Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 86/2014 du 6 juin 2014 Numéros du rôle : 5572 et 5652 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 27 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de retraite et de survie des travaille La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De Groo(...)"
Extrait de l'arrêt n° 86/2014 du 6 juin 2014 Numéros du rôle : 5572 et 5652 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 27 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de retraite et de survie des travaille La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De Groo(...) Uittreksel uit arrest nr. 86/2014 van 6 juni 2014 Rolnummers : 5572 en 5652 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 27 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor werknemers, g Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters E. (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 86/2014 du 6 juin 2014 Uittreksel uit arrest nr. 86/2014 van 6 juni 2014
Numéros du rôle : 5572 et 5652 Rolnummers : 5572 en 5652
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 27 de In zake : de prejudiciële vragen over artikel 27 van het koninklijk
l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de besluit nr. 50 van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en
retraite et de survie des travailleurs salariés, posées par la Cour du overlevingspensioen voor werknemers, gesteld door het Arbeidshof te
travail de Bruxelles et la Cour de cassation. Brussel en het Hof van Cassatie.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, et, conformément à Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. Giet, en, overeenkomstig
l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
constitutionnelle, du président émérite M. Bossuyt, assistée du Grondwettelijk Hof, emeritus voorzitter M. Bossuyt, bijgestaan door de
greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J.
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : Spreutels, wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par arrêt du 6 février 2013 en cause de l'Office national des a. Bij arrest van 6 februari 2013 in zake de Rijksdienst voor
pensions contre Suzanne Ngo Nlend, dont l'expédition est parvenue au pensioenen tegen Suzanne Ngo Nlend, waarvan de expeditie ter griffie
greffe de la Cour le 13 février 2013, la Cour du travail de Bruxelles van het Hof is ingekomen op 13 februari 2013, heeft het Arbeidshof te
a posé la question préjudicielle suivante : Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 27, alinéa 1er, de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 « Schendt artikel 27, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 50
relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor
salariés viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés werknemers de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen
avec l'article 26 du Pacte international des droits civils et met artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en
politiques ainsi qu'avec les articles 1er du Protocole n° 1 politieke rechten, alsook met artikel 1 van het Eerste Aanvullend
Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme et 14 de artikel 14 van dat Verdrag, in zoverre het tot gevolg heeft dat de
cette Convention, en ce qu'il a pour conséquence que le paiement de la uitbetaling van het aan een gerechtigde van vreemde nationaliteit
pension due à un bénéficiaire de nationalité étrangère est suspendu si verschuldigde pensioen wordt opgeschort indien die gerechtigde in het
ce bénéficiaire réside à l'étranger alors que la pension de retraite buitenland verblijft, terwijl het aan een Belgische onderdaan
ou de survie due à un ressortissant belge est payée quel que soit le verschuldigde rust- of overlevingspensioen wordt uitbetaald ongeacht
het land waar hij verblijft, waardoor personen die onder
pays de sa résidence, traitant ainsi de manière différente des gelijkwaardige voorwaarden hebben bijgedragen tot de financiering van
personnes qui ont participé dans des conditions équivalentes au het Belgische pensioenstelsel voor werknemers, aldus op verschillende
financement du régime belge de retraite des travailleurs salariés ? ». wijze worden behandeld ? ».
b. Par arrêt du 27 mai 2013 en cause de l'Office national des pensions b. Bij arrest van 27 mei 2013 in zake de Rijksdienst voor Pensioenen
contre Adolphe Razafihelison, dont l'expédition est parvenue au greffe tegen Adolphe Razafihelison, waarvan de expeditie ter griffie van het
de la Cour le 7 juin 2013, la Cour de cassation a posé la question Hof is ingekomen op 7 juni 2013, heeft het Hof van Cassatie de
préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 27 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la « Schendt artikel 27 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober
pension de retraite et de survie des travailleurs salariés, remplacé 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor werknemers,
par l'article 9 de la loi du 5 juin 1970 modifiant certaines vervangen bij artikel 9 van de wet van 5 juni 1970 tot wijziging van
dispositions relatives aux régimes de pensions des travailleurs sommige bepalingen betreffende de pensioenregelingen voor werknemers,
salariés, des ouvriers, des employés, des ouvriers mineurs et des arbeiders, bedienden, mijnwerkers en vrijwillig verzekerden en het
assurés libres et au revenu garanti aux personnes âgées et modifié par gewaarborgd inkomen voor bejaarden, en gewijzigd bij artikel 10 van
l'article 10 de l'arrêté royal n° 415 du 16 juillet 1986 modifiant het koninklijk besluit nr. 415 van 16 juli 1986 tot wijziging van
certaines dispositions en matière de pensions pour travailleurs sommige bepalingen betreffende de werknemerspensioenen, dat de in het
salariés, qui n'astreint à l'obligation de résidence prévue à l'alinéa eerste lid van die bepaling vastgelegde verplichting van verblijf
1er de cette disposition que certains étrangers, à l'exclusion des slechts oplegt aan bepaalde vreemdelingen, met uitsluiting van de
étrangers qui peuvent se prévaloir d'une disposition, en vigueur en vreemdelingen die zich kunnen beroepen op een in België geldende
Belgique, d'une convention internationale de sécurité sociale, des bepaling van een internationale overeenkomst van sociale zekerheid, de
apatrides, des réfugiés reconnus et de certains étrangers privilégiés, staatlozen, de erkende vluchtelingen en sommige bevoorrechte
et qui permet au Roi de déterminer pour quels bénéficiaires de vreemdelingen, en dat de Koning in staat stelt te bepalen voor welke
nationalité étrangère et dans quels cas cette obligation n'est pas gerechtigden van vreemde nationaliteit en in welke gevallen die
requise, viole-t-il les articles 10, 11, 16 et 191 de la Constitution verplichting niet vereist is, de artikelen 10, 11, 16 en 191 van de
? ». Grondwet ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 5572 et 5652 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 5572 en 5652 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition en cause Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling
B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 27 de B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 27 van het
l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en
retraite et de survie des travailleurs salariés, qui dispose : overlevingspensioen voor werknemers, dat bepaalt :
« Sous réserve des dispositions de l'article 24, les prestations ne « Onder voorbehoud van het bepaalde in artikel 24 worden de
sont pas fournies aux bénéficiaires de nationalité étrangère qui ne uitkeringen niet verstrekt aan gerechtigden van vreemde nationaliteit
résident pas effectivement en Belgique, sauf les prestations accordées die niet werkelijk in België verblijven, behoudens de uitkeringen
en raison d'une occupation comme ouvrier mineur qui, dans ce cas, ne toegekend voor een tewerkstelling als mijnwerker, die alsdan slechts
sont payables qu'à concurrence de 80 p.c. du montant octroyé. tot beloop van 80 pct. van het toegekend bedrag betaalbaar worden
Les réfugiés reconnus au sens de la loi du 28 mars 1952 sur la police gesteld. De erkende vluchtelingen als bedoeld in de wet van 28 maart 1952 op de
des étrangers sont, pour l'application de l'alinéa précédent, supposés vreemdelingenpolitie worden, voor de toepassing van voorgaand lid,
ne pas être de nationalité étrangère. geacht niet van vreemde nationaliteit te zijn.
Le Roi détermine ce qu'il faut entendre par résidence effective. Par De Koning bepaalt wat moet verstaan worden onder werkelijk verblijf.
dérogation à l'alinéa 1er, Il peut déterminer pour quels bénéficiaires In afwijking van het eerste lid kan Hij bepalen voor welke
de nationalité étrangère et dans quels cas l'obligation de résider en gerechtigden van vreemde nationaliteit en in welke gevallen de
Belgique n'est pas requise ». verplichting om in België te verblijven niet vereist is ».
L'article 24 du même arrêté royal dispose : Artikel 24 van hetzelfde koninklijk besluit bepaalt :
« Les dispositions du présent arrêté ne portent pas préjudice aux « De bepalingen van dit besluit doen geen afbreuk aan de in België
dispositions en vigueur en Belgique, des conventions internationales geldende bepalingen van de internationale overeenkomsten inzake
de sécurité sociale ». maatschappelijke zekerheid ».
B.1.2. L'article 65, § 1er, de l'arrêté royal du 21 décembre 1967 B.1.2. Artikel 65, § 1, van het koninklijk besluit van 21 december
portant règlement général du régime de pension de retraite et de 1967 tot vaststelling van het algemeen reglement betreffende het rust-
survie des travailleurs salariés, qui exécute aujourd'hui l'article en overlevingspensioen voor werknemers, dat artikel 27, derde lid, van
27, alinéa 3, de l'arrêté royal n° 50 précité, dispose : het voormelde koninklijk besluit nr. 50 thans ten uitvoer legt,
« L'obligation de résider en Belgique n'est pas requise des bepaalt : « De verplichting van in België te verblijven is niet vereist vanwege
ressortissants belges, des apatrides et des réfugiés reconnus au sens de Belgische onderdanen, de staatlozen en de erkende vluchtelingen als
de la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, le séjour, bedoeld in de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het
grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van
l'établissement et l'éloignement des étrangers, bénéficiaires des vreemdelingen, begunstigd met de prestaties waarin bij het koninklijk
prestations prévues par l'arrêté royal n° 50 ou par la loi du 20 besluit nr. 50 of bij de wet van 20 juli 1990 is voorzien of bij het
juillet 1990 ou par l'arrêté royal du 23 décembre 1996. koninklijk besluit van 23 december 1996.
L'obligation de résider en Belgique n'est pas non plus requise des De verplichting om in België te verblijven is evenmin vereist vanwege
personnes visées à l'article 4, 2°, de l'arrêté royal du 6 décembre de personen, als bedoeld in artikel 4, 2°, van het koninklijk besluit
van 6 december 1955 betreffende het verblijf in België van zekere
1955 relatif au séjour en Belgique de certains étrangers privilégiés, bevoorrechte vreemdelingen, begunstigd met de prestaties waarin bij
bénéficiaires des prestations prévues par l'arrêté royal n° 50 ou par het koninklijk besluit nr. 50 of bij de wet van 20 juli 1990 of bij
la loi du 20 juillet 1990 ou par l'arrêté royal du 23 décembre 1996. het koninklijk besluit van 23 december 1996 is voorzien.
De verplichting om in België te verblijven is evenmin vereist vanwege
L'obligation de résider en Belgique n'est pas non plus requise des de personen als bedoeld door Titel II, Hoofdstuk VIII van de voormelde
personnes visées par le Titre II, Chapitre VIII de la loi du 15 wet van 15 december 1980, noch vanwege hun langstlevende echtgenoot.
décembre 1980 précitée, ni de leur conjoint survivant. Het vorige lid voorziet in de gedeeltelijke omzetting van Richtlijn
L'alinéa précédent transpose partiellement la Directive 2009/50/CE du
Conseil du 25 mai 2009 établissant les conditions d'entrée et de 2009/50/EG van de Raad van 25 mei 2009 betreffende de voorwaarden voor
séjour des ressortissants de pays tiers aux fins d'un emploi hautement toegang en verblijf van onderdanen van derde landen met het oog op een
qualifié ». hooggekwalificeerde baan ».
Quant à la portée des questions préjudicielles Ten aanzien van de draagwijdte van de prejudiciële vragen
B.2. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 27 de B.2. Aan het Hof worden vragen gesteld over de bestaanbaarheid van
l'arrêté royal n° 50 avec les articles 10 et 11 de la Constitution, artikel 27 van het koninklijk besluit nr. 50 met de artikelen 10 en 11
lus en combinaison avec l'article 26 du Pacte international relatif van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 26 van het
aux droits civils et politiques ainsi qu'avec les articles 1er du Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten,
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de alsook met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
l'homme et 14 de cette Convention (affaire n° 5572) et avec les Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 14 van dat
articles 10, 11, 16 et 191 de la Constitution (affaire n° 5652). Les Verdrag (zaak nr. 5572), en met de artikelen 10, 11, 16 en 191 van de
questions préjudicielles comparent, d'une part, les bénéficiaires Grondwet (zaak nr. 5652). De prejudiciële vragen vergelijken,
belges d'une pension de survie avec les bénéficiaires étrangers d'une enerzijds, de Belgische gerechtigden op een overlevingspensioen met de
telle pension qui ne résident pas en Belgique (affaire n° 5572) et, buitenlandse gerechtigden op een dergelijk pensioen die niet in België
d'autre part, les bénéficiaires étrangers d'une pension de retraite verblijven (zaak nr. 5572) en, anderzijds, de buitenlandse
qui perdent celle-ci lorsqu'ils ne résident pas en Belgique, avec les gerechtigden op een rustpensioen die dat pensioen verliezen wanneer
étrangers ressortissants de pays avec lesquels la Belgique a conclu zij niet in België verblijven, met de vreemdelingen die onderdanen
une convention internationale de sécurité sociale, les étrangers zijn van landen waarmee België een internationale overeenkomst van
privilégiés, les réfugiés et les apatrides et les catégories sociale zekerheid heeft gesloten, de bevoorrechte vreemdelingen, de
d'étrangers déterminées par le Roi qui ne résident pas en Belgique vluchtelingen en de staatlozen en de door de Koning bepaalde
categorieën van vreemdelingen die niet in België verblijven (zaak nr.
(affaire n° 5652). 5652).
Het Hof wordt aldus ertoe gebracht zich uit te spreken over de
bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met de voormelde
La Cour est ainsi amenée à se prononcer sur la compatibilité de la referentienormen, in zoverre zij met betrekking tot de voorwaarden
disposition en cause avec les normes de référence précitées, en ce voor de uitbetaling van een overlevingspensioen en van een
qu'elle établit une différence de traitement concernant les conditions rustpensioen een verschil in behandeling invoert tussen de
de paiement d'une pension de survie et d'une pension de retraite entre buitenlandse gerechtigden die in het buitenland verblijven, die aan de
les bénéficiaires étrangers résidant à l'étranger, qui sont soumis à voorwaarde van verblijf in België worden onderworpen, en, enerzijds,
la condition de résidence en Belgique, et, d'une part, les de Belgische gerechtigden die in het buitenland verblijven (zaak nr.
bénéficiaires belges résidant à l'étranger (affaire n° 5572) et, 5572) en, anderzijds, de andere buitenlandse gerechtigden die in het
d'autre part, les autres bénéficiaires étrangers non soumis à cette buitenland verblijven en die niet aan die voorwaarde zijn onderworpen
condition résidant à l'étranger (affaire n° 5652). (zaak nr. 5652).
Quant aux articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou en Ten aanzien van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in
combinaison avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij
Convention européenne des droits de l'homme, avec l'article 14 de la het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met artikel 14 van
même Convention et avec l'article 26 du Pacte international relatif hetzelfde Verdrag en met artikel 26 van het Internationaal Verdrag
aux droits civils et politiques inzake burgerrechten en politieke rechten
B.3.1. Dans la version initiale de l'article 27 de l'arrêté royal n° B.3.1. In de oorspronkelijke versie van artikel 27 van het koninklijk
50, le paiement de la pension de retraite et de survie était besluit nr. 50 was de uitbetaling van het rust- en overlevingspensioen
subordonné, pour tous, à la condition de résidence en Belgique. voor iedereen afhankelijk van de voorwaarde van verblijf in België.
Plusieurs modifications intervinrent, qui aboutirent au remplacement Verschillende wijzigingen vonden plaats, die leidden tot de vervanging
de cet article 27 par l'article 9 de la loi du 5 juin 1970 « modifiant van dat artikel 27 bij artikel 9 van de wet van 5 juni 1970 « tot
certaines dispositions relatives aux régimes de pensions des wijziging van sommige bepalingen betreffende de pensioenregelingen
travailleurs salariés, des ouvriers, des employés, des ouvriers voor werknemers, arbeiders, bedienden, mijnwerkers en vrijwillig
mineurs et des assurés libres et au revenu garanti aux personnes âgées verzekerden en het gewaarborgd inkomen voor bejaarden ».
». B.3.2. Cette modification est expliquée dans les travaux préparatoires B.3.2. Die wijziging wordt in de parlementaire voorbereiding als volgt
comme suit : uitgelegd :
« Bien que le texte actuel de l'article 27 de l'arrêté royal n° 50 « Ofschoon de huidige tekst van artikel 27 van het koninklijk besluit
fournit lui-même une base légale suffisante pour le paiement à tous nr. 50 op zichzelf wel een voldoende wettelijke grondslag geeft voor
les Belges partout dans le monde des pensions des travailleurs het betalen van alle werknemerspensioenen aan Belgen overal ter
salariés, il est néanmoins préférable que cet article soit légèrement wereld, is het toch wenselijk dit artikel in geringe mate aan te
adapté à la nouvelle situation créée par l'entrée en vigueur des passen aan de nieuwe toestand die wordt geschapen door het van kracht
arrêtés royaux des 11 et 19 février 1970. worden van de koninklijke besluiten van 11 en 19 februari 1970.
Au lieu de poser le principe du non-paiement dans les pays étrangers In plaats van het principe te stellen van de niet-uitbetaling in
vreemde landen waarmee geen internationale overeenkomsten inzake
avec lesquels aucune convention de sécurité sociale n'a été conclue et maatschappelijke zekerheid zijn afgesloten, en een uitzondering op
de faire une exception à cette règle pour les Belges, les apatrides et deze regel te maken voor Belgen, staatlozen en vluchtelingen, is het
les réfugiés, il est préférable de limiter le principe aux étrangers beter het principe dadelijk te beperken tot de vreemdelingen alleen »
seulement » (Doc. parl., Chambre, 1969-1970, n° 670-1, pp. 4 et 5). B.3.3. La question de la compatibilité de cette disposition avec le principe d'égalité et de non-discrimination a été discutée dans les termes suivants : « Un membre s'est demandé pourquoi la pension de travailleur salarié ne serait pas aussi versée à des étrangers dans un pays étranger. Il a estimé que la discrimination à leur détriment n'est pas permise. La plupart des pays ne connaissent plus de restrictions en matière de paiement de pensions, même pour des étrangers. Le Ministre a signalé qu'aussi longtemps que ce n'est pas le cas pour tous les pays, la Belgique a intérêt à n'accorder qu'à titre de réciprocité le paiement de nos pensions à des étrangers. Une telle façon de faire ne peut qu'inciter les pays étrangers à payer leurs (Parl. St., Kamer, 1969-1970, nr. 670-1, pp. 4 en 5). B.3.3. De kwestie van de bestaanbaarheid van die bepaling met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie werd als volgt besproken : « Een lid vraagt zich af waarom het werknemerspensioen ook in het buitenland niet aan de vreemdelingen zou worden uitbetaald. Hij acht de discriminatie te hunnen nadele ongeoorloofd. De meeste landen kennen inzake uitbetaling van pensioenen geen beperkingen meer, ook niet voor vreemdelingen. De Minister wijst erop dat, zolang dit niet voor alle landen het geval is, België er belang bij heeft om slechts bij wege van wederkerigheid de uitbetaling van onze pensioenen toe te staan aan vreemdelingen. Zulke handelwijze alleen kan het buitenland ertoe aanzetten hun
pensions à des Belges, même en dehors de leurs territoires » (Doc. pensioenen aan de Belgen ook buiten hun territorium uit te betalen »
parl., Chambre, 1969-1970, n° 670-4, p. 14). (Parl. St., Kamer, 1969-1970, nr. 670-4, p. 14).
B.3.4. Le rapport au Roi précédant la modification de l'alinéa 1er de B.3.4. Het verslag aan de Koning dat voorafgaat aan de wijziging van
l'article 27 de l'arrêté royal n° 50 par l'article 10 de l'arrêté het eerste lid van artikel 27 van het koninklijk besluit nr. 50 bij
royal n° 415 du 16 juillet 1986 « modifiant certaines dispositions en matière de pensions pour travailleurs salariés » mentionne : « Paiement des pensions à l'étranger En principe, le bénéfice de la pension de retraite ou de survie des travailleurs salariés est subordonné à la condition de résidence en Belgique. A l'heure actuelle, cette condition de résidence n'est toutefois pas requise : 1° des Belges qui peuvent obtenir le paiement de leur pension partout dans le monde; 2° des ressortissants des Etats membres de la Communauté économique européenne ainsi que des Etats avec lesquels la Belgique a conclu une convention et qui peuvent aussi être payés n'importe où; 3° des ressortissants de pays autres que ceux mentionnés ci-avant mais qui ont signé et ratifié l'Accord intérimaire européen concernant les régimes de sécurité sociale : ceux-ci peuvent obtenir le paiement de leur pension sur le territoire de l'un des pays ayant contracté cet accord; 4° des titulaires d'une pension accordée en raison d'une occupation comme ouvrier mineur et qui peuvent également obtenir le paiement de celle-ci partout dans le monde. Cette dernière exception à la condition de résidence en Belgique est la seule à ne pas résulter d'une obligation à caractère supranational. Elle dépend donc uniquement de la volonté du Gouvernement national. Celui-ci estime qu'en l'absence d'obligations bilatérales ou artikel 10 van het koninklijk besluit nr. 415 van 16 juli 1986 « tot wijziging van sommige bepalingen betreffende de werknemerspensioenen », vermeldt : « Betaling van de pensioenen in het buitenland In beginsel is het voordeel van het rust- of overlevingspensioen van de werknemers afhankelijk van de voorwaarde van verblijf in België. Thans wordt deze verblijfsvoorwaarde evenwel niet vereist vanwege : 1° de Belgen die de betaling van hun pensioen over gans de wereld kunnen bekomen; 2° de onderdanen van de Lid-Staten van de Europese Economische Gemeenschap en van de Staten waarmee België een overeenkomst heeft gesloten en waarvoor de pensioenen eveneens gelijk waar kunnen worden betaald; 3° de onderdanen van landen, andere dan deze die hiervoor werden aangehaald, maar die het Europees Interimakkoord betreffende de sociale zekerheidsregelingen hebben ondertekend en bekrachtigd : dezen kunnen de betaling van hun pensioen bekomen op het grondgebied van een der landen die dit akkoord hebben onderschreven; 4° de gerechtigden op een pensioen dat uit hoofde van een bezigheid als mijnwerker werd toegekend en die de betaling ervan eveneens over gans de wereld kunnen bekomen. Deze laatste uitzondering op de voorwaarde van verblijf in België is de enige die haar oorsprong niet vindt in een verplichting van supranationale aard. Zij is derhalve uitsluitend afhankelijk van de wil van de nationale Regering. Deze laatste is de mening toegedaan dat de Belgische Staat, bij
supranationales, l'Etat belge n'a pas à intervenir dans le montant de ontstentenis van bilaterale of supranationale verplichtingen, niet
ces pensions. C'est la raison pour laquelle ladite intervention de moet tussenkomen in het bedrag van deze pensioenen. Om deze redenen
l'Etat, évaluée forfaitairement à 20 p.c. du montant total de zal de bedoelde Staatstussenkomst, die forfaitair op 20 pct. van het
totaal bedrag van het voordeel wordt geraamd, niet meer in het
l'avantage, ne pourra plus être payée à l'étranger à un ressortissant buitenland kunnen worden uitbetaald aan een onderdaan van een Staat
d'un Etat avec lequel la Belgique n'est pas liée par une convention ou waarmee België niet verbonden is door een overeenkomst of door een
par un accord bilatéral ou multinational » (Moniteur belge, 30 juillet bilateraal of multinationaal akkoord » (Belgisch Staatsblad, 30 juli
1986, p. 10682). 1986, p. 10682).
B.4.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination garanti par les
articles 10 et 11 de la Constitution est aussi garanti par l'article B.4.1. Het bij de artikelen 10 en 11 van de Grondwet gewaarborgde
beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie wordt eveneens
14 de la Convention européenne des droits de l'homme et par l'article gewaarborgd bij artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten
26 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. van de mens en bij artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake
burgerrechten en politieke rechten.
B.4.2. Quant au droit à une pension légale, la Cour européenne des B.4.2. Wat het recht op een wettelijk pensioen betreft, is het
droits de l'homme considère qu'il entre dans le champ d'application de Europees Hof voor de Rechten van de Mens van oordeel dat het binnen de
l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention werkingssfeer van artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
européenne des droits de l'homme. La Cour européenne des droits de Europees Verdrag voor de rechten van de mens valt. Het Europees Hof
l'homme a notamment jugé : voor de Rechten van de Mens heeft met name het volgende geoordeeld :
« [...] lorsque l'Etat choisit d'instaurer un système de pensions, les « [...] wanneer de Staat ervoor kiest een pensioenstelsel in te
droits et les intérêts individuels en découlant tombent sous l'empire voeren, vallen de rechten en de individuele belangen die daaruit
de [l'article 1er du Premier Protocole additionnel], indépendamment du voortvloeien, voortaan onder de gelding van [artikel 1 van het Eerste
paiement des contributions et du mode d'approvisionnement du fonds de Aanvullend Protocol], los van het betalen van bijdragen en los van de
wijze waarop het pensioenfonds van middelen wordt voorzien » (EHRM,
pension » (CEDH, grande chambre, 18 février 2009, Andrejeva c. grote kamer, 18 februari 2009, Andrejeva t. Letland, § 76, met
Lettonie, § 76, avec référence à CEDH, grande chambre, 6 juillet 2005, verwijzing naar EHRM, grote kamer, 6 juli 2005, Stec en anderen t.
Stec et autres c. Royaume Uni, §§ 47-53). Verenigd Koninkrijk, §§ 47-53).
La Cour européenne des droits de l'homme précise toutefois : Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens preciseert evenwel :
« [L'article 1er du Premier Protocole additionnel] ne garantit donc, « [Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol] waarborgt dus als
en tant que tel, aucun droit à une pension d'un montant donné (voir, dusdanig geen recht op een pensioen van een bepaald bedrag (zie,
par exemple, Kjartan Asmundsson c. Islande, n° 60669/00, § 39, CEDH bijvoorbeeld, Kjartan Asmundsson t. IJsland, nr. 60669/00, § 39, EHRM
2004-IX, Domalewski c. Pologne (déc.), n° 34610/97, CEDH 1999-V, et 2004-IX, Domalewski t. Polen (beslissing), nr. 34610/97, EHRM 1999-V,
Jankovic c. Croatie (déc.), n° 43440/98, CEDH 2000-X). De même, le en Jankovic t. Kroatië (beslissing), nr. 43440/98, EHRM 2000-X).
Evenzo wordt het recht op het krijgen van een pensioen wegens
droit de recevoir une pension au titre d'activités s'étant déroulées activiteiten die in een andere Staat dan in de verwerende Staat hebben
dans un Etat autre que l'Etat défendeur n'est pas davantage garanti plaatsgevonden, evenmin gewaarborgd (L.B. t. Oostenrijk (beslissing),
(L.B. c. Autriche (déc.), n° 39802/98, 18 avril 2002) » (ibid., § 77). « De même, une ample marge d'appréciation est d'ordinaire laissée à l'Etat pour prendre des mesures d'ordre général en matière économique ou sociale. Grâce à une connaissance directe de leur société et de ses besoins, les autorités nationales se trouvent en principe mieux placées que le juge international pour déterminer ce qui est d'utilité publique en matière économique ou en matière sociale. La Cour respecte en principe la manière dont l'Etat conçoit les impératifs de l'utilité publique, sauf si le jugement de ce dernier se révèle ' manifestement nr. 39802/98, 18 april 2002) » (ibid., § 77). Bovendien is het Europees Hof voor de Rechten van de Mens van oordeel dat de lidstaten over een grote appreciatiemarge beschikken : « Op dezelfde wijze wordt gewoonlijk een ruime beoordelingsvrijheid gelaten aan de Staat om algemene maatregelen in economische of sociale aangelegenheden te nemen. Dankzij rechtstreekse kennis van hun samenleving en van de behoeften ervan, bevinden de nationale instanties zich in beginsel in een betere positie dan de internationale rechter om te bepalen wat in economische of in sociale aangelegenheden van openbaar nut is. In beginsel eerbiedigt het Hof de wijze waarop de Staat vorm geeft aan de vereisten van het openbaar
dépourvu de base raisonnable ' [...]. D'un point de vue plus général, nut, tenzij het oordeel van die laatste ' manifest zonder redelijke
la Cour a jugé que les dispositions de la Convention n'empêchent pas grondslag ' blijkt te zijn [...]. Algemener heeft het Hof geoordeeld
les Etats contractants d'introduire des programmes de politique dat de bepalingen van het Verdrag de verdragsluitende Staten niet
générale au moyen de mesures législatives en vertu desquelles une verhinderen algemene beleidsprogramma's in te voeren door middel van
certaine catégorie ou un certain groupe d'individus sont traités wettelijke maatregelen krachtens welke een bepaalde categorie of een
différemment des autres, sous réserve que l'ingérence dans l'exercice bepaalde groep van individuen anders wordt behandeld dan de anderen,
des droits de l'ensemble de cette catégorie ou de ce groupe définis onder voorbehoud dat de inmenging in de uitoefening van de in de wet
par la loi puisse se justifier au regard de la Convention » (ibid., § 83). B.5.1. En vertu de l'article 27 de l'arrêté royal n° 50, la pension de retraite ou de survie n'est payée à un étranger que s'il réside effectivement en Belgique, sauf s'il a la nationalité d'un pays avec lequel la Belgique a conclu une convention de réciprocité, s'il est réfugié reconnu ou s'il fait partie des catégories d'étrangers définies par le Roi comme n'étant pas soumises à la condition de résidence en Belgique. B.5.2. Il ressort des travaux préparatoires précités qu'en excluant du omschreven rechten van het geheel van die categorie of van die groep ten aanzien van het Verdrag kan worden verantwoord » (ibid., § 83). B.5.1. Krachtens artikel 27 van het koninklijk besluit nr. 50 wordt het rust- of overlevingspensioen enkel uitbetaald aan een vreemdeling indien hij daadwerkelijk in België verblijft, tenzij hij de nationaliteit heeft van een land waarmee België een wederkerigheidsovereenkomst heeft gesloten, tenzij hij een erkende vluchteling is of tenzij hij deel uitmaakt van de categorieën van vreemdelingen voor wie de Koning heeft bepaald dat zij niet aan de voorwaarde van verblijf in België zijn onderworpen. B.5.2. Uit de voormelde parlementaire voorbereiding vloeit voort dat
bénéfice du paiement d'une pension de retraite ou de survie l'étranger de wetgever, door de vreemdeling die geen enkele band met België meer
qui n'avait plus aucun lien avec la Belgique, le législateur entendait had, uit te sluiten van het voordeel van de uitbetaling van een rust-
inciter tous les Etats à conclure avec la Belgique des accords de of overlevingspensioen, alle Staten ertoe wou aanzetten met België
réciprocité et à payer leur pension à des Belges même en dehors de wederkerigheidsakkoorden te sluiten en hun pensioen uit te betalen aan
leur territoire. Belgen, zelfs buiten hun grondgebied.
B.6. Une telle suspension de droits pour les étrangers qui ne résident B.6. In een dergelijke schorsing van rechten voor vreemdelingen die
pas sur le territoire est prévue par l'article 68 de la convention de niet op het grondgebied verblijven, is voorzien in artikel 68 van het
l'Organisation internationale du travail n° 102 concernant la sécurité Verdrag nr. 102 van de Internationale Arbeidsorganisatie van 1952
sociale de 1952, qui énonce : betreffende de sociale zekerheid, dat bepaalt :
« 1. Les résidents qui ne sont pas des nationaux doivent avoir les « 1. De verblijvende personen die geen onderdanen zijn moeten dezelfde
mêmes droits que les résidents qui sont des nationaux. Toutefois, en rechten hebben als de verblijvende personen die onderdanen zijn. Wat
ce qui concerne les prestations ou les fractions de prestations de uitkeringen of de gedeelten van uitkeringen aangaat welke
financées exclusivement ou d'une façon prépondérante par les fonds uitsluitend of overwegend door openbare fondsen worden gefinancierd en
publics, et en ce qui concerne les régimes transitoires, des wat de overgangsstelsels aangaat, mogen er evenwel bijzondere
dispositions particulières à l'égard des non-nationaux et à l'égard bepalingen ten opzichte van de niet-onderdanen en ten opzichte van de
des nationaux nés hors du territoire du Membre peuvent être onderdanen die buiten het grondgebied van het Lid geboren zijn,
prescrites. voorgeschreven worden.
2. Dans les systèmes de sécurité sociale contributive dont la 2. In de stelsels van sociale zekerheid waarvoor er bijdragen moeten
protection s'applique aux salariés, les personnes protégées qui sont betaald worden en waarvan de bescherming op de loonarbeiders van
des nationaux d'un autre Membre qui a accepté les obligations toepassing is, moeten de beschermde personen die onderdanen zijn van
découlant de la Partie correspondante de la convention doivent avoir, een ander Lid dat de verplichtingen aanvaard heeft welke voortvloeien
uit het overeenstemmend Deel van het Verdrag, ten opzichte van dit
à l'égard de ladite Partie, les mêmes droits que les nationaux du Deel, dezelfde rechten hebben als de onderdanen van het betrokken Lid.
Membre intéressé. Toutefois, l'application du présent paragraphe peut De toepassing van deze paragraaf zal evenwel kunnen afhangen van het
être subordonnée à l'existence d'un accord bilatéral ou multilatéral bestaan van een bilateraal of multilateraal akkoord waarbij een
prévoyant une réciprocité ». wederkerigheid voorzien wordt ».
L'article 69 de la même convention dispose en outre : Artikel 69 van hetzelfde Verdrag bepaalt bovendien :
« Une prestation à laquelle une personne protégée aurait eu droit en « Een verstrekking waarop een beschermde persoon zou recht hebben
application de l'une quelconque des Parties II à X de la présente gehad in toepassing van om het even welke der Delen II tot X van dit
convention, peut être suspendue, dans une mesure qui peut être Verdrag, kan geschorst worden in een mate welke kan voorgeschreven
prescrite : worden :
(a) aussi longtemps que l'intéressé ne se trouve pas sur le territoire a) zolang de betrokkene zich niet op het grondgebied van het Lid
du Membre; bevindt;
[...] ». [...] ».
B.7.1. Par son arrêt Carson et autres c. Royaume-Uni du 16 mars 2010, B.7.1. Bij haar arrest Carson en anderen t. Verenigd Koninkrijk van 16
la grande chambre de la Cour européenne des droits de l'homme a jugé maart 2010 heeft de grote kamer van het Europees Hof voor de Rechten
que l'absence de droit à la revalorisation des pensions pour les van de Mens geoordeeld dat de ontstentenis van het recht op verhoging
retraités résidant dans des pays n'ayant pas conclu d'accords de van de pensioenen voor de gepensioneerden die verblijven in landen die
réciprocité avec le Royaume-Uni ne viole pas l'article 1er du Premier geen wederkerigheidsakkoorden met het Verenigd Koninkrijk hebben
gesloten, artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in samenhang gelezen met
l'homme, combiné avec l'article 14 de cette Convention : artikel 14 van dat Verdrag, niet schendt :
« 88. Le droit international permet incontestablement aux Etats de « 88. Het internationaal recht maakt het de Staten ontegenzeglijk
conclure des accords bilatéraux en matière de sécurité sociale. mogelijk bilaterale akkoorden inzake sociale zekerheid te sluiten.
D'ailleurs, il s'agit là de la technique la plus couramment utilisée Zulks is trouwens de techniek die het vaakst door de lidstaten van de
par les Etats membres du Conseil de l'Europe pour garantir la Raad van Europa wordt gehanteerd om de wederkerigheid van de sociale
réciprocité des prestations sociales [...]. La décision d'un pays de prestaties te waarborgen [...]. De beslissing van een land om met een
ander land een wederkerigheidsakkoord inzake sociale zekerheid te
passer avec un autre un accord de réciprocité en matière de sécurité sluiten, hangt af van de beoordeling die het maakt over diverse
sociale dépend de l'appréciation qu'il porte sur divers éléments, tels elementen, zoals het aantal betrokken migranten en de prestaties
que le nombre de migrants concernés et les prestations prévues par le waarin is voorzien in de socialezekerheidsregeling van het derde land,
régime de sécurité sociale du pays tiers, ainsi que de la question de alsook de vraag tot hoever wederkerigheid mogelijk is en in welke mate
savoir jusqu'à quel point la réciprocité est possible et dans quelle de verwachte voordelen van het sluiten van een dergelijk akkoord de
mesure les avantages escomptés de la conclusion d'un tel accord meerkosten overtreffen die de onderhandelingen erover en de toepassing
l'emportent sur le surcoût que sa négociation et son application ervan voor elk van de betrokken partijen met zich mee kunnen brengen
risquent d'entraîner pour chacune des parties concernées [...]. [...]. De omvang van de financiële transfers met betrekking tot een
L'ampleur des transferts financiers liés à un accord de réciprocité wederkerigheidsakkoord varieert volgens het niveau van de door elk van
varie selon le niveau des prestations servies par chacun des deux beide ondertekenende Staten uitgekeerde prestaties en volgens de
Etats signataires et le volume des flux migratoires entre leurs grootte van de migratiestromen tussen hun respectieve grondgebied.
territoires respectifs. Dans ces conditions, il est inévitable que la Onder die voorwaarden is het onvermijdelijk dat de situatie van land
situation diffère d'un pays à l'autre selon qu'un accord a ou non été tot land verschilt naargelang een akkoord al dan niet werd gesloten en
conclu et selon les clauses qui y sont, le cas échéant, stipulées. volgens de clausules die daarin, in voorkomend geval, worden bedongen.
89. La Cour souscrit à l'opinion de Lord Hoffmann selon laquelle il 89. Het Hof onderschrijft het standpunt van Lord Hoffmann dat het
serait extraordinaire que la conclusion d'une convention bilatérale en buitengewoon zou zijn dat het sluiten van een bilaterale overeenkomst
matière de sécurité sociale ait pour effet d'obliger les Etats signataires à étendre le bénéfice des avantages conventionnels à toutes les personnes résidant dans des pays tiers. Ce seraient alors en vérité le droit et l'intérêt pour les Etats de conclure des accords de réciprocité qui se trouveraient atteints. 90. En résumé, la Cour estime donc que les requérants, qui se sont expatriés dans des pays non liés au Royaume-Uni par des accords de réciprocité en matière de sécurité sociale prévoyant la revalorisation des pensions, ne se trouvent pas dans une situation comparable à celle des pensionnés résidant sur le territoire britannique ou dans des pays inzake sociale zekerheid tot gevolg heeft dat de ondertekenende Staten ertoe worden verplicht het genot van de overeengekomen voordelen uit te breiden tot alle personen die in derde landen verblijven. In werkelijkheid zouden het recht en het belang voor de Staten om wederkerigheidsakkoorden te sluiten dan worden aangetast. 90. Samenvattend is het Hof dus van oordeel dat de verzoekende partijen, die zijn geëmigreerd naar landen die niet aan het Verenigd Koninkrijk zijn gebonden door wederkerigheidsakkoorden inzake sociale zekerheid die voorzien in de herziening van de pensioenen, zich niet in een situatie bevinden die vergelijkbaar is met die van de gepensioneerden die op het Britse grondgebied verblijven of in landen die dergelijke akkoorden hebben ondertekend. Bijgevolg besluit het tot
signataires de tels accords. Partant, elle conclut à l'absence de de ontstentenis van een discriminatie te dezen, en dus tot de
discrimination en l'espèce, et donc à la non-violation de l'article 14 niet-schending van artikel 14, in samenhang gelezen met artikel 1 van
combiné avec l'article 1 du Protocole n° 1 ». het Eerste Aanvullend Protocol ».
B.7.2. Bien que cet arrêt porte sur la revalorisation d'une pension et B.7.2. Ofschoon dat arrest betrekking heeft op de verhoging van een
non sur la suspension du droit à la pension, il apparaît que les Etats pensioen, en niet op de schorsing van het recht op pensioen, blijkt
membres disposent en l'occurrence d'un pouvoir d'appréciation étendu eruit dat de lidstaten te dezen over een grote appreciatiemarge
(ibid., § 61) et que l'intérêt pour les Etats de conclure des accords beschikken en dat het belang voor de Staten om in deze aangelegenheid
de réciprocité en cette matière est reconnu (ibid., § 89). wederkerigheidsakkoorden te sluiten, wordt erkend (ibid., § 89).
B.8.1. Par son arrêt Pichkur c. Ukraine du 7 novembre 2013, la Cour B.8.1. Bij zijn arrest Pichkur t. Oekraïne van 7 november 2013 heeft
européenne des droits de l'homme a jugé que la suspension du droit à het Europees Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld dat de
la pension même, en raison de la résidence du bénéficiaire, doit être schorsing van het recht op het pensioen zelf, wegens de verblijfplaats
justifiée par des motifs pertinents : van de gerechtigde, door relevante redenen moet worden verantwoord :
« 50. La Cour rappelle le raisonnement qu'elle a tenu dans l'arrêt « 50. Het Hof herhaalt zijn redenering uit het arrest-Carson, volgens
Carson, à savoir que le paiement de cotisations sociales n'était pas welke het betalen van sociale bijdragen op zich personen die in
susceptible en soi de placer des personnes qui résident dans des pays verschillende landen wonen, niet in een soortgelijke situatie zou
différents dans une situation analogue, étant donné que tous les kunnen plaatsen aangezien elk socialezekerheidsstelsel, met inbegrip
systèmes de sécurité sociale, en ce compris les régimes de pension, van de pensioenstelsels, hoofdzakelijk bestemd is om een bepaalde
visent au premier chef à garantir un niveau de vie de base aux minimale levensstandaard te waarborgen voor de ingezetenen van het
résidents du pays concerné et à répondre à leurs besoins. En outre, il betrokken land en om in hun behoeften te voorzien. Bovendien is het,
est difficile de faire une véritable comparaison entre les pensionnés door het grote aantal economische en sociale variabelen die van land
résidant dans le pays et ceux résidant ailleurs, vu les nombreuses
disparités d'ordre socio-économique que l'on peut constater d'un pays tot land gelden, moeilijk om een echte vergelijking te maken tussen de
à l'autre. (voy. Carson et autres c. Royaume-Uni (G.C.), cité gepensioneerden in het land en die welke elders wonen (zie Carson en
ci-dessus, §§ 85 et 86). De surcroît, la Cour a jugé que les Etats anderen t. Verenigd Koninkrijk (GK), reeds aangehaald, §§ 85 en 86).
avaient le droit de conclure des accords de réciprocité dans le Daarenboven stelde het Hof vast dat de Staten het recht hadden
domaine de la sécurité sociale et que le fait qu'un Etat a conclu un wederkerigheidsakkoorden inzake sociale zekerheid te sluiten en dat
het feit dat een Staat een dergelijk akkoord met een land had
tel accord avec un pays ne pouvait pas engendrer l'obligation, pour gesloten, voor die Staat geen verplichting in het leven kon roepen om
cet Etat, de conférer les mêmes avantages de sécurité sociale aux dezelfde voordelen inzake sociale zekerheid toe te kennen aan personen
personnes résidant dans d'autres pays (ibid., §§ 88 et 89). die in andere landen wonen (ibid., §§ 88 en 89).
51. La Cour considère que le cas d'espèce doit être distingué de celui 51. Het Hof is van oordeel dat de voorliggende zaak moet worden
de l'arrêt Carson précité dans lequel la différence de traitement dénoncée concernait l'absence d'indexation de pensions existantes au bénéfice de personnes résidant dans certains pays étrangers mais où le droit des demandeurs à la pension en tant que tel n'était pas mis en cause. En l'espèce, toutefois, le droit à la pension elle-même a été lié au lieu de résidence du demandeur, ce qui a donné lieu à une situation dans laquelle le demandeur en a été entièrement privé au seul motif qu'il ne résidait plus en Ukraine, alors qu'il avait travaillé de nombreuses années dans son pays et avait contribué au régime de pension. En effet, le demandeur, qui avait été économiquement actif en Ukraine de 1956 à 1996, avait droit à une pension après avoir pris sa retraite et il recevrait à nouveau sa pension, comme prévu par la législation nationale à l'époque des faits, à son retour en Ukraine. La Cour conclut dès lors qu'en ce qui concerne le droit à la pension elle-même, le demandeur se trouvait dans une situation analogue à celle dans laquelle se trouvent les pensionnés résidant en Ukraine. 52. Il reste à vérifier si la différence de traitement dénoncée peut se justifier. A cet égard, la Cour observe que les autorités n'ont onderscheiden van het hiervoor vermelde arrest-Carson, waarin het in het geding zijnde verschil in behandeling betrekking had op het niet indexeren van bestaande pensioenen voor diegenen die in bepaalde vreemde landen verblijven, terwijl niemand het recht van de verzoekers op het pensioen als dusdanig ter discussie stelde. In de voorliggende zaak was het recht op het pensioen zelf evenwel afhankelijk gesteld van de verblijfplaats van de verzoeker, wat leidde tot een situatie waarin het pensioen volledig werd ontzegd aan de verzoeker, die vele jaren in zijn land had gewerkt en aan het pensioenstelsel had bijgedragen, enkel op grond van het feit dat hij niet langer in Oekraïne woonde. De verzoeker, die van 1956 tot 1996 economisch actief was geweest in Oekraïne, had immers recht op een pensioen nadat hij was gepensioneerd en hij zou zijn pensioen opnieuw verkrijgen bij zijn terugkeer naar Oekraïne, zoals de nationale wetgeving destijds erin voorzag. Het Hof besluit bijgevolg dat de verzoeker zich, met betrekking tot het recht op het pensioen zelf, in een soortgelijke situatie bevond als de gepensioneerden die in Oekraïne verbleven. 52. Het blijft de vraag of het in het geding zijnde verschil in behandeling kan worden verantwoord. In dat opzicht wijst het Hof erop
jamais fourni aucune justification pour priver le demandeur de sa dat de overheid nooit enige verantwoording had aangevoerd om de
pension au seul motif qu'il résidait à l'étranger. En effet, la verzoeker zijn pensioen te ontnemen, enkel omdat hij in het buitenland
décision de la Cour constitutionnelle du 7 octobre 2009 n'indique pas woonde. In de beslissing van het Grondwettelijk Hof van 7 oktober 2009
que les autorités nationales auraient présenté des motifs pertinents wordt immers niet aangegeven dat de nationale overheid revelante
pour justifier la différence de traitement dénoncée; le Gouvernement redenen aanvoerde om het aangeklaagde verschil in behandeling te
n'a pas non plus donné une quelconque justification de cet ordre dans verantwoorden, en een dergelijke verantwoording werd door de Regering
le cadre de la procédure devant la Cour. evenmin verstrekt in de rechtspleging voor dat Hof.
53. Dans ce contexte, la Cour observe que le Gouvernement ne s'est pas 53. In die context merkt het Hof op dat de Regering niet heeft
fondé sur des motifs de coopération internationale pour justifier le gesteund op overwegingen van internationale samenwerking om te
verantwoorden dat gepensioneerden die in Oekraïne wonen, anders worden
fait de traiter les pensionnés résidant en Ukraine autrement que ceux behandeld dan diegenen die in het buitenland wonen. In elk geval wordt
résidant à l'étranger. En tout cas, la Cour ne se trouve pas empêchée het Hof niet verhinderd op grond van het Verdrag hogere maatstaven
de définir, sur la base de la Convention, des normes plus élevées que vast te stellen dan die welke in andere internationale wettelijke
celles contenues dans d'autres actes juridiques internationaux. La instrumenten zijn vervat. Het Hof heeft herhaalde malen gesteld dat
Cour a rappelé fréquemment que la Convention était un instrument het Verdrag een levend instrument is dat moet worden geïnterpreteerd '
vivant à interpréter ' à la lumière des conditions de vie actuelles ' in het licht van de huidige omstandigheden ' (zie Tyrer t. Verenigd
(voy. Tyrer c. Royaume-Uni, 25 avril 1978, § 31, série A, n° 26). Koninkrijk, 25 april 1978, § 31, reeks A, nr. 26). De toenemende
L'augmentation de la mobilité de la population, les niveaux plus mobiliteit van de bevolking, de hogere mate van internationale
élevés de coopération internationale et d'intégration, tout comme les samenwerking en integratie, alsook ontwikkelingen op het gebied van
développements dans le domaine des services bancaires et des
technologies de l'information ne sont plus en mesure de justifier, en bankdiensten en informatietechnologieën rechtvaardigen niet langer
ce qui concerne des bénéficiaires de paiements de la sécurité sociale grotendeels technisch verantwoorde beperkingen met betrekking tot
résidant à l'étranger, des restrictions motivées en grande partie par begunstigden van socialezekerheidsuitkeringen die in het buitenland
des aspects techniques qui ont pu être considérées comme raisonnables wonen, beperkingen die redelijk konden worden geacht in het begin van
au début des années '50, lorsque la Convention de l'OIT, mentionnée au paragraphe 26, a été établie » (traduction non officielle). B.8.2. L'affaire qui a donné lieu à cet arrêt portait cependant sur un ressortissant du pays en question, et non sur un étranger. En effet, la législation de ce pays prévoyait pour les ressortissants aussi que leur pension ne serait pas versée s'ils résidaient en permanence à l'étranger. Par conséquent, il n'était pas question d'une distinction fondée sur la nationalité; il était seulement question d'une distinction fondée sur la résidence. Par ailleurs, l'intérêt pour les Etats de conclure des accords de réciprocité n'était pas en cause. En effet, par ces accords de réciprocité, les Etats visent à faire en sorte que leurs ressortissants qui ont constitué des droits à la pension dans un autre pays puissent continuer à bénéficier de cette pension, même s'ils ne résident plus dans le pays en question. La Cour européenne des droits de l'homme observe que « le Gouvernement ne s'est pas fondé sur des motifs de coopération internationale pour justifier le fait de traiter les pensionnés résidant en Ukraine autrement que ceux résidant à de jaren vijftig toen het in paragraaf 26 vermelde Verdrag van de IAO van 1952 is opgesteld ». B.8.2. De zaak die aanleiding heeft gegeven tot dat arrest betrof evenwel een eigen onderdaan van het land in kwestie, en niet een vreemdeling. De wetgeving van dat land voorzag immers ook ten aanzien van eigen onderdanen dat hun pensioen niet zou worden toegekend wanneer ze permanent in het buitenland verblijven. Bijgevolg was er geen sprake van een onderscheid op grond van de nationaliteit, maar enkel van een onderscheid op grond van verblijfplaats. Overigens was het belang voor Staten om wederkerigheidsakkoorden te sluiten niet in het geding. Met die wederkerigheidsakkoorden beogen Staten immers te bewerkstelligen dat hun eigen onderdanen die in een ander land pensioenrechten hebben opgebouwd, dat pensioen kunnen blijven genieten, ook al verblijven ze niet langer in het land in kwestie. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens merkt op dat « de Regering niet heeft gesteund op overwegingen van internationale samenwerking om te verantwoorden dat gepensioneerden die in Oekraïne wonen, anders worden behandeld dan diegenen die in het buitenland
l'étranger » (ibid., § 53). B.9.1. La différence de traitement est en rapport avec l'objectif recherché par le législateur qui est non seulement de garantir une pension aux Belges et aux étrangers à l'égard desquels la Belgique a des obligations internationales, mais aussi de garantir à ses nationaux ayant acquis des droits à la pension à l'étranger d'en obtenir le paiement même s'ils ne résident pas dans ce pays et n'en ont pas la nationalité, incitant ces Etats à conclure avec la Belgique des accords de réciprocité. B.9.2. La mesure en cause n'est pas disproportionnée. S'il est vrai que les personnes susceptibles de percevoir une pension ont cotisé, le régime de pension de retraite et de survie n'est pas un régime de capitalisation mais participe d'un système de solidarité. En outre, d'autres Etats ne pourraient être incités à conclure des accords de réciprocité avec la Belgique dès lors que les wonen » (ibid., § 53). B.9.1. Het verschil in behandeling houdt verband met het door de wetgever nagestreefde doel dat niet alleen erin bestaat een pensioen te waarborgen voor de Belgen en de vreemdelingen ten aanzien van wie België internationale verplichtingen heeft, maar ook zijn eigen onderdanen die pensioenrechten in het buitenland hebben verworven, te waarborgen dat zij de uitbetaling ervan zullen verkrijgen, ook al verblijven zij niet in dat land en hebben zij niet de nationaliteit ervan, waarbij die Staten ertoe worden aangezet met België wederkerigheidsakkoorden te sluiten. B.9.2. De in het geding zijnde maatregel is niet onevenredig. Hoewel het juist is dat de personen die een pensioen kunnen krijgen, bijdragen hebben betaald, is het stelsel van het rust- en overlevingspensioen geen kapitalisatiestelsel maar maakt het deel uit van een systeem van solidariteit. Bovendien zouden andere Staten niet ertoe kunnen worden aangezet wederkerigheidsakkoorden met België te sluiten wanneer de onderdanen van die Staten ook zonder dergelijke akkoorden hun pensioenrechten zouden behouden zonder in België te verblijven.
ressortissants de ces Etats conserveraient aussi sans de tels accords B.10. Het verschil in behandeling tussen, enerzijds, de bevoorrechte
leurs droits à la pension sans résider en Belgique. vreemdelingen, de vluchtelingen en de staatlozen, die het voordeel van
B.10. En ce qui concerne la différence de traitement entre, d'une hun pensioen behouden, zelfs indien zij in het buitenland verblijven,
part, les étrangers privilégiés, les réfugiés et les apatrides, qui en, anderzijds, de andere vreemdelingen, die het voordeel van hun
conservent le bénéfice de leur pension même s'ils résident à pensioen verliezen indien zij België verlaten, is gebaseerd op
l'étranger, et, d'autre part, les autres étrangers, qui perdent le internationaalrechtelijke normen die de verplichting opleggen om aan
bénéfice de leur pension s'ils quittent la Belgique, elle se fonde sur de eerstvermelde categorie van vreemdelingen dezelfde rechten als aan
des normes de droit international imposant de reconnaître à la de eigen onderdanen toe te kennen.
première catégorie d'étrangers les mêmes droits qu'aux nationaux. Dit geldt, wat de vluchtelingen betreft, voor het Internationaal
Tel est le cas pour les réfugiés de la Convention internationale Verdrag betreffende de status van vluchtelingen, ondertekend te Genève
relative au statut des réfugiés, signée à Genève le 28 juillet 1951, op 28 juli 1951, wat de staatlozen betreft, voor het Verdrag
pour les apatrides de la Convention relative au statut des apatrides, betreffende de status van staatlozen, ondertekend te New York op 28
signée à New York le 28 septembre 1954 et, enfin, pour les étrangers september 1954 en, ten slotte, wat de bevoorrechte vreemdelingen
privilégiés des conventions internationales liant la Belgique et betreft, voor de internationale overeenkomsten die België binden en
prévoyant un accord de réciprocité en matière de sécurité sociale, die voorzien in een wederkerigheidsakkoord inzake sociale zekerheid,
telles qu'elles sont visées à l'article 27 de l'arrêté royal n° 50. zoals zij in artikel 27 van het koninklijk besluit nr. 50 worden beoogd.
B.11. Enfin, la délégation au Roi contenue à l'article 27, alinéa 3, B.11. Ten slotte is de in artikel 27, derde lid, van het koninklijk
de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 n'est pas incompatible avec besluit nr. 50 van 24 oktober 1967 vervatte machtiging aan de Koning
le principe d'égalité et de non-discrimination. En effet, en l'espèce, niet onbestaanbaar met het beginsel van gelijkheid en
il ne s'agit pas d'une matière que la Constitution a réservée au niet-discriminatie. Het gaat te dezen immers niet om een door de
législateur. Pour le surplus, lorsqu'un législateur délègue au Roi, il Grondwet aan de wetgever voorbehouden aangelegenheid. Voor het overige
faut supposer - sauf indications contraires - qu'il entend dient, wanneer een wetgever een machtiging aan de Koning verleent, -
exclusivement habiliter le Roi à faire de Son pouvoir un usage behoudens aanwijzingen in de tegenovergestelde zin - te worden
aangenomen dat hij de Koning enkel de bevoegdheid verleent om die
conforme aux articles 10 et 11 de la Constitution. C'est au juge machtiging aan te wenden in overeenstemming met de artikelen 10 en 11
administratif et au juge judiciaire qu'il appartient de contrôler dans van de Grondwet. Het staat aan de administratieve en aan de justitiële
quelle mesure le Roi aurait excédé les limites de l'habilitation qui rechter na te gaan in welke mate de Koning de Hem verleende machtiging
Lui a été conférée. te buiten zou zijn gegaan.
B.12. In zoverre daarin de schending wordt aangevoerd van de artikelen
B.12. En ce qu'elles invoquent la violation des articles 10 et 11 de 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel
la Constitution, combinés ou non avec l'article 1er du Premier
Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
l'homme, avec l'article 14 de la même Convention et avec l'article 26 rechten van de mens, met artikel 14 van hetzelfde Verdrag en met
du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, les artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en
questions préjudicielles appellent une réponse négative. politieke rechten, dienen de prejudiciële vragen ontkennend te worden beantwoord.
Quant à l'article 16 de la Constitution Ten aanzien van artikel 16 van de Grondwet
B.13. L'article 16 de la Constitution dispose que nul ne peut être B.13. Artikel 16 van de Grondwet bepaalt dat niemand van zijn eigendom
privé de sa propriété pour cause d'utilité publique que dans les cas kan worden ontzet dan ten algemenen nutte, in de gevallen en op de
et de la manière établis par la loi, et moyennant une juste et wijze bij de wet bepaald en tegen een billijke en voorafgaande
préalable indemnité. schadeloosstelling.
L'expropriation offre aux pouvoirs publics la possibilité d'obtenir, De onteigening biedt de overheid de mogelijkheid om wegens redenen van
pour des motifs d'utilité publique, la disposition de biens, en algemeen nut de beschikking te krijgen over in beginsel onroerende
principe immobiliers, qui ne peuvent pas être acquis par les voies goederen die niet middels de gewone wijzen van eigendomsoverdracht
normales du transfert de propriété. kunnen worden verworven.
La mesure en cause, en ce qu'elle écarte certaines catégories De in het geding zijnde maatregel, in zoverre hij bepaalde categorieën
d'étrangers du bénéfice de la pension de survie et de retraite van vreemdelingen weert van het voordeel van het rust- en
lorsqu'ils ne résident pas en Belgique, est étrangère à la privation overlevingspensioen wanneer zij niet in België verblijven, heeft niets
de propriété visée par l'article 16 de la Constitution. te maken met de eigendomsberoving bedoeld in artikel 16 van de
B.14. Par ailleurs, il découle du B.12 que la disposition en cause Grondwet. B.14. Bovendien vloeit uit B.12 voort dat de in het geding zijnde
n'est pas incompatible avec l'article 16 de la Constitution combiné bepaling niet onbestaanbaar is met artikel 16 van de Grondwet in
avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij
européenne des droits de l'homme, de sorte que la question het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, zodat de
préjudicielle dans l'affaire n° 5652 appelle à cet égard une réponse prejudiciële vraag in de zaak nr. 5652 in dat opzicht ontkennend dient
négative. te worden beantwoord.
Quant à l'article 191 de la Constitution Ten aanzien van artikel 191 van de Grondwet
B.15.1. L'article 191 de la Constitution n'est susceptible d'être B.15.1. Artikel 191 van de Grondwet kan enkel zijn geschonden in
zoverre de in het geding zijnde bepaling een verschil in behandeling
violé que lorsque la disposition en cause établit une différence de tussen bepaalde vreemdelingen en de Belgen instelt. Aangezien de in
traitement entre certains étrangers et les Belges. Etant donné que la het geding zijnde bepaling een verschil in behandeling instelt tussen
disposition en cause instaure une différence de traitement entre deux twee categorieën van vreemdelingen, naargelang hun al dan niet hun
catégories d'étrangers, selon qu'ils sont ou non privés de leur droit recht op het krijgen van een rust- en overlevingspensioen wordt
de toucher une pension de retraite et de survie en fonction de leur ontzegd naar gelang van hun verblijfplaats, kan enkel de schending van
lieu de résidence, seule la violation des articles 10 et 11 de la de artikelen 10 en 11 van de Grondwet worden aangevoerd.
Constitution peut être alléguée.
B.15.2. La question préjudicielle dans l'affaire n° 5652 appelle à cet B.15.2. De prejudiciële vraag in de zaak nr. 5652 dient in dat opzicht
égard une réponse négative. ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 27 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la Artikel 27 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967
pension de retraite et de survie des travailleurs salariés, remplacé betreffende het rust- en overlevingspensioen voor werknemers,
par l'article 9 de la loi du 5 juin 1970 « modifiant certaines vervangen bij artikel 9 van de wet van 5 juni 1970 « tot wijziging van
dispositions relatives aux régimes de pensions des travailleurs sommige bepalingen betreffende de pensioenregelingen voor werknemers,
salariés, des ouvriers, des employés, des ouvriers mineurs et des arbeiders, bedienden, mijnwerkers en vrijwillig verzekerden en het
assurés libres et au revenu garanti aux personnes âgées » et modifié gewaarborgd inkomen voor bejaarden » en gewijzigd bij artikel 10 van
par l'article 10 de l'arrêté royal n° 415 du 16 juillet 1986 « het koninklijk besluit nr. 415 van 16 juli 1986 « tot wijziging van
modifiant certaines dispositions en matière de pensions pour sommige bepalingen betreffende de werknemerspensioenen », schendt noch
travailleurs salariés » ne viole ni les articles 10, 11 et 16 de la de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in samenhang
Constitution, combinés ou non avec l'article 26 du Pacte international gelezen met artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake
relatif aux droits civils et politiques ainsi qu'avec les articles 1er burgerrechten en politieke rechten, alsook met artikel 1 van het
du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten
de l'homme et 14 de cette Convention, ni l'article 191 de la van de mens en met artikel 14 van dat Verdrag, noch artikel 191 van de
Constitution. Grondwet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 6 juin 2014. op 6 juni 2014.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^