Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 85/2015 du 11 juin 2015 Numéro du rôle : 5869 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 2bis du titre préliminaire du Code de procédure pénale et 2, 1°, de la loi-programme du 27 décembre 2006, posé(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De (...)"
Extrait de l'arrêt n° 85/2015 du 11 juin 2015 Numéro du rôle : 5869 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 2bis du titre préliminaire du Code de procédure pénale et 2, 1°, de la loi-programme du 27 décembre 2006, posé(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De (...) Uittreksel uit arrest nr. 85/2015 van 11 juni 2015 Rolnummer 5869 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 2bis van de voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering en 2, 1°, van de programmawet van 27 december 20(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 85/2015 du 11 juin 2015 Uittreksel uit arrest nr. 85/2015 van 11 juni 2015
Numéro du rôle : 5869 Rolnummer 5869
En cause : la question préjudicielle relative aux articles 2bis du In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 2bis van de
titre préliminaire du Code de procédure pénale et 2, 1°, de la voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering en 2, 1°, van de
loi-programme (II) du 27 décembre 2006, posée par la Cour d'appel de programmawet (II) van 27 december 2006, gesteld door het Hof van
Liège. Beroep te Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt du 20 février 2014 en cause du ministère public contre U.K. Bij arrest van 20 februari 2014 in zake het openbaar ministerie tegen
U.K. en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 3 ingekomen op 3 maart 2014, heeft het Hof van Beroep te Luik de
mars 2014, la Cour d'appel de Liège a posé la question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« Les articles 2bis du titre préliminaire du Code de procédure pénale « Schenden artikel 2bis van de voorafgaande titel van het Wetboek van
et 2, 1°, de la loi-programme du 27 décembre 2006 interprétés en tant, strafvordering en artikel 2, 1°, van de programmawet van 27 december
pour le premier, qu'il oblige les cours et tribunaux à procéder à la 2006, in die zin geïnterpreteerd, voor het eerste artikel, dat het de
désignation d'un mandataire ad hoc dès l'instant où il existe un hoven en rechtbanken ertoe verplicht een lasthebber ad hoc aan te
conflit d'intérêts et, pour le second, que les honoraires de ce wijzen zodra er een belangenconflict bestaat en, voor het tweede
mandataire ad hoc, généralement avocat, doivent être qualifiés comme artikel, dat de erelonen van die lasthebber ad hoc, meestal een
advocaat, moeten worden aangemerkt als verweerkosten die niet kunnen
frais de défense non susceptibles d'être inclus dans les frais de worden opgenomen in de gerechtskosten in strafzaken, de artikelen 10
justice répressive violent-ils les articles 10 et 11 de la en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6.3, onder c),
Constitution lus en combinaison avec l'article 6, 3c, de la Convention van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, aangezien, in
européenne des droits de l'homme dès lors qu'en cas de défaillance het geval waarin de vervolgde rechtspersoon financieel in gebreke
financière de la personne morale poursuivie, le mandataire ad hoc blijft, de lasthebber ad hoc die door de hoven en rechtbanken is
désigné par les cours et tribunaux pour assurer la défense pénale de aangewezen om de strafrechtelijke verdediging van die persoon te
cette personne ne pourra obtenir une intervention à charge de l'Etat verzekeren, geen tegemoetkoming ten laste van de Staat zal kunnen
alors que les honoraires des autres mandataires de justice sont, en verkrijgen, terwijl de erelonen van de andere gerechtelijke
règle, pris en charge par l'Etat ou que le législateur a mis en place lasthebbers in de regel ten laste worden genomen door de Staat of
un système subsidiaire pour parer l'insolvabilité de la personne terwijl de wetgever een aanvullend systeem heeft ingevoerd om het
protégée assurant de la sorte une juste et adéquate rémunération des hoofd te bieden aan de insolvabiliteit van de beschermde persoon,
waardoor aldus een billijke en adequate vergoeding van de door de
prestations accomplies par le mandataire de justice ? ». gerechtelijke lasthebber verrichte prestaties wordt verzekerd ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. Tel qu'il a été inséré par l'article 12 de la loi du 4 mai 1999 B.1.1. Zoals het bij artikel 12 van de wet van 4 mei 1999 « tot
« instaurant la responsabilité pénale des personnes morales », invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van
l'article 2bis du titre préliminaire du Code de procédure pénale rechtspersonen » is ingevoegd, bepaalt artikel 2bis van de
dispose : voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering :
« Lorsque les poursuites contre une personne morale et contre la « Ingeval de strafvordering tegen een rechtspersoon en tegen degene
personne habilitée à la représenter sont engagées pour des mêmes faits die bevoegd is om de rechtspersoon te vertegenwoordigen, wordt
ou des faits connexes, le tribunal compétent pour connaître de ingesteld wegens dezelfde of samenhangende feiten, wijst de rechtbank
l'action publique contre la personne morale désigne, d'office ou sur die bevoegd is om kennis te nemen van de strafvordering tegen de
requête, un mandataire ad hoc pour la représenter ». rechtspersoon, ambtshalve of op verzoekschrift, een lasthebber ad hoc
aan om deze te vertegenwoordigen ».
Le juge a quo interprète cette disposition en ce sens qu'elle De verwijzende rechter interpreteert die bepaling in die zin dat zij
contraint le juge à désigner un mandataire ad hoc dès qu'existe un de rechter ertoe dwingt een lasthebber ad hoc aan te wijzen zodra er
conflit d'intérêts entre la personne morale et la personne habilitée à een belangenconflict bestaat tussen de rechtspersoon en de persoon die
la représenter. ertoe is gemachtigd hem te vertegenwoordigen.
B.1.2. Cette disposition vise en effet, selon les travaux B.1.2. Volgens de parlementaire voorbereiding strekt die bepaling
préparatoires, à répondre à la question de savoir comment une personne immers ertoe een antwoord te geven op de vraag hoe een rechtspersoon
morale peut comparaître lorsque ses représentants sont eux-mêmes cités kan verschijnen, wanneer zijn vertegenwoordigers tevens in eigen naam
en leur nom propre (Doc. parl., Chambre, 1998-1999, n° 2093/5, p. 42) worden gedagvaard (Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. 2093/5, p. 42), en
de moeilijkheden op te lossen die voortvloeien uit het
et à résoudre les difficultés résultant du conflit d'intérêts pouvant belangenconflict dat kan ontstaan wanneer die rechtspersoon en zijn
surgir lorsque cette personne morale et ses représentants sont l'une vertegenwoordigers beiden worden vervolgd (Parl. St., Senaat,
et les autres poursuivis (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/6, 1998-1999, nr. 1-1217/6, p. 74). De aanwijzing van een lasthebber ad
p. 74). La désignation d'un mandataire ad hoc vise donc à « garantir hoc strekt dus ertoe « een onafhankelijke verdediging van de
une défense autonome de la personne morale » (Cass., 4 octobre 2011, rechtspersoon te waarborgen » (Cass., 4 oktober 2011, Arr. Cass.,
Pas., 2011, n° 519). 2011, nr. 519).
En B.7 de son arrêt n° 190/2006 du 5 décembre 2006, la Cour a jugé : In B.7 van zijn arrest nr. 190/2006 van 5 december 2006 heeft het Hof
« La désignation d'un mandataire ad hoc aurait des effets geoordeeld : « De aanwijzing van een lasthebber ad hoc zou onevenredige gevolgen
disproportionnés si elle privait systématiquement la personne morale hebben indien zij de rechtspersoon stelselmatig de mogelijkheid zou
de la possibilité de choisir son représentant. Tel n'est pas le cas en ontnemen zijn vertegenwoordiger te kiezen. Dat is te dezen niet het
l'espèce puisque l'article 2bis permet à la personne morale elle-même geval, vermits artikel 2bis de rechtspersoon toestaat zelf die
de demander cette désignation par requête et qu'elle peut proposer au aanwijzing bij verzoekschrift te vragen en hij zijn lasthebber ad hoc
juge son mandataire ad hoc ». aan de rechter kan voorstellen ».
Par ailleurs, « le mandataire ad hoc choisit librement le conseil de Daarenboven « [kiest] de lasthebber ad hoc [...] vrij de raadsman van
la personne morale » qu'il est chargé de représenter (Cass., 4 octobre de rechtspersoon » die hij dient te vertegenwoordigen (Cass., 4
2011, précité). oktober 2011, voormeld).
B.1.3. La proposition à l'origine de la loi du 4 mai 1999 précitée B.1.3. Het voorstel dat aan de oorsprong van de voormelde wet van 4
prévoyait qu'en cas de conflit d'intérêts, « le tribunal désigne un mei 1999 ligt, voorzag erin dat « de rechtbank een gerechtelijke
mandataire de justice pour représenter la personne morale » (Doc. lasthebber [aanwijst] om de rechtspersoon te vertegenwoordigen » in
geval van een belangenconflict (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr.
parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/1, p. 17). Il fut toutefois décidé 1-1217/1, p. 17). Er werd evenwel beslist om de uitdrukking «
de substituer à l'expression « mandataire de justice » l'expression « gerechtelijk lasthebber » te vervangen door de uitdrukking «
mandataire ad hoc » afin d'éviter « une confusion [...] du fait que lasthebber ad hoc » teneinde « verwarring [te vermijden], aangezien de
l'avocat pourrait, lui aussi, être considéré comme un mandataire de advocaat ook als een gerechtelijk lasthebber zou kunnen worden
justice » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/6, p. 75). Il fut beschouwd » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/6, p. 75). Er
encore souligné « qu'un mandataire de justice est désigné dans le werd eveneens beklemtoond « dat een gerechtelijk lasthebber wordt
cadre d'un acte judiciaire » et que « cela ne relève pas de la aangewezen in het kader van een gerechtelijke handeling » en dat « dit
compétence d'un avocat » (ibid.). [...] niet onder de bevoegdheid van de advocaat [valt] » (ibid.).
B.1.4. L'article 2 de la loi-programme (II) du 27 décembre 2006 B.1.4. Artikel 2 van de programmawet (II) van 27 december 2006 bepaalt
dispose : :
« Les frais de justice comprennent les frais engendrés par : « De gerechtskosten omvatten de kosten veroorzaakt door :
1° toute procédure pénale dans la phase d'information, d'instruction, 1° elke strafrechtspleging in de fase van het opsporingsonderzoek, het
de jugement; gerechtelijk onderzoek, de uitspraak;
[...] ». [...] ».
Le juge a quo interprète cette disposition en ce sens que les De verwijzende rechter interpreteert die bepaling in die zin dat de
honoraires du mandataire ad hoc doivent être considérés comme des erelonen van de lasthebber ad hoc als verweerkosten moeten worden
frais de défense non susceptibles d'être inclus dans les frais de beschouwd die niet in de in die bepaling bedoelde gerechtskosten in
justice répressive visés par cette disposition. strafzaken kunnen worden opgenomen.
B.2.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité des deux B.2.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid van
dispositions en cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution, die twee in het geding zijnde bepalingen met de artikelen 10 en 11 van
combinés avec l'article 6.3, c), de la Convention européenne des de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6.3, c), van het
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre de lasthebber
droits de l'homme, en ce que le mandataire ad hoc, désigné d'office ad hoc, die ambtshalve is aangewezen door de strafrechter, het
par le juge pénal, doit supporter la défaillance financière de la financieel in gebreke blijven van de rechtspersoon die hij
personne morale qu'il représente, sans pouvoir requérir l'intervention vertegenwoordigt, moet dragen, zonder om de tegemoetkoming van de
de l'Etat, « alors que les honoraires des autres mandataires de Staat te kunnen verzoeken, « terwijl de erelonen van de andere
justice sont, en règle, pris en charge par l'Etat ou que le gerechtelijke lasthebbers in de regel ten laste worden genomen door de
législateur a mis en place un système subsidiaire pour parer Staat of terwijl de wetgever een aanvullend systeem heeft ingevoerd om
l'insolvabilité » de leur débiteur. het hoofd te bieden aan de insolvabiliteit » van hun schuldenaar.
B.2.2. Le Conseil des ministres estime que la question préjudicielle B.2.2. De Ministerraad is van mening dat de prejudiciële vraag
est irrecevable au motif qu'elle ne précise ni les catégories de onontvankelijk is om reden dat noch de categorieën van gerechtelijke
mandataires de justice auxquels le mandataire ad hoc devrait être comparé, ni la base légale en vertu de laquelle leurs honoraires seraient pris en charge par l'Etat ou garantis par le biais d'un système subsidiaire destiné à pallier l'insolvabilité de la personne représentée. B.2.3. Le contrôle des normes législatives au regard des articles 10 et 11 de la Constitution qui est confié à la Cour exige que la catégorie de personnes dont la discrimination est alléguée fasse l'objet d'une comparaison pertinente avec une autre catégorie. S'il est vrai que le juge a quo omet d'indiquer, dans le dispositif de lasthebbers met wie de lasthebber ad hoc zou moeten worden vergeleken, noch de wettelijke basis krachtens welke hun erelonen door de Staat ten laste zouden worden genomen of zouden worden gewaarborgd via een aanvullend systeem dat ertoe is bestemd de insolvabiliteit van de vertegenwoordigde persoon te ondervangen, erin worden gepreciseerd. B.2.3. De aan het Hof toevertrouwde toetsing van wettelijke normen aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet vereist dat de categorie van personen ten aanzien van wie een mogelijke discriminatie wordt aangevoerd, het voorwerp uitmaakt van een pertinente vergelijking met een andere categorie. Weliswaar laat de verwijzende rechter na in het dictum van zijn
sa décision de renvoi, les catégories précises de mandataires de verwijzingsbeslissing de precieze categorieën van gerechtelijke
justice qu'il convient de comparer au mandataire ad hoc, il peut lasthebbers die met de lasthebber ad hoc moeten worden vergeleken, aan
cependant être déduit des motifs de sa décision que le statut du te wijzen, toch kan uit de motieven ervan worden afgeleid dat het
mandataire ad hoc doit être, plus particulièrement, comparé avec le statuut van de lasthebber ad hoc meer in het bijzonder moet worden
statut du tuteur ad hoc, du curateur de faillite ou du médiateur de vergeleken met het statuut van de voogd ad hoc, van de
dettes. B.2.4. Par ailleurs, lorsqu'une violation du principe d'égalité et de faillissementscurator of van de schuldbemiddelaar. B.2.4. Daarenboven, wanneer een schending van het beginsel van
non-discrimination est alléguée en combinaison avec un autre droit gelijkheid en niet-discriminatie wordt aangevoerd, in samenhang
fondamental garanti par la Constitution ou par une disposition de gelezen met een ander grondrecht dat in de Grondwet of in een
droit international, ou découlant d'un principe général du droit, la internationaalrechtelijke bepaling is gewaarborgd, of uit een algemeen
catégorie de personnes pour lesquelles ce droit fondamental est violé rechtsbeginsel voortvloeit, dient de categorie van personen voor wie
doit être comparée à la catégorie de personnes envers lesquelles ce dat grondrecht wordt geschonden, te worden vergeleken met de categorie
droit fondamental est garanti. van personen ten opzichte van wie dat grondrecht wordt gewaarborgd.
B.2.5. Compte tenu de ce qui précède et dès lors que le juge a quo B.2.5. Rekening houdend met het voorgaande en aangezien de verwijzende
indique les dispositions qui, à son estime, constituent le siège de la rechter de bepalingen aangeeft die volgens hem ten grondslag liggen
différence de traitement alléguée, il n'est pas nécessaire qu'il aan het aangevoerde verschil in behandeling, is het niet noodzakelijk
précise de surcroît les dispositions en vertu desquelles les dat hij daarenboven preciseert krachtens welke bepalingen de
catégories qui sont comparées au mandataire ad hoc disposent d'un categorieën die met de lasthebber ad hoc worden vergeleken, over een
statut particulier. bijzonder statuut beschikken.
B.2.6. L'exception d'irrecevabilité soulevée par le Conseil des B.2.6. De door de Ministerraad opgeworpen exceptie van
ministres est rejetée. niet-ontvankelijkheid wordt verworpen.
B.3.1. Il appartient en règle au juge a quo d'interpréter les B.3.1. Het staat in de regel aan de verwijzende rechter om de
dispositions qu'il applique, sous réserve d'une lecture manifestement bepalingen die hij toepast te interpreteren, onder voorbehoud van een
erronée des dispositions en cause. kennelijk verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepalingen.
B.3.2. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la B.3.2. In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, houdt de
simple circonstance que le juge a quo considère que l'article 2 de la loutere omstandigheid dat de verwijzende rechter van oordeel is dat
loi-programme (II) du 27 décembre 2006 n'est pas applicable au litige artikel 2 van de programmawet (II) van 27 december 2006 niet op het
pendant devant le juge a quo ne signifie pas qu'il ne peut constituer voor de verwijzende rechter hangende geschil van toepassing is, niet
le siège de la différence de traitement en cause. La question in dat het niet ten grondslag kan liggen aan het in het geding zijnde
préjudicielle porte en effet précisément sur le point de savoir si, en verschil in behandeling. De prejudiciële vraag betreft immers net de
ce qu'elle exclut les honoraires du mandataire ad hoc de son champ vraag of die bepaling, in zoverre de erelonen van de lasthebber ad hoc
d'application, cette disposition est constitutionnelle. daarin van het toepassingsgebied ervan worden uitgesloten, grondwettig
B.4. Dans l'exposé des motifs du projet devenu la loi-programme (II) is. B.4. In de memorie van toelichting bij het wetsontwerp dat de
du 27 décembre 2006, il fut précisé : programmawet (II) van 27 december 2006 is geworden, werd gepreciseerd
« Les dispositions du présent chapitre visent à donner un fondement : « De bepalingen van dit hoofdstuk strekken ertoe een wettelijke
légal aux frais de justice en matière répressive et assimilée. grondslag te verlenen aan de gerechtskosten in strafzaken en de
daarmee gelijkgestelde zaken.
[...] [...]
Les dispositions se bornent à donner une base légale aux frais de De bepalingen zijn vrij kort en verlenen enkel een wettelijke
justice mis à charge du budget du SPF Justice et à la commission des grondslag aan de gerechtskosten ten laste van het budget van de FOD
frais de justice. [...] Justitie en aan de commissie voor de gerechtskosten. [...]
[...] [...]
L'article 2 reprend tout type de procédure concerné par la matière. Il Artikel 2 betreft elke soort rechtspleging die tot gerechtskosten
s'agit d'une définition générale, ce qui permet d'appréhender les aanleiding kan geven. Het gaat om een algemene omschrijving, zodat
éventuelles évolutions législatives. tegemoet kan worden gekomen aan eventuele wetgevende ontwikkelingen.
[...] [...]
Il sera renvoyé à un arrêté royal dans lequel seront prévus de manière Een en ander zal worden behandeld in een koninklijk besluit waarin op
énumérative les frais de justice, la procédure de paiement et la enumeratieve wijze in de gerechtskosten en in de betalings- en
procédure de recouvrement » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC inningsprocedure wordt voorzien » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC
51-2774/001, pp. 3, 6 et 7). 51-2774/001, pp. 3, 6 en 7).
L'exposé des motifs justifia l'article 2 de cette loi de la manière In de memorie van toelichting werd artikel 2 van die wet als volgt
suivante : verantwoord :
« Cet article énonce les frais de justice. « In dit artikel worden de gerechtskosten uiteengezet.
Comme il a été précisé dans l'exposé général des motifs, cette Zoals in de algemene memorie van toelichting is gesteld, geldt deze
définition inclut les frais de justice en matière répressive, les omschrijving voor de gerechtskosten in strafzaken, de kosten voor het
frais d'intervention d'office du parquet, les frais liés à optreden van het parket van ambtswege en de kosten die volgen uit de
l'assistance judiciaire. rechtsbijstand.
Cette liste des frais de justice, la tarification ainsi que la Deze lijst van gerechtskosten, de tarifering, alsook de betalings- en
procédure de paiement et de recouvrement sera explicitée dans l'arrêté inningsprocedure zullen nader worden toegelicht in het koninklijk
royal. besluit.
Pour donner suite à l'observation du Conseil d'Etat, on répète que le Om gevolg te geven aan de opmerkingen van de Raad van State, wordt
concept des frais de justice utilisé dans ce cadre est délibérément herhaald dat het begrip gerechtskosten in dit kader bewust ruim wordt
large. La loi définit bien les frais de justice, c'est-à-dire les gebruikt. De wet definieert wel de gerechtskosten, dit wil zeggen de
frais engendrés par la procédure; l'arrêté royal ' Règlement général ' kosten die ontstaan door de procedure; het koninklijk besluit '
(article 6 du projet) à prendre, va les énumérer, c'est-à-dire donner Algemeen reglement ' (artikel 6 van het ontwerp) dat nog dient
un contenu matériel précis à cette définition générale. Cet arrêté opgesteld te worden, zal ze opsommen, dit wil zeggen een nauwkeurige
omschrijving geven aan deze algemene definitie. Dit besluit zal aan de
sera soumis à confirmation parlementaire. parlementaire bevestiging voorgelegd worden.
En matière de rapport entre les procédures pénale et civile, en Wat het verband betreft tussen de strafrechtelijke en de burgerlijke
réalité, il convient de distinguer : procedures, moet in werkelijkheid volgend onderscheid gemaakt worden :
a) les frais de justice au sens strict : a) de gerechtskosten in de strikte zin :
dit zijn de kosten die ontstaan door de strafrechterlijke procedure,
ce sont ceux générés par les procédures pénales, définis sub 1°, ainsi omschreven sub 1°, evenals de bijgevoegde gerechtskosten, met name
que des frais de justice annexes, ceux générés par l'intervention deze die voortvloeien uit de onmiddellijke tussenkomst van het parket,
directe du parquet, dans une procédure de nature civile ou in een burgerlijke procedure of in handelszaken. Zij kunnen de harde
commerciale. Ceux-ci peuvent former le noyau dur des frais de justice; kern vormen van de gerechtskosten;
b) des frais assimilés aux frais de justice : b) de kosten gelijkgesteld met gerechtskosten :
ce second groupe comprend les frais générés par les procédures où deze tweede groep zijn de kosten die voortvloeien uit de procedure
intervient une partie, bénéficiant de l'assistance judiciaire, au wanneer een partij gerechtelijke bijstand geniet. Hier is de
profit de celle-ci. Ici l'objectif est de garantir la gratuité, dans doelstelling om de kosteloosheid te waarborgen in geval van
le domaine de l'assistance judiciaire (définition des 5° et 6°). gerechtelijke bijstand (definitie van 5° en 6°). De doelstelling is
L'objectif est clair : garantir la gratuité de la procédure au profit duidelijk : de kosteloosheid van de procedure waarborgen ten voordele
des bénéficiaires de l'assistance judiciaire et la méthode est de van degene die gerechtelijke bijstand geniet en de werkwijze bestaat
s'appuyer sur le dispositif budgétaire existant. Cette gratuité erin zich te steunen op het bestaande budgettaire dispositief. Deze
s'étend aux expertises et autres frais de justice, ainsi qu'au conseil kosteloosheid heeft betrekking op expertises en andere gerechtskosten,
technique » (ibid., pp. 8-9). evenals op de technische bijstand » (ibid., pp. 8-9).
Au cours des débats en commission du Sénat, il fut souligné par la Tijdens de debatten in de Senaatscommissie werd door de minister
beklemtoond dat « de rechtsplegingsvergoedingen, erelonen, enz. [...]
ministre que l'article 2 de la loi-programme précitée « ne couvre pas niet onder » artikel 2 van de voormelde programmawet vallen (Parl.
les indemnités de procédure, les honoraires, etc. » (Doc. parl.,
Sénat, 2006-2007, n° 3-1987/4, p. 7). St., Senaat, 2006-2007, nr. 3-1987/4, p. 7).
Par ailleurs, il fut précisé : Daarenboven werd gepreciseerd :
« En ce qui concerne la question de savoir si une dépense entre dans « Wat het probleem betreft of uitgaven al dan niet gerechtskosten
la notion de frais de justice, la ministre pense que cette question ne zijn, denkt de minister dat die vraag slechts uiterst zelden zal
se posera que très rarement. En matière répressive, les mesures sont worden gesteld. In strafzaken worden de maatregelen door een
ordonnées par un magistrat du ministère public ou du siège en vue magistraat van het openbaar ministerie of door een zittend magistraat
d'établir la vérité judiciaire. Cela vise par exemple l'expertise, les gelast om de gerechtelijke waarheid aan het licht te brengen. Dat gaat
écoutes téléphoniques, le recours à un interprète, la traduction, etc. bijvoorbeeld over het deskundigenonderzoek, de telefoontaps, het
» (ibid.). beroep doen op een tolk, de vertaling, enz. » (ibid.).
B.5.1. Le juge a quo appelle tout d'abord la Cour à comparer le statut B.5.1. De verwijzende rechter verzoekt het Hof allereerst het statuut
du mandataire ad hoc avec celui du tuteur ad hoc, lequel peut être van de lasthebber ad hoc te vergelijken met dat van de voogd ad hoc,
désigné par le juge afin de représenter un mineur ou un majeur die door de rechter kan worden aangewezen om een minderjarige of een
incapable de manifester sa volonté, à défaut de représentant légal ou wilsonbekwame meerderjarige te vertegenwoordigen, bij gebrek aan een
en cas d'opposition d'intérêt (voy. notamment les articles 331sexies, wettelijke vertegenwoordiger of in geval van tegengestelde belangen
378, § 1er, et 404 du Code civil). (zie met name de artikelen 331sexies, 378, § 1, en 404 van het
Burgerlijk Wetboek).
B.5.2. A la différence du mandataire ad hoc, le tuteur ad hoc exerce B.5.2. In tegenstelling tot de lasthebber ad hoc oefent de voogd ad
sa fonction à titre gratuit. Il ne perçoit dès lors aucun honoraire hoc zijn functie kosteloos uit. Hij krijgt dan ook geen ereloon dat
qu'il conviendrait de garantir pour le cas où la personne physique zou moeten worden gewaarborgd voor het geval dat de natuurlijke
qu'il représente serait impécunieuse. persoon die hij vertegenwoordigt, onvermogend zou zijn.
B.5.3. Il s'ensuit que les situations du mandataire ad hoc et du B.5.3. Daaruit volgt dat de situaties van de lasthebber ad hoc en van
tuteur ad hoc ne sont pas comparables au regard de la nécessité de de voogd ad hoc niet vergelijkbaar zijn ten aanzien van de noodzaak om
protéger leurs honoraires en cas de défaillance de la personne qu'ils hun erelonen te beschermen in het geval waarin de persoon die zij
représentent. vertegenwoordigen, in gebreke blijft.
Quant à l'argument, soulevé par certaines parties, selon lequel Wat betreft het door bepaalde partijen opgeworpen argument volgens
l'intervention de l'avocat, désigné par le tuteur ad hoc pour assurer hetwelk het optreden van de advocaat, die door de voogd ad hoc is
la défense en justice du mineur ou de la personne incapable, pourrait aangewezen om de verdediging in rechte van de minderjarige of van de
onbekwaam verklaarde persoon te verzekeren, ten laste zou kunnen
être prise en charge par l'aide juridique de deuxième ligne, à la worden genomen via de juridische tweedelijnsbijstand, in tegenstelling
différence de l'intervention de l'avocat choisi par le mandataire ad tot het optreden van de advocaat die door de lasthebber ad hoc van de
hoc de la personne poursuivie pénalement, la Cour relève qu'il s'agit strafrechtelijk vervolgde persoon is gekozen, merkt het Hof op dat het
d'une extension de la portée de la question préjudicielle. Or, il om een uitbreiding van de draagwijdte van de prejudiciële vraag gaat.
n'appartient pas aux parties devant le juge a quo de modifier la Het staat echter niet aan de partijen voor de verwijzende rechter om
question posée à la Cour. de aan het Hof gestelde vraag te wijzigen.
B.6.1. Afin d'assurer le paiement de ses honoraires, le curateur d'une B.6.1. Om de betaling van zijn erelonen te verzekeren, geniet de
faillite bénéficie du privilège des frais de justice prévu par curator van een faillissement het in artikel 17 van de hypotheekwet
l'article 17 de la loi hypothécaire du 16 décembre 1851. Par ailleurs, van 16 december 1851 bedoelde voorrecht van de gerechtskosten.
l'article 666 du Code judiciaire dispose que « lorsque l'actif d'une Daarenboven bepaalt artikel 666 van het Gerechtelijk Wetboek dat «
wanneer vermoed wordt dat het actief van een faillissement
faillite est présumé insuffisant pour couvrir les premiers frais de ontoereikend zal zijn om de eerste vereffeningskosten te dekken, [...]
liquidation, le juge saisi ordonne, d'office ou à la requête du de rechter voor wie de zaak aanhangig is, ambtshalve of op verzoek van
curateur, la gratuité de la procédure ». Enfin, lorsque l'actif d'une de curator de kosteloze rechtspleging [beveelt] ». Ten slotte, wanneer
faillite est insuffisant, les honoraires du curateur peuvent être het actief van een faillissement ontoereikend is, kunnen de erelonen
taxés à charge de l'Etat. van de curator worden begroot ten laste van de Staat.
B.6.2. Le médiateur de dettes bénéficie, lui aussi, du privilège des B.6.2. Ook de schuldbemiddelaar geniet het voorrecht van de
frais de justice prévu à l'article 17 de la loi hypothécaire. En gerechtskosten waarin in artikel 17 van de hypotheekwet is voorzien.
outre, il peut faire appel au Fonds de traitement du surendettement Bovendien kan hij een beroep doen op het Fonds ter bestrijding van de
afin de garantir le paiement de ses honoraires en cas de remise totale overmatige schuldenlast teneinde de betaling van zijn erelonen te
waarborgen in geval van totale kwijtschelding van schulden of indien
de dettes ou s'il est prévu « une remise de dettes en capital » mais wordt voorzien in « een kwijtschelding van schulden in kapitaal » maar
alors « seulement dans la mesure où il est justifié de l'impossibilité dan « enkel mits wordt gerechtvaardigd dat de verzoeker in de
pour le requérant de payer les honoraires dans un délai raisonnable » onmogelijkheid verkeert de honoraria binnen een redelijke termijn te
(article 1675/19, § 2, du Code judiciaire). betalen » (artikel 1675/19, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek).
B.6.3. Le curateur ou le médiateur de dettes prend en compte, non B.6.3. De curator of de schuldbemiddelaar houdt niet alleen rekening
seulement les intérêts du failli ou du débiteur médié, mais aussi met de belangen van de gefailleerde of van de schuldenaar die
notamment les intérêts de la masse des créanciers. En outre, schuldbemiddeling heeft genoten, maar met name ook met de belangen van
l'exercice de la fonction de curateur et de médiateur de dettes est de gezamenlijke schuldeisers. Bovendien wordt de uitoefening van de
soumis à des conditions d'aptitude professionnelle. Leur activité est functie van curator en van schuldbemiddelaar aan voorwaarden inzake
encore soumise à un contrôle judiciaire et leurs honoraires font beroepsbekwaamheid onderworpen. Hun activiteit wordt eveneens
onderworpen aan een rechterlijke controle en hun erelonen maken het
l'objet d'un barème fixé par arrêté royal. voorwerp uit van een bij koninklijk besluit vastgesteld barema.
Ces caractéristiques distinguent le curateur de faillite et le Die kenmerken onderscheiden de faillissementscurator en de
médiateur de dettes du mandataire ad hoc, qui ne doit pas satisfaire à schuldbemiddelaar van de lasthebber ad hoc, die niet aan vooraf
des conditions d'aptitude professionnelle prédéterminées, ne bepaalde voorwaarden inzake beroepsbekwaamheid moet voldoen, enkel de
représente que les intérêts de la personne morale poursuivie, ne doit belangen van de vervolgde rechtspersoon vertegenwoordigt, geen
pas rendre compte au juge qui l'a désigné et fixe librement ses verantwoording moet afleggen aan de rechter die hem heeft aangewezen
honoraires. en zijn erelonen vrij bepaalt.
B.6.4. De surcroît, le curateur et le médiateur de dettes B.6.4. Bovendien treden de curator en de schuldbemiddelaar
respectievelijk pas op na het vonnis van faillietverklaring of na het
n'interviennent respectivement qu'après le jugement déclaratif de vonnis waarbij de vordering tot het verkrijgen van een collectieve
faillite ou qu'après le jugement déclarant admissible la demande schuldenregeling toelaatbaar wordt verklaard. Daaruit volgt dat zij,
visant à obtenir un règlement collectif de dettes. Il s'ensuit que, vanaf het begin van hun opdracht, worden geconfronteerd met het
dès l'entame de leur mission, ils sont confrontés à la défaillance financieel in gebreke blijven van de gefailleerde of van de
financière du failli ou du débiteur médié. Il n'en va pas de même du schuldenaar die schuldbemiddeling heeft genoten. Hetzelfde geldt niet
mandataire ad hoc qui n'est pas nécessairement appelé à représenter voor de lasthebber ad hoc die niet noodzakelijkerwijs een
une personne morale en difficulté financière. rechtspersoon in financiële moeilijkheden dient te vertegenwoordigen.
B.7. Compte tenu des différences entre, d'une part, le statut du B.7. Rekening houdend met de verschillen tussen, enerzijds, het
mandataire ad hoc et, d'autre part, le statut du curateur ou du statuut van de lasthebber ad hoc en, anderzijds, het statuut van de
médiateur de dettes, il n'est pas déraisonnable de ne pas avoir prévu, curator of van de schuldbemiddelaar, is het niet onredelijk dat voor
au profit du mandataire ad hoc, un mécanisme analogue à ceux décrits de lasthebber ad hoc niet is voorzien in een mechanisme dat analoog is
en B.6.1 et B.6.2, permettant de lui garantir le paiement de ses aan die welke in B.6.1 en B.6.2 zijn beschreven en dat het mogelijk
honoraires en cas de défaillance de la personne morale qu'il maakt hem de betaling van zijn erelonen te waarborgen in het geval
représente. B.8. Il est encore demandé à la Cour si l'absence de tout mécanisme waarin de rechtspersoon die hij vertegenwoordigt, in gebreke blijft.
B.8. Aan het Hof wordt eveneens gevraagd of het gebrek aan enig
garantissant au mandataire ad hoc le paiement de ses honoraires est mechanisme dat de lasthebber ad hoc de betaling van zijn erelonen
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés waarborgt, bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
avec l'article 6.3, c), de la Convention européenne des droits de in samenhang gelezen met artikel 6.3, c), van het Europees Verdrag
l'homme. Dès lors que les catégories de personnes en cause sont celle voor de rechten van de mens. Aangezien de in het geding zijnde
dont ce droit fondamental serait violé et celle à laquelle ce droit categorieën van personen die zijn van wie dat grondrecht zou zijn
geschonden en die voor wie dat grondrecht is gewaarborgd, betreft het
fondamental est garanti, il s'agit de catégories comparables. La Cour vergelijkbare categorieën. Het Hof dient derhalve na te gaan of de in
doit dès lors vérifier si la mesure en cause instaure une différence het geding zijnde maatregel een verschil in behandeling invoert en
de traitement et constitue, pour une catégorie de personnes, une voor een categorie van personen een aantasting uitmaakt van hun recht
atteinte à leur droit au procès équitable garanti par l'article 6 de op een eerlijk proces dat door artikel 6 van het voormelde Verdrag
la Convention précitée. wordt gewaarborgd.
B.9.1. L'article 6.3, de la Convention européenne des droits de B.9.1. Artikel 6.3 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
l'homme dispose : mens bepaalt :
« Eenieder, die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, heeft ten
« Tout accusé a droit notamment à : minste de volgende rechten :
[...] [...]
c) se défendre lui-même ou avoir l'assistance d'un défenseur de son c) zichzelf te verdedigen of de bijstand te hebben van een raadsman
choix et, s'il n'a pas les moyens de rémunérer un défenseur, pouvoir naar zijn keuze, of, indien hij niet over voldoende middelen beschikt
être assisté gratuitement par un avocat d'office, lorsque les intérêts om een raadsman te bekostigen, kosteloos door een toegevoegd advocaat
de la justice l'exigent; te kunnen worden bijgestaan, indien het belang van de rechtspraak dit eist;
[...] ». [...] ».
B.9.2. La question préjudicielle ne concerne ni le droit de la B.9.2. De prejudiciële vraag betreft noch het recht van de
personne morale poursuivie pénalement à obtenir l'assistance gratuite strafrechtelijk vervolgde rechtspersoon op het verkrijgen van de
kosteloze bijstand van een advocaat om hem te verdedigen, noch de
d'un avocat pour la défendre, ni l'éventuelle prise en charge par eventuele tenlasteneming van de kosten en erelonen van die advocaat
l'Etat des frais et honoraires de cet avocat. door de Staat.
B.10. Il s'ensuit que la lecture combinée des articles 10 et 11 de la B.10. Daaruit volgt dat de combinatie van de artikelen 10 en 11 van de
Constitution avec l'article 6.3, c), de la Convention européenne des Grondwet met artikel 6.3, c), van het Europees Verdrag voor de rechten
droits de l'homme ne permet pas d'aboutir à une conclusion différente. van de mens niet tot een andere conclusie kan leiden.
B.11. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.11. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Les articles 2bis du titre préliminaire du Code de procédure pénale et Artikel 2bis van de voorafgaande titel van het Wetboek van
2, 1°, de la loi-programme (II) du 27 décembre 2006 ne violent pas les strafvordering en artikel 2, 1°, van de programmawet (II) van 27
articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec december 2006 schenden niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al
l'article 6.3, c), de la Convention européenne des droits de l'homme. dan niet in samenhang gelezen met artikel 6.3, c), van het Europees
Verdrag voor de rechten van de mens.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 11 juin 2015. op 11 juni 2015.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^