Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 132/2014 du 25 septembre 2014 Numéro du rôle : 5719 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 30, § 1 er , alinéa 4, de la loi du 30 décembre 1970 sur l'expansion économique, posée par le Tr La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De (...)"
Extrait de l'arrêt n° 132/2014 du 25 septembre 2014 Numéro du rôle : 5719 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 30, § 1 er , alinéa 4, de la loi du 30 décembre 1970 sur l'expansion économique, posée par le Tr La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De (...) Uittreksel uit arrest nr. 132/2014 van 25 september 2014 Rolnummer : 5719 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 30, § 1, vierde lid, van de wet van 30 december 1970 betreffende de economische expansie, gesteld door de Rechtbank va Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 132/2014 du 25 septembre 2014 Uittreksel uit arrest nr. 132/2014 van 25 september 2014
Numéro du rôle : 5719 Rolnummer : 5719
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 30, § 1er, In zake : de prejudiciële vraag over artikel 30, § 1, vierde lid, van
alinéa 4, de la loi du 30 décembre 1970 sur l'expansion économique, de wet van 30 december 1970 betreffende de economische expansie,
posée par le Tribunal de première instance de Termonde. gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Dendermonde.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 6 septembre 2013 en cause de Wilfried Staes et Agnes Bij vonnis van 6 september 2013 in zake Wilfried Staes en Agnes Van
Van den Hende contre la Région flamande, dont l'expédition est den Hende tegen het Vlaamse Gewest, waarvan de expeditie ter griffie
parvenue au greffe de la Cour le 25 septembre 2013, le Tribunal de van het Hof is ingekomen op 25 september 2013, heeft de Rechtbank van
première instance de Termonde a posé la question préjudicielle suivante : eerste aanleg te Dendermonde de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 30, § 1er, alinéa 4, de la loi du 30 décembre 1970 [sur « Schendt artikel 30, § 1, vierde lid, van de wet van 30 december 1970
l'expansion économique], interprété en ce sens qu'il est d'application [betreffende de economische expansie], in die zin geïnterpreteerd dat
aux acquisitions pour cause d'utilité publique, tant à l'amiable que deze bepaling van toepassing is op zowel minnelijke als gedwongen
forcées, fondées sur l'article 30, § 1er, alinéa 1er, de la loi verwervingen ten algemenen nutte op grond van artikel 30, § 1, eerste
précitée, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce lid, van de wet van 30 december 1970, de artikelen 10 en 11 van de
qu'il instaure une différence de traitement entre, d'une part, les Grondwet, doordat zij een verschil in behandeling instelt tussen
citoyens dont le bien immeuble a été acquis par l'administration sur enerzijds de burgers wiens onroerend goed door het bestuur verworven
la base de la loi du 30 décembre 1970 et, d'autre part, les citoyens werd op grond van de wet van 30 december 1970, en anderzijds de
dont le bien immeuble a été acquis par l'administration sur la base burgers wiens onroerend goed door het bestuur verworven werd op grond
d'une autre loi d'expropriation (comme, par exemple, les lois des 26 van een andere onteigeningswet (zoals bijvoorbeeld de wetten van 26
juin [lire : juillet] 1962, 18 avril 1835, 10 mai 1926, etc.), du fait juni [lees : juli] 1962, 18 april 1835, 10 mei 1926, enz.) omwille van
qu'il prive, uniquement et sans la moindre justification raisonnable,
les citoyens dont le bien immeuble a été acquis par l'administration
sur la base de la loi du 30 décembre 1970 (à l'amiable ou par
expropriation) du bénéfice du droit sui generis de rétrocession (cf. het feit dat deze bepaling het sui generis recht van wederoverdracht
l'article 23 de la loi du 17 avril 1835), même lorsque l'objectif (cf. artikel 23 van de wet van 17 april 1835) exclusief en zonder
enige redelijke verantwoording uitsluit voor burgers wiens onroerend
goed (minnelijk dan wel gedwongen) door het bestuur werd verworven op
grond van de wet van 30 december 1970, ook wanneer het oogmerk van
d'utilité publique tel que décrit dans la loi précitée n'est pas (ou algemeen nut zoals omschreven in genoemde wet niet (meer) uitgevoerd
ne sera plus) exécuté ? ». wordt ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 30, § 1er, de la loi du 30 décembre 1970 sur B.1. Artikel 30, § 1, van de wet van 30 december 1970 betreffende de
l'expansion économique dispose : economische expansie bepaalt :
« Dans l'ensemble du territoire, l'Etat, les provinces, les communes « Over het gehele grondgebied, kunnen de Staat, de provincies, de
et les personnes de droit public désignées par le Roi peuvent procéder gemeenten en de openbare rechtspersonen aangeduid door de Koning
à l'expropriation et à l'acquisition pour cause d'utilité publique des overgaan tot de onteigening en verwerving voor algemeen nut van de
immeubles nécessaires à l'aménagement de terrains à l'usage de onroerende goederen noodzakelijk voor de aanleg van gronden voor de
l'industrie, de l'artisanat ou de services, à l'aménagement de leurs industrie, het ambachtswezen of diensten, voor de aanleg van hun
voies d'accès ou à des travaux complémentaires d'infrastructure. Le toegangswegen of voor bijkomende infrastructuurwerken. Tot het
décret d'expropriation et la désignation des terrains sont arrêtés par onteigeningsbesluit en de aanwijzing van de gronden wordt, op voorstel
le Roi sur proposition du Ministre ayant les Travaux publics dans ses van de Minister die Openbare Werken onder zijn bevoegdheid heeft, door
attributions. Il peut être fait usage de la procédure d'expropriation de Koning besloten. Er kan gebruik worden gemaakt van de
par zone. onteigeningsprocedure per zone.
Le plan joint à l'arrêté peut se borner à l'indication de la situation Het bij het besluit gevoegde plan kan beperkt blijven tot de
existante, des limites des emprises ainsi que des limites des terrains aanduiding van de bestaande toestand, de begrenzing van de bezetting
à usage de l'industrie, de l'artisanat ou de services, des voies d'accès et des travaux complémentaires d'infrastructure. L'arrêté royal sera précédé d'une enquête publique d'une durée de quinze jours, faite par les soins de l'expropriant, qui devra également adresser un avertissement à chacune des personnes propriétaires, selon les indications du cadastre, des immeubles compris dans les terrains susdits, ou qui sont nécessaires à l'aménagement de ses voies d'accès ou pour des travaux complémentaires d'infrastructure. Les chemins qui traversent les immeubles soumis à l'expropriation sont désaffectés. Les servitudes qui grèvent ces en van de gronden voor de industrie, het ambachtswezen en de bijkomende infrastructuurwerken. Het koninklijk besluit zal voorafgegaan worden door een openbaar onderzoek van vijftien dagen, gedaan door de onteigenaar; de onteigenaar zal eveneens een verwittiging sturen aan iedere eigenaar, volgens de aanduidingen van het kadaster, van de onroerende goederen begrepen in de hogergenoemde gronden, of die nodig zijn tot het aanleggen van hun toegangswegen of voor bijkomende infrastructuurwerken. De wegen die de aan onteigening onderworpen onroerende goederen doorkruisen, worden aan hun bestemming onttrokken. De erfdienstbaarheden die deze onroerende goederen belasten, worden
immeubles sont éteintes. vervallen verklaard.
Le droit de rétrocession visé par l'article 23 de la loi du 17 avril Het recht van wederafstand voorzien bij artikel 23 van de wet van 17
1835 ne peut être invoqué pour les expropriations visées par le april 1835 kan niet worden ingeroepen voor de bij dit artikel bedoelde
présent article ». onteigening ».
B.2. La Cour est interrogée sur la question de savoir si le quatrième B.2. Het Hof wordt gevraagd of het vierde lid van die bepaling
alinéa de cette disposition est compatible avec les articles 10 et 11 bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat de
de la Constitution, en ce que les personnes dont un immeuble est personen van wie een onroerend goed door de overheid wordt verworven
acquis ou exproprié par l'autorité en application de l'article 30 de of onteigend met toepassing van artikel 30 van de wet van 30 december
la loi du 30 décembre 1970 sur l'expansion économique ne peuvent pas 1970 betreffende de economische expansie, het recht van wederafstand
invoquer le droit de rétrocession visé à l'article 23 de la loi du 17 bedoeld in artikel 23 van de wet van 17 april 1835 op de onteigening
avril 1835 sur l'expropriation pour cause d'utilité publique, lorsque ten algemene nutte niet kunnen aanvoeren wanneer de overheid het
l'autorité ne poursuit plus l'objectif de l'expropriation ou n'est onteigeningsdoel niet langer nastreeft of kan nastreven, terwijl
plus en mesure de le faire, alors que les personnes dont un immeuble personen van wie een onroerend goed door de overheid wordt verworven
est acquis ou exproprié par l'autorité en application d'autres lois of onteigend met toepassing van andere onteigeningswetten - zoals de
d'expropriation - telles que la loi du 17 avril 1835 sur wet van 17 april 1835 op de onteigening ten algemene nutte, de wet van
l'expropriation pour cause d'utilité publique, la loi du 10 mai 1926 10 mei 1926 tot instelling van een rechtspleging bij dringende
instituant une procédure d'urgence en matière d'expropriation pour omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte en de wet van 26
cause d'utilité publique et la loi du 26 juillet 1962 relative à la juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende
procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation pour cause
d'utilité publique - peuvent invoquer ce droit de rétrocession. omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte - dat wel
B.3.1. Les lois d'expropriation des 17 avril 1835, 10 mai 1926 et 26 kunnen. B.3.1. De onteigeningswetten van 17 april 1835, 10 mei 1926 en 26 juli
juillet 1962 que le juge a quo cite règlent la procédure qui doit être 1962 die de verwijzende rechter aanhaalt, regelen de procedure die bij
suivie lors d'une expropriation. L'article 30 de la loi du 30 décembre een onteigening dient te worden gevolgd. Artikel 30 van de wet van 30
1970, en revanche, habilite les autorités qu'il énumère à procéder à december 1970 daarentegen machtigt de erin opgesomde overheden om over
l'expropriation ou à l'acquisition d'immeubles afin de réaliser te gaan tot onteigening of verwerving van onroerende goederen ter
l'objectif d'intérêt général qui y est précisé et prévoit qu' « en cas verwezenlijking van het erin omschreven doel van algemeen belang en
d'expropriation, il est procédé conformément aux dispositions de la bepaalt daarbij dat « in geval van onteigening wordt gehandeld
loi du 26 juillet 1962 relative à la procédure d'extrême urgence en overeenkomstig de bepalingen van de wet van 26 juli 1962 betreffende
matière d'expropriation pour cause d'utilité publique » (article 30, § de spoedprocedure met betrekking tot de onteigening voor algemeen nut
2, c), de la loi du 30 décembre 1970). » (artikel 30, § 2, c), van de wet van 30 december 1970).
B.3.2. Bien que l'objet des deux catégories de lois soit de nature B.3.2. Hoewel het onderwerp van beide categorieën van wetten
différente, il ressort de la motivation de la décision de renvoi que verschillend van aard is, blijkt uit de motivering van de
la Cour est invitée en réalité à comparer, en ce qui concerne le droit verwijzingsbeslissing dat het Hof in werkelijkheid wordt gevraagd de
de rétrocession, avec les personnes dont un immeuble est acquis par personen van wie een onroerend goed door de overheid wordt verworven
l'autorité en vue de la réalisation de l'objectif d'intérêt général ter verwezenlijking van het in de wet van 30 december 1970 omschreven
défini dans la loi du 30 décembre 1970, avec les personnes dont un doel van algemeen belang, wat het recht van wederafstand betreft, te
immeuble est acquis par l'autorité en vue de la réalisation d'un autre vergelijken met de personen van wie een onroerend goed door de
overheid wordt verworven ter verwezenlijking van een ander doel van
but d'intérêt général. algemeen belang.
Contrairement à ce que la Région flamande et la Région wallonne In tegenstelling tot wat het Vlaamse en het Waalse Gewest aanvoeren,
soutiennent, les catégories de personnes précitées sont suffisamment zijn de voormelde categorieën van personen voldoende vergelijkbaar ten
comparables au regard de la disposition en cause. En effet, les unes aanzien van de in het geding zijnde bepaling. In beide gevallen hebben
comme les autres ont dû céder leur propriété à l'autorité en vue de la zij hun eigendom immers moeten afstaan aan de overheid ter
réalisation d'un objectif que l'autorité administrative ou le verwezenlijking van een doelstelling die de administratieve overheid
législateur définissent comme étant d'intérêt général. of de wetgever omschrijft als zijnde van algemeen belang.
B.4.1. En vertu de l'article 23 de la loi du 17 avril 1835 sur B.4.1. Krachtens artikel 23 van de wet van 17 april 1835 op de
l'expropriation pour cause d'utilité publique, l'administration peut onteigening ten algemene nutte kan het bestuur bekendmaken, via een
faire connaître, par la publication d'un avis officiel, qu'elle mettra officiële mededeling, dat het de gronden die ten openbaren nutte
en vente les terrains qui ont été acquis pour cause d'utilité publique werden verworven maar die deze bestemming niet hebben verkregen, zal
mais qui n'ont pas reçu cette destination, les anciens propriétaires verkopen, waarbij de vorige eigenaars binnen drie maanden na die
pouvant déclarer dans les trois mois qu'ils veulent réacquérir lesdits bekendmaking kunnen verklaren dat zij de bedoelde gronden willen
terrains, auquel cas ces personnes ont en principe droit à la terugkopen, in welk geval die personen in beginsel het recht hebben op
restitution des terrains en question (alinéa 1er). Le prix des de teruggave van die gronden (eerste lid). De prijs van de terug te
terrains à restituer est établi par le tribunal de la situation, « si bezorgen gronden wordt vastgesteld door de rechtbank van het gebied
mieux n'aime le propriétaire restituer le montant de l'indemnité qu'il waar ze liggen, tenzij de vorige eigenaar verkiest het bedrag van de
a reçue ». La fixation judiciaire du prix ne pourra, en aucun cas, vergoeding die hij ontvangen heeft terug te geven. De gerechtelijke
excéder le montant de l'indemnité (alinéa 3). vaststelling van de prijs kan in geen geval het bedrag van de
En vertu du deuxième alinéa de l'article 23, les anciens propriétaires schadevergoeding overschrijden (derde lid).
ou leurs ayants droit peuvent demander la remise desdits terrains, à Krachtens het tweede lid van artikel 23 kunnen de vorige eigenaars of
défaut pour l'administration de publier cet avis, et cette remise sera hun rechthebbenden de teruggave van die gronden vragen wanneer het
ordonnée en justice sur la déclaration de l'administration que les bestuur dat bericht niet bekendmaakt, en die teruggave zal in rechte
terrains ne sont plus destinés à servir aux travaux pour lesquels ils worden bevolen op de verklaring van het bestuur dat de gronden niet
avaient été acquis. Il ressort de la jurisprudence de la Cour de meer bestemd zijn om te dienen voor de werken waarvoor ze werden
cassation que la remise peut être ordonnée par le juge non seulement verworven. Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt dat de
lorsque l'administration déclare expressément que les terrains ne sont teruggave door de rechter kan worden bevolen niet alleen wanneer het
plus destinés à servir aux travaux pour lesquels ils avaient été bestuur uitdrukkelijk verklaart dat de gronden niet meer zijn bestemd
acquis mais également lorsque les circonstances concrètes de l'affaire om te dienen voor de werken waarvoor ze werden verworven, maar ook
montrent que l'administration ne poursuit plus l'objectif de wanneer de concrete omstandigheden van de zaak erop wijzen dat het
bestuur het onteigeningsdoel niet langer nastreeft (Cass., 18 maart
l'expropriation (Cass., 18 mars 1948, Pas., I, 1948, p. 178; Cass., 14 1948, Arr. Verbr., 1947-1948, p. 159; Cass., 14 oktober 1948, Arr.
octobre 1948, Pas., I, 1948, p. 564; Cass., 28 juin 2012, C.11.0140.N). Verbr., 1947-1948, p. 487; Cass., 28 juni 2012, C.11.0140.N).
B.4.2. Le droit de rétrocession réglé par l'article 23 de la loi du 17 B.4.2. Het bij artikel 23 van de wet van 17 april 1835 geregelde recht
avril 1835 ne peut être exercé que lorsque l'autorité n'utilise pas le van wederafstand kan slechts worden uitgeoefend wanneer de overheid
bien acquis pour la réalisation de l'objectif poursuivi par het verworven goed niet aanwendt voor de realisatie van het
l'expropriation et il est ainsi lié à la garantie, contenue dans
l'article 16 de la Constitution et dans l'article 1er du Premier onteigeningsdoel en houdt aldus verband met de in artikel 16 van de
Grondwet en in artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de Europees Verdrag voor de rechten van de mens vervatte waarborg dat de
l'homme, que l'autorité ne peut procéder à l'expropriation que dans l'intérêt général. overheid slechts kan overgaan tot onteigening in het algemeen belang.
B.5.1. En vertu de la disposition en cause, le droit de rétrocession B.5.1. Krachtens de in het geding zijnde bepaling kan het voormelde
précité ne peut pas être invoqué lorsque les immeubles ont été acquis recht van wederafstand niet worden aangevoerd wanneer de onroerende
par l'autorité en application de l'article 30 de la loi du 30 décembre goederen door de overheid werden verworven met toepassing van artikel
1970 sur l'expansion économique. 30 van de wet van 30 december 1970 betreffende de economische
B.5.2. L'article 30, § 1er, de la loi du 30 décembre 1970 habilite les expansie. B.5.2. Artikel 30, § 1, van de wet van 30 december 1970 machtigt de
autorités qu'il énumère à procéder à l'expropriation et à erin opgesomde overheden om over te gaan tot de onteigening en
l'acquisition pour cause d'utilité publique des « immeubles verwerving voor algemeen nut van « de onroerende goederen noodzakelijk
nécessaires à l'aménagement de terrains à l'usage de l'industrie, de voor de aanleg van gronden voor de industrie, het ambachtswezen of
l'artisanat, ou de services, à l'aménagement de leurs voies d'accès ou diensten, voor de aanleg van hun toegangswegen of voor bijkomende
à des travaux complémentaires d'infrastructure ». infrastructuurwerken ».
Les travaux préparatoires de la loi du 30 décembre 1970 font Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 30 december 1970
apparaître que le législateur entendait permettre aux autorités visées blijkt dat de wetgever de bedoelde overheden in staat heeft willen
d'acquérir des terrains pour qu'elles puissent les mettre ensuite à la stellen om gronden te verwerven teneinde ze vervolgens, door middel
disposition d'entreprises, par vente ou par location (Doc. parl., van verkoop of verhuur, ter beschikking te kunnen stellen van
Sénat, 1970-1971, n° 122, p.p. 10-12). Le législateur a considéré que bedrijven (Parl. St., Senaat, 1970-1971, nr. 122, pp. 10-12). De
la stimulation de l'expansion économique servait l'intérêt général et wetgever is daarbij ervan uitgegaan dat het bevorderen van de
economische expansie het algemeen belang dient en meer bepaald
contribuait plus précisément à « la solution des problèmes économiques bijdraagt tot « de oplossing van economische en sociale problemen »
et sociaux » (Doc. parl., Sénat, 1969-1970, n° 354, p. 2). (Parl. St., Senaat, 1969-1970, nr. 354, p. 2).
B.6.1. La disposition en cause trouve son origine dans la loi du 18 B.6.1. De in het geding zijnde bepaling gaat terug op de wet van 18
juillet 1959 instaurant des mesures spéciales en vue de combattre les juli 1959 tot invoering van bijzondere maatregelen ter bestrijding van
difficultés économiques et sociales de certaines régions. Les travaux de economische en sociale moeilijkheden in sommige gewesten. De
préparatoires de cette loi mentionnent : parlementaire voorbereiding van die wet vermeldt :
« Cet article permet à l'Etat, à la province, aux communes et aux « Door dit artikel worden de Staat, de provinciën, de gemeenten en de
autres personnes de droit public désignées par le Roi, de mettre par andere door de Koning aangeduide publiekrechtelijke personen in de
voie d'expropriation pour cause d'utilité publique, à la disposition mogelijkheid gesteld door middel van onteigening te algemenen nutte,
des entreprises des terrains industriels, que, souvent celles-ci ne de ondernemingen de beschikking te geven over industriële terreinen,
peuvent acquérir qu'au prix de difficultés considérables. A cet effet, welke deze ondernemingen in vele gevallen slechts ten koste van grote
il est nécessaire mais il suffit que les terrains soient désignés inspanningen kunnen verkrijgen. Hiervoor is het noodzakelijk, maar
comme industriels par un arrêté royal contresigné par le Ministre des volstaat het, dat de terreinen als industrieel zijn aangeduid bij
Travaux Publics et de la Reconstruction. Le plan qui sera joint à cet koninklijk besluit, medeondertekend door de Minister van Openbare
Werken en Wederopbouw. Het plan, dat aan dit besluit moet gehecht
arrêté peut se borner à l'indication de la situation existante et des worden, kan beperkt zijn tot het aangeven van de bestaande toestand en
limites de la zone. de grenzen van de zone.
L'arrêté royal sera précédé d'une enquête publique qui, cependant, Het koninklijk besluit moet voorafgegaan worden door een openbaar
devra être terminée endéans un délai de quinze jours. Afin de onderzoek, dat echter binnen de termijn van vijftien dagen moet
permettre la réalisation de l'objectif visé, il est stipulé que le afgehandeld zijn. Om toe te laten het nagestreefde doel te bereiken,
propriétaire ne peut invoquer le droit de rétrocession » (Doc. parl., is bepaald dat de eigenaar het recht van retrocessie niet kan inroepen
Chambre, 1958-1959, n° 163/1, p. 12). » (Parl. St., Kamer, 1958-1959, nr. 163/1, p. 12).
B.6.2. Il en ressort que le législateur a considéré que l'exercice du B.6.2. Daaruit blijkt dat de wetgever van oordeel is geweest dat de
droit de rétrocession était susceptible de compromettre l'objectif uitoefening van het recht van wederafstand de met de onteigening op
d'intérêt général poursuivi par l'expropriation réalisée sur la base grond van artikel 30 van de wet van 30 december 1970 nagestreefde
de l'article 30 de la loi du 30 décembre 1970. Toutefois, il n'est doelstelling van algemeen belang in het gedrang zou kunnen brengen.
spécifié nulle part en quel sens l'exercice de ce droit pourrait contrecarrer l'objectif poursuivi. B.7. La Région flamande et la Région wallonne soutiennent que l'exclusion du droit de rétrocession est justifiée par le fait que les immeubles acquis en application de l'article 30 de la loi du 30 décembre 1970 servent essentiellement à être mis à la disposition de tiers afin d'aboutir à leur industrialisation. B.8. L'objectif poursuivi par l'expropriation est réalisé, ainsi qu'il Nergens wordt evenwel gespecificeerd in welke zin de uitoefening van dat recht de nagestreefde doelstelling zou kunnen dwarsbomen. B.7. Het Vlaamse en het Waalse Gewest voeren aan dat de uitsluiting van het recht van wederafstand wordt verantwoord door het feit dat de met toepassing van artikel 30 van de wet van 30 december 1970 verworven onroerende goederen in hoofdzaak dienen om ter beschikking te worden gesteld van derden teneinde te komen tot een industrialisatie ervan. B.8. Wanneer de overheid de verworven onroerende goederen overdraagt aan derden met het oog op de industrialisatie ervan, wordt het nagestreefde onteigeningsdoel, zoals het blijkt uit de parlementaire
ressort des travaux préparatoires de la loi du 30 décembre 1970, voorbereiding van de wet van 30 december 1970, gerealiseerd.
lorsque l'autorité cède les immeubles acquis à des tiers en vue de Vermits het recht van wederafstand slechts kan worden uitgeoefend
leur industrialisation.
Puisque le droit de rétrocession ne peut être exercé que lorsque ce wanneer dat doel niet wordt gerealiseerd, kan de omstandigheid dat de
but n'est pas réalisé, la circonstance que l'autorité vise à mettre overheid beoogt de verworven onroerende goederen ter beschikking te
les immeubles acquis à la disposition de tiers ne peut pas justifier stellen van derden, het in het geding zijnde verschil in behandeling
la différence de traitement en cause. La loi du 30 décembre 1970 niet verantwoorden. De wet van 30 december 1970 bevat overigens
contient du reste des dispositions qui tendent à prévenir que les bepalingen die beogen te voorkomen dat de overgedragen goederen zouden
biens cédés soient employés d'une manière qui ne correspond pas à worden aangewend op een wijze die niet overeenstemt met het
l'objectif de l'expropriation (article 32). onteigeningsdoel (artikel 32).
B.9. La Région flamande et la Région wallonne soutiennent également B.9. Het Vlaamse en het Waalse Gewest voeren eveneens aan dat de
que le législateur a entendu permettre à l'autorité de constituer des wetgever de overheid in staat heeft willen stellen om grondreserves
réserves foncières en vue de pouvoir utiliser celles-ci en temps aan te leggen met de bedoeling die reserves te gepasten tijde te
opportun pour l'aménagement de terrains industriels et que l'exercice kunnen aanwenden voor de aanleg van bedrijventerreinen en dat de
du droit de rétrocession serait susceptible de contrarier cet uitoefening van het recht van wederafstand die doelstelling zou kunnen
objectif, puisque la personne expropriée pourrait réclamer la dwarsbomen, vermits de onteigende persoon de betrokken goederen zou
restitution des biens concernés sur la base du fait que ces biens ne kunnen terugvorderen op grond van het gegeven dat die goederen nog
sont pas encore utilisés pour l'aménagement d'un terrain industriel. niet zijn aangewend voor de inrichting van een bedrijventerrein.
B.10.1. Il peut être déduit de la jurisprudence de la Cour européenne B.10.1. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de
des droits de l'homme que le fait que l'autorité n'utilise pas Mens kan worden afgeleid dat de omstandigheid dat de overheid een
immédiatement un bien exproprié pour la réalisation d'un objectif onteigend goed niet onmiddellijk aanwendt ter verwezenlijking van een
d'intérêt général n'aboutit pas nécessairement à une violation du doelstelling van algemeen belang niet noodzakelijk leidt tot een
droit de propriété garanti par l'article 1er du Premier Protocole schending van het eigendomsrecht, gewaarborgd bij artikel 1 van het
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme et que la Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten
constitution de réserves foncières par l'autorité, au moyen van de mens, en dat het aanleggen door de overheid, door middel van
d'expropriations, en vue d'utiliser ces réserves en temps opportun, onteigeningen, van grondreserves met de bedoeling ze te gepasten tijde
pour la réalisation d'un objectif d'intérêt général doit être te kunnen aanwenden voor de realisatie van een doelstelling van
considérée comme une technique qui, en soi, n'est pas incompatible algemeen belang, dient te worden beschouwd als een techniek die op
avec ce droit. Cependant, cette jurisprudence fait aussi apparaître zich niet onbestaanbaar is met dat recht. Uit die rechtspraak blijkt
que le maintien d'un bien exproprié dans une réserve pendant une echter eveneens dat het behoud van een onteigend goed in een reserve
période plus longue est, dans certaines circonstances, incompatible gedurende een langere periode onder bepaalde omstandigheden
avec ce droit, à savoir lorsque le maintien de ce bien dans la réserve onbestaanbaar is met dat recht, met name wanneer het behoud van dat
ne se fonde plus sur des motifs d'intérêt général et que le bien a goed in de reserve niet langer steunt op redenen van algemeen belang
acquis entre temps une plus-value (CEDH, 2 juillet 2002, Motais de en het goed ondertussen een meerwaarde heeft verkregen (EHRM, 2 juli
Narbonne c. France, §§ 20-21). 2002, Motais de Narbonne t. Frankrijk, §§ 20-21).
B.10.2. La jurisprudence de la Cour européenne des droits de l'homme B.10.2. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de
fait apparaître en outre que la non-restitution des biens expropriés Mens blijkt bovendien dat de niet-teruggave van onteigende goederen
peut être contraire au droit de propriété garanti par l'article 1er du wanneer het doel van algemeen belang niet wordt gerealiseerd, strijdig
kan zijn met het eigendomsrecht, gewaarborgd bij artikel 1 van het
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten
l'homme lorsque le but d'intérêt général n'est pas réalisé (CEDH, 13 van de mens (EHRM, 13 juli 2004, Beneficio Cappella Paolini t. San
juillet 2004, Beneficio Cappella Paolini c. Saint-Marin, § 33; 8 avril Marino, § 33; 8 april 2008, Keçecioglu e.a. t. Turkije, §§ 26-27).
2008, Keçecioglu e.a. c. Turquie, §§ 26-27).
B.11. Par ailleurs, en vertu de l'article 16 de la Constitution, une B.11. Daarenboven is een onteigening, krachtens artikel 16 van de
expropriation n'est constitutionnelle que si elle est réalisée « pour Grondwet, slechts grondwettig als ze « ten algemenen nutte » is. Die
cause d'utilité publique ». Cette disposition s'oppose à une bepaling verzet zich tegen een niet-teruggave van onteigende goederen
non-restitution des biens expropriés lorsque l'autorité expropriante wanneer de onteigenende overheid niet langer het doel van algemeen nut
ne poursuit plus ou ne peut plus poursuivre le but d'intérêt général. nastreeft of kan nastreven.
B.12. En vertu de l'article 23 de la loi du 17 avril 1835, il B.12. Op grond van artikel 23 van de wet van 17 april 1835 staat het
appartient au juge compétent de vérifier, avant d'ordonner la aan de bevoegde rechter om, alvorens de teruggave van een onteigend
restitution d'un bien exproprié, si l'autorité a renoncé ou non à la goed te bevelen, na te gaan of de overheid al dan niet heeft verzaakt
réalisation de l'objectif d'expropriation, lorsque la personne aan de realisatie van het onteigeningsdoel, wanneer de onteigende zich
expropriée invoque le droit de rétrocession. A cet égard, le juge doit op het recht van wederafstand beroept. Daarbij dient de rechter
tenir compte de la nature spécifique de l'objectif d'intérêt général rekening te houden met de specifieke aard van het doel van algemeen
que l'autorité poursuit en expropriant et des circonstances concrètes belang dat door de overheid met de onteigening werd nagestreefd en met
de l'affaire pour établir si le bien exproprié est resté en possession de concrete omstandigheden van de zaak om te bepalen of het onteigende
de l'autorité pendant un délai déraisonnablement long, sans que goed onredelijk lang in het bezit van de overheid is gebleven zonder
l'objectif de l'expropriation ait été réalisé. dat het onteigeningsdoel werd gerealiseerd.
B.13. Compte tenu de ce qui précède, il n'est pas raisonnablement B.13. Rekening houdend met het voorgaande is het niet redelijk
justifié que les personnes dont un immeuble a été acquis ou exproprié verantwoord dat de personen van wie een onroerend goed door de
par l'autorité en application de l'article 30 de la loi du 30 décembre overheid wordt verworven of onteigend met toepassing van artikel 30
1970 ne puissent pas demander la restitution de ce bien lorsqu'il van de wet van 30 december 1970, de teruggave van dat goed niet kunnen
apparaît des circonstances concrètes de l'affaire que l'autorité ne vorderen wanneer uit de concrete omstandigheden van de zaak blijkt dat
poursuit plus ou ne peut plus poursuivre l'objectif de de overheid het onteigeningsdoel niet langer nastreeft of kan
l'expropriation, alors que d'autres personnes dont un immeuble a été
exproprié par l'autorité peuvent exercer le droit de rétrocession nastreven, terwijl andere personen van wie een onroerend goed door de
réglé par l'article 23 de la loi du 17 avril 1835. Dans les deux cas, overheid wordt onteigend het in artikel 23 van de wet van 17 april
l'intervention du juge compétent garantit en effet que les intérêts de 1835 geregelde recht van wederafstand kunnen uitoefenen. In beide
l'autorité, d'une part, et de la personne expropriée, d'autre part, gevallen waarborgt het optreden van de bevoegde rechter immers dat de
sont pris en considération. belangen van de overheid, enerzijds, en die van de onteigende,
anderzijds, in aanmerking worden genomen.
B.14. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. B.14. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 30, § 1er, alinéa 4, de la loi du 30 décembre 1970 sur Artikel 30, § 1, vierde lid, van de wet van 30 december 1970
l'expansion économique viole les articles 10 et 11 de la Constitution betreffende de economische expansie schendt de artikelen 10 en 11 van
en ce que le droit de rétrocession prévu par l'article 23 de la loi du de Grondwet, in zoverre het recht van wederafstand waarin artikel 23
17 avril 1835 ne peut pas être invoqué lorsque l'autorité ne poursuit van de wet van 17 april 1835 voorziet, niet kan worden aangevoerd
plus ou ne peut plus poursuivre le but d'intérêt général. wanneer de overheid het doel van algemeen belang niet langer nastreeft
of kan nastreven.
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 25 septembre 2014. op 25 september 2014.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
A. Alen A. Alen
^