← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 63/2015 du 21 mai 2015 Numéro du rôle : 5873 En cause : le recours
en annulation des articles 2, 7 et 8 de la loi du 1 er juillet 2013 modifiant la loi
de principes du 12 janvier 2005 concernant l'administratio La Cour constitutionnelle, composée
des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...)"
Extrait de l'arrêt n° 63/2015 du 21 mai 2015 Numéro du rôle : 5873 En cause : le recours en annulation des articles 2, 7 et 8 de la loi du 1 er juillet 2013 modifiant la loi de principes du 12 janvier 2005 concernant l'administratio La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...) | Uittreksel uit arrest nr. 63/2015 van 21 mei 2015 Rolnummer : 5873 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2, 7 en 8 van de wet van 1 juli 2013 tot wijziging van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen e Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 63/2015 du 21 mai 2015 | Uittreksel uit arrest nr. 63/2015 van 21 mei 2015 |
Numéro du rôle : 5873 | Rolnummer : 5873 |
En cause : le recours en annulation des articles 2, 7 et 8 de la loi | In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2, 7 en 8 van |
du 1er juillet 2013 modifiant la loi de principes du 12 janvier 2005 | de wet van 1 juli 2013 tot wijziging van de basiswet van 12 januari |
concernant l'administration pénitentiaire ainsi que le statut | 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de |
juridique des détenus, introduit par l'ASBL « Ligue des Droits de l'Homme ». | gedetineerden, ingesteld door de vzw « Ligue des Droits de l'Homme ». |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de |
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. |
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée | Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. |
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, | Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 6 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 6 maart 2014 |
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 10 maart | |
mars 2014 et parvenue au greffe le 10 mars 2014, l'ASBL « Ligue des | 2014, heeft de vzw « Ligue des Droits de l'Homme », bijgestaan en |
Droits de l'Homme », assistée et représentée par Me M. Nève, avocat au | vertegenwoordigd door Mr. M. Nève, advocaat bij de balie te Luik, en |
barreau de Liège, et Me V. van der Plancke, avocat au barreau de | Mr. V. van der Plancke, advocaat bij de balie te Brussel, beroep tot |
Bruxelles, a introduit un recours en annulation des articles 2, 7 et 8 | vernietiging ingesteld van de artikelen 2, 7 en 8 van de wet van 1 |
de la loi du 1er juillet 2013 modifiant la loi de principes du 12 | juli 2013 tot wijziging van de basiswet van 12 januari 2005 |
janvier 2005 concernant l'administration pénitentiaire ainsi que le | betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de |
statut juridique des détenus (publiée au Moniteur belge du 6 septembre | gedetineerden (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 6 |
2013, deuxième édition). | september 2013, tweede editie). |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Le recours en annulation porte sur les articles 2, 7 et 8 de la | B.1. Het beroep tot vernietiging heeft betrekking op de artikelen 2, 7 |
loi du 1er juillet 2013 « modifiant la loi de principes du 12 janvier | en 8 van de wet van 1 juli 2013 « tot wijziging van de basiswet van 12 |
2005 concernant l'administration pénitentiaire ainsi que le statut | januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van |
juridique des détenus » (ci-après : la loi du 1er juillet 2013). | de gedetineerden » (hierna : de wet van 1 juli 2013). |
Tels qu'ils ont été modifiés respectivement par ces articles 2, 7 et | Zoals respectievelijk gewijzigd bij die artikelen 2, 7 en 8, bepalen |
8, les articles 84, 130 et 132 de la loi de principes précitée | de artikelen 84, 130 en 132 van de voormelde basiswet : |
disposent : « Art. 84.§ 1er. Le directeur veille à l'attribution du travail |
« Art. 84.§ 1. De directeur staat in voor de toewijzing van de in de |
disponible dans la prison aux détenus qui en ont fait la demande. | gevangenis beschikbare arbeid aan de gedetineerden die om arbeid |
Cette demande doit être actée dans un formulaire établi par le Roi. | verzocht hebben. Dit verzoek wordt opgetekend in een door de Koning |
vastgesteld formulier. | |
§ 2. Le travail attribué ne peut porter atteinte à la dignité du | § 2. De toegewezen arbeid mag de waardigheid van de gedetineerde niet |
détenu ni présenter le caractère d'une sanction disciplinaire. | aantasten en mag evenmin het karakter hebben van een disciplinaire bestraffing. |
§ 3. L'attribution du travail aux condamnés tient compte du plan de | § 3. Bij de toewijzing van arbeid aan veroordeelden wordt rekening |
détention individuel visé au titre IV, chapitre II. | gehouden met het in titel IV, hoofdstuk II bedoelde individueel |
detentieplan. | |
§ 4. Le travail mis à disposition en prison ne fait pas l'objet d'un | § 4. De in de gevangenis beschikbaar gestelde arbeid maakt niet het |
contrat de travail au sens de la loi du 3 juillet 1978 relative aux | voorwerp uit van een arbeidsovereenkomst in de zin van de wet van 3 |
contrats de travail. ». | juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten ». |
« Art. 130.Sont considérés comme infractions disciplinaires de la |
« Art. 130.Worden beschouwd als tuchtrechtelijke inbreuken van de |
seconde catégorie : 1° la prolifération d'injures à l'égard de personnes se trouvant dans la prison; 2° le non-respect des dispositions prévues par le règlement d'ordre intérieur; 3° le refus d'obtempérer aux injonctions et aux ordres du personnel de la prison; 4° la présence non autorisée dans un espace en dehors du délai admis ou dans un espace pour lequel aucun droit d'accès n'a été accordé; 5° les contacts non réglementaires avec un codétenu ou avec une personne étrangère à la prison, à l'exception de l'infraction | tweede categorie : 1° het beledigen van personen die zich in de gevangenis bevinden; 2° het niet naleven van de door het huishoudelijk reglement voorgeschreven bepalingen; 3° het geen gevolg geven aan de aanmaningen en de bevelen van het personeel van de gevangenis; 4° het zich zonder toelating bevinden in een ruimte buiten de toegestane tijdsperiode of in een ruimte die men niet gerechtigd is te betreden; 5° het op onregelmatige wijze communiceren met een medegedetineerde of een persoon vreemd aan de gevangenis, met uitzondering van de in |
disciplinaire mentionnée à l'article 129, 9°; | artikel 129, 9°, vermelde tuchtrechtelijke inbreuk; |
6° le fait de ne pas maintenir ou de ne pas maintenir suffisamment | 6° het niet of onvoldoende rein houden van de verblijfsruimte en de |
l'espace de séjour et des espaces communs en état de propreté, ou le | gemeenschappelijke lokalen of het bevuilen van terreinen; |
fait de souiller des terrains; | |
7° le fait d'occasionner des nuisances sonores qui entravent le bon | 7° het veroorzaken van lawaaihinder die het goede verloop van de |
déroulement des activités de la prison. ». | activiteiten van de gevangenis verstoort ». |
« Art. 132.Quelle que soit la nature de l'infraction disciplinaire, |
« Art. 132.Ongeacht de aard van de tuchtrechtelijke inbreuk kunnen de |
les sanctions disciplinaires suivantes peuvent être infligées : | volgende tuchtsancties worden opgelegd : |
1° la réprimande avec inscription dans le registre des sanctions | 1° berisping met inschrijving in het in artikel 146 bedoelde register |
disciplinaires vise à l'article 146; | voor tuchtsancties; |
2° la restriction ou la privation, pour une durée maximale de trente | 2° beperking of ontzegging, voor een maximumduur van dertig dagen, van |
jours, du droit de se procurer certains objets à la cantine, à | het recht om in de kantine bepaalde voorwerpen aan te schaffen, met |
l'exception des articles de toilette et du nécessaire pour la correspondance; | uitzondering van toiletartikelen en artikelen voor briefwisseling; |
3° l'isolement (dans l'espace de séjour attribué au détenu), selon les | 3° afzondering in de aan de gedetineerde toegewezen verblijfsruimte, |
modalités prévues à la section IV ci-après, pour une durée maximale de | zoals hierna in afdeling IV nader bepaald, voor een maximumduur van |
quinze jours en cas d'infraction de la seconde catégorie; | dertig dagen voor een inbreuk van de eerste categorie en voor een |
4° l'enfermement en cellule de punition, selon les modalités prévues à | maximumduur van vijftien dagen voor een inbreuk van de tweede categorie; |
la section III ci-après, pour une durée maximale de neuf jours en cas | 4° opsluiting in een strafcel, zoals hierna in afdeling III nader |
d'infraction de la première catégorie et pour une durée maximale de | bepaald, voor een maximumduur van negen dagen voor een inbreuk van de |
trois jours en cas d'infraction de la seconde catégorie; | eerste categorie en voor een maximumduur van drie dagen voor een |
Cette sanction peut être infligée pour une durée maximale de quatorze | inbreuk van de tweede categorie; Deze sanctie kan voor een maximumduur van veertien dagen worden |
jours en cas de prise d'otage ». | opgelegd in geval van gijzelneming ». |
Quant au premier moyen | Ten aanzien van het eerste middel |
B.2. L'article 84, § 4 précité, inséré par l'article 2 de la loi du 1er | B.2. Het voormelde artikel 84, § 4, ingevoegd bij artikel 2 van de wet |
juillet 2013, prévoit que le travail mis à disposition en prison ne | van 1 juli 2013, bepaalt dat de in de gevangenis ter beschikking |
fait pas l'objet d'un contrat de travail au sens de la loi du 3 | gestelde arbeid niet het voorwerp uitmaakt van een arbeidsovereenkomst |
juillet 1978 relative aux contrats de travail. | in de zin van de wet van 3 juli 1978 betreffende de |
Selon la partie requérante, cette disposition violerait les articles | arbeidsovereenkomsten. |
10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 23 de | Volgens de verzoekende partij zou die bepaling de artikelen 10 en 11 |
celle-ci, en ce qu'elle exclut le travail pénitentiaire de la | van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 23 |
protection attachée à la qualification de contrat de travail, sans | ervan, schenden in zoverre zij de penitentiaire arbeid uitsluit van de |
prévoir de protection équivalente. | bescherming die is verbonden aan de kwalificatie als |
arbeidsovereenkomst, zonder in een gelijkwaardige bescherming te | |
B.3. Le Conseil des ministres soutient que les détenus exerçant un | voorzien. B.3. De Ministerraad voert aan dat de gedetineerden die penitentiaire |
travail pénitentiaire et les travailleurs salariés ne constituent pas | arbeid verrichten en de werknemers geen vergelijkbare categorieën |
des catégories comparables, et ce en considération des articles 81 à | vormen, en zulks gelet op de artikelen 81 tot 86 van de voormelde |
86 de la loi de principes, précitée, du 12 janvier 2005 « concernant | basiswet van 12 januari 2005 « betreffende het gevangeniswezen en de |
l'administration pénitentiaire ainsi que le statut juridique des | rechtspositie van de gedetineerden » (hierna : de basiswet), waarin de |
détenus » (ci-après : la loi de principes), qui fixent le contenu et | inhoud van en de verplichtingen die inherent zijn aan de penitentiaire |
les obligations inhérentes au travail pénitentiaire. | arbeid, worden vastgelegd. |
Il y a dès lors lieu d'examiner si les détenus exerçant un travail | Derhalve dient te worden onderzocht of de gedetineerden die |
pénitentiaire et les travailleurs salariés constituent des catégories | penitentiaire arbeid verrichten en de werknemers categorieën vormen |
suffisamment comparables au regard du régime juridique encadrant le | die voldoende vergelijkbaar zijn ten aanzien van de rechtsregeling die |
travail des uns et des autres. | van toepassing is op het werk van de enen en de anderen. |
B.4. L'exposé des motifs mentionne : | B.4. De memorie van toelichting vermeldt : |
« L'article 84 de la loi est complété de manière à affirmer clairement | « Artikel 84 van de wet wordt aangevuld teneinde duidelijk te stellen |
qu'aucun contrat de travail au sens de la loi de 1978 n'est conclu | dat geen arbeidsovereenkomst in de zin van de wet van 1978 gesloten |
avec les détenus qui exécutent un travail pénitentiaire. En effet, le | wordt met gedetineerden die penitentiaire arbeid uitvoeren. Immers, |
fait qu'il y ait une obligation dans le chef de l'administration de | het feit dat er in hoofde van de penitentiaire administratie een |
mettre les détenus au travail contredit l'idée même de relation | verplichting bestaat om de gedetineerden te werk te stellen gaat in |
contractuelle, laquelle implique une volonté libre des contractants. | tegen het principe zelf van een contractuele relatie, wat een |
Sur le plan opérationnel, l'assimilation à un vrai contrat de travail, | wilsvrijheid van de contractanten impliceert. Op het operationele vlak |
avec toutes les conséquences que cela implique (charge de travail | zou de gelijkstelling met een echte arbeidsovereenkomst, met alle |
administratif, montant des rétributions,...), aboutirait à une | gevolgen die dat impliceert (administratieve werklast, bedrag van de |
impossibilité de mettre encore des détenus au travail. Il est donc | vergoedingen,...), leiden tot de onmogelijkheid om gedetineerden te |
préférable, comme c'est le cas en France par exemple, que ce principe | werk te stellen. Het is dan ook verkieslijk om, net zoals dit het |
figure de manière explicite dans la législation. | geval is in Frankrijk, dit expliciet in de wetgeving te verankeren. |
Afin de donner suite aux remarques du Conseil d'Etat, il convient de | Gevolg gevend aan de opmerkingen van de Raad van State wordt er op |
renvoyer au fait que la réglementation qui régit le travail | gewezen dat de regelgeving die de penitentiaire arbeid beheerst, terug |
pénitentiaire se trouve dans la loi de Principes elle-même, dans les | te vinden is in de Basiswet zelf, in de koninklijke besluiten die |
arrêtés royaux en cours d'élaboration et dans les règlements d'ordre | voorbereid worden en in de huishoudelijke reglementen die door de |
intérieur qui ont été approuvés par la ministre. L'élaboration de | minister van Justitie goedgekeurd zijn. Bij het uitwerken van deze |
cette réglementation a pris en compte les Règles pénitentiaires | regelgeving werd rekening gehouden met de European Prison Rules. In |
européennes. Dans l'attente de l'arrêté royal relatif aux accidents du | afwachting van het koninklijk besluit omtrent arbeidsongevallen in de |
travail dans les prisons, un système d'indemnisation basé sur l'équité | gevangenissen wordt ten aanzien van gedetineerden die het slachtoffer |
est d'application aux détenus victimes d'un accident du travail, ce | zijn van een werkongeval toepassing gemaakt van een vergoedingssysteem |
système est décrit par une série de circulaires. Enfin, la | dat gebaseerd is op de billijkheid, welk voorzien is in een aantal |
réglementation fédérale sur le bien-être au travail est d'application | ministeriële omzendbrieven. Ten slotte is de federale regelgeving |
au travail pénitentiaire » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC | betreffende welzijn op het werk van toepassing op de penitentiaire |
53-2744/001, pp. 5-6). | arbeid » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2744/001, pp. 5-6). |
Le Conseil d'Etat a observé en ce qui concerne l'article 2 attaqué : | De Raad van State heeft met betrekking tot de bestreden bepaling opgemerkt : |
« [...] Dès lors que l'article 81 de la loi de principes accorde au | « [...] Nu bij artikel 81 van de Basiswet aan de gedetineerde een |
détenu un droit à participer au travail disponible en prison, et qu'il | |
est par conséquent permis de douter de l'existence d'un élément | recht wordt toegekend om deel te nemen aan de in de gevangenis |
intentionnel chez l'employeur, la disposition en projet n'est pas critiquable. Il apparaît en outre que la Cour européenne des droits de l'homme (ci-après : Cour eur. D.H.) laisse une très grande liberté d'appréciation aux Etats pour déterminer si et, le cas échéant, dans quelle mesure, les détenus doivent être soumis à des règles de droit social. Aucune obligation de prévoir un contrat de travail pour les détenus effectuant du travail pénitentiaire ne peut être déduite de la Convention européenne des droits de l'homme (ci-après : C.E.D.H.). Rien ne s'oppose par conséquent à éliminer l'imprécision actuelle au sujet de la qualification juridique du travail pénitentiaire, comme le | beschikbare arbeid, en bijgevolg kan worden getwijfeld aan het voorhanden zijn van het wilselement in hoofde van de werkgever, is die ontworpen bepaling niet voor kritiek vatbaar. Daarenboven lijkt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna : EHRM) aan de staten een zeer ruime beoordelingsvrijheid toe te kennen bij de beoordeling of en eventueel in welke mate gedetineerden aan sociaalrechtelijke regelingen dienen te worden onderworpen. Uit het Europees Verdrag over de rechten van de mens (hierna : EVRM) kan geen plicht worden afgeleid om voor gedetineerden in een arbeidsovereenkomst te voorzien wanneer zij gevangenisarbeid verrichten. Er bestaat derhalve geen enkel bezwaar tegen het wegwerken van de bestaande onduidelijkheid omtrent de juridische kwalificatie van de |
fait l'article 84, § 4, en projet. | gevangenisarbeid in de zin van het ontworpen artikel 84, § 4. |
Cette disposition n'apporte cependant pas encore de réponse à la | Door die bepaling wordt evenwel nog geen duidelijkheid verschaft over |
question de savoir quelle est alors la nature juridique du rapport de | de vraag wat dan wel het rechtskarakter is van de rechtsverhouding |
droit entre l'autorité pénitentiaire et le détenu lorsque celui-ci | tussen de penitentiaire overheid en de gedetineerde wanneer deze |
effectue un travail en prison, ni à celle de savoir quelle législation | laatste arbeid verricht in de gevangenis, noch over de vraag welke |
sur le travail autre que la loi du 3 juillet 1978 s'applique au | andere arbeidswetgeving dan de wet van 3 juli 1978 van toepassing is |
travail pénitentiaire » (ibid., p. 14). | op de gevangenisarbeid » (ibid., p. 14). |
B.5. L'examen des particularités du travail pénitentiaire par rapport | B.5. Het onderzoek van de specifieke kenmerken van de penitentiaire |
au travail salarié conduit à constater que le premier se distingue | arbeid ten opzichte van de arbeid in loondienst leidt ertoe vast te |
substantiellement du second, en particulier sous l'angle de certaines | stellen dat de eerste zich wezenlijk onderscheidt van de tweede, in |
het bijzonder vanuit het oogpunt van bepaalde regels voor de | |
modalités de formation de la relation de travail, des objectifs | totstandkoming van de arbeidsrelatie, van het doel van de arbeid in de |
assignés au travail en milieu pénitentiaire, ainsi que des | gevangenissen, alsook van de specifieke omstandigheden en |
circonstances et contraintes spécifiques de ce travail. | moeilijkheden van die arbeid. |
B.6.1. En ce qui concerne tout d'abord la formation de la relation de | B.6.1. Wat allereerst de totstandkoming van de arbeidsrelatie betreft, |
travail, il y a lieu de relever que, en vertu de l'article 81 de la | dient erop te worden gewezen dat, krachtens artikel 81 van de |
loi de principes, le détenu a le droit de participer au travail | basiswet, de gedetineerde het recht heeft om deel te nemen aan de in |
disponible dans la prison; l'article 82 de la même loi prévoit que | de gevangenis beschikbare arbeid; artikel 82 van dezelfde wet bepaalt |
l'administration pénitentiaire veille à l'offre ou à la possibilité | dat de penitentiaire administratie zorg ervoor draagt dat arbeid |
d'un travail, avec pour finalités celles que précise cette même | beschikbaar gesteld wordt of beschikbaar gesteld kan worden voor de in |
disposition; enfin, l'article 84, § 1er, précise que le directeur veille à l'attribution du travail disponible dans la prison aux détenus qui en ont fait la demande. Ces dispositions ont pour effet de conférer au détenu désireux de travailler un droit au travail, dans les limites du « travail disponible » au sein de l'établissement pénitentiaire. B.6.2. En ce qui concerne ensuite les objectifs assignés par le législateur au travail en milieu pénitentiaire, l'article 82, précité, de la loi de principes précise que ce travail doit permettre aux | die bepaling vermelde doeleinden; in artikel 84, § 1, wordt ten slotte gepreciseerd dat de directeur instaat voor de toewijzing van de in de gevangenis beschikbare arbeid aan de gedetineerden die om arbeid verzocht hebben. Die bepalingen hebben tot gevolg aan de gedetineerde die wil werken een recht op arbeid te verlenen, binnen de grenzen van de in de strafinrichting « beschikbare arbeid ». B.6.2. Wat vervolgens de doelstellingen betreft die de wetgever heeft beoogd met de arbeid in de gevangenissen, wordt in het voormelde artikel 82 van de basiswet gepreciseerd dat die arbeid de gedetineerden de mogelijkheid moet bieden « om zinvol hun detentietijd |
détenus « de donner un sens à la détention, de préserver, renforcer ou | door te brengen, om na hun invrijheidstelling de geschiktheid tot een |
d'acquérir l'aptitude à exercer après leur libération une activité | bestaansactiviteit te behouden, te bevorderen of te verwerven, om hun |
assurant leur subsistance, d'adoucir leur détention, d'assumer des | detentie te verzachten, om verantwoordelijkheden op te nemen, in |
responsabilités, le cas-échéant, vis-à-vis de leurs proches parents et | voorkomend geval ten aanzien van hun naastbestaanden en de |
des victimes, et, s'il y a lieu, de payer intégralement ou | slachtoffers en om, zo daartoe grond bestaat, met het oog op herstel |
partiellement des dettes dans la perspective d'une réparation ou de | of met het oog op re-integratie, schulden geheel of gedeeltelijk af te |
leur réinsertion ». | betalen ». |
La plupart de ces objectifs sont propres au travail en milieu | Het grootste gedeelte van die doelstellingen is eigen aan de arbeid in |
pénitentiaire. Tel est le cas de l'objectif de réinsertion | de gevangenissen. Dat is het geval voor de doelstelling van de |
herinschakeling in het beroepsleven van de gedetineerde na zijn | |
professionnelle du détenu après sa libération. Tel est également le | invrijheidstelling. Dat is eveneens het geval, zo daartoe grond |
cas, s'il y a lieu, de l'objectif de réparation du tort causé aux | bestaat, voor de doelstelling van herstel van de aan de slachtoffers |
victimes, assigné au travail effectué par le détenu, en ce que cet | berokkende schade, die verband houdt met de door de gedetineerde |
objectif est visé dans le plan de détention individuel prévu par | verrichte arbeid, in zoverre die doelstelling wordt beoogd in het |
l'article 38 de la loi de principes : ce plan de détention contient en | individueel detentieplan waarin is voorzien in artikel 38 van de |
effet « une esquisse [...] des activités axées sur la réparation du | basiswet : dat detentieplan bevat immers « een schets [...], van de |
activiteiten die op herstel gericht zijn, [van] de schade die de | |
tort causé aux victimes » ainsi que des « propositions d'activités | slachtoffers opgelopen hebben » alsook « voorstellen van activiteiten |
auxquelles le détenu participera, telles que : 1° le travail | waaraan de veroordeelde zal deelnemen, zoals : 1° in het kader van de |
disponible ou à mettre à sa disposition dans le cadre de l'exécution | strafuitvoering beschikbare of beschikbaar te stellen arbeid; ». |
de la peine; ». B.6.3. En ce qui concerne les circonstances dans lesquelles le travail | B.6.3. De omstandigheden waarin de arbeid in de gevangenissen |
en milieu pénitentiaire se déroule, celles-ci sont largement | verloopt, zijn sterk afhankelijk van verschillende elementen die eigen |
tributaires d'éléments propres à cet environnement. Au premier rang de | zijn aan die omgeving. Hierbij gaat het in de eerste plaats om de |
ceux-ci figurent les contraintes d'ordre et de sécurité au sein de la | eisen inzake orde en veiligheid in de gevangenis, die invloed kunnen |
prison, lesquelles sont de nature à interférer dans l'offre et les | hebben op het aanbod en de omstandigheden van de arbeid. Hetzelfde |
conditions de travail. Il en va de même du rythme des prestations de | geldt voor het ritme van de arbeidsprestaties, dat afhankelijk is van |
travail, conditionné par la situation personnelle du détenu : par | de persoonlijke situatie van de gedetineerde : bijvoorbeeld het |
exemple l'extraction pour comparution devant une juridiction, | weghalen om te verschijnen voor een rechterlijke instantie, de |
transfert de prison ou suspension du travail pendant l'exécution d'une | overbrenging naar een andere gevangenis of de opschorting van de |
sanction disciplinaire. De même, les caractéristiques de chaque | arbeid tijdens de uitvoering van een tuchtsanctie. De eigen kenmerken |
établissement pénitentiaire, tels les locaux disponibles ou le | van elke strafinrichting, zoals de beschikbare lokalen of het |
personnel susceptible d'encadrer le travail des détenus, peuvent être | personeel dat de arbeid van de gedetineerden kan begeleiden, kunnen |
de nature à interférer dans l'offre, la nature ou les conditions de ce | eveneens invloed hebben op het arbeidsaanbod, op de aard of op de |
travail. | omstandigheden van die arbeid. |
B.6.4. Enfin, il y a lieu de prendre également en compte certaines | B.6.4. Ten slotte dient eveneens rekening te worden gehouden met |
contraintes, qualifiées d'opérationnelles lors des travaux | bepaalde beperkingen die tijdens de parlementaire voorbereiding als |
préparatoires, telles que la charge de travail administratif et les | operationeel werden aangemerkt, zoals de administratieve werklast en |
minima de rémunération, qu'impliquerait l'assimilation du travail | de minimumlonen die de gelijkstelling van de penitentiaire arbeid met |
pénitentiaire à celui visé par la loi du 3 juillet 1978 (Doc. parl., | de in de wet van 3 juli 1978 beoogde arbeid zou impliceren (Parl. St., |
Chambre, 2012-2013, DOC 53-2744/001, p. 5). Il suffit de constater que | Kamer, 2012-2013, DOC 53-2744/001, p. 5). Het volstaat terzake vast te |
ces contraintes seraient de nature à rendre plus difficile la mise au | stellen dat zij op zijn minst de tewerkstelling van de gedetineerden |
travail des détenus. | moeilijker kunnen maken. |
B.7. Il résulte de ce qui précède que les détenus exerçant un travail | B.7. Uit het voorgaande volgt dat de gedetineerden die penitentiaire |
pénitentiaire se trouvent dans une situation trop éloignée de celle | arbeid verrichten zich in een situatie bevinden die ver is verwijderd |
dans laquelle se trouvent les travailleurs salariés pour que les | van die waarin de werknemers zich bevinden opdat de eersten met de |
premiers puissent être utilement comparés aux seconds en ce qui | tweeden op nuttige wijze kunnen worden vergeleken wat betreft de |
concerne le régime juridique encadrant le travail des uns et des | rechtsregeling die van toepassing is op de arbeid van de enen en de |
autres (CEDH, grande chambre, 7 juillet 2011, Stummer, §§ 93 à 95). | anderen (vgl. EHRM, grote kamer, 7 juli 2011, Stummer t. Oostenrijk, §§ 93-95). |
B.8. Le premier moyen n'est pas fondé. | B.8. Het eerste middel is niet gegrond. |
Quant au deuxième moyen | Ten aanzien van het tweede middel |
B.9. Selon la partie requérante, l'article 130, 2°, de la loi de | B.9. Volgens de verzoekende partij zou artikel 130, 2°, van de |
principes, tel qu'il a été modifié par l'article 7 de la loi attaquée, | basiswet, zoals gewijzigd bij artikel 7 van de bestreden wet, artikel |
violerait l'article 22 de la Constitution, lu en combinaison avec | 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce | Europees Verdrag voor de rechten van de mens, schenden, in zoverre het |
qu'il érige en infraction disciplinaire de seconde catégorie le | niet naleven van de door het huishoudelijk reglement voorgeschreven |
non-respect des dispositions prévues par le règlement d'ordre | bepalingen daarin als tuchtrechtelijke inbreuk van de tweede categorie |
intérieur. | wordt aangemerkt. |
La partie requérante limite toutefois ses critiques au fait que, en | De verzoekende partij beperkt echter haar kritiek tot het feit dat, |
assimilant le non-respect du règlement d'ordre intérieur à une | door het niet naleven van het huishoudelijk reglement gelijk te |
infraction disciplinaire de la seconde catégorie, la disposition | stellen met een tuchtrechtelijke inbreuk van de tweede categorie, de |
attaquée expose le détenu - et ce pour n'importe quelle violation du | bestreden bepaling de gedetineerde - en dat voor om het even welke |
règlement d'ordre intérieur - aux sanctions d'isolement ou | schending van het huishoudelijk reglement - blootstelt aan de sancties |
d'enfermement en cellule de punition prévues respectivement par | van afzondering of opsluiting in een strafcel, waarin respectievelijk |
l'article 132, 3° et 4°, de la loi de principes, ou encore à la | is voorzien bij artikel 132, 3° en 4°, van de basiswet, of nog aan de |
privation ou à la restriction des contacts avec des visiteurs | ontzegging of beperking van de omgang met bezoekers van buiten de |
extérieurs à la prison, prévue par l'article 133, 3°, de la même loi. | gevangenis, waarin is voorzien bij artikel 133, 3°, van dezelfde wet. |
Aux deux premières de ces sanctions sont associées, respectivement, la | Aan de eerste twee van die sancties zijn respectievelijk verbonden de |
limitation du droit de visite aux « personnes extérieures à la prison | beperking van het bezoekrecht tot « de in artikel 59, § 1, bedoelde |
visées à l'article 59, § 1er » - soit les parents proches et le | personen van buiten de gevangenis » - dat wil zeggen de naaste |
cohabitant - (article 140, § 2, alinéas 2 et 3) et la privation de | bloedverwanten en de samenwonende partner - (artikel 140, § 2, tweede |
en derde lid) en de ontzegging van bezoek van personen van buiten de | |
visite de personnes extérieures à la prison, sauf pour ce qui concerne | gevangenis, behalve voor wat de voormelde bloedverwanten en de |
les parents et cohabitant précités lorsque l'enfermement dure plus de | samenwonende partner betreft, wanneer de opsluiting meer dan drie |
trois jours (article 135, 2°). | dagen duurt (artikel 135, § 1, 2°). |
Ces interdictions ou restrictions du droit de visite constitueraient, | Die verboden of beperkingen van het bezoekrecht zouden, volgens de |
selon la requérante, une ingérence dans le droit au respect de la vie | verzoekende partij, een inmenging in het recht op eerbiediging van het |
privée et familiale des personnes détenues; cette ingérence devrait en | privé- en gezinsleven van de gedetineerden uitmaken; die inmenging zou |
conséquence être prévue par la loi, et être nécessaire, dans une | bijgevolg bij de wet moeten zijn voorzien en in een democratische |
société démocratique, à la poursuite de l'un ou de plusieurs buts | samenleving nodig moeten zijn voor het nastreven van een of meer |
légitimes énoncés à l'article 8.2 de la Convention européenne des | legitieme doelstellingen die in artikel 8.2 van het Europees Verdrag |
droits de l'homme. | voor de rechten van de mens zijn vervat. |
Les critiques portent sur le non-respect du principe de légalité, | De kritiek heeft betrekking op de niet-inachtneming van het |
ainsi que sur le manque d'accessibilité et le défaut de prévisibilité | wettigheidsbeginsel, alsook op het gebrek aan toegankelijkheid en de |
qui résulteraient de la disposition attaquée. | |
B.10. En réservant au législateur compétent le pouvoir de fixer dans | niet-voorzienbaarheid die uit de bestreden bepaling zouden |
quels cas et à quelles conditions il peut être porté atteinte au droit | voortvloeien. |
au respect de la vie privée et familiale, l'article 22 de la Constitution garantit à tout citoyen qu'aucune ingérence dans ce droit ne pourra avoir lieu qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, démocratiquement élue. Une délégation à un autre pouvoir n'est pas contraire au principe de légalité, pour autant que l'habilitation soit définie de manière suffisamment précise et porte sur l'exécution de mesures dont les éléments essentiels sont fixés préalablement par le législateur. | B.10. Doordat artikel 22 van de Grondwet aan de bevoegde wetgever de bevoegdheid voorbehoudt om vast te stellen in welke gevallen en onder welke voorwaarden afbreuk kan worden gedaan aan het recht op eerbiediging van het privéleven en het gezinsleven, waarborgt het aan elke burger dat geen enkele inmenging in dat recht kan plaatsvinden dan krachtens regels die zijn aangenomen door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. Een delegatie aan een andere macht is niet in strijd met het wettigheidsbeginsel voor zover de machtiging voldoende nauwkeurig is omschreven en betrekking heeft op de tenuitvoerlegging van maatregelen waarvan de essentiële elementen voorafgaandelijk door de wetgever zijn vastgesteld. |
B.11.1. En vertu de l'article 130, 2°, de la loi de principes, tel | B.11.1. Krachtens artikel 130, 2°, van de basiswet, zoals gewijzigd |
qu'il a été modifié par l'article 7 de la loi attaquée, le non-respect | door artikel 7 van de bestreden wet, is het niet-naleven van de door |
des dispositions prévues par le règlement d'ordre intérieur est une | het huishoudelijk reglement voorgeschreven bepalingen een |
infraction disciplinaire de la seconde catégorie. De telles | tuchtrechtelijke inbreuk van de tweede categorie. Bij dergelijke |
infractions peuvent faire l'objet de sanctions qui sont susceptibles | inbreuken kunnen sancties worden opgelegd die een inbreuk kunnen |
de porter atteinte au droit au respect de la vie privée et familiale | uitmaken op het privéleven en het gezinsleven van de gedetineerde en |
du détenu et qui sont prévues à l'article 132 de la même loi, comme la | die zijn bepaald in artikel 132 van dezelfde wet, zoals de |
possibilité d'isolement ou d'enfermement en cellule de punition ou la | mogelijkheid van afzondering of opsluiting in een strafcel of de |
restriction du droit de visite. | beperking van het bezoekrecht. |
B.11.2. Le règlement d'ordre intérieur de l'établissement | B.11.2. Het huishoudelijk reglement van de strafinrichting strekt |
pénitentiaire a pour but de fixer des règles en vue du bon | ertoe de voorschriften voor een goed intern functioneren ervan vast te |
fonctionnement interne et de garantir l'ordre et la sécurité, de sorte | stellen en beoogt de orde en de veiligheid te waarborgen, zodat het |
qu'il n'est pas sans justification raisonnable que le non-respect de | niet zonder redelijke verantwoording is dat de niet-naleving ervan kan |
ce règlement puisse être sanctionné. C'est le propre d'un règlement | worden gesanctioneerd. Het is eigen aan een huishoudelijk reglement |
d'ordre intérieur de tenir compte, dans sa rédaction, des | dat bij de opstelling ervan rekening wordt gehouden met de specifieke |
caractéristiques spécifiques de l'établissement pénitentiaire ou de la | kenmerken van de strafinrichting of van de afdeling ervan, waarvoor |
section de cet établissement qu'il vise. | het is bedoeld. |
Aux termes de l'article 16 de la loi de principes, dans chaque prison, | Luidens artikel 16 van de basiswet wordt in iedere gevangenis door het |
le chef d'établissement rédige un règlement d'ordre intérieur | inrichtingshoofd een huishoudelijk reglement opgesteld overeenkomstig |
conformément aux dispositions fixées par ou en vertu de cette loi et conformément aux instructions données par le ministre. Le règlement d'ordre intérieur est soumis à l'approbation du ministre. B.11.3. Lorsqu'il rédige le règlement d'ordre intérieur, le chef d'établissement est dès lors lié par un cadre légal et réglementaire. Le législateur fixe ainsi les éléments essentiels à respecter lors de l'élaboration du règlement d'ordre intérieur, délimite le pouvoir d'appréciation du chef d'établissement et fixe la nature des infractions à ce règlement ainsi que les sanctions touchant à la vie privée et familiale qui peuvent être infligées pour réprimer ces infractions. La disposition attaquée satisfait aux exigences mentionnées en B.10. | de bij of krachtens die wet gestelde bepalingen en overeenkomstig de door de minister gegeven instructies. Het huishoudelijk reglement moet ter goedkeuring worden voorgelegd aan de minister. B.11.3. Bij de opstelling van het huishoudelijk reglement is het inrichtingshoofd derhalve gebonden aan een kader dat wettelijk en reglementair is bepaald. Aldus legt de wetgever de essentiële elementen vast waaraan bij de opstelling van het huishoudelijk reglement moet zijn voldaan, bakent hij de beoordelingsbevoegdheid van het inrichtingshoofd af en bepaalt hij welke de aard is van de inbreuken op dat reglement en met welke sancties met betrekking tot het privéleven en het gezinsleven die inbreuken kunnen worden beteugeld. De bestreden bepaling voldoet aan de vereisten vermeld in B.10. |
B.12. Outre cette exigence de légalité formelle, l'article 22 de la | B.12. Naast die formele wettigheidsvereiste legt artikel 22 van de |
Constitution impose également que l'ingérence dans le droit au respect | Grondwet eveneens de verplichting op dat de inmenging in het recht op |
de la vie privée soit libellée en des termes clairs et suffisamment | eerbiediging van het privéleven in duidelijke en voldoende nauwkeurige |
précis qui permettent d'appréhender de manière prévisible les | bewoordingen wordt geformuleerd die het mogelijk maken de hypothesen |
hypothèses dans lesquelles le législateur autorise pareille ingérence | te voorzien waarin de wetgever een dergelijke inmenging in het recht |
dans le droit au respect de la vie privée. | op eerbiediging van het privéleven toestaat. |
De même, l'exigence de prévisibilité à laquelle la loi doit satisfaire | Evenzo houdt de vereiste van voorzienbaarheid waaraan de wet moet |
pour être jugée conforme à l'article 8 de la Convention européenne des | voldoen om in overeenstemming te worden bevonden met artikel 8 van het |
droits de l'homme implique que sa formulation soit assez précise pour | Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in dat de formulering |
que tout individu puisse prévoir, à un degré raisonnable dans les | ervan voldoende precies is zodat elk individu in de gegeven |
circonstances de la cause, les conséquences pouvant résulter d'un acte | omstandigheden in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde |
déterminé (CEDH, 17 février 2004, Maestri c. Italie, § 30). | handeling kan voorzien (EHRM, 17 februari 2004, Maestri t. Italië, § |
La loi doit offrir des garanties contre les atteintes arbitraires de | 30). De wet moet waarborgen bieden tegen willekeurige aantastingen door de |
la puissance publique au droit au respect de la vie privée, à savoir | overheid van het recht op eerbiediging van het privéleven, namelijk |
en délimitant le pouvoir d'appréciation des autorités concernées avec | door de beoordelingsbevoegdheid van de betrokken overheden op |
une netteté suffisante, d'une part, et en prévoyant un contrôle | voldoende duidelijke wijze af te bakenen, enerzijds, en door in een |
juridictionnel effectif, d'autre part (voy., entre autres, CEDH, 4 mai | daadwerkelijke jurisdictionele toezicht te voorzien, anderzijds (zie, |
2000, Rotaru c. Roumanie, § 55; 6 juin 2006, Segerstedt-Wiberg c. | onder andere, EHRM, 4 mei 2000, Rotaru t. Roemenië, § 55; 6 juni 2006, |
Suède, § 76; 4 juillet 2006, Lupsa c. Roumanie, § 34). | Segerstedt-Wiberg t. Zweden, § 76; 4 juli 2006, Lupsa t. Roemenië, § |
B.13. Les conditions précitées s'appliquent également en ce qui | 34). B.13. De hiervoor vermelde vereisten gelden eveneens ten aanzien van |
concerne la protection de la vie privée et familiale des détenus | de bescherming van het privéleven en het gezinsleven van gedetineerden |
(CEDH, 25 mars 1983, Silver c. Royaume Uni, §§ 86-90; 29 septembre | (EHRM, 25 maart 1983, Silver t. Verenigd Koninkrijk, §§ 86-90; 29 |
2008, Gülmez c. Turquie, § 49; 17 septembre 2009, Enea c. Italie, § | september 2008, Gülmez t. Turkije, § 49; 17 september 2009, Enea t. |
143). | Italië, § 143). |
B.14. En vertu de l'article 16 de la loi de principes, un exemplaire du règlement d'ordre intérieur est mis à la disposition des détenus, afin qu'ils puissent prendre connaissance des règles qu'ils doivent respecter et qui peuvent donner lieu à des sanctions si elles ne sont pas respectées. La disposition attaquée sanctionne l'infraction aux règles concrètes de ce dernier, qui tiennent compte du caractère propre à chaque établissement et qui doivent être formulées en des termes suffisamment clairs et précis pour que le détenu puisse connaître les conséquences de ses actes. Pour déterminer la nature et le degré de la sanction, il est tenu | B.14. Krachtens artikel 16 van de basiswet moet een exemplaar van het huishoudelijk reglement ter beschikking worden gesteld van de gedetineerden, zodat zij kunnen kennisnemen van de regels die zij moeten naleven en die bij overtreding kunnen worden gesanctioneerd. De bestreden bepaling sanctioneert de overtreding van de concrete regels van het huishoudelijk reglement, die rekening houden met de eigenheid van elke instelling en die in voldoende duidelijke en precieze bewoordingen moeten worden gesteld, opdat de gedetineerde de gevolgen van zijn handelen kan kennen. Bij de keuze van de aard en de omvang van de sanctie wordt luidens |
compte, aux termes de l'article 143, § 1er, de la loi de principes, de | artikel 143, § 1, van de basiswet rekening gehouden met de ernst van |
la gravité de l'infraction, des circonstances dans lesquelles elle | de inbreuk, met de omstandigheden waarin zij plaatsvond, met |
s'est produite, des circonstances atténuantes et des mesures | verzachtende omstandigheden en met de eventueel opgelegde voorlopige |
provisoires qui ont été éventuellement imposées. | maatregelen. |
En cas de contestation, il appartient au juge compétent d'examiner si | In geval van betwisting komt het aan de bevoegde rechter toe te |
ces conditions sont remplies. | onderzoeken of aan die vereisten is voldaan. |
B.15. Le deuxième moyen n'est pas fondé. | B.15. Het tweede middel is niet gegrond. |
Quant au troisième moyen | Ten aanzien van het derde middel |
B.16. Selon la partie requérante, l'article 132, 4°, tel qu'il a été | B.16. Volgens de verzoekende partij zou artikel 132, 4°, zoals het is |
complété par l'article 8 de la loi attaquée, violerait les articles 10 | aangevuld bij artikel 8 van de bestreden wet, de artikelen 10 en 11 |
et 11 de la Constitution, en ce qu'il allonge l'enfermement en cellule | van de Grondwet schenden, in zoverre het de opsluiting in een strafcel |
de punition à une durée, maximale, de quatorze jours en cas de prise | tot een maximumduur van 14 dagen verlengt in geval van gijzelneming : |
d'otage : ce faisant, l'article 132, 4°, alinéa 2, traiterait, de | daarbij zou artikel 132, 4°, tweede lid, twee gedetineerden « die een |
manière différente, deux personnes détenues « ayant commis une | tuchtrechtelijke inbreuk van dezelfde categorie hebben gepleegd, |
infraction disciplinaire de même catégorie, l'une étant responsable | waarbij de ene verantwoordelijk is voor een gijzelneming in de |
d'une prise d'otage en milieu pénitentiaire, l'autre ayant commis | gevangenis, en de andere enige tuchtrechtelijke inbreuk van de eerste |
toute autre infraction disciplinaire de première catégorie », et ce, | categorie heeft gepleegd », op verschillende wijze behandelen, en |
sans justification raisonnable. | zulks zonder redelijke verantwoording. |
B.17. Cette modification a été commentée comme suit lors des travaux | B.17. Die wijziging is bij de parlementaire voorbereiding als volgt |
préparatoires : | toegelicht : |
« Les problèmes qui se posent en termes de sécurité, entre autre suite | « De problemen die zich stellen op het vlak van veiligheid, o.a. naar |
aux prises d'otage à répétition en vue d'évasion, démontrent la | aanleiding van de herhaalde gijzelnemingen bij ontvluchtingen, hebben |
nécessité de modifier un certain nombre de dispositions de la loi du | de noodzaak aangetoond om een aantal bepalingen van de basiswet van 12 |
12 janvier 2005 relative à l'administration pénitentiaire et le statut | januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van |
juridique interne des détenus. | de gedetineerden te wijzigen. |
Le gouvernement souhaite donner le signal clair que la prise d'otage | De regering wenst een duidelijk signaal te geven dat gijzelneming van |
de toute personne qui se trouve dans une prison constitue une | om het even welke persoon die zich in de gevangenis bevindt een zeer |
problématique très sérieuse et donne en conséquence au directeur de | ernstige problematiek is en geeft derhalve aan de gevangenisdirecteur |
prison la possibilité de sanctionner plus lourdement une telle | de mogelijkheid om dergelijke inbreuk zwaarder te sanctioneren » |
infraction » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC 53-2744/001, p. 4). | (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2744/001, p. 4). |
B.18. Il ressort de l'insertion de la disposition attaquée dans | |
l'article 132 de la loi de principes, qui traite des sanctions, et non | B.18. Uit de invoeging van de bestreden bepaling in artikel 132 van de |
basiswet, dat handelt over de sancties, en niet in artikel 129 ervan, | |
dans son article 129, qui définit les infractions disciplinaires de la | dat de tuchtrechtelijke inbreuken van de eerste categorie definieert, |
première catégorie, ainsi que des commentaires donnés lors des travaux | alsook uit de commentaren die tijdens de parlementaire voorbereiding |
préparatoires par le Gouvernement, que la prise d'otage s'analyse non | door de Regering zijn gegeven, blijkt dat gijzelneming niet als een |
comme une nouvelle infraction disciplinaire, mais comme une | nieuwe tuchtrechtelijke inbreuk wordt beschouwd, maar als een |
circonstance donnant lieu à une aggravation de la sanction. En réponse | omstandigheid die aanleiding geeft tot een verzwaring van de sanctie. |
In antwoord op een voorstel dat ertoe strekt gijzelneming | |
à une proposition visant à ériger la prise d'otage, de façon | uitdrukkelijk als een inbreuk aan te merken, heeft de minister aldus |
explicite, en infraction, la ministre a ainsi précisé : | gepreciseerd : |
« [...] la prise d'otage ne doit pas être reprise explicitement, étant | « [...]gijzelneming [moet] niet uitdrukkelijk [...] worden opgenomen, |
donné qu'elle peut entrer dans la catégorie des actes visés à | aangezien de handelingen ondergebracht kunnen worden bij de |
l'article 129, 1° et 2°, de la loi de principes. Il s'agit de : 1° | handelingen bedoeld in artikel 129, 1° en 2°, van de basiswet. Het |
l'atteinte intentionnelle à l'intégrité physique de personnes ou la | gaat om : 1° de opzettelijke aantasting van de fysieke integriteit van |
menace d'une telle atteinte; 2° l'atteinte intentionnelle à | personen, of de bedreiging daarmee; 2° de opzettelijke aantasting van |
l'intégrité psychique de personnes, ou la menace d'une telle atteinte | de psychische integriteit van personen, of de bedreiging daarmee » |
» (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC 53-2744/004, p. 28). | (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2744/004, p. 28). |
Il s'ensuit que la différence de traitement soumise à la Cour par la | Daaruit volgt dat het door de verzoekende partij aan het Hof |
partie requérante doit être entendue comme visant celle faite, au | voorgelegde verschil in behandeling in die zin moet worden begrepen |
niveau de la durée maximale d'enfermement en cellule de punition, | dat het het verschil beoogt dat, op het vlak van de maximumduur van de |
entre les détenus ayant commis une infraction disciplinaire de première catégorie et ceux pour lesquels l'infraction a été accompagnée d'une prise d'otage : dans le premier cas, la durée maximale est de neuf jours, alors qu'elle est portée à quatorze jours dans le second cas. Il y a lieu d'examiner si cette différence de traitement est raisonnablement justifiée. B.19. Le critère de distinction retenu dans la fixation de la durée d'enfermement maximale en cellule de punition, tiré de l'existence ou non d'une prise d'otage, constitue un critère objectif. Par ailleurs, l'allongement de cette durée en cas de prise d'otage est pertinent par rapport à l'objectif visant à dissuader les détenus de recourir à une prise d'otage et, plus généralement, par rapport au | opsluiting in een strafcel, wordt gemaakt tussen gedetineerden die een tuchtrechtelijke inbreuk van de eerste categorie hebben gepleegd en diegenen bij wie de inbreuk gepaard is gegaan met een gijzelneming : in het eerste geval bedraagt de maximumduur negen dagen, terwijl zij in het tweede geval op veertien dagen wordt gebracht. Er dient te worden onderzocht of dat verschil in behandeling redelijk is verantwoord. B.19. Het criterium van onderscheid dat in aanmerking wordt genomen bij het vastleggen van de maximumduur van de opsluiting in een strafcel, en dat is afgeleid uit het al dan niet bestaan van een gijzelneming, is een objectief criterium. Daarenboven is de verlenging van die duur in geval van gijzelneming relevant ten opzichte van de doelstelling die ertoe strekt de gedetineerden te ontraden over te gaan tot een gijzelneming en, meer |
souci de maintien de l'ordre et de la sécurité dans les établissements | in het algemeen, ten opzichte van de zorg om de orde en de veiligheid |
pénitentiaires. Une prise d'otage constitue en effet un acte d'une | in de strafinrichtingen te handhaven. Een gijzelneming vormt immers |
extrême gravité. | een uiterst ernstige daad. |
Il y a encore lieu de vérifier si l'allongement de la durée maximale | Er dient nog te worden nagegaan of de verlenging van de maximumduur |
d'enfermement en cellule de punition, attaché à la prise d'otage par | van de opsluiting in een strafcel, die bij het bestreden artikel 132, |
l'article 132, 4°, alinéa 2, attaqué, ne constitue pas une mesure | 4°, tweede lid, aan de gijzelneming is verbonden, ten aanzien van de |
disproportionnée au regard des objectifs précités. | voormelde doelstellingen geen onevenredige maatregel vormt. |
B.20.1. Ainsi qu'il ressort de la formulation de la disposition | B.20.1. Zoals uit de formulering van de bestreden bepaling blijkt, is |
attaquée, l'allongement de la durée maximale d'enfermement en cellule | de verlenging van de maximumduur van de opsluiting in een strafcel |
de punition n'est pas un effet automatique de toute prise d'otage, | geen automatisch gevolg van elke gijzelneming, maar een mogelijkheid |
mais est une faculté, laissée à l'appréciation du directeur de la | die aan de beoordeling van de directeur van de gevangenis wordt |
prison. Inspiré par le même souci de proportionnalité, l'article 143, | overgelaten. Ingegeven door dezelfde zorg voor evenredigheid bepaalt |
§ 1er, de la loi de principes prévoit que « pour déterminer la nature | artikel 143, § 1, van de basiswet dat « bij de keuze van de aard en de |
et le degré de la sanction disciplinaire, il est tenu compte de la | omvang van de tuchtsanctie [rekening] wordt [...] gehouden met de |
gravité de l'infraction, des circonstances dans lesquelles elle s'est | ernst van de inbreuk, met de omstandigheden waarin zij plaatsvond, |
produite, des circonstances atténuantes et des mesures provisoires [...] ». | verzachtende omstandigheden en met de voorlopige maatregelen [...] ». |
Par ailleurs, il a déjà été relevé que la mesure attaquée consiste à | Daarenboven is reeds erop gewezen dat de bestreden maatregel erin |
porter de neuf à quatorze jours la durée maximale d'enfermement en | bestaat de maximumduur van de opsluiting in een strafcel van negen op |
cellule de punition, lorsqu'une infraction de la première catégorie a | veertien dagen te brengen, wanneer een inbreuk van de eerste categorie |
été accompagnée d'une prise d'otage. Cet allongement n'apparaît pas | met een gijzelneming gepaard is gegaan. Die verlenging lijkt niet |
excessif compte tenu de la gravité, déjà relevée, d'un tel acte. Par | overdreven, rekening houdend met de reeds vermelde ernst van een |
ailleurs, comme il a été relevé dans les travaux préparatoires (Doc. | dergelijke daad. Bovendien is de grens van veertien dagen opsluiting, |
parl., Chambre, 2012-2013, DOC 53-2744/004, p. 8), la limite de | zoals erop is gewezen in de parlementaire voorbereiding, dezelfde als |
quatorze jours d'enfermement est la même que celle recommandée par le | die welke wordt aanbevolen door het Europees Comité voor de preventie |
Comité européen pour la prévention de la torture et des peines ou | van foltering en onmenselijke of vernederende behandeling of |
traitements inhumains ou dégradants. | bestraffing (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2744/004, p. 8). |
Il y a lieu de noter enfin que les articles 134 à 139, qui | Ten slotte dient te worden opgemerkt dat de artikelen 134 tot 139, die |
réglementent l'enfermement en cellule de punition, contiennent aussi | de opsluiting in een strafcel regelen, ook verscheidene maatregelen |
plusieurs mesures protectrices des droits des détenus. Ainsi cette | bevatten ter bescherming van de rechten van de gedetineerden. Die |
sanction est-elle exclue à l'égard des femmes enceintes ou des | sanctie is uitgesloten voor zwangere vrouwen of gedetineerde vrouwen |
détenues dont l'enfant de moins de trois ans a séjourné en prison. | wier kind van minder dan drie jaar in de gevangenis verblijft. Er is |
Diverses mesures sont également prévues visant à garantir des | ook voorzien in diverse maatregelen die ertoe strekken behoorlijke |
conditions décentes d'enfermement ainsi que les exigences de santé et | omstandigheden inzake opsluiting alsook de eisen inzake gezondheid en |
d'hygiène auxquelles doit notamment satisfaire la cellule de punition. | hygiëne waaraan met name de strafcel dient te voldoen, te waarborgen. |
Par ailleurs, lorsque l'enfermement dure plus de trois jours, la | Wanneer de opsluiting meer dan drie dagen duurt, wordt het bezoek van |
visite des parents proches et cohabitant est autorisée, selon les | de naaste bloedverwanten en de samenwonende partner daarenboven |
modalités précisées à l'article 135, § 1er, 2°. En ce que la partie | toegestaan volgens de in artikel 135, § 1, 2°, gepreciseerde nadere |
requérante objecte l'absence de sanction et/ou l'inapplicabilité en | regels. In zoverre de verzoekende partij de ontstentenis van sanctie |
fait de ces garanties, ces critiques portent non sur les dispositions | en/of de feitelijke ontoepasbaarheid van die waarborgen als bezwaar |
aanvoert, heeft die kritiek geen betrekking op de wetsbepalingen die | |
légales qui les prévoient, mais sur leur exécution : il appartient dès | daarin voorzien, maar op de uitvoering ervan : in voorkomend geval |
lors, le cas échéant, non pas à la Cour mais au juge compétent d'en | komt het bijgevolg niet het Hof maar de bevoegde rechter toe daarvan |
connaître. | kennis te nemen. |
B.20.2. La partie requérante critique également la proportionnalité de | B.20.2. De verzoekende partij bekritiseert ook de evenredigheid van de |
la mesure au regard de l'article 347bis du Code pénal - qui incrimine | maatregel ten aanzien van artikel 347bis van het Strafwetboek - dat |
l'infraction de prise d'otages et la sanctionne d'une peine allant de | het misdrijf gijzelneming strafbaar stelt en het bestraft met een |
vingt ans de réclusion à la réclusion à perpétuité, en fonction des | straf van twintig jaar opsluiting tot levenslange opsluiting, naar |
circonstances aggravantes retenues - ainsi qu'au regard de l'article | gelang van de in aanmerking genomen verzwarende omstandigheden - |
143, § 2, de la loi de principes, qui réglemente le concours | alsook ten aanzien van artikel 143, § 2, van de basiswet, dat de |
d'infractions disciplinaires. | samenloop van tuchtrechtelijke inbreuken regelt. |
En ce qui concerne l'article 347bis du Code pénal, il y a lieu de | Wat artikel 347bis van het Strafwetboek betreft, dient, in het zeer |
distinguer, dans le cadre très spécifique de la détention | specifieke kader van de penitentiaire detentie, een onderscheid te |
pénitentiaire, la peine disciplinaire et la sanction pénale : alors | worden gemaakt tussen de tuchtstraf en de strafrechtelijke sanctie : |
que la sanction pénale intervient largement après l'infraction et a | terwijl de strafrechtelijke sanctie geruime tijd na het misdrijf wordt |
pour objet de punir l'individu, la sanction disciplinaire vise à | opgelegd en ten doel heeft het individu te bestraffen, strekt de |
permettre au directeur de la prison de maintenir, au quotidien, un | tuchtsanctie ertoe de directeur van de gevangenis de mogelijkheid te |
niveau adéquat d'ordre et de sécurité au sein de la prison. | bieden dagdagelijks een passend niveau van orde en veiligheid binnen |
L'autonomie du régime disciplinaire est d'ailleurs expressément | de gevangenis te handhaven. De autonomie van de tuchtregeling is |
consacrée par l'article 125 de la loi de principes, lequel prévoit que « le concours d'une infraction disciplinaire avec un délit ne fait pas obstacle à la procédure disciplinaire et à la possibilité de punir disciplinairement ». Ces considérations s'imposent a fortiori lorsqu'il s'agit d'une prise d'otage, compte tenu de la gravité de cet acte. L'incrimination de la prise d'otage par l'article 347bis du Code pénal n'affecte dès lors pas la proportionnalité de la mesure attaquée. En ce qui concerne l'article 143, § 2, de la loi de principes - qui prévoit que, en cas de concours d'infractions disciplinaires, les diverses infractions sont sanctionnées comme une seule infraction disciplinaire de la même catégorie que la plus grave des infractions concourantes -, il n'apparaît pas en quoi cette disposition affecterait la proportionnalité de la prolongation de la durée maximale d'enfermement en cellule de punition en cas de prise d'otage. B.21. Le troisième moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 21 mai 2015. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président, | trouwens uitdrukkelijk verankerd in artikel 125 van de basiswet, dat bepaalt dat « de samenloop van een tuchtrechtelijke inbreuk en een misdrijf [...] de tuchtprocedure en de mogelijkheid van tuchtrechtelijke bestraffing niet in de weg [staat] ». Die overwegingen gelden a fortiori wanneer het om een gijzelneming gaat, gelet op de ernst van die daad. De strafbaarstelling van de gijzelneming bij artikel 347bis van het Strafwetboek tast de evenredigheid van de bestreden maatregel bijgevolg niet aan. Wat betreft artikel 143, § 2, van de basiswet - dat bepaalt dat bij samenloop van tuchtrechtelijke inbreuken de verschillende inbreuken worden bestraft als één tuchtrechtelijke inbreuk die van dezelfde categorie is als de zwaarste van de samenlopende inbreuken -, ziet het Hof niet in in welk opzicht die bepaling de evenredigheid van de verlenging van de maximumduur van opsluiting in een strafcel in geval van gijzelneming zou aantasten. B.21. Het derde middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 21 mei 2015. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter, |
J. Spreutels | J. Spreutels |