuur en Bos] met als gevolg dat er buiten de eigen domeinen van het ANB (het overgrote deel van het Vlaams Grondgebied) in de praktijk niet langer bestuurlijke handhaving mogelijk zal zijn. De bestuurlijke handhavingsmechanismen zoals de mogelijkheid om delictueuze werkzaamheden te kunnen stilleggen zijn immers inherent verbonden aan het statuut van toezichthouder. Wil men toch toezicht mogelijk maken buiten de eigen domeinen van het ANB en tegelijkertijd het onderscheid tussen toezicht- en opsporingsambtenaren respecteren, dan zouden er derhalve extra personeelsleden moeten worden aangeworven die de toezichtstaken buiten de eigen domeinen van het ANB zullen waarnemen. Met de huidige personeelsbezetting van zes handhavingswachters voor elke Vlaamse provincie is het immers niet mogelijk om binnen deze groep een opsplitsing te maken tussen opsporingsambtenaren en toezichthouders. Omdat het van essentieel belang is om een geloofwaardig en krachtdadig handhavingsbeleid te kunnen voeren op het gehele Vlaamse grondgebied en om aan dit capaciteitsprobleem tegemoet te komen, is er daarom voor de gekozen om aan de handhavingswachters van ANB ook de toezichtsbevoegdheden uit het Milieuhandhavingsdecreet te geven. Hierdoor wordt het toezicht en de hieraan gekoppelde bestuurlijke |
dehors des domaines gérés par l'Agence flamande de la Nature et des | maatregelen ook buiten de eigen domeinen van het ANB gevrijwaard en |
Forêts et permet d'éviter une absence de répression » (Doc. parl., | ontstaat er geen handhavingsvacuüm » (Parl. St., Vlaams Parlement, |
Parlement flamand, 2008-2009, n° 2132/1, p. 10). | 2008-2009, nr. 2132/1, p. 10). |
B.8.4. Il en ressort que l'exception, contenue dans la disposition en | B.8.4. Daaruit blijkt dat de in de in het geding zijnde bepaling |
cause, à l'interdiction de principe de cumul de la fonction de | vervatte uitzondering op het principiële verbod van cumulatie van de |
surveillant régional et de la qualité d'officier de police judiciaire | functie van gewestelijke toezichthouder met de hoedanigheid van |
a été dictée par la circonstance que les « agents de maintien » de | officier van gerechtelijke politie, is ingegeven door de omstandigheid |
l'Agence flamande de la Nature et des Forêts avaient déjà la qualité | dat de handhavingswachters van het Agentschap voor Natuur en Bos reeds |
d'officier de police judiciaire, et qu'une extension du champ | de hoedanigheid hadden van officier van gerechtelijke politie, en een |
uitbreiding van het toepassingsgebied van titel XVI van het decreet | |
d'application du titre XVI du décret du 5 avril 1995 au « droit de la | van 5 april 1995 tot het « milieubeheerrecht » - uitbreiding die in de |
gestion de l'environnement » - extension qui visait avant tout à | |
rendre applicable au droit de la gestion de l'environnement le régime | eerste plaats beoogde de in die titel vervatte regeling betreffende |
de surveillance et de répression administrative contenu dans ce titre | het toezicht en de bestuurlijke handhaving in het milieubeheerrecht |
- conduirait ainsi à ne pouvoir octroyer aucun droit de surveillance à | van toepassing te maken - aldus ertoe zou leiden dat aan die |
ces « agents de maintien ». Cette exception a manifestement été dictée | handhavingswachters geen toezichtrechten zouden kunnen worden |
aussi par l'objectif de pouvoir accomplir les missions de contrôle du | toegekend. De uitzondering blijkt mede te zijn ingegeven door de |
respect de la réglementation sans recruter du personnel supplémentaire | doelstelling de handhavingsopdrachten te kunnen uitvoeren zonder |
au sein de l'Agence flamande de la Nature et des Forêts. | bijkomende personeelsleden binnen het Agentschap voor Natuur en Bos aan te werven. |
B.9. Les objectifs poursuivis par le législateur décrétal sont | B.9. De door de decreetgever nagestreefde doelstellingen zijn |
légitimes. L'on ne saurait en effet déduire d'aucune disposition | legitiem. Uit geen enkele grondwettelijke of internationale bepaling |
constitutionnelle ou internationale une interdiction d'octroyer | kan immers een verbod worden afgeleid om aan gewestelijke |
également la qualité d'officier de police judiciaire à des | toezichthouders eveneens de hoedanigheid toe te kennen van officier |
surveillants régionaux. | van gerechtelijke politie. |
Il incombe en outre au législateur décrétal, et non à la Cour, | Het staat bovendien aan de decreetgever, en niet aan het Hof, om op |
d'apprécier sur la base des besoins concrets sur le terrain si une | basis van de feitelijke noden op het terrein, te beoordelen of een |
extension du champ d'application du titre XVI du décret du 5 avril | uitbreiding van het toepassingsgebied van titel XVI van het decreet |
1995 au droit de la gestion de l'environnement nécessite ou non le | van 5 april 1995 tot het milieubeheerrecht, al dan niet noodzaakt tot |
recrutement de personnel supplémentaire. | het aanwerven van bijkomende personeelsleden. |
B.10. La différence de traitement découlant de la disposition en cause | B.10. Het door de in het geding zijnde bepaling in het leven geroepen |
repose sur un critère objectif. L'exception contenue dans cette | verschil in behandeling berust op een objectief criterium. De in die |
disposition ne s'applique en effet qu'aux surveillants régionaux « | bepaling vervatte uitzondering geldt immers enkel voor de gewestelijke |
exerçant la surveillance sur les lois et décrets, y compris leurs | toezichthouders « die toezicht uitoefenen op de wetten en decreten, |
arrêtés d'exécution, cités à l'article 16.1.1, 2°, à l'article 16.1.1, | met inbegrip van de uitvoeringsbesluiten, vermeld in artikel 16.1.1, |
3°, à l'article 16.1.1, 4°, à l'article 16.1.1, 7°, à l'article | 2°, artikel 16.1.1, 3°, artikel 16.1.1, 4°, artikel 16.1.1, 7°, |
16.1.1, 11°, à l'article 16.1.1, 14°, à l'article 16.1.1, 15°, et à | artikel 16.1.1, 11°, artikel 16.1.1, 14°, artikel 16.1.1, 15°, en |
l'article 16.1.1, 16° ». | artikel 16.1.1, 16° ». |
B.11.1. De in het geding zijnde bepaling brengt niet met zich mee dat | |
B.11.1. La disposition en cause n'a pas pour effet de permettre aux | het de betrokken toezichthouders is toegestaan om « |
surveillants concernés de faire usage de « compétences d'information » | opsporingsbevoegdheden » aan te wenden in de fase van het toezicht en |
dans la phase de surveillance et de répression administrative, ni | de bestuurlijke handhaving, noch dat het hun is toegestaan |
d'exercer leurs droits de surveillance dans la phase d'information | toezichtrechten uit te oefenen in de fase van het strafrechtelijk |
pénale. En vertu de l'article 16.4.1 du décret du 5 avril 1995, les | opsporingsonderzoek. Krachtens artikel 16.4.1 van het decreet van 5 |
surveillants régionaux ne peuvent en effet faire usage de leurs droits | april 1995 kunnen de gewestelijke toezichthouders hun toezichtrechten |
de surveillance que dans la phase de répression administrative, et non pendant la phase d'information pénale, qui commence dès qu'il existe une présomption raisonnable de délit. Il en découle que les surveillants concernés, dès qu'ils peuvent raisonnablement supposer qu'un délit a été commis, ne peuvent accomplir des actes d'information qu'en leur qualité d'officier de police judiciaire. La situation juridique de la personne soupçonnée d'avoir commis un délit ne diffère donc pas fondamentalement selon que les fonctions de surveillant régional et d'officier de police judiciaire sont exercées à son égard par un seul et même ou par plusieurs agents. En effet, dans les deux cas, cette personne ne peut | immers slechts aanwenden in de fase van de bestuurlijke handhaving, en niet in de fase van het strafrechtelijk opsporingsonderzoek, dat een aanvang neemt zodra er een redelijk vermoeden van misdrijf bestaat. Daaruit volgt dat de betrokken toezichthouders, zodra zij redelijkerwijze kunnen vermoeden dat er een misdrijf werd gepleegd, enkel opsporingshandelingen kunnen stellen in hun hoedanigheid van officier van gerechtelijke politie. De rechtssituatie van de persoon die wordt vermoed een misdrijf te hebben gepleegd, verschilt aldus niet wezenlijk, naargelang de functies van gewestelijke toezichthouder en van officier van gerechtelijke politie ten aanzien van hem worden uitgeoefend door eenzelfde persoon, dan wel door verschillende personen. In beide gevallen kan die persoon immers uitsluitend het |
faire l'objet que d'actes d'information et non de surveillance. La | voorwerp uitmaken van opsporingsdaden en niet van toezichthandelingen. |
différence de traitement n'est donc pas sans justification | Het verschil in behandeling is derhalve niet zonder redelijke |
raisonnable. | verantwoording. |
B.11.2. Il appartient au juge pénal compétent en la matière | B.11.2. Het staat aan de ter zake bevoegde strafrechter te beoordelen |
d'apprécier si les surveillants régionaux concernés ont respecté les | of de betrokken gewestelijke toezichthouders de op hen rustende |
obligations qui leur incombaient, et, le cas échéant, de déterminer | verplichtingen hebben nageleefd, en in voorkomend geval de gevolgen te |
les effets résultant du non-respect de ces obligations. | bepalen die voortvloeien uit een miskenning van die verplichtingen. |
B.12. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.12. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 16.3.8, § 2, du décret de la Région flamande du 5 avril 1995 | Artikel 16.3.8, § 2, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 5 |
contenant des dispositions générales concernant la politique de | april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid schendt de |
l'environnement ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. | artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 1er octobre 2015. | op 1 oktober 2015. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
A. Alen | A. Alen |