Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 107/2015 du 16 juillet 2015 Numéro du rôle : 5946 En cause : le recours en annulation de l'article 27 de la loi du 21 décembre 2013 portant des dispositions fiscales et financières diverses, introduit par l'ASBL « Ligue La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...)"
Extrait de l'arrêt n° 107/2015 du 16 juillet 2015 Numéro du rôle : 5946 En cause : le recours en annulation de l'article 27 de la loi du 21 décembre 2013 portant des dispositions fiscales et financières diverses, introduit par l'ASBL « Ligue La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...) Uittreksel uit arrest nr. 107/2015 van 16 juli 2015 Rolnummer : 5946 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 27 van de wet van 21 december 2013 houdende diverse fiscale en financiële bepalingen, ingesteld door de vzw « Liga van bela Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 107/2015 du 16 juillet 2015 Uittreksel uit arrest nr. 107/2015 van 16 juli 2015
Numéro du rôle : 5946 Rolnummer : 5946
En cause : le recours en annulation de l'article 27 de la loi du 21 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 27 van de wet van 21
décembre 2013 portant des dispositions fiscales et financières december 2013 houdende diverse fiscale en financiële bepalingen,
diverses, introduit par l'ASBL « Ligue des Contribuables ». ingesteld door de vzw « Liga van belastingplichtigen ».
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 25 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 25 juni 2014
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 27 juni
juin 2014 et parvenue au greffe le 27 juin 2014, l'ASBL « Ligue des 2014, heeft de vzw « Liga van belastingplichtigen », bijgestaan en
Contribuables », assistée et représentée par Me T. Afschrift, avocat vertegenwoordigd door Mr. T. Afschrift, advocaat bij de balie te
au barreau de Bruxelles, a introduit un recours en annulation de Brussel, beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 27 van de wet
l'article 27 de la loi du 21 décembre 2013 portant des dispositions van 21 december 2013 houdende diverse fiscale en financiële bepalingen
fiscales et financières diverses (publiée au Moniteur belge du 31 (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 december 2013, tweede
décembre 2013, deuxième édition). editie).
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
B.1. L'ASBL « Ligue des Contribuables » demande l'annulation de B.1. De vzw « Liga van belastingplichtigen » vordert de vernietiging
l'article 27 de la loi du 21 décembre 2013 portant des dispositions van artikel 27 van de wet van 21 december 2013 houdende diverse
fiscales et financières diverses qui dispose : fiscale en financiële bepalingen, dat luidt :
« A l'article 333/1, § 1er, du même Code, inséré par la loi du 14 « In artikel 333/1, § 1, van hetzelfde Wetboek, ingevoegd bij de wet
avril 2011 et modifié par la loi du 7 novembre 2011, les modifications van 14 april 2011 en gewijzigd bij de wet van 7 november 2011, worden
suivantes sont apportées : de volgende wijzigingen aangebracht :
1° l'alinéa 3, annulé par l'arrêt 66/2013 de la Cour constitutionnelle 1° het derde lid, vernietigd bij arrest 66/2013 van het Grondwettelijk
est remplacé par ce qui suit : Hof, wordt vervangen als volgt :
' L'alinéa 1er ne s'applique pas aux demandes de renseignements ' Het eerste lid is niet van toepassing op de vragen vanwege een in
provenant d'un Etat étranger telles que visées à l'article 322, § 4, artikel 322, § 4, bedoelde buitenlandse Staat indien de buitenlandse
lorsque l'Etat étranger demande expressément que le contribuable ne Staat uitdrukkelijk vraagt de belastingplichtige niet in kennis te
soit pas mis au courant de sa demande, lorsque les droits du Trésor stellen wanneer de rechten van de Schatkist in gevaar zijn. De
sont en péril. Dans ce cas la notification s'effectue post factum par kennisgeving gebeurt in dit geval post factum bij aangetekende brief
envoi recommandé, au plus tard dans les 90 jours après l'envoi de la uiterlijk binnen 90 dagen na het verzenden van de in het eerste lid
demande de renseignements visée à l'alinéa 1er mais pas avant le 60ème vermelde vraag om inlichtingen maar niet eerder dan 60 dagen na het
jour après l'envoi des informations à l'Etat étranger. '; verzenden van de inlichtingen aan de buitenlandse Staat. ';
2° le paragraphe 1er est complété par un alinéa 4, rédigé comme suit : 2° paragraaf 1 wordt aangevuld met een vierde lid, luidende :
' L'alinéa 1er n'est pas d'application aux demandes de renseignements ' Het eerste lid is evenmin van toepassing op de vragen vanwege de in
provenant d'administrations étrangères telles que visées à l'article
322, § 4, lorsque l'Etat étranger démontre qu'il a déjà lui-même artikel 322, § 4, bedoelde buitenlandse administraties indien de
buitenlandse Staat aantoont zelf reeds een kennisgeving aan de
envoyé une notification au contribuable. ' ». belastingplichtige te hebben verstuurd. ' ».
L'alinéa 1er de l'article 333/1, § 1er, du Code des impôts sur les Het eerste lid van artikel 333/1, § 1, van het Wetboek van de
revenus 1992 (ci-après : CIR 1992) dispose : inkomstenbelastingen 1992 (hierna : WIB 1992) bepaalt :
« Dans les cas visés aux articles 322, § 2, et 327, § 3, alinéa 2, « In de gevallen bedoeld in de artikelen 322, § 2, en 327, § 3, tweede
l'administration informe le contribuable de l'indice ou des indices de lid, stelt de administratie de belastingplichtige in kennis van de
fraude fiscale ou des éléments sur la base desquels elle estime que aanwijzing of de aanwijzingen van belastingontduiking of van de
les investigations menées peuvent éventuellement conduire à une gegevens op grond waarvan zij meent dat het gevoerde onderzoek tot een
application de l'article 341 et qui justifient une demande de eventuele toepassing van artikel 341 leidt en die een vraag om
renseignements auprès d'un établissement financier. Cette notification inlichtingen bij een financiële instelling rechtvaardigen. Deze
s'effectue par lettre recommandée simultanément à l'envoi de la kennisgeving gebeurt bij aangetekende brief gelijktijdig met het
demande de renseignements précitée ». verzenden van de voormelde vraag om inlichtingen ».
L'article 322 du CIR 1992 auquel renvoient les articles précités Artikel 322 van het WIB 1992, waarnaar de voormelde artikelen
dispose : verwijzen, bepaalt :
« § 1er. L'administration peut, en ce qui concerne un contribuable « § 1. De administratie mag, wat een bepaalde belastingplichtige
déterminé, recueillir des attestations écrites, entendre des tiers, betreft, geschreven attesten inzamelen, derden horen, een onderzoek
procéder à des enquêtes et requérir, dans le délai qu'elle fixe, ce instellen, en binnen de door haar bepaalde termijn, welke wegens
délai pouvant être prolongé pour de justes motifs, des personnes wettige redenen kan worden verlengd, van natuurlijke of
physiques ou morales, ainsi que des associations n'ayant pas la rechtspersonen, alsook van verenigingen zonder rechtspersoonlijkheid
personnalité juridique, la production de tous renseignements qu'elle alle inlichtingen vorderen die zij nodig acht om de juiste heffing van
juge nécessaires à l'effet d'assurer la juste perception de l'impôt. de belasting te verzekeren.
Toutefois, le droit d'entendre des tiers et de procéder à des enquêtes Nochtans mag het recht om derden te horen en om een onderzoek in te
ne peut être exercé que par un agent ayant un grade supérieur à celui stellen slechts worden uitgeoefend door een ambtenaar met een hogere
de contrôleur. graad dan die van controleur.
§ 2. Lorsque l'administration dispose dans le cadre de l'enquête d'un § 2. Wanneer de administratie bij het onderzoek over één of meer
ou de plusieurs indices de fraude fiscale ou lorsque l'administration aanwijzingen van belastingontduiking beschikt of wanneer de
envisage de déterminer la base imposable conformément à l'article 341, administratie zich voorneemt om de belastbare grondslag te bepalen
un établissement de banque, de change, de crédit ou d'épargne est overeenkomstig artikel 341, wordt een bank-, wissel-, krediet- of
considéré comme un tiers soumis sans restriction à l'application des spaarinstelling als een derde beschouwd waarop de bepalingen van
dispositions du paragraphe 1er. paragraaf 1 onverminderd van toepassing zijn.
Le cas échéant, un fonctionnaire du grade de directeur au moins, In voorkomend geval kan een ambtenaar met minstens de graad van
désigné à cet effet par le Ministre des Finances, peut prescrire à un directeur, die hiertoe werd aangesteld door de Minister van Financiën,
fonctionnaire du grade d'inspecteur au moins de réclamer auprès d'un een ambtenaar met de graad van ten minste inspecteur ermee belasten om
établissement de banque, de change, de crédit et d'épargne tout bij een bank-, wissel-, krediet- en spaarinstelling elke inlichting
renseignement pouvant être utile pour déterminer le montant des [...] op te vragen die nuttig kan zijn om het bedrag van de belastbare
revenus imposables du contribuable. inkomsten van de belastingplichtige te bepalen.
L'agent désigné par le ministre peut uniquement accorder De door de minister aangestelde ambtenaar mag de machtiging slechts
l'autorisation : verlenen :
1° après que l'agent qui mène l'enquête a réclamé au cours de 1° nadat de ambtenaar die het onderzoek voert, de inlichtingen en
l'enquête les informations et données relatives aux comptes, par le gegevens met betrekking tot de rekeningen tijdens het onderzoek
biais d'une demande de renseignements telle que visée à l'article 316, middels een vraag om inlichtingen als bedoeld in artikel 316 heeft
et a stipulé clairement à cette occasion qu'il peut requérir gevraagd en bij die vraag duidelijk heeft aangegeven dat hij de
l'application de l'article 322, § 2, si le contribuable dissimule les toepassing van artikel 322, § 2, kan vragen indien de
informations demandées ou s'il refuse de les communiquer. La mission belastingplichtige de gevraagde gegevens verborgen houdt of ze weigert
visée à l'alinéa 2 ne peut prendre cours qu'à l'expiration du délai te verschaffen. De opdracht bedoeld in het tweede lid kan pas
visé à l'article 316; aanvangen wanneer de termijn bepaald in artikel 316 is verlopen;
2° après avoir constaté que l'enquête effectuée implique une 2° nadat hij heeft vastgesteld dat het gevoerde onderzoek een
application éventuelle de l'article 341 ou qu'elle a fourni un ou eventuele toepassing van artikel 341 uitwijst of één of meer
aanwijzingen van belastingontduiking heeft opgeleverd en dat er
plusieurs indices de fraude fiscale et qu'il existe des présomptions vermoedens zijn dat de belastingplichtige gegevens daarover bij een in
que le contribuable dissimule des données à ce sujet auprès d'un het tweede lid bedoelde instelling verborgen houdt of dat de
établissement visé à l'alinéa 2 ou refuse de les communiquer lui-même. belastingplichtige weigert om die gegevens zelf te verschaffen.
§ 3. Tout établissement de banque, de change, de crédit et d'épargne § 3. Iedere bank- wissel-, krediet- en spaarinstelling is er toe
est tenu de communiquer les données suivantes à un point de contact gehouden om volgende gegevens kenbaar te maken bij een centraal
central tenu par la Banque Nationale de Belgique: l'identité des aanspreekpunt dat door de Nationale Bank van België wordt gehouden: de
clients et les numéros de leurs comptes et contrats. Cette obligation identiteit van de cliënten en de nummers van hun rekeningen en
vaut uniquement pour autant qu'il s'agisse de types de comptes et de contracten. Deze verplichting geldt slechts voor zover het gaat om
contrats qui sont relevant pour le prélèvement de l'impôt. Le Roi soorten rekeningen en contracten die relevant zijn voor de
belastingheffing. De Koning bepaalt om welke soorten rekeningen en
contracten het gaat.
détermine de quels types de comptes et de contrats il s'agit. Wanneer de door de minister aangestelde ambtenaar bedoeld in paragraaf
Lorsque l'agent désigné par le ministre, visé au paragraphe 2, alinéa 2, derde lid, heeft vastgesteld dat het gevoerde onderzoek bedoeld in
3, a constaté que l'enquête visée au paragraphe 2, a révélé un ou paragraaf 2, één of meer aanwijzingen van belastingontduiking heeft
plusieurs indices de fraude fiscale, il peut demander au point de opgeleverd, kan hij de beschikbare gegevens over die
contact central les données disponibles relatives à ce contribuable. belastingplichtige opvragen bij dat centraal aanspreekpunt.
Le Roi détermine : De Koning bepaalt :
1° le mode de fonctionnement du point de contact central, en 1° de werking van het centraal aanspreekpunt en in het bijzonder de
particulier le délai de conservation des données visées à l'alinéa 1er; bewaringstermijn van de in het eerste lid bedoelde gegevens;
2° les modalités et la périodicité de la communication par les 2° de modaliteiten en de periodiciteit van de mededeling door de
établissements de banque, de change, de crédit et d'épargne des bank-, wissel-, krediet- en spaarinstellingen van de in het eerste lid
données visées à l'alinéa 1er; bedoelde gegevens;
3° les modalités de consultation par l'agent désigné par le ministre 3° de modaliteiten van de raadpleging door de door de minister
visé au § 2, troisième alinéa, des données visées à l'alinéa 1er. aangestelde ambtenaar bedoeld in § 2, derde lid, van de in het eerste
lid bedoelde gegevens.
Dans le seul but de respecter les obligations du présent paragraphe, Met als enig doel de verplichtingen van deze paragraaf na te komen,
les établissements de banque, de change, de crédit et d'épargne et la hebben de bank-, wissel-, krediet- en spaarinstellingen en de
Banque Nationale de Belgique ont l'autorisation d'utiliser le numéro Nationale Bank van België de toelating om het identificatienummer van
d'identification dans le Registre national des personnes physiques het Rijksregister van de natuurlijke personen te gebruiken om de
pour identifier les clients. cliënten te identificeren.
La Banque nationale de Belgique tient le point de contact central De Nationale Bank van België houdt voormeld centraal aanspreekpunt
précité exclusivement dans l'intérêt général. La Banque, les membres uitsluitend in het algemeen belang. De Bank, de leden van haar organen
de ses organes et les membres de son personnel n'encourent aucune en haar personeelsleden zijn niet burgerlijk aansprakelijk voor fouten
responsabilité civile en raison de fautes ou négligences commises dans of nalatigheden begaan in het kader van de uitoefening van deze
l'exercice de cette mission légale de la Banque, sauf en cas de dol ou wettelijke opdracht van de Bank, behalve in geval van bedrog of
de faute intentionnelle ou lourde. opzettelijke of zware fout.
§ 4 Les paragraphes 2 et 3 sont également applicables lorsqu'un Etat § 4. De paragrafen 2 en 3 zijn eveneens van toepassing wanneer een
étranger requiert des renseignements : inlichting wordt gevraagd door een buitenlandse Staat :
1° soit dans le cas visé à l'article 338, § 5; 1° hetzij in het geval bedoeld in artikel 338, § 5;
2° soit conformément aux dispositions relatives à l'échange de 2° hetzij overeenkomstig de bepalingen met betrekking tot de
uitwisseling van inlichtingen in een van toepassing zijnde
renseignements figurant dans une convention préventive de la double overeenkomst tot het vermijden van dubbele belasting of een andere
imposition qui est applicable ou une autre convention internationale internationale overeenkomst in het kader waarvan de wederkerigheid is
garantissant la réciprocité. gewaarborgd.
La demande de l'Etat étranger est assimilée à un indice visé au De vraag van de buitenlandse Staat wordt gelijkgesteld met een
paragraphe 2. Dans ce cas, l'agent désigné par le ministre accorde, aanwijzing als bedoeld in paragraaf 2. In dat geval verleent de door
par dérogation au paragraphe 2, l'autorisation sur la base de la de minister aangestelde ambtenaar, in afwijking van paragraaf 2, de
demande de l'Etat étranger. machtiging op basis van de vraag gesteld door de buitenlandse Staat.
[...] ». [...] ».
B.2. Le premier moyen est pris de la violation de l'article 22 de la B.2. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van artikel 22 van
Constitution, lu en combinaison avec l'article 8 de la Convention de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees
européenne des droits de l'homme. D'après la partie requérante, les Verdrag voor de rechten van de mens. Volgens de verzoekende partij
conditions d'admissibilité d'une ingérence des autorités dans le droit zouden de toelaatbaarheidsvoorwaarden van een inmenging door de
au respect de la vie privée et familiale prescrites par les overheid in het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven
dispositions visées au moyen ne seraient pas respectées par la die door de in het middel beoogde bepalingen zijn voorgeschreven, met
disposition attaquée en raison de son manque de prévisibilité et de de bestreden bepaling niet in acht zijn genomen wegens het gebrek aan
son caractère disproportionné. voorzienbaarheid en het onevenredige karakter ervan.
B.3. La collecte et le traitement des données relatives aux comptes et B.3. Het inwinnen en het verwerken van gegevens in verband met
transactions financières constituent une ingérence dans le droit au rekeningen en financiële transacties vormen een inmenging in het
respect de la vie privée des personnes concernées, ainsi que des privéleven van de betrokken personen, alsook van de personen met wie
personnes qui ont réalisé des opérations financières avec celles-ci. zij die financiële verrichtingen hebben gedaan.
Même si la collecte et le traitement de telles données ne permettent Ook al maken het inwinnen en het verwerken van dergelijke gegevens het
pas toujours de pénétrer directement dans des communications qui niet altijd mogelijk rechtstreeks binnen te dringen in de
peuvent concerner la vie privée dans ce qu'elle a de plus intime, ces communicaties die betrekking kunnen hebben op het privéleven in zijn
mesures d'investigation peuvent cependant révéler des informations meest intieme vorm, toch kunnen die onderzoeksmaatregelen min of meer
plus ou moins précises et concordantes sur « la conduite, les opinions nauwkeurige en eensluidende gegevens aan het licht brengen over « het
ou les sentiments » de la personne qui en fait l'objet (voy. mutatis gedrag, de meningen of de gevoelens » van de persoon die daarvan het
mutandis, CEDH, 2 septembre 2010, Uzun c. Allemagne, § 52). voorwerp uitmaakt (zie mutatis mutandis, EHRM, 2 september 2010, Uzun
t. Duitsland, § 52).
La Cour doit dès lors veiller à ce que le législateur, lorsqu'il crée Het Hof moet bijgevolg erover waken dat de wetgever, wanneer hij voor
des possibilités pour l'administration fiscale de prendre connaissance de belastingadministratie mogelijkheden creëert om kennis te nemen van
de données relatives aux comptes et transactions financières, respecte gegevens met betrekking tot rekeningen en financiële transacties, de
les conditions dans lesquelles une telle ingérence dans le droit à la voorwaarden naleeft waaronder een dergelijke inmenging in het recht op
protection de la vie privée et, le cas échéant, de la vie familiale de bescherming van het privéleven en, in voorkomend geval, van het
est admissible au regard de l'article 22 de la Constitution, lu en gezinsleven toelaatbaar is in het licht van artikel 22 van de
combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag
l'homme. voor de rechten van de mens.
B.4.1. L'article 22 de la Constitution a pour objet de protéger les B.4.1. Artikel 22 van de Grondwet heeft tot doel de personen te
personnes contre les ingérences dans leur vie privée et familiale. beschermen tegen inmengingen in hun privéleven en gezinsleven.
La Cour doit dès lors vérifier si l'obligation faite aux Het Hof moet bijgevolg nagaan of de verplichting voor de financiële
établissements financiers de divulguer à l'administration fiscale la instellingen om, wanneer een buitenlandse Staat inlichtingen vraagt,
correspondance qu'ils ont échangée avec leurs clients lorsqu'un Etat aan de belastingadministratie de briefwisseling vrij te geven die zij
étranger demande des renseignements, est compatible avec le droit au met hun cliënten hebben gehad, bestaanbaar is met het recht op
respect de la vie privée. eerbiediging van het privéleven.
B.4.2. Il ressort des travaux préparatoires de l'article 22 de la B.4.2. Uit de parlementaire voorbereiding van artikel 22 van de
Constitution que le Constituant a entendu chercher « à mettre le plus Grondwet blijkt dat de Grondwetgever « een zo groot mogelijke
possible la proposition en concordance avec l'article 8 de la concordantie [heeft willen nastreven] met artikel 8 van het Europees
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des Verdrag tot Bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
libertés fondamentales [...], afin d'éviter toute contestation sur le vrijheden (EVRM), teneinde betwistingen over de inhoud van dit
contenu respectif de l'article de la Constitution et de l'article 8 de Grondwetsartikel respectievelijk art. 8 van het EVRM te vermijden »
la [Convention] » (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 997/5, p. 2). (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 997/5, p. 2).
B.4.3. Les droits que garantissent l'article 22 de la Constitution et B.4.3. De rechten die bij artikel 22 van de Grondwet en bij artikel 8
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme ne sont van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens worden
pas absolus. Bien que l'article 22 de la Constitution reconnaisse à gewaarborgd, zijn niet absoluut. Hoewel artikel 22 van de Grondwet aan
chacun le droit au respect de sa vie privée et familiale, cette disposition ajoute en effet immédiatement : « sauf dans les cas et conditions fixés par la loi ». Cette disposition constitutionnelle garantit donc qu'aucune ingérence des autorités dans le droit au respect de la vie privée et familiale ne puisse intervenir si elle n'est pas prévue par des règles suffisamment précises, adoptées par une assemblée délibérante démocratiquement élue, toute ingérence dans ce droit devant répondre à un besoin social impérieux et être proportionnée à l'objectif légitime poursuivi. eenieder het recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn gezinsleven toekent, voegt die bepaling daaraan immers onmiddellijk toe : « behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald ». Die grondwetsbepaling waarborgt derhalve dat geen enkele overheidsinmenging in het recht op eerbiediging van het privéleven en het gezinsleven kan plaatsvinden dan krachtens voldoende precieze regels aangenomen door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering, waarbij elke inmenging in dat recht dient te beantwoorden aan een dwingende maatschappelijke behoefte en evenredig dient te zijn met de nagestreefde wettige doelstelling.
B.5. La disposition attaquée poursuit un objectif d'intérêt général au B.5. De bestreden bepaling streeft een doel van algemeen belang na in
sens de l'article 8.2 de la Convention européenne des droits de de zin van artikel 8.2 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
l'homme, en ce que le recouvrement efficace de l'impôt vise à garantir mens, in zoverre de doeltreffende invordering van de belasting ertoe
l'égalité des citoyens devant la loi fiscale et à sauvegarder les strekt de gelijkheid van de burgers voor de fiscale wet te waarborgen
intérêts du Trésor, ce qui est nécessaire pour assurer le bien-être en de belangen van de Schatkist te vrijwaren, wat noodzakelijk is om
économique. het economisch welzijn te verzekeren.
B.6. La Cour doit encore vérifier si cette ingérence satisfait au B.6. Het Hof moet voorts nagaan of die inmenging voldoet aan het
principe de légalité et si elle est raisonnablement justifiée. wettigheidsbeginsel en of zij redelijk is verantwoord.
B.7. En réservant au législateur compétent le pouvoir de fixer dans B.7. Door aan de bevoegde wetgever de bevoegdheid voor te behouden om
quels cas et à quelles conditions il peut être porté atteinte au droit te bepalen in welke gevallen en onder welke voorwaarden het recht op
eerbiediging van het privéleven kan worden aangetast, waarborgt
au respect de la vie privée, l'article 22 de la Constitution garantit artikel 22 van de Grondwet iedere burger dat geen enkele inmenging in
à tout citoyen qu'aucune immixtion dans ce droit ne peut avoir lieu dat recht toegelaten is dan krachtens de regels die zijn aangenomen
qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering.
démocratiquement élue. Outre cette exigence de légalité formelle, l'article 22 de la Naast die formele wettigheidsvereiste legt artikel 22 van de Grondwet
Constitution impose également que l'ingérence dans le droit au respect eveneens de verplichting op dat de inmenging in het recht op
de la vie privée soit libellée en des termes clairs et suffisamment eerbiediging van het privéleven in duidelijke en voldoende nauwkeurige
précis qui permettent d'appréhender de manière prévisible les bewoordingen wordt geformuleerd die het mogelijk maken de hypothesen
hypothèses dans lesquelles le législateur autorise pareille ingérence te voorzien waarin de wetgever een dergelijke inmenging in het recht
dans le droit au respect de la vie privée. op eerbiediging van het privéleven toestaat.
De même, l'exigence de prévisibilité à laquelle la loi doit satisfaire Evenzo houdt de vereiste van voorzienbaarheid waaraan de wet moet
pour être jugée conforme à l'article 8 de la Convention européenne des voldoen om in overeenstemming te worden bevonden met artikel 8 van het
droits de l'homme implique que sa formulation soit assez précise pour Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in dat de formulering
que tout individu puisse prévoir, à un degré raisonnable dans les ervan voldoende precies is zodat elk individu in de gegeven
circonstances de la cause, les conséquences pouvant résulter d'un acte omstandigheden in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde
déterminé (CEDH, 17 février 2004, Maestri c. Italie, § 30). handeling kan voorzien (EHRM, 17 februari 2004, Maestri t. Italië, §
B.8.1. La partie requérante formule trois griefs en ce qui concerne la 30). B.8.1. De verzoekende partij formuleert drie grieven wat de
prévisibilité de la disposition attaquée. Un premier grief porte sur voorzienbaarheid van de bestreden bepaling betreft. Een eerste grief
heeft betrekking op het gebruik van een komma en niet van het
l'emploi d'une virgule et non de la conjonction de coordination « et » nevenschikkende voegwoord « et » (en) tussen de woorden « lorsque
entre les termes « lorsque l'Etat étranger demande expressément que le l'Etat étranger demande expressément que le contribuable ne soit pas
contribuable ne soit pas mis au courant de sa demande » et les termes mis au courant de sa demande » (« indien de buitenlandse Staat
uitdrukkelijk vraagt de belastingplichtige niet in kennis te stellen
« lorsque les droits du Trésor sont en péril » dans l'alinéa 3 de ») en de woorden « lorsque les droits du Trésor sont en péril » («
wanneer de rechten van de Schatkist in gevaar zijn ») in het derde lid
l'article 333/1, § 1er, du CIR 1992, tel qu'il est remplacé par la van artikel 333/1, § 1, van het WIB 1992, zoals vervangen bij de
disposition attaquée. Ainsi formulée, ladite disposition ne bestreden bepaling. Aldus geformuleerd, zou de voornoemde bepaling het
permettrait pas de déterminer si les deux conditions qu'elle énonce niet mogelijk maken te bepalen of de twee erin vermelde voorwaarden
pour les demandes de renseignements émanant d'un Etat étranger sont ou voor de vragen om inlichtingen vanwege een buitenlandse Staat al dan
non cumulatives. niet cumulatief zijn.
B.8.2. La partie requérante soutient également que la disposition B.8.2. De verzoekende partij betoogt ook dat de bestreden bepaling
attaquée ne serait pas suffisamment claire quant aux délais qu'elle niet voldoende duidelijk zou zijn wat de daarin voorgeschreven
prescrit. termijnen betreft.
B.8.3. Enfin, la partie requérante reproche encore à la disposition B.8.3. Ten slotte verwijt de verzoekende partij de bestreden bepaling
attaquée de permettre à l'Etat étranger de procéder lui-même à une voorts de buitenlandse Staat de mogelijkheid te bieden zelf een
notification au contribuable concerné, sans que cette notification kennisgeving aan de betrokken belastingplichtige te doen, zonder dat
doive remplir les conditions prescrites par l'article 331/1, § 1er, die kennisgeving aan de in artikel 333/1, § 1, eerste lid, van het WIB
alinéa 1er, du CIR 1992. 1992 voorgeschreven voorwaarden dient te voldoen.
B.9. La disposition attaquée a été justifiée comme suit dans l'exposé B.9. De bestreden bepaling is als volgt verantwoord in de memorie van
des motifs de la loi en projet : toelichting bij de ontworpen wet :
« Par son arrêt 66/2013 du 16 mai 2013, la Cour constitutionnelle a « Krachtens zijn arrest 66/2013 van 16 mei 2013, heeft het
annulé l'article 9, 2°, de la loi du 7 novembre 2011 portant des Grondwettelijk Hof artikel 9, 2°, van de wet van 7 november 2011
dispositions fiscales et diverses, en vertu duquel l'information houdende fiscale en diverse bepalingen krachtens dewelke de
écrite au contribuable mentionnée dans l'article 333/1, § 1er, alinéa schriftelijke kennisgeving aan de belastingplichtige overeenkomstig
1er, CIR 92 ne s'applique pas aux demandes de renseignements provenant artikel 333/1, § 1, eerste lid, WIB 92 niet van toepassing is op de
d'administrations étrangères. vragen vanwege de buitenlandse administraties, vernietigd.
L'article 333/1, § 1er, alinéa 1er, CIR 92, oblige l'administration Artikel 333/1, § 1, eerste lid, WIB 92 verplicht de administratie om
d'informer le contribuable de l'indice ou des indices de fraude de belastingplichtige in kennis te stellen van de aanwijzing of de
fiscale ou des éléments sur la base desquels elle estime que les aanwijzingen van belastingontduiking of van de gegevens op grond
investigations menées peuvent éventuellement conduire à une waarvan zij meent dat het gevoerde onderzoek tot een eventuele
application de l'article 341, qui justifient une demande de toepassing van artikel 341 leidt en die een vraag om inlichtingen bij
renseignements auprès d'un établissement financier. een financiële instelling rechtvaardigen.
La Cour constitutionnelle a considéré que ' La différence de Het Grondwettelijk Hof oordeelt dat ' Het verschil in behandeling
traitement en matière de notification entre les demandes de inzake de kennisgeving tussen de vragen van de administratie
l'administration selon qu'elles sont faites à la requête d'un Etat naargelang die al dan niet het gevolg zijn van een verzoek van een
étranger ou non est sans justification raisonnable. L'article 322, § buitenlandse Staat is niet redelijk verantwoord. Artikel 322, § 4, van
4, CIR 92 prévoit, en effet, que la demande de l'Etat étranger est het WIB 92 bepaalt immers dat de vraag van de buitenlandse Staat wordt
assimilée à un indice de fraude fiscale. La notification au gelijkgesteld met een aanwijzing van belastingontduiking. De
contribuable constitue dès lors une garantie importante contre kennisgeving aan de belastingplichtige vormt derhalve een belangrijke
l'ingérence dans sa vie privée '. waarborg tegen de inmenging in zijn privéleven. '.
Er wordt ook een nieuw lid in het bovenbedoelde artikel ingevoegd om
Aussi, un nouvel alinéa a été inséré dans l'article susvisé afin de te verduidelijken dat indien de buitenlandse Staat uitdrukkelijk
préciser que lorsque l'Etat étranger demande expressément que le vraagt om de belastingplichtige niet in kennis te stellen omdat de
contribuable ne soit pas mis au courant de sa demande, parce que les rechten van de Schatkist in gevaar zijn, de kennisgeving in dit geval
droits du Trésor sont en péril, la notification s'effectue par envoi gebeurt bij een aangetekende brief niet eerder dan 60 dagen en niet
recommandé, au plus tard dans les 90 jours mais pas avant le 60ème later dan 90 dagen na het verzenden van de inlichtingen aan de
jour après l'envoi des informations à l'Etat étranger. Cette buitenlandse Staat. Deze uitgestelde kennisgeving wordt ingevoerd om
notification différée a été introduite afin de répondre au standard te voldoen aan de internationale standaard van het Mondiaal Forum
international du Forum Mondial en matière de transparence et d'échange inzake transparantie en uitwisseling van inlichtingen inzake
d'informations en matière d'impôts. En ce qui concerne l'échange des belastingaangelegenheden. Voor wat betreft de uitwisseling van
informations, la source de cet échange d'informations de ce standard inlichtingen is de bron van deze internationale standaard in hoofdzaak
international est principalement l'article 26 du Modèle de Convention het Artikel 26 van het OESO-Modelverdrag inzake de vermijding van
de l'OCDE en matière d'évitement de la double imposition et la dubbele belasting en het Modelverdrag van Akkoord inzake de
convention modèle d'Accord en matière d'échange d'informations (' le uitwisseling van fiscale inlichtingen (het ' TIEA-Model '), alsook de
TIEA Modèle '), ainsi que les commentaires y afférents. Les deux daarbij horende commentaren. Beide bronnen verduidelijken dat
sources précisent que la réglementation nationale doit contenir des nationale regelgeving inzake voorafgaande kennisgeving bepaalde
exceptions en matière de notification préalable afin d'éviter par uitzonderingen moet bevatten om te vermijden dat bijvoorbeeld niet kan
exemple qu'on ne puisse pas satisfaire aux enquêtes urgentes ou qu'une worden voldaan aan dringende verzoeken of dat een voorafgaande
notification préalable ébranle la recherche de l'Etat requérant ou la kennisgeving het onderzoek van de verzoekende staat ondermijnt of in
met en danger. C'est pour cette dernière raison que la notification gevaar brengt. Het is voor deze laatste reden dat er nu wordt voorzien
est maintenant prévue de façon différée. in een uitgestelde notificatie.
Par ailleurs, il a également été précisé dans le dernier alinéa que la Bovendien, wordt er in het laatste lid ook verduidelijkt dat de
notification au contribuable n'était pas obligatoire lorsque l'Etat kennisgeving aan de belastingplichtige niet van toepassing is indien
étranger démontre qu'il a déjà lui-même envoyé une notification au de buitenlandse Staat aantoont zelf reeds een kennisgeving aan de
contribuable » (Doc. parl. Chambre, 2013-2014, DOC 53-3236/001, pp. belastingplichtige te hebben verstuurd » (Parl. St., Kamer, 2013-2014,
19-20). DOC 53-3236/001, pp. 19-20).
B.10.1. L'emploi de la virgule dénoncé en B.8.1 est certes de nature à B.10.1. Het in B.8.1 aangeklaagde gebruik van de komma kan weliswaar
créer une ambiguïté dans le texte de la disposition attaquée. Il een dubbelzinnigheid in de tekst van de bestreden bepaling doen
ressort toutefois des travaux préparatoires précités, qui confirment ontstaan. Uit de voormelde parlementaire voorbereiding, waarin de
explicitement l'intention du législateur sur ce point, qu'il ne peut intentie van de wetgever op dat punt expliciet wordt bevestigd, blijkt
être dérogé à la simultanéité de la notification au contribuable echter dat van de gelijktijdigheid van de kennisgeving aan de
concerné et de l'envoi de la demande de renseignements émanant d'un betrokken belastingplichtige en de verzending van de vraag om
inlichtingen vanwege een buitenlandse Staat slechts kan worden
Etat étranger que lorsque les droits du Trésor sont en péril. afgeweken wanneer de rechten van de Schatkist in gevaar zijn.
B.10.2. L'article 333/1, § 1er, alinéa 3, du CIR 1992, tel qu'il est B.10.2. Artikel 333/1, § 1, derde lid, van het WIB 1992, zoals
vervangen bij het bestreden artikel 27, dient derhalve in die zin te
remplacé par l'article 27 attaqué, doit donc être lu comme ne worden gelezen dat het slechts toelaat af te wijken van de
permettant de déroger à la simultanéité de la notification au gelijktijdigheid van de kennisgeving aan de betrokken
contribuable concerné et de l'envoi de la demande de renseignements belastingplichtige en de verzending van de vraag om inlichtingen
émanant d'un Etat étranger que lorsque les droits du Trésor sont en vanwege een buitenlandse Staat wanneer de rechten van de Schatkist in
péril. gevaar zijn.
B.11.1. En ce qui concerne le délai de notification au contribuable, B.11.1. Wat de termijn voor kennisgeving aan de belastingplichtige
betreft, betoogt de verzoekende partij dat de bij de bestreden
la partie requérante soutient que le délai de 90 jours fixé par la bepaling vastgelegde termijn van 90 dagen begint te lopen vanaf de
disposition attaquée commence à courir à partir de l'envoi de la verzending, door de Belgische administratie, van de vraag om
demande de renseignements par l'administration belge auprès de inlichtingen naar de financiële instelling en niet vanaf de datum van
l'établissement financier et non à partir de la date de l'envoi de la de verzending van de door de buitenlandse Staat aan de Belgische Staat
demande de renseignements adressée par l'Etat étranger à l'Etat belge.
Quant au délai minimum de 60 jours, il aurait pour point de départ la gerichte vraag om inlichtingen. De minimumtermijn van 60 dagen zou als
communication des renseignements à l'Etat étranger. aanvangspunt de mededeling van de inlichtingen aan de buitenlandse
D'après la partie requérante, le point de départ différent de ces Staat hebben. Volgens de verzoekende partij zou het verschillend aanvangspunt van
délais rendrait cette disposition difficilement compréhensible. die termijnen die bepaling moeilijk begrijpbaar maken.
B.11.2. L'article 333/1, § 1er, alinéa 1er, du CIR 1992 prévoit que B.11.2. Artikel 333/1, § 1, eerste lid, van het WIB 1992 bepaalt dat
dans les cas visés aux dispositions qu'il cite, l'administration in de gevallen bedoeld in de daarin aangehaalde bepalingen, de
informe, par le biais d'une notification au contribuable, simultanée à administratie de belastingplichtige via een kennisgeving gelijktijdig
l'envoi de la demande de renseignements auprès d'un établissement met het verzenden van de vraag om inlichtingen naar een financiële
financier, de l'indice ou des indices de fraude fiscale ou des instelling in kennis stelt van de aanwijzing of de aanwijzingen van
éléments sur la base desquels elle estime que des investigations belastingontduiking of van de gegevens op grond waarvan zij meent dat
menées peuvent conduire à l'application de l'article 341 du Code. het gevoerde onderzoek tot de toepassing van artikel 341 van het Wetboek leidt.
L'alinéa 3 de l'article 333/1, § 1er, précité, modifié par la Het derde lid van het voormelde artikel 333/1, § 1, gewijzigd bij de
disposition attaquée, prévoit la possibilité d'une notification post bestreden bepaling, voorziet in de mogelijkheid van een kennisgeving
factum si un Etat étranger en fait la demande, lorsque les droits du post factum indien een buitenlandse Staat dat vraagt wanneer de
Trésor sont en péril. Le texte de cet alinéa 3 prévoit que cette rechten van de Schatkist in gevaar zijn. In de tekst van dat derde lid
notification s'effectue « au plus tard dans les 90 jours après l'envoi is bepaald dat die kennisgeving gebeurt « uiterlijk binnen 90 dagen na
de la demande de renseignements visée à l'alinéa 1er ». Cette demande het verzenden van de in het eerste lid vermelde vraag om inlichtingen
de renseignements est celle qui est faite auprès d'un établissement ». Die vraag om inlichtingen is die welke aan een financiële
financier. C'est donc à partir de cette date que le délai de 90 jours instelling wordt gesteld. Vanaf die datum is het dus dat de termijn
commence à courir. En revanche, le délai de 60 jours également fixé van 90 dagen begint te lopen. De termijn van 60 dagen die eveneens in
par l'alinéa 3 de l'article 333/1, § 1er, commence à courir à dater de het derde lid van artikel 333/1, § 1, is vastgelegd, begint
l'envoi des informations à l'Etat étranger. daarentegen te lopen vanaf de verzending van de inlichtingen aan de
buitenlandse Staat.
B.11.3. Contrairement à ce qu'allègue la partie requérante, le Conseil B.11.3. In tegenstelling tot hetgeen de verzoekende partij aanvoert,
des ministres ne confère pas à la disposition attaquée une autre geeft de Ministerraad aan de bestreden bepaling geen andere
portée. Ainsi soutient-il dans son mémoire qu'étant donné que l'alinéa draagwijdte. Zo onderstreept hij in zijn memorie dat aangezien het
1er de l'article 333/1, § 1er, se rapporte uniquement à la demande du eerste lid van artikel 333/1, § 1, alleen betrekking heeft op de vraag
fisc belge à l'établissement financier, c'est la date d'envoi de la van de Belgische fiscus aan de financiële instelling, het de datum van
demande à l'établissement financier belge qui fait courir le délai de verzending van de vraag aan de Belgische financiële instelling is die
90 jours. de termijn van 90 dagen doet lopen.
B.11.4. Compte tenu de ce qui précède, il ne pourrait raisonnablement B.11.4. Rekening houdend met hetgeen voorafgaat, zou niet
être soutenu que la disposition attaquée ne réponde pas à la condition redelijkerwijs kunnen worden voorgehouden dat de bestreden bepaling
de clarté et de prévisibilité imposée à tout texte législatif qui niet beantwoordt aan de voorwaarde van duidelijkheid en
constitue une ingérence dans le droit au respect de la vie privée. Les voorzienbaarheid die is opgelegd aan elke wetskrachtige tekst die een
arguments développés par la partie requérante dans son mémoire en inmenging in het recht op eerbiediging van het privéleven vormt. De
réponse confirment ce constat dès lors qu'elle indique que le point de door de verzoekende partij in haar memorie van antwoord uiteengezette
argumenten bevestigen die vaststelling aangezien zij aangeeft dat het
départ du délai de 90 jours doit être compris comme étant la demande aanvangspunt van de termijn van 90 dagen in die zin moet worden
de renseignements adressée à l'établissement financier par begrepen dat het de door de Belgische administratie aan de financiële
l'administration belge. C'est, d'ailleurs, à ce moment, et non à celui instelling gerichte vraag om inlichtingen is. Het is trouwens op dat
auquel l'Etat étranger introduit une demande de renseignements, que se ogenblik, en niet op het ogenblik waarop de buitenlandse Staat een
vraag om inlichtingen indient, dat de inmenging in het recht op
produit l'ingérence dans le droit au respect de la vie privée du eerbiediging van het privéleven van de betrokken belastingplichtige
contribuable concerné dès lors que c'est à ce moment que des données zich voordoet, aangezien het op dat ogenblik is dat gegevens met
relatives aux comptes et transactions financières le concernant betrekking tot de rekeningen en financiële transacties die hem
peuvent être divulguées. betreffen, kunnen worden bekendgemaakt.
B.11.5. Pour les motifs exposés en B.11.2 à B.11.4, l'article 333/1, § B.11.5. Om de in B.11.2 tot B.11.4 uiteengezette redenen dient artikel
1er, alinéa 3, du CIR 1992, tel qu'il est remplacé par l'article 27 333/1, § 1, derde lid, van het WIB 1992, zoals vervangen bij het
attaqué, doit être lu comme fixant comme point de départ du délai de bestreden artikel 27, in die zin te worden gelezen dat het de door de
Belgische administratie aan de financiële instelling gerichte vraag om
90 jours la demande de renseignements adressée à l'établissement inlichtingen geldt als aanvangspunt van de termijn van 90 dagen.
financier par l'administration belge. B.12.1. De verzoekende partij verwijt de bestreden bepaling voorts
B.12.1. La partie requérante reproche encore à la disposition attaquée niet te preciseren welke elementen de kennisgeving aan de
de ne pas préciser les éléments que doit contenir la notification au belastingplichtige moet bevatten in het geval dat die kennisgeving
contribuable dans l'hypothèse où celle-ci serait directement opérée rechtstreeks door de buitenlandse Staat zou worden verricht, waardoor
par l'Etat étranger, dispensant de ce fait l'administration belge d'y procéder. de Belgische administratie ervan wordt vrijgesteld die te verrichten.
B.12.2. Lorsque la notification émane de l'administration belge, B.12.2. Wanneer de kennisgeving uitgaat van de Belgische
l'article 333/1, § 1er, alinéa 1er, du CIR 1992 prévoit que dans les administratie, bepaalt artikel 333/1, § 1, eerste lid, van het WIB
cas visés aux articles 322, § 2, et 327, § 3, alinéa 2, 1992 dat in de gevallen bedoeld in de artikelen 322, § 2, en 327, § 3,
l'administration informe le contribuable de l'indice ou des indices de tweede lid, de administratie de belastingplichtige in kennis stelt van
fraude fiscale ou des éléments sur la base desquels elle estime que de aanwijzing of de aanwijzingen van belastingontduiking of van de
des investigations menées peuvent éventuellement conduire à une gegevens op grond waarvan zij meent dat het gevoerde onderzoek tot een
application de l'article 341 du Code. eventuele toepassing van artikel 341 van het Wetboek leidt.
B.12.3. Les paragraphes 2 à 4 de l'article 322 précité ont été insérés B.12.3. De paragrafen 2 tot 4 van het voormelde artikel 322 zijn
par l'article 55 de la loi du 14 avril 2011 portant des dispositions ingevoegd bij artikel 55 van de wet van 14 april 2011 houdende diverse
diverses. Ledit article 55 a fait l'objet d'un recours en annulation, bepalingen. Het voormelde artikel 55 heeft het voorwerp uitgemaakt van
rejeté par l'arrêt n° 6/2013, du 14 février 2013. een beroep tot vernietiging, dat is verworpen bij het arrest nr. 6/2013 van 14 februari 2013.
En B.9.2 de cet arrêt, la Cour a constaté que cet article 55 In B.9.2 van dat arrest heeft het Hof vastgesteld dat artikel 55 de
autorisait l'administration fiscale, sous certaines conditions, à belastingadministratie toestaat om, onder bepaalde voorwaarden, van de
bedoelde financiële instellingen te eisen dat zij inlichtingen
exiger des établissements financiers visés la communication de betreffende een van hun cliënten in twee hypothesen meedelen : de
renseignements concernant l'un de leurs clients dans deux hypothèses : eerste, wanneer de administratie beschikt over een of meer
la première, lorsque l'administration dispose d'un ou de plusieurs aanwijzingen van belastingontduiking, en de tweede, wanneer zij zich
indices de fraude fiscale et la seconde, lorsqu'elle envisage de voorneemt de belastbare grondslag te bepalen overeenkomstig artikel
déterminer la base imposable conformément à l'article 341 du CIR 1992. 341 van het WIB 1992.
En B.9.3 de l'arrêt, la Cour a repris la justification de l'amendement In B.9.3 van het arrest heeft het Hof, met betrekking tot de eerste
qui a conduit à cette disposition, en ce qui concerne la première hypothese, de verantwoording van het amendement dat leidde tot die
hypothèse : bepaling, vermeld :
« La nouvelle disposition précise explicitement qu'il doit y avoir des « De nieuwe bepaling stelt uitdrukkelijk dat er ' aanwijzingen van
' indices de fraude fiscale '. Cela ne signifie donc pas qu'il doit belastingontduiking ' moeten zijn. Dit betekent dus niet dat er reeds
déjà y avoir une fraude fiscale concrètement établie, une présomption concreet vastgestelde belastingontduiking moet zijn, een vermoeden van
de fraude fiscale suffit. Les indices ne doivent pas être prouvés, belastingontduiking volstaat. De aanwijzingen moeten niet bewezen
mais ne peuvent pas non plus reposer sur de vagues et folles zijn, maar mogen ook niet berusten op wilde of vage
suppositions. Ils doivent être suffisamment crédibles. C'est ainsi que veronderstellingen. Ze moeten [...] voldoende geloofwaardigheid
les constatations suivantes constituent un indice de fraude fiscale : bezitten. Zo vormen volgende vaststellingen een aanwijzing van belastingontduiking :
? la détention d'un compte bancaire à l'étranger sans que le ? het bezit van een bankrekening in het buitenland zonder dat de
contribuable l'ait mentionné dans sa déclaration; belastingplichtige dit op zijn aangifte heeft gemeld;
? un écart important entre les signes extérieurs de richesse ou le ? belangrijke discrepantie tussen de uiterlijke tekenen van welstand
train de vie et les revenus connus ou déclarés, et pour lequel le of het uitgavenpatroon en de aangegeven of gekende inkomsten en
contribuable ne peut fournir d'explication satisfaisante après avoir waarvoor de belastingplichtige geen sluitende uitleg kan geven nadat
été interrogé à ce sujet; hem dat is gevraagd;
? la constatation que des achats ont été effectués sans facture ou ne ? vaststellingen dat aankopen zijn gebeurd zonder factuur of die niet
figurent pas dans la comptabilité, ce qui donne à penser que les in de boekhouding terug te vinden zijn en waaruit [...] vermoed kan
revenus n'ont pas davantage été déclarés; worden dat de inkomsten evenmin zijn aangegeven;
? la constatation de travail au noir et d'activités sur des lieux de ? vaststellingen van zwart werk en activiteiten op werkplaatsen die
travail manifestement non déclarés; blijkbaar niet zijn aangegeven;
? des renseignements reçus par l'administration et dont il ressort que ? inlichtingen die de administratie ontvangt en waaruit blijkt dat
des revenus n'ont pas été déclarés. Ces renseignements peuvent inkomsten niet zijn aangegeven. Deze inkomsten [lees : inlichtingen]
provenir de l'étranger, de dossiers d'autres contribuables ou kunnen komen uit het buitenland, uit dossiers van andere
d'organismes publics. Ils peuvent être arrivés spontanément à belastingplichtigen of verkregen van publieke instellingen. Die
l'administration ou avoir été demandés par l'administration; inlichtingen kunnen spontaan bij de administratie zijn terechtgekomen
of kunnen door de administratie zijn opgevraagd;
? discordance entre 2 exemplaires d'une même facture (ou note de ? discordantie tussen 2 exemplaren van een zelfde factuur (of
paiement): selon que l'on consulte cette facture chez le fournisseur betalingsnota) : naargelang men die factuur bij de leverancier dan wel
ou chez le client; bij de klant raadpleegt;
? discordances entre les offres, les factures, les bons de commande, ? discordanties tussen offertes, facturen, bestelbons,
les documents de transport,... qui ne peuvent être justifiées; transportdocumenten, ... die niet kunnen worden verantwoord;
? demande d'avantages fiscaux pour lesquels les travaux n'ont ? aanvraag van belastingvoordelen waarvoor de werken blijkbaar niet
manifestement pas été exécutés; zijn uitgevoerd;
? documents qui ont été signés par le travailleur et dont ressort une ? documenten die door de werknemer zijn ondertekend en waaruit een
rémunération supérieure à celle inscrite par l'employeur dans sa hogere vergoeding blijkt dan door de werkgever in zijn boekhouding is
comptabilité; opgenomen;
? inexactitudes importantes dans les différentes parties d'une facture ? belangrijke onjuistheden in de verschillende bestanddelen van een
(identité, nature de la prestation de services ou du bien fourni, factuur (identiteit, aard van geleverd goed of dienstprestatie, volume
volume prix, ...); prijs, ...);
? constatation, le jour d'un contrôle fiscal, d'une marge bénéficiaire ? vaststelling van een hogere winstmarge op de dag van een
supérieure à celle ressortant de la comptabilité pour les périodes belastingcontrole dan deze die blijkt uit de boekhouding voor de
imposables antérieures, et ce, alors que les conditions d'exploitation vorige belastbare tijdperken, en dit terwijl de exploitatievoorwaarden
n'ont pas changé; niet zijn gewijzigd;
? constatation d'une discordance entre les achats et ventes et les ? vaststelling waarbij de aankopen en verkopen niet corresponderen met
variations de stocks durant la même période; de voorraadwijzigingen tijdens dezelfde periode;
? facturation de livraisons ou de prestations de services qui n'ont ? facturatie van leveringen of dienstprestaties die niet zijn
pas été exécutées (fausses factures); uitgevoerd (valse facturen);
? livraisons ou prestations de services pour lesquelles aucune facture ? leveringen of dienstprestaties waarvoor geen facturen zijn gemaakt
n'a été établie ou reprise dans la comptabilité; of terug te vinden zijn in de boekhouding;
? constatation qu'au niveau des recettes, aucun récépissé ni pièce ? de vaststelling dat inzake ontvangsten geen enkel ontvangstbewijs of
contrôlable ne peut être présenté ou qu'un grand nombre d'entre eux controleerbaar stuk kan worden voorgelegd of dat ze in belangrijke
manquent; mate ontbreken;
? discordances entre les originaux et les doubles de récépissés; ? discordanties tussen de originele en dubbels van ontvangstbewijzen;
? constatation que des souches TVA n'ont pas été remises et que l'on ne peut démontrer l'inscription des recettes correspondantes dans la comptabilité; ? constatation qu'un compte bancaire est mentionné sur les documents utilisés dans le cadre d'une activité professionnelle, mais qu'il ne se retrouve pas dans la comptabilité ou dans les pièces justificatives; ? discordances non justifiées entre le chiffre d'affaires déclaré aux contributions directes et celui figurant sur la déclaration de TVA; ? discordances non justifiées entre les relevés salariaux et les salaires inscrits dans la comptabilité; ? le non-dépôt de déclarations; ? vaststellingen waarbij btw-kwitanties niet zijn verstrekt en de corresponderende ontvangsten niet in de boekhouding kan worden aangetoond; ? vaststelling dat een bankrekening vermeld staat op de documenten gebruikt in het kader van een beroepsactiviteit, maar dat die niet terug te vinden is in de boekhouding of tussen de bewijsstukken; ? niet verantwoorde discordanties tussen de aangegeven omzet voor de directe belastingen en deze voor de btw; ? niet verantwoorde discordanties tussen de loonopgaven en de geboekte lonen; ? het niet indienen van aangiftes;
? présentation d'une ' caisse négative '; ? het bereiken van een zogenaamde negatieve kas;
? ... ? ...
Il est clair que cette liste n'est pas exhaustive, et que de nouvelles Het is duidelijk dat dit geen beperkte lijst is, maar dat nieuwe
perspectives, techniques et constatations peuvent contribuer à inzichten, technieken en vaststellingen er toe kunnen leiden om deze
compléter cette liste. lijst verder aan te vullen.
Pour en rester au véritable objectif de la mesure, à savoir la lutte Om bij de werkelijke doelstelling van de maatregel te blijven,
contre la fraude fiscale, il y a également des cas qui sortent namelijk het bestrijden van belastingontduiking, zijn er ook gevallen
clairement du champ d'application de cette mesure. La liste qui suit die duidelijk buiten het toepassingsgebied van de maatregel vallen.
n'est pas non plus exhaustive : Ook dit is een niet beperkte lijst :
? erreurs dans les dépenses déductibles. Dépenses déductibles pour ? fouten in aftrekbare bestedingen. Aftrekbare bestedingen waarvoor
lesquelles les conditions ne sont manifestement pas réunies; blijkbaar de voorwaarden niet zijn vervuld.
? fautes d'écriture, de calcul et erreurs matérielles; ? erreurs dans les charges familiales; ? le simple fait qu'une déclaration a été introduite tardivement; ? fiches salariales qui n'ont pas été déclarées ou qui ne l'ont pas été correctement; ? des revenus certes déclarés mais dans une mauvaise rubrique; ? coûts pour lesquels une limitation de déduction n'a pas suffisamment ou pas du tout été appliquée; ? l'absence d'avantages de toute nature fixés de manière forfaitaire; ? problèmes d'interprétation juridique; ? schrijffouten, telfouten en materiële vergissingen; ? fouten in gezinslasten; ? het loutere feit dat een aangifte laattijdig is ingediend; ? loonfiches die niet of niet correct zijn aangegeven; ? inkomsten die weliswaar zijn aangegeven, maar onder een verkeerde rubriek; ? kosten waarvoor een aftrekbeperking niet of onvoldoende is toegepast; ? het ontbreken van voordelen van alle aard die op forfaitaire wijze worden bepaald; ? problemen met juridische interpretaties;
? ... » (Doc. parl., Chambre, 2010-2011, DOC 53-1208/007, pp. 13-16). La Cour a jugé qu'il s'ensuivait que la première hypothèse dans laquelle le législateur autorise l'administration à s'ingérer dans la vie privée des contribuables était délimitée avec suffisamment de précision pour permettre à ceux-ci de prévoir, avec l'aide, le cas échéant, d'une assistance juridique, les cas dans lesquels une demande de renseignements adressée à l'établissement financier dont ils sont les clients est justifiée par un indice de fraude fiscale dans leur chef. Le cas échéant, il appartiendrait au juge d'apprécier si les indices présentés par l'administration fiscale peuvent suffire à justifier l'ingérence dans la vie privée. B.12.4. Comme cela ressort des travaux préparatoires cités en B.9, le législateur a entendu se conformer à l'arrêt de la Cour n° 66/2013 du ? ... » (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC 53-1208/007, pp. 13-16). Het Hof heeft geoordeeld dat daaruit voortvloeit dat de eerste hypothese waarin de wetgever de administratie toestaat zich te mengen in het privéleven van de belastingplichtigen voldoende nauwkeurig is afgebakend om het die laatstgenoemden mogelijk te maken, in voorkomend geval met de hulp van juridische bijstand, te voorzien in welke gevallen een vraag om inlichtingen gericht aan de financiële instelling waarvan zij cliënt zijn, is verantwoord door een aanwijzing van belastingontduiking te hunnen aanzien. In voorkomend geval zou het aan de rechter staan om te beoordelen of de door de belastingadministratie voorgelegde aanwijzingen kunnen volstaan om de inmenging in het privéleven te verantwoorden. B.12.4. Zoals blijkt uit de parlementaire voorbereiding die in B.9 is vermeld, heeft de wetgever zich willen voegen naar het arrest nr.
16 mai 2013 en imposant une notification au contribuable également 66/2013 van 16 mei 2013 door een kennisgeving aan de
lorsque la demande de renseignements émane d'un Etat étranger. La belastingplichtige ook op te leggen wanneer de vraag om inlichtingen
uitgaat van een buitenlandse Staat. De bestreden bepaling verwijst
disposition attaquée renvoie à l'article 322, § 4, du CIR 1992 qui naar artikel 322, § 4, van het WIB 1992, dat bepaalt dat die vraag van
prévoit que cette demande de l'Etat étranger est assimilée à un indice de buitenlandse Staat wordt gelijkgesteld met een aanwijzing van
de fraude fiscale. La disposition attaquée, par le renvoi qu'elle belastingontduiking. De bestreden bepaling is, door de verwijzing die
opère à l'article 322, § 4, précité, est suffisamment précise pour zij maakt naar het voormelde artikel 322, § 4, voldoende nauwkeurig om
permettre au contribuable concerné de savoir dans quels cas un indice de betrokken belastingplichtige in staat te stellen te weten in welke
de fraude peut justifier une telle demande. gevallen een aanwijzing van belastingontduiking een dergelijke vraag
B.13. La disposition attaquée satisfait dès lors à l'exigence de kan verantwoorden.
prévisibilité de la loi requise par l'article 22 de la Constitution lu B.13. De bestreden bepaling voldoet bijgevolg aan de bij artikel 22
en combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits van de Grondwet in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees
Verdrag voor de rechten van de mens, opgelegde vereiste van
de l'homme. voorzienbaarheid van de wet.
B.14.1. La partie requérante soutient encore, dans le premier moyen, B.14.1. De verzoekende partij betoogt voorts, in het eerste middel,
que la disposition attaquée porte atteinte de manière disproportionnée dat de bestreden bepaling op onevenredige wijze afbreuk doet aan het
au droit au respect de la vie privée du contribuable concerné. recht op eerbiediging van het privéleven van de betrokken
Elle expose que dans la mesure où la notification au contribuable belastinplichtige. Zij zet uiteen dat in zoverre de kennisgeving aan de betrokken
concerné peut être postposée de 60 jours et où, en vertu de l'article belastingplichtige met 60 dagen kan worden uitgesteld en in zoverre,
7 de la directive 2011/16/UE, l'administration belge dispose d'un krachtens artikel 7 van de richtlijn 2011/16/EU, de Belgische
délai de six mois à dater de la demande d'informations de l'Etat administratie over een termijn van zes maanden beschikt, vanaf de
vraag om inlichtingen vanwege de buitenlandse Staat, om ze aan die
étranger, pour les lui communiquer, il pourrait s'écouler jusqu'à huit Staat te verstrekken, er tot acht maanden zou kunnen verlopen tussen
mois entre la demande de l'Etat étranger et la notification au de vraag van de buitenlandse Staat en de kennisgeving aan de
contribuable. belastingplichtige.
B.14.2. L'argumentation développée par la partie requérante repose sur B.14.2. De door de verzoekende partij uiteengezette argumentatie
une lecture manifestement erronée de la disposition attaquée. Comme berust op een klaarblijkelijk verkeerde lezing van de bestreden
l'indique le texte de la loi lui-même et ainsi que le confirment les bepaling. Hoewel de kennisgeving aan de betrokken belastingplichtige
travaux préparatoires cités en B.9, si la notification au contribuable
concerné peut être postposée de 60 jours dès le moment où l'Etat met 60 dagen kan worden uitgesteld vanaf het ogenblik waarop de
buitenlandse Staat de gevraagde inlichtingen ontvangt, moet die
étranger reçoit les informations demandées, elle doit en tout état de kennisgeving, zoals vermeld in de wettekst zelf en zoals bevestigd in
de in B.9 aangehaalde parlementaire voorbereiding, in elk geval
cause intervenir dans un délai maximum de 90 jours à compter de la gebeuren binnen een maximumtermijn van 90 dagen te rekenen vanaf de
demande de renseignements à l'établissement financier par vraag om inlichtingen aan de financiële instelling vanwege de
l'administration belge. Ce délai constitue dès lors le délai maximum Belgische administratie. Die termijn vormt bijgevolg de maximumtermijn
dans lequel des informations financières relatives au contribuable waarbinnen financiële inlichtingen met betrekking tot de
peuvent être communiquées sans qu'il puisse s'opposer à cette belastingplichtige kunnen worden medegedeeld zonder dat hij zich kan
communication et aux mesures qui pourraient en découler. Compte tenu verzetten tegen die mededeling en tegen de maatregelen die eruit
de ce que la demande de renseignements émane d'un Etat étranger, un zouden kunnen voortvloeien. Rekening houdend met het feit dat de vraag
tel délai n'est pas sans justification raisonnable par rapport à om inlichtingen uitgaat van een buitenlandse Staat, is een dergelijke
l'objectif poursuivi par le législateur. Il demeure, en outre, dans termijn niet zonder redelijke verantwoording ten opzichte van de door
de wetgever nagestreefde doelstelling. Hij blijft bovendien binnen de
les limites imposées par la directive 2011/16/UE précitée. door de voormelde richtlijn 2011/16/EU opgelegde grenzen.
B.15. Compte tenu de ce qui est dit en B.10.2 et B.11.5, le premier B.15. Rekening houdend met hetgeen in B.10.2 en B.11.5 is vermeld, is
moyen n'est pas fondé. het eerste middel niet gegrond.
B.16. La partie requérante prend un second moyen de la violation, par B.16. De verzoekende partij leidt een tweede middel af uit de
la disposition attaquée, des articles 10, 11 et 172 de la Constitution schending, door de bestreden bepaling, van de artikelen 10, 11 en 172
lus en combinaison avec l'article 14 de la Convention européenne des van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 14 van het Europees
droits de l'homme. Verdrag voor de rechten van de mens.
B.17.1. La partie requérante reproche tout d'abord à la disposition B.17.1. Allereerst verwijt de verzoekende partij de bestreden bepaling
attaquée sa formulation ambiguë quant au caractère cumulatif ou non de dubbelzinnige formulering ervan inzake het al dan niet cumulatieve
des conditions à remplir pour que la notification au contribuable karakter van de voorwaarden die dienen te worden vervuld opdat de
concerné puisse être opérée post factum. A son estime, il n'y aurait kennisgeving aan de betrokken belastingplichtige post factum kan
pas de rupture d'égalité entre les contribuables selon que la demande worden verricht. Volgens de verzoekende partij zou er geen verbreking
de renseignements émane de l'Etat belge ou d'un Etat étranger si les conditions énoncées par la disposition attaquée sont cumulatives et si la notification post factum est justifiée par des indices attestant la volonté du contribuable d'organiser son insolvabilité. B.17.2. Comme il est dit en B.10, il ne peut être dérogé à la simultanéité de la notification au contribuable concerné et de l'envoi de la demande de renseignements émanant d'un Etat étranger que lorsque les droits du Trésor sont en péril. Partant, les contribuables van gelijkheid onder de belastingplichtigen zijn naargelang de vraag om inlichtingen uitgaat van de Belgische Staat of van een buitenlandse Staat indien de voorwaarden uitgedrukt in de bestreden bepaling cumulatief zijn en indien de kennisgeving post factum verantwoord is door aanwijzingen waaruit de wil van de belastingplichtige om zijn onvermogen te organiseren blijkt. B.17.2. Zoals in B.10 is vermeld, kan slechts van de gelijktijdigheid van de kennisgeving aan de betrokken belastingplichtige en de verzending van de vraag om inlichtingen vanwege een buitenlandse Staat worden afgeweken wanneer de rechten van de Schatkist in gevaar zijn. Derhalve worden de betrokken belastingplichtigen op gelijke wijze
concernés sont traités de manière identique, que la demande de behandeld, ongeacht of de vraag om inlichtingen uitgaat van de
Belgische Staat dan wel van een buitenlandse Staat.
renseignements émane de l'Etat belge ou d'un Etat étranger. Met betrekking tot de verantwoording van de kennisgeving post factum
Quant à la justification de la notification post factum, comme il est verwijst de bestreden bepaling, zoals in B.12.4 is vermeld, naar
dit en B.12.4, la disposition attaquée renvoie à l'article 322, § 4, artikel 322, § 4, van het WIB 1992, dat bepaalt dat de vraag van de
du CIR 1992 qui prévoit que la demande de l'Etat étranger est buitenlandse Staat wordt gelijkgesteld met een aanwijzing van
assimilée à un indice de fraude fiscale. Ledit article 322, § 4, belastingontduiking. Het voormelde artikel 322, § 4, verwijst zelf
renvoie lui-même à son paragraphe 2 qui autorise l'administration naar paragraaf 2 ervan, die de Belgische belastingadministratie ertoe
fiscale belge à contraindre tout établissement financier à lui machtigt elke financiële instelling te dwingen haar inlichtingen te
transmettre des informations que cet établissement possède à propos bezorgen die die instelling bezit over een belastingplichtige ten
aanzien van wie de administratie over aanwijzingen van
d'un contribuable à l'égard duquel l'administration dispose d'indices belastingontduiking beschikt of zich voorneemt een beroep te doen op
de fraude fiscale ou envisage de recourir à l'article 341 du CIR 1992. Il n'existe dès lors pas de différence de traitement entre les contribuables selon que la demande de renseignements émane de l'Etat belge ou de l'Etat étranger, l'indice de fraude constituant le motif de la demande dans les deux cas. B.18.1. La partie requérante fait encore valoir que la disposition attaquée maintient une différence de traitement déraisonnable entre les contribuables concernés par une demande de renseignements émanant de l'Etat belge et ceux qui sont concernés par une demande émanant d'un Etat étranger. En effet, d'après la partie requérante, tandis que les premiers doivent être informés qu'une telle demande les concernant a été émise dans les 30 jours après l'envoi de la demande à l'établissement financier, un délai de huit mois pourrait s'écouler avant que le contribuable soit informé du fait qu'une demande le concernant a été déposée par un Etat étranger. B.18.2. Comme il est dit en B.14.2, l'argumentation développée par la partie requérante repose sur une lecture manifestement erronée de la disposition attaquée. La notification au contribuable concerné doit, en effet, intervenir dans un délai maximum de 90 jours à compter de la demande de renseignements à l'établissement financier par l'administration belge. Pour des motifs identiques à ceux qui ont été exposés dans ledit B.14.2, la différence de traitement entre les deux catégories de justiciables n'est pas sans justification raisonnable. B.19.1. La partie requérante allègue enfin l'existence d'une différence de traitement discriminatoire à l'égard des contribuables concernés par une demande de renseignements qui émane d'un Etat étranger en ce qu'ils ne bénéficieraient pas des mêmes garanties quant au contenu de la notification prévue par la disposition attaquée par rapport aux contribuables concernés par une demande de renseignements émanant de l'Etat belge. B.19.2. Pour les motifs qui ont été exposés en B.17.2, cette différence de traitement est inexistante. B.20. Le second moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour, compte tenu de ce qui est dit en B.10.2 et B.11.5, rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 16 juillet 2015. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président, artikel 341 van het WIB 1992. Er bestaat bijgevolg geen verschil in behandeling onder de belastingplichtigen naargelang de vraag om inlichtingen uitgaat van de Belgische Staat of van de buitenlandse Staat, aangezien de aanwijzing van belastingontduiking in beide gevallen de reden van de vraag vormt. B.18.1. De verzoekende partij voert voorts aan dat de bestreden bepaling een onredelijk verschil in behandeling handhaaft tussen de belastingplichtigen op wie een vraag om inlichtingen vanwege de Belgische Staat betrekking heeft, en diegenen op wie een vraag vanwege een buitenlandse Staat betrekking heeft. Terwijl de eersten binnen de 30 dagen na het verzenden van de vraag aan de financiële instelling ervan op de hoogte moeten worden gebracht dat een dergelijke vraag die op hen betrekking heeft, is geformuleerd, zou, volgens de verzoekende partij, immers een termijn van acht maanden kunnen voorbijgaan vooraleer de belastingplichtige op de hoogte wordt gebracht van het feit dat een vraag die op hem betrekking heeft, door een buitenlandse Staat is ingediend. B.18.2. Zoals is vermeld in B.14.2, berust de door de verzoekende partij uiteengezette argumentatie op een klaarblijkelijk verkeerde lezing van de bestreden bepaling. De kennisgeving aan de betrokken belastingplichtige dient immers te gebeuren binnen een maximumtermijn van 90 dagen te rekenen vanaf de vraag om inlichtingen aan de financiële instelling vanwege de Belgische administratie. Om dezelfde redenen als die welke in B.14.2 zijn vermeld, is het verschil in behandeling tussen de beide categorieën van rechtzoekenden niet zonder redelijke verantwoording. B.19.1. De verzoekende partij voert voorts het bestaan aan van een discriminerend verschil in behandeling voor de belastingplichtigen op wie een vraag om inlichtingen betrekking heeft die uitgaat van een buitenlandse Staat, in zoverre zij niet dezelfde waarborgen zouden genieten met betrekking tot de inhoud van de kennisgeving waarin is voorzien bij de bestreden bepaling, ten opzichte van de belastingplichtigen op wie een vraag om inlichtingen vanwege de Belgische Staat betrekking heeft. B.19.2. Om de redenen die in B.17.2 zijn uiteengezet, is het verschil in behandeling onbestaand. B.20. Het tweede middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof, rekening houdend met hetgeen in B.10.2 en B.11.5 is vermeld, verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 16 juli 2015. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^