Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 83/2014 du 22 mai 2014 Numéro du rôle : 5724 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de retraite et de survie des travaille La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...)"
Extrait de l'arrêt n° 83/2014 du 22 mai 2014 Numéro du rôle : 5724 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de retraite et de survie des travaille La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...) Uittreksel uit arrest nr. 83/2014 van 22 mei 2014 Rolnummer : 5724 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 16 en 17 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor werknemers, Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 83/2014 du 22 mai 2014 Uittreksel uit arrest nr. 83/2014 van 22 mei 2014
Numéro du rôle : 5724 Rolnummer : 5724
En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 16 et In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 16 en 17 van het
17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en
retraite et de survie des travailleurs salariés, posées par le overlevingspensioen voor werknemers, gesteld door de Arbeidsrechtbank
Tribunal du travail de Namur. te Namen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 3 octobre 2013 en cause de Amélie d'Arras d'Haudrecy Bij vonnis van 3 oktober 2013 in zake Amélie d'Arras d'Haudrecy tegen
contre l'Office national des pensions, dont l'expédition est parvenue de Rijksdienst voor Pensioenen, waarvan de expeditie ter griffie van
au greffe de la Cour le 8 octobre 2013, le Tribunal du travail de het Hof is ingekomen op 8 oktober 2013, heeft de Arbeidsrechtbank te
Namur a posé les questions préjudicielles suivantes : Namen de volgende prejudiciële vragen gesteld :
1. « Les articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 1. « Schenden de artikelen 16 en 17 van het koninklijk besluit nr. 50
relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor
salariés violent-ils les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, werknemers de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in
combinés ou non avec l'article 1 du protocole additionnel n° 1 et samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol en
l'article 14 de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et met artikel 14 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de
des libertés fondamentales, en tant qu'ils excluent du bénéfice de la mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre zij de wettelijk
pension de survie le cohabitant légal dont le partenaire est décédé, samenwonende van wie de partner is overleden, die sedert ten minste
één jaar door een verklaring van wettelijke samenwoning was verbonden
qui était lié par une déclaration de cohabitation légale depuis un an op het ogenblik dat de werknemer is overleden, van het voordeel van
au moins au moment où le travailleur est décédé, alors que le conjoint het overlevingspensioen uitsluiten, terwijl de langstlevende
survivant dont le mariage avait été conclu depuis un an au moins au echtgenoot wiens huwelijk sedert ten minste één jaar was gesloten op
moment où son conjoint est décédé peut prétendre à une pension de het ogenblik dat zijn echtgenoot is overleden, aanspraak kan maken op
survie ? »; een overlevingspensioen ? »;
2. « Les articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 2. « Schenden de artikelen 16 en 17 van het koninklijk besluit nr. 50
relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor
salariés violent-ils les articles 16 et 23 de la Constitution, werknemers de artikelen 16 en 23, in samenhang gelezen met de
combinés aux articles 10 et 11, combinés ou non avec l'article 1 du artikelen 10 en 11, van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen
protocole additionnel n° 1 et l'article 14 de la Convention de met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol en met artikel 14 van
sauvegarde des droits de l'homme et des libertés fondamentales, en het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de
tant qu'ils n'assurent pas au cohabitant légal dont le partenaire est fundamentele vrijheden, in zoverre zij voor de wettelijk samenwonende
décédé et qui avait la qualité de travailleur salarié et avait cotisé van wie de partner is overleden en die de hoedanigheid van werknemer
comme tel au moment du décès, le bénéfice d'une pension de survie, had en als dusdanig bijdragen had betaald op het ogenblik van het
alors que le droit à la sécurité sociale, dont relève la pension de overlijden, het voordeel van een overlevingspensioen niet waarborgen,
terwijl het recht op sociale zekerheid, waartoe het
survie est garanti à chacun par l'article 23 précité et que ce droit overlevingspensioen behoort, bij het voormelde artikel 23 aan eenieder
engendre un intérêt patrimonial au sens de l'article 16 de la wordt gewaarborgd en terwijl dat recht een patrimoniaal belang in de
Constitution et de l'article 1 du protocole additionnel n° 1 à la zin van artikel 16 van de Grondwet en artikel 1 van het Eerste
Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés Aanvullend Protocol bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van
fondamentales ? »; de mens en de fundamentele vrijheden doet ontstaan ? »;
3. « Les articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 3. « Schenden de artikelen 16 en 17 van het koninklijk besluit nr. 50
relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs van 24 oktober 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor
salariés violent-ils les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, werknemers de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in
combinés ou non avec l'article 1 du protocole additionnel n° 1 et samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol en
l'article 14 de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et met artikel 14 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de
des libertés fondamentales, en tant qu'ils excluent du bénéfice de la mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre zij de wettelijk
pension de survie le partenaire cohabitant légal qui a un enfant né de samenwonende partner die een kind heeft dat uit de samenwoning is
la cohabitation et réservent ce droit au partenaire marié qui a un geboren, van het voordeel van het overlevingspensioen uitsluiten en
enfant né du mariage alors que le risque protégé englobe la survie du dat recht voorbehouden aan de gehuwde partner die een kind heeft dat
uit het huwelijk is geboren, terwijl het beschermde risico het
overleven van de partner en van de kinderen omvat en terwijl de
partenaire et des enfants et que les obligations vis-à-vis des enfants verplichtingen ten aanzien van de kinderen identiek zijn, ongeacht de
sont identiques quelle que soit la nature juridique de l'union ? ». juridische aard van de verbintenis ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur les articles 16 et 17 B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de artikelen 16 en
de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la pension de 17 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967 betreffende
retraite et de survie des travailleurs salariés. het rust- en overlevingspensioen voor werknemers.
B.1.2. L'article 16 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967, tel B.1.2. Artikel 16 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober
qu'il a été remplacé par l'article 5 de la loi du 5 juin 1970 et 1967, zoals het is vervangen bij artikel 5 van de wet van 5 juni 1970
modifié par l'article 106 de la loi du 15 mai 1984 et par l'article en gewijzigd bij artikel 106 van de wet van 15 mei 1984 en bij artikel
214 de la loi du 25 janvier 1999, dispose : 214 van de wet van 25 januari 1999, bepaalt :
« § 1er. Sous réserve de la disposition du § 2 et pour autant que la « § 1. Onder voorbehoud van de bepaling van § 2, en voor zover de
demande de pension de survie soit introduite dans les douze mois qui aanvraag van overlevingspensioen ingediend wordt binnen de twaalf
suivent le décès du conjoint, la pension de survie prend cours le maanden na het overlijden van de echtgenoot, gaat het
premier jour du mois au cours duquel l'époux est décédé, s'il ne bénéficiait pas encore, à son décès, d'une pension, et le premier jour du mois qui suit celui au cours duquel le conjoint est décédé, s'il bénéficiait déjà, à son décès, d'une pension. Dans les autres cas, elle prend cours au plus tôt, le premier jour du mois qui suit cette demande. La déclaration d'absence conformément aux dispositions du Code civil vaut preuve de décès. Le conjoint absent est présumé décédé à la date à laquelle la décision judiciaire de déclaration d'absence est coulée en force de chose jugée. Elle prend toutefois cours, au plus tôt, le premier jour du mois qui overlevingspensioen in op de eerste dag van de maand tijdens welke de echtgenoot overleden is zo hij bij zijn overlijden nog geen pensioen genoot, en op de eerste dag van de maand volgend op die tijdens welke de echtgenoot overleden is, zo hij reeds een pensioen genoot bij zijn overlijden. In de overige gevallen gaat het ten vroegste in de eerste dag van de maand welke op die aanvraag volgt. De verklaring van afwezigheid overeenkomstig de bepalingen van het burgerlijk wetboek geldt als bewijs van het overlijden. De afwezige echtgenoot wordt geacht overleden te zijn op de datum van de in kracht van gewijsde gegane rechterlijke uitspraak van verklaring van afwezigheid. Het gaat evenwel ten vroegste in op de eerste dag van de maand die
suit celui au cours duquel le conjoint survivant atteint l'âge de 45 volgt op deze tijdens welke de langstlevende echtgenoot 45 jaar wordt,
ans, à moins que celui-ci ne justifie d'une incapacité de travail tenzij deze het bewijs levert van een blijvende arbeidsongeschiktheid
permanente de 66 p.c. au moins, qu'il ait un enfant à charge ou que le van ten minste 66 pct., dat hij een kind ten laste heeft of dat de
conjoint décédé ait été occupé habituellement et en ordre principal
comme ouvrier mineur du fond pendant au moins 20 années. Le Roi overleden echtgenoot gedurende ten minste 20 jaar gewoonlijk en
hoofdzakelijk als ondergronds mijnwerker tewerkgesteld is geweest. De
détermine la manière dont ces conditions sont prouvées. Koning bepaalt de wijze waarop deze voorwaarden bewezen worden.
[...] ». [...] ».
B.1.3. L'article 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967, tel B.1.3. Artikel 17 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober
qu'il a été remplacé par l'article 107 de la loi du 15 mai 1984, 1967, zoals het is vervangen bij artikel 107 van de wet van 15 mei
dispose : 1984, bepaalt :
« La pension de survie n'est accordée que, si à la date du décès, le « Het overlevingspensioen wordt slechts toegekend indien, op de datum
conjoint survivant était marié depuis un an au moins avec le van het overlijden, de langstlevende echtgenoot ten minste één jaar
travailleur décédé. La durée d'un an de mariage n'est toutefois pas met de overleden werknemer gehuwd was. Het huwelijk dient nochtans
requise si une des conditions suivantes est remplie : niet een jaar te duren indien één van de volgende voorwaarden vervuld is :
- un enfant est né du mariage; - er is een kind geboren uit het huwelijk;
- au moment du décès un enfant est à charge pour lequel l'époux ou - op het ogenblik van het overlijden is er een kind ten laste waarvoor
l'épouse percevait des allocations familiales; één van de echtgenoten kinderbijslag ontving;
- le décès est dû à un accident postérieur à la date du mariage ou a - het overlijden is het gevolg van een na de datum van het huwelijk
été causé par une maladie professionnelle contractée dans l'exercice voorgekomen ongeval of werd veroorzaakt door een beroepsziekte
ou à l'occasion de l'exercice de la profession, d'une mission confiée opgedaan tijdens of naar aanleiding van de uitoefening van het beroep,
par le Gouvernement belge ou de prestations dans le cadre de van een door de Belgische Regering toevertrouwde opdracht of van in
l'assistance technique belge et pour autant que l'origine ou het kader van de Belgische technische bijstand verrichte prestaties,
l'aggravation de cette maladie soit postérieure à la date du mariage. voor zover de aanvang of de verergering van deze ziekte na de datum
[...] ». B.2. Il ressort du jugement de renvoi que le litige pendant devant le juge a quo concerne la situation du cohabitant légal d'un travailleur salarié décédé, lié à celui-ci par une déclaration de cohabitation légale depuis plus d'un an au moment du décès du travailleur salarié, sans qu'un contrat de cohabitation légale instaure à l'égard des partenaires un devoir de secours après une rupture éventuelle; deux enfants sont nés du couple durant la cohabitation légale. La Cour limite son examen à cette hypothèse. B.3.1. Par une première question préjudicielle, la Cour est interrogée van het huwelijk plaatsvond. [...] ». B.2. Uit het verwijzingsvonnis blijkt dat het hangende geschil voor de verwijzende rechter betrekking heeft op de situatie van de wettelijk samenwonende van een overleden werknemer, die op het ogenblik van het overlijden van de werknemer sedert meer dan een jaar door een verklaring van wettelijke samenwoning met hem was verbonden, zonder dat een contract van wettelijke samenwoning ten aanzien van de partners een verplichting tot hulp na een eventuele breuk invoert; tijdens de wettelijke samenwoning zijn twee kinderen uit het paar geboren. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot dat geval. B.3.1. In een eerste prejudiciële vraag wordt aan het Hof gevraagd of
sur la compatibilité des articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du de artikelen 16 en 17 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober
24 octobre 1967 avec les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, 1967 bestaanbaar zijn met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet,
al dan niet in samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste
combinés ou non avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de
la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 14 de mens en met artikel 14 van dat Verdrag, in zoverre die bepalingen de
cette Convention, en ce que ces dispositions excluent du bénéfice de langstlevende wettelijk samenwonende, die sedert ten minste één jaar
la pension de survie le cohabitant légal survivant, lié par une door een verklaring van wettelijke samenwoning met de overleden
déclaration de cohabitation légale depuis un an au moins avec le werknemer was verbonden, van het voordeel van het overlevingspensioen
travailleur décédé, alors que le conjoint survivant dont le mariage uitsluiten, terwijl de langstlevende echtgenoot wiens huwelijk sedert
avait été conclu depuis un an au moins au moment où le travailleur est ten minste één jaar was gesloten op het ogenblik dat de werknemer is
décédé peut prétendre à une pension de survie. overleden, aanspraak kan maken op een overlevingspensioen.
Par une deuxième question préjudicielle, la Cour est interrogée sur la In een tweede prejudiciële vraag wordt aan het Hof gevraagd of de
compatibilité des articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 artikelen 16 en 17 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober
octobre 1967 avec les articles 16 et 23, combinés avec les articles 10 1967 bestaanbaar zijn met de artikelen 16 en 23, in samenhang gelezen
et 11, de la Constitution, combinés ou non avec l'article 1er du met de artikelen 10 en 11, van de Grondwet, al dan niet in samenhang
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
l'homme et avec l'article 14 de cette Convention, en ce que les Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 14 van dat
Verdrag, in zoverre de in het geding zijnde bepalingen zouden
dispositions en cause méconnaîtraient le droit à la sécurité sociale voorbijgaan aan het recht op sociale zekerheid van de langstlevende
du cohabitant légal survivant d'un travailleur salarié, en l'excluant wettelijk samenwonende van een werknemer, door hem van het voordeel
du bénéfice d'une pension de survie. van een overlevingspensioen uit te sluiten.
Par une troisième question préjudicielle, la Cour est interrogée sur In een derde prejudiciële vraag wordt aan het Hof gevraagd of die
la compatibilité de ces dispositions avec les articles 10, 11 et 16 de bepalingen bestaanbaar zijn met de artikelen 10, 11 en 16 van de
la Constitution, combinés ou non avec l'article 1er du Premier Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 1 van het
Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten
et avec l'article 14 de cette Convention, en ce qu'elles excluent du bénéfice de la pension de survie le cohabitant légal qui a un enfant né de la cohabitation et réservent ce droit au conjoint qui a un enfant né du mariage, « alors que le risque protégé englobe la survie du partenaire et des enfants et que les obligations vis-à-vis des enfants sont identiques quelle que soit la nature juridique de l'union ». B.3.2. Dès lors que les trois questions préjudicielles portent sur le fait qu'un cohabitant légal survivant ne peut bénéficier d'une pension van de mens en met artikel 14 van dat Verdrag, in zoverre zij de wettelijk samenwonende die een kind heeft dat uit de samenwoning is geboren, van het voordeel van het overlevingspensioen uitsluiten en dat recht voorbehouden aan de echtgenoot die een kind heeft dat uit het huwelijk is geboren, « terwijl het beschermde risico het overleven van de partner en van de kinderen omvat en terwijl de verplichtingen ten aanzien van de kinderen identiek zijn, ongeacht de juridische aard van de verbintenis ». B.3.2. Aangezien de drie prejudiciële vragen betrekking hebben op het feit dat de langstlevende wettelijk samenwonende geen overlevingspensioen kan genieten onder de toekenningsvoorwaarden
de survie, dans les conditions d'octroi prévues aux articles 16 et 17 waarin in de in het geding zijnde artikelen 16 en 17 is voorzien voor
en cause pour le conjoint survivant, la Cour les examine ensemble. de langstlevende echtgenoot, onderzoekt het Hof ze samen.
B.4.1. L'article 10, § 1er, de la loi du 29 juin 1981 établissant les B.4.1. Bij artikel 10, § 1, van de wet van 29 juni 1981 houdende de
principes généraux de la sécurité sociale des travailleurs salariés a algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers is het
affirmé le principe du droit du conjoint survivant à une pension de beginsel van het recht van de langstlevende echtgenoot op een
survie. overlevingspensioen bevestigd.
Les travaux préparatoires de cette disposition expliquent que « la In de parlementaire voorbereiding van die bepaling wordt uitgelegd dat
protection minimale actuelle doit être maintenue, ce qui signifie « de huidige minimale bescherming [moet] worden behouden en dit
betekent dat ofwel een aanpassingsuitkering ofwel een
qu'une indemnité d'adaptation ou une pension de survie doit être overlevingspensioen moet worden toegekend » (Parl. St., Senaat,
octroyée » (Doc. parl., Sénat, 1979-1980, n° 508/1, p. 15); le 1979-1980, nr. 508/1, p. 15); de langstlevende echtgenoot heeft recht
conjoint survivant a droit à une pension de survie « pour lui op een overlevingspensioen « om [hem] in staat te stellen [zijn] leven
permettre de réorganiser sa vie, étant donné que la disparition des te reorganiseren, nu het gezinsinkomen is weggevallen en niet van de
revenus familiaux ne peuvent être remplacés du jour au lendemain par ene op de andere dag door een ander beroepsinkomen kan worden
d'autres revenus professionnels » (ibid.) : vervangen » (ibid.) :
« La motivation de la pension de survie peut reposer sur l'idée « De motivering van het overlevingspensioen kan worden omschreven als
suivante : le mariage suppose traditionnellement la volonté commune de volgt : met het huwelijk gaat traditioneel de vermoedelijke wil
faire partager par le conjoint survivant, à l'avenir, les revenus de gepaard de overlevende partner ook in de toekomst op dezelfde wijze in
la même façon qu'au cours du mariage » (ibid.). het inkomen te laten delen als vóór het overlijden » (ibid.).
Les travaux préparatoires de la loi du 15 mai 1984 portant mesures In de parlementaire voorbereiding van de wet van 15 mei 1984 houdende
d'harmonisation dans les régimes de pensions, qui a étendu aux veufs maatregelen tot harmonisering in de pensioenregelingen, die het
voordeel van het overlevingspensioen dat oorspronkelijk was
le bénéfice de la pension de survie initialement réservée aux veuves, voorbehouden aan weduwes, heeft uitgebreid tot weduwnaars, werd de
expliquaient également la motivation de cette mesure par le souci de motivering van die maatregel eveneens uitgelegd door de bekommernis om
permettre au conjoint survivant « dans les limites acceptables de la het de langstlevende echtgenoot « binnen de aanvaardbare grenzen van
solidarité » de « pouvoir bénéficier de revenus familiaux en rapport solidariteit » mogelijk te maken « gezinsinkomsten [te] bekomen welke
avec ceux dont bénéficiait le ménage avant le décès » (Doc. parl., in verhouding staan met deze van het gezin vóór het overlijden »
Sénat, 1982-1983, n° 557/1, pp. 6). (Parl. St., Senaat, 1982-1983, nr. 557/1, p. 6).
B.4.2. La pension de survie est donc conçue comme une protection B.4.2. Het overlevingspensioen wordt dus geconcipieerd als een
minimale du conjoint survivant, qui tend à lui permettre de continuer minimale bescherming van de langstlevende echtgenoot, die ertoe strekt
à pourvoir à sa subsistance, après la dissolution du mariage par le hem in staat te stellen verder in zijn levensonderhoud te voorzien, na
décès de son conjoint. Accordée en raison des prestations de travail du défunt, elle constitue un droit dérivé octroyé au conjoint survivant, en raison de son lien avec le travailleur défunt. B.5. La différence de traitement se fonde sur un élément objectif, à savoir que la situation juridique des partenaires diffère suivant que, toutes autres choses étant égales, les uns étaient mariés à une époque où les autres étaient des cohabitants légaux. Cette situation diffère aussi bien en ce qui concerne les obligations mutuelles que pour ce qui concerne la situation patrimoniale des intéressés. de ontbinding van het huwelijk door het overlijden van zijn echtgenoot. Toegekend wegens de arbeidsprestaties van de overledene, vormt het een afgeleid recht dat aan de langstlevende echtgenoot wordt toegekend wegens zijn band met de overleden werknemer. B.5. Het verschil in behandeling steunt op het objectieve gegeven dat de juridische toestand van partners verschilt naar gelang, onder overigens gelijke omstandigheden, de enen gehuwd waren op een tijdstip waarop de anderen wettelijk samenwonenden waren. Die situatie verschilt zowel wat de verplichtingen jegens elkaar betreft als wat de vermogensrechtelijke toestand van de betrokkenen betreft.
B.6. Les époux se doivent mutuellement secours et assistance (article B.6. Echtgenoten zijn elkaar hulp en bijstand verschuldigd (artikel
213 du Code civil), ils bénéficient de la protection du logement de la 213 van het Burgerlijk Wetboek), zij genieten de bescherming van de
famille et des meubles meublants (article 215 du Code civil); les gezinswoonst en de huisraad (artikel 215 van het Burgerlijk Wetboek);
époux doivent consacrer leurs revenus par priorité à leur contribution de echtgenoten moeten hun inkomsten bij voorrang besteden aan hun
aux charges du mariage (article 217 du Code civil), auxquelles ils bijdrage in de lasten van het huwelijk (artikel 217 van het Burgerlijk
doivent contribuer selon leurs facultés (article 221 du Code civil). Wetboek), waarin zij moeten bijdragen naar vermogen (artikel 221 van
Les dettes qui sont contractées par l'un des époux pour les besoins du het Burgerlijk Wetboek). Schulden die door een der echtgenoten worden
ménage et l'éducation des enfants obligent solidairement l'autre aangegaan ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de
kinderen verbinden de andere echtgenoot hoofdelijk, behoudens wanneer
époux, sauf lorsqu'elles sont excessives eu égard aux ressources du zij, gelet op de bestaansmiddelen van het gezin, buitensporig zijn
ménage (article 222 du Code civil). (artikel 222 van het Burgerlijk Wetboek).
B.7. Par cohabitation légale, il y a lieu d'entendre la situation de B.7. Onder wettelijke samenwoning wordt verstaan de toestand van
vie commune de deux personnes ayant fait une déclaration écrite de samenleven van twee personen die een schriftelijke verklaring van
cohabitation légale (article 1475 du Code civil). wettelijke samenwoning hebben afgelegd (artikel 1475 van het
Burgerlijk Wetboek).
De verklaring wordt overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke
La déclaration est remise à l'officier de l'état civil du domicile stand van de gemeenschappelijke woonplaats, die nagaat of beide
commun, qui vérifie si les deux parties ne sont pas liées par un partijen niet verbonden zijn door een huwelijk of door een andere
mariage ou par une autre cohabitation légale et sont capables de wettelijke samenwoning en bekwaam zijn om contracten aan te gaan
contracter conformément aux articles 1123 et 1124 du Code civil. La overeenkomstig de artikelen 1123 en 1124 van het Burgerlijk Wetboek.
déclaration est actée dans le registre de la population. De verklaring wordt vermeld in het bevolkingsregister.
La cohabitation légale cesse lorsque l'une des parties se marie ou De wettelijke samenwoning houdt op wanneer een van de partijen in het
décède. Il peut également être mis fin à la cohabitation légale par huwelijk treedt of overlijdt. Zij kan tevens door de samenwonenden
les cohabitants, soit de commun accord, soit unilatéralement, au moyen worden beëindigd, in onderlinge overeenstemming of eenzijdig, door
d'une déclaration écrite qui est remise à l'officier de l'état civil, middel van een schriftelijke verklaring bij de ambtenaar van de
qui acte la cessation de la cohabitation légale dans le registre de la burgerlijke stand, die daarvan melding maakt in het bevolkingsregister
population (article 1476 du Code civil). (artikel 1476 van het Burgerlijk Wetboek).
B.8. Les dispositions suivantes s'appliquent à la cohabitation légale B.8. Op de wettelijke samenwoning zijn de volgende bepalingen
: la protection légale du domicile familial (articles 215, 220, § 1er, toepasselijk : de wettelijke bescherming van de gezinswoning
et 224, § 1er, 1, du Code civil) s'applique par analogie à la (artikelen 215, 220, § 1, en 224, § 1, 1, van het Burgerlijk Wetboek)
cohabitation légale; les cohabitants légaux contribuent aux charges de wordt van overeenkomstige toepassing verklaard op de wettelijke
samenwoning; de wettelijk samenwonenden dragen bij in de lasten van
la vie commune en proportion de leurs facultés et toute dette non het samenleven naar evenredigheid van hun mogelijkheden en iedere
excessive contractée par l'un des cohabitants légaux pour les besoins niet-buitensporige schuld die door een der wettelijk samenwonenden
wordt aangegaan ten behoeve van het samenleven en van de kinderen die
de la vie commune et des enfants qu'ils éduquent oblige solidairement door hen worden opgevoed, verbindt de andere partner hoofdelijk
l'autre cohabitant (article 1477 du Code civil). (artikel 1477 van het Burgerlijk Wetboek).
Pour le surplus, il est prévu un régime des biens des cohabitants et Voor het overige is voorzien in een regeling van de goederen van de
la possibilité de régler par convention les modalités de la samenwonenden en in de mogelijkheid om de wettelijke samenwoning door
cohabitation légale, pour autant que cette convention ne contienne middel van een overeenkomst te regelen, voor zover die geen beding
aucune clause contraire à l'article 1477 du Code civil, à l'ordre bevat dat strijdig is met artikel 1477 van het Burgerlijk Wetboek, met
public, aux bonnes moeurs ou aux règles relatives à l'autorité de openbare orde of de goede zeden, noch met de regels betreffende het
parentale, à la tutelle et aux règles déterminant l'ordre légal de la ouderlijk gezag en de voogdij, noch met de regels die de wettelijke
succession. Cette convention est passée en la forme authentique devant orde van de erfopvolging bepalen. Die overeenkomst wordt in
notaire, et fait l'objet d'une mention au registre de la population authentieke vorm verleden voor de notaris en wordt in het
(article 1478 du Code civil). bevolkingsregister vermeld (artikel 1478 van het Burgerlijk Wetboek).
B.9. Si l'entente entre les cohabitants légaux est sérieusement B.9. Wanneer de verstandhouding tussen de wettelijk samenwonenden
perturbée, chacun des deux partenaires peut demander au juge de paix ernstig is verstoord, kan elk van beide partners de vrederechter
d'ordonner les mesures urgentes et provisoires relatives à vragen om dringende en voorlopige maatregelen te bevelen betreffende
l'occupation de la résidence commune, à la personne et aux biens des het betrekken van de gemeenschappelijke verblijfplaats, betreffende de
cohabitants et des enfants et aux obligations légales et persoon en de goederen van de samenwonenden en van de kinderen alsmede
contractuelles des deux cohabitants. Même après la cessation de la betreffende de wettelijke en contractuele verplichtingen van beide
cohabitation légale, pour autant que la demande ait été introduite samenwonenden. Ook na de beëindiging van de wettelijke samenwoning en
voor zover de vordering binnen drie maanden na de beëindiging is
dans les trois mois de la cessation, le juge de paix peut ordonner les ingesteld, kan de vrederechter de dringende en voorlopige maatregelen
mesures urgentes et provisoires justifiées par cette cessation gelasten die ingevolge de beëindiging gerechtvaardigd zijn (artikel
(article 1479 du Code civil). 1479 van het Burgerlijk Wetboek).
B.10. Il résulte de ce qui précède que les dispositions du Code civil B.10. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat de bepalingen van het
applicables aux cohabitants légaux créent une protection patrimoniale Burgerlijk Wetboek die gelden ten aanzien van wettelijk samenwonenden
limitée qui s'inspire partiellement de dispositions applicables aux een beperkte vermogensrechtelijke bescherming creëren die gedeeltelijk
is geïnspireerd door bepalingen die gelden ten aanzien van
époux. Une telle protection n'implique pas que le législateur soit echtgenoten. Een dergelijke bescherming betekent niet dat de wetgever
tenu de traiter les cohabitants légaux comme les époux dans la matière ertoe is gehouden om de wettelijk samenwonenden zoals de echtgenoten
des pensions de survie. te behandelen wat de overlevingspensioenen betreft.
B.11. La partie demanderesse devant le juge a quo observe toutefois B.11. De eisende partij voor de verwijzende rechter merkt echter op
que, par l'effet de la modification de l'article 12 de la loi du 10 dat de wettelijk samenwonenden ten gevolge van de wijziging van
avril 1971 sur les accidents du travail par l'article 10 de la loi du artikel 12 van de Arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 door artikel
11 mai 2007 « modifiant diverses dispositions relatives aux accidents 10 van de wet van 11 mei 2007 « houdende wijziging van diverse
du travail, aux maladies professionnelles et au fonds amiante, en ce bepalingen betreffende arbeidsongevallen, beroepsziekten en het
qui concerne les cohabitants légaux », les cohabitants légaux asbestfonds met betrekking tot wettelijk samenwonenden » voortaan de
bénéficient désormais des avantages octroyés aux conjoints par cette voordelen genieten die bij die bepaling aan de echtgenoten zijn
disposition. toegekend.
B.12. Cette loi subordonne l'avantage qu'elle octroie à B.12. Die wet maakt het voordeel dat ze toekent afhankelijk van het
l'établissement, par les deux partenaires et conformément à l'article
1478 du Code civil, d'un contrat obligeant les parties à un devoir de opstellen, door beide partners en overeenkomstig artikel 1478 van het
Burgerlijk Wetboek, van een overeenkomst waarin voor de partijen is
secours qui, même après une rupture éventuelle, peut avoir des voorzien in een verplichting tot hulp die, zelfs na een eventuele
conséquences financières (article 5, alinéa 2, de la loi du 10 avril breuk, financiële gevolgen kan hebben (artikel 5, tweede lid, van de
1971, inséré par l'article 9 de la loi du 11 mai 2007 précitée). Il wet van 10 april 1971, ingevoegd bij artikel 9 van de voormelde wet
s'ensuit que l'avantage visé par cette loi n'est pas accordé à tous van 11 mei 2007). Daaruit volgt dat het in die wet bedoelde voordeel
les cohabitants légaux; cette limitation a été commentée comme suit au niet aan alle wettelijk samenwonenden wordt toegekend; die beperking
cours des travaux préparatoires : werd als volgt becommentarieerd in de parlementaire voorbereiding :
« [Le ministre de l'Emploi] déclare souscrire au principe selon lequel « [De minister van Werk] onderschrijft het principe dat de wettelijk
les cohabitants légaux doivent se voir reconnaître dans le cadre de samenwonenden in de arbeidsongevallenverzekering dezelfde rechten
l'assurance contre les accidents du travail les mêmes droits que les moeten hebben als gehuwden, indien de juridische toestand van
conjoints mariés lorsque la situation juridique des cohabitants légaux wettelijk samenwonenden en gehuwden gelijk is. Hoewel hun toestand
et des conjoints mariés est identique. Or, bien qu'elle soit
comparable, leur situation n'est pas identique. vergelijkbaar is, is hij echter niet gelijk.
L'octroi d'une rente viagère au conjoint marié survivant, à la suite Het toekennen van een lijfrente aan de achterblijvende echtgenoot na
d'un accident du travail mortel, trouve son origine dans l'article 213 een dodelijk arbeidsongeval vindt zijn oorsprong in artikel 213 van
du Code civil, qui dispose que les époux se doivent mutuellement het Burgerlijk Wetboek dat de echtgenoten tot wederzijdse hulp en
secours et assistance, une obligation qui ne reste pas limitée à la bijstand verplicht. Deze hulp en bijstand overstijgt de duurtijd van
durée du mariage. En effet, on peut déduire de l'article 213 qu'une het huwelijk. Uit artikel 213 leidt men immers af dat onderhoudsgeld
pension alimentaire peut être octroyée en cas de divorce ou de kan worden toegekend bij echtscheiding of scheiding van tafel en bed.
séparation de corps. Ook voor de wettelijk samenwonenden gelden een aantal wederzijdse
Une série d'obligations réciproques s'appliquent également aux verplichtingen, maar deze zijn veel minder verregaand.
cohabitants légaux, mais celles-ci sont beaucoup moins étendues.
Le devoir mutuel d'assistance et de secours n'existe pas entre les Tussen wettelijk samenwonenden bestaat de wederzijdse plicht tot hulp
cohabitants légaux, si bien qu'en cas de cessation éventuelle de la en bijstand niet, zodat bij gebeurlijke beëindiging van de wettelijke
cohabitation légale, qui peut intervenir notamment au moyen d'une samenwoning, wat onder meer kan via een eenzijdige verklaring van
déclaration unilatérale de cessation faite par l'un des partenaires, beëindiging door één van de partners, er ook geen grond bestaat voor
il n'y a pas non plus de motif d'octroyer une pension alimentaire. de toekenning van een onderhoudsgeld.
L'article 1478 du Code civil accorde toutefois aux cohabitants légaux Artikel 1478 van het Burgerlijk Wetboek verleent nochtans de wettelijk
la possibilité de régler les modalités de leur cohabitation légale samenwonende partners de mogelijkheid hun wettelijke samenwoning naar
comme ils le jugent à propos, par une convention passée en la forme goeddunken te regelen door middel van een overeenkomst die in
authentique devant notaire, et faisant l'objet d'une mention au authentieke vorm wordt verleden door de notaris en wordt vermeld in
registre de la population. Ils peuvent ainsi convenir d'une obligation het bevolkingsregister. Aldus kunnen zij overeenkomen hetzij tot een
alimentaire, soit unilatérale, soit réciproque. En principe, cette eenzijdige, hetzij tot een wederzijdse onderhoudsverplichting. In
obligation alimentaire est sans objet en cas de cessation de la principe vervalt die onderhoudsverplichting bij de beëindiging van de
cohabitation légale. L'article 1478 du Code civil n'exclut cependant wettelijke samenwoning. Artikel 1478 van het Burgerlijk Wetboek sluit
pas la possibilité que les cohabitants prévoient dans leur convention echter niet uit dat de partners in hun overeenkomst bedingen dat ze
qu'une obligation alimentaire continuera à s'appliquer entre eux (ou elkaar (of een van hen) onderhoudsplichtig blijven na de beëindiging
vis-à-vis de l'un d'eux) après la cessation de la cohabitation légale. van de wettelijke samenwoning.
Le ministre précise que lorsqu'une telle convention a été conclue, la Indien zulke overeenkomst afgesloten is, kan men stellen dat de
situation des cohabitants légaux est pratiquement équivalente à celle situatie van wettelijk samenwonenden vrijwel gelijk is met die van
des époux, du moins en ce qui concerne le devoir mutuel d'assistance echtgenoten, althans wat de wederzijdse hulp en bijstand betreft,
et de secours. aldus de minister.
Le législateur a d'ailleurs souhaité établir formellement un lien De wetgever heeft trouwens uitdrukkelijk de band tussen het recht op
entre le droit à la rente viagère et l'existence d'une obligation de levenslange rente en het bestaan van een onderhoudsverplichting
alimentaire en prévoyant au dernier alinéa de l'article 12 de la loi willen maken door in het laatste lid van artikel 12 van de AOW te
sur les accidents du travail qu'en cas de séparation des époux avant bepalen dat, in geval van scheiding van de echtgenoten, voordat het
la survenance de l'accident, le droit à une rente n'est acquis que si ongeval zich heeft voorgedaan, er slechts een recht op rente is,
l'ex-époux survivant bénéficiait d'une pension alimentaire. indien de overlevende ex-echtgenoot onderhoudsgeld genoot.
La solidarité mutuelle constitue la base de notre sécurité sociale. Il De basis van onze sociale zekerheid is onderlinge solidariteit. Het
serait dès lors étrange que la sécurité sociale doive organiser la zou dan ook vreemd zijn dat de sociale zekerheid zou moeten voorzien
solidarité avec le partenaire survivant d'un couple de cohabitants in solidariteit met de achterblijvende partner van een wettelijk
légaux, si ces personnes n'ont même pas voulu prévoir entre elles un samenwonend koppel indien deze personen niet eens onderling, voor
soutien social » (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-916/5, pp. 7 et elkaar, willen voorzien in sociale ondersteuning » (Parl. St., Senaat,
8; dans le même sens, p. 4 et Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 2006-2007, nr. 3-916/5, pp. 7 en 8; in dezelfde zin, p. 4 en Parl.
51-2984/003, p. 5). St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2984/003, p. 5).
B.13. La Cour constate que, conformément à la législation sur les B.13. Het Hof stelt vast dat in de wetgeving inzake arbeidsongevallen
accidents du travail et les maladies professionnelles, une allocation
doit être octroyée non seulement au conjoint de la victime, mais aussi en beroepsziekten niet enkel aan de echtgenoot van de getroffene, maar
à la personne qui cohabitait légalement avec la victime, lorsque les ook aan de persoon die met de getroffene wettelijk samenwoonde een
partenaires ont établi, conformément à l'article 1478 du Code civil, un contrat obligeant les parties à un devoir de secours qui, même après une rupture éventuelle, peut avoir des conséquences financières. C'est au législateur qu'il appartient d'apprécier si cette même situation doit être prise en compte également pour fixer les conditions auxquelles des personnes ont droit à une pension de survie. Dans l'hypothèse où, comme en l'espèce, les cohabitants légaux n'ont pas établi de contrat les obligeant à un devoir de secours en cas de rupture éventuelle, la situation du cohabitant légal survivant en ce qui concerne le bénéfice d'une pension de survie ne peut être utilement comparée à celle du cohabitant légal survivant qui uitkering toekomt, wanneer de partners overeenkomstig artikel 1478 van het Burgerlijk Wetboek een overeenkomst hebben opgesteld waarin voor de partijen is voorzien in een verplichting tot hulp die, zelfs na een eventuele breuk, financiële gevolgen kan hebben. Het komt de wetgever toe te oordelen of diezelfde situatie eveneens in aanmerking moet worden genomen bij het bepalen van de voorwaarden waaronder personen recht hebben op een overlevingspensioen. In het geval waarin, zoals te dezen, de wettelijk samenwonenden geen overeenkomst hebben opgesteld die voor hen voorziet in een verplichting tot hulp bij een eventuele breuk, kan de situatie van de langstlevende wettelijk samenwonende met betrekking tot het voordeel van een overlevingspensioen niet op nuttige wijze worden vergeleken met die van de langstlevende wettelijk samenwonende die de toepassing
bénéficierait de l'application de la loi précitée du 11 mai 2007. van de voormelde wet van 11 mei 2007 zou genieten.
B.14. Les dispositions en cause n'ont pas d'effets disproportionnés, B.14. De in het geding zijnde bepalingen hebben geen onevenredige
dès lors qu'il peut être présumé que les partenaires qui choisissent gevolgen, aangezien kan worden aangenomen dat de partners die ervoor
d'être liés par la cohabitation légale et non par le mariage kiezen door de wettelijke samenwoning en niet door het huwelijk te
connaissent les avantages et inconvénients de l'une et de l'autre worden verbonden, de voor- en nadelen van de ene en de andere
formes de vie commune et acceptent les conséquences juridiques de leur samenlevingsvorm kennen en de juridische gevolgen van hun keuze
choix. aanvaarden.
B.15.1. La troisième question préjudicielle invite à tenir compte de B.15.1. De derde prejudiciële vraag noopt tot het in aanmerking nemen
l'existence d'enfants nés de la cohabitation légale. van het bestaan van kinderen die uit de wettelijke samenwoning zijn
B.15.2. En vertu de l'article 17 en cause, la naissance d'un enfant du geboren. B.15.2. Krachtens het in het geding zijnde artikel 17 maakt de
mariage permet de tenir pour inexistant le risque d'abus, comme le geboorte van een kind uit het huwelijk het mogelijk het risico van
mariage in extremis, contracté dans le seul but de permettre au misbruik, zoals het huwelijk in extremis, waarvan de enige bedoeling
conjoint survivant de bénéficier de la pension de survie. is het de langstlevende echtgenoot mogelijk te maken het
overlevingspensioen te genieten, als onbestaande te beschouwen.
Si l'existence d'un enfant né du mariage permet de déroger à la Hoewel het bestaan van een kind dat uit het huwelijk is geboren, het
condition de durée minimale d'un an de mariage précédant le décès, mogelijk maakt af te wijken van de voorwaarde met betrekking tot de
elle ne permet toutefois pas de déroger à la condition de mariage. minimumduur van één jaar huwelijk vóór het overlijden, biedt het
Comme il a été constaté en B.14, les partenaires qui choisissent evenwel niet de mogelijkheid af te wijken van de voorwaarde van een
d'être liés par la cohabitation légale et non par le mariage sont huwelijk. Zoals in B.14 is vastgesteld, worden de partners die ervoor
censés connaître les avantages et inconvénients de l'une et de l'autre kiezen door de wettelijke samenwoning en niet door het huwelijk te
formes de vie commune et accepter les conséquences juridiques de leur worden verbonden, geacht de voor- en nadelen van de ene en de andere
choix, y compris à l'égard de leurs enfants. Il en va particulièrement samenlevingsvorm te kennen en de juridische gevolgen van hun keuze,
ainsi à l'égard des cohabitants légaux qui n'ont pas organisé par ook ten aanzien van hun kinderen, te aanvaarden. Zulks geldt in het
contrat une solidarité patrimoniale en cas de rupture éventuelle. B.16. Les enfants nés de la cohabitation légale bénéficient par ailleurs, dans les conditions prévues par l'article 56bis des lois relatives aux allocations familiales pour travailleurs salariés, coordonnées par arrêté royal du 19 décembre 1939, d'un droit à des allocations familiales au taux majoré pour orphelin prévu à l'article 50bis des mêmes lois; ces allocations tendent à compenser, sur le plan matériel, la perte que constitue le décès de ce parent et à permettre à l'enfant bénéficiaire de continuer à pourvoir aux besoins de son existence malgré ce décès. B.17. Compte tenu de ce qui précède, la différence de traitement, en ce qui concerne le bénéfice de la pension de survie, entre le conjoint bijzonder ten aanzien van de wettelijk samenwonenden die een vermogensrechtelijke solidariteit bij een eventuele breuk niet bij overeenkomst hebben geregeld. B.16. De kinderen die uit de wettelijke samenwoning zijn geboren, genieten daarenboven, onder de voorwaarden bedoeld in artikel 56bis van de bij koninklijk besluit van 19 december 1939 samengeordende wetten betreffende de kinderbijslag voor loonarbeiders, een recht op kinderbijslag tegen het verhoogde tarief voor wezen, bedoeld in artikel 50bis van dezelfde wetten; die bijslag strekt ertoe het verlies dat het overlijden van die ouder inhoudt, op materieel vlak te compenseren en het het rechtgevende kind mogelijk te maken ondanks dat overlijden in zijn bestaansbehoeften te blijven voorzien. B.17. Rekening houdend met wat voorafgaat, is het verschil in behandeling, met betrekking tot het voordeel van het overlevingspensioen, tussen de langstlevende echtgenoot die een
survivant qui peut bénéficier d'une pension de survie aux conditions overlevingspensioen kan genieten onder de in de in het geding zijnde
prévues aux articles 16 et 17 en cause, et le cohabitant légal artikelen 16 en 17 bedoelde voorwaarden, en de langstlevende wettelijk
survivant lié par une déclaration de cohabitation légale depuis un an samenwonende die sedert ten minste één jaar door een verklaring van
au moins avec le travailleur décédé et ayant des enfants nés de la wettelijke samenwoning met de overleden werknemer was verbonden en
cohabitation légale, n'est pas dépourvue de justification raisonnable. kinderen heeft die uit de wettelijke samenwoning zijn geboren, niet
zonder redelijke verantwoording.
B.18.1. La deuxième question préjudicielle invite également la Cour à B.18.1. In de tweede prejudiciële vraag wordt het Hof eveneens
opérer un contrôle au regard de l'article 23 de la Constitution. verzocht aan artikel 23 van de Grondwet te toetsen.
B.18.2. L'article 23 de la Constitution garantit le droit de mener une B.18.2. Artikel 23 van de Grondwet waarborgt het recht een menswaardig
vie conforme à la dignité humaine. Il fait, en son alinéa 3, 2°, leven te leiden. In het derde lid, 2°, ervan wordt aan de bevoegde
obligation aux législateurs compétents de garantir « le droit à la wetgevers de verplichting opgelegd om « het recht op sociale
sécurité sociale, à la protection de la santé et à l'aide sociale, zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en
médicale et juridique » et il leur permet de déterminer les conditions juridische bijstand » te waarborgen en worden zij in staat gesteld de
d'exercice de ce droit. Cet article n'implique pas que les droits voorwaarden te bepalen voor de uitoefening van dat recht. Dat artikel
visés doivent être garantis par le législateur de la même manière pour houdt niet in dat de beoogde rechten door de wetgever op dezelfde
chaque individu, et n'oblige donc pas le législateur à garantir une wijze moeten worden gewaarborgd voor elk individu, en verplicht de
pension de survie au cohabitant légal survivant d'un travailleur wetgever dus niet een overlevingspensioen te waarborgen aan de
défunt. langstlevende wettelijk samenwonende van een overleden werknemer.
B.18.3. A cet égard, la note de politique générale « Pensions » du 20 B.18.3. In dat verband werd in de algemene beleidsnota « Pensioenen »
décembre 2011 envisageait d'étendre le bénéfice de la pension de van 20 december 2011 overwogen om het voordeel van het
survie à certains cohabitants légaux : overlevingspensioen uit te breiden tot bepaalde wettelijk samenwonenden :
« Les personnes qui perdent leur conjoint recevront une ' allocation « De mensen die hun partner verliezen zullen een ' overgangsuitkering
de transition ' dont la durée sera fonction de l'âge, du nombre ' ontvangen waarvan de duur zal afhangen van de leeftijd, het aantal
d'enfants et du nombre d'années de cohabitation légale ou de mariage » kinderen en het aantal jaren van wettelijk samenwonen of huwelijk »
(Doc. parl., Chambre, 2011-2012, DOC 53-1964/003, p. 7). (Parl. St., Kamer, 2011-2012, DOC 53-1964/003, p. 7).
En note infrapaginale, le terme « conjoint » était précisé en ce sens In (de Franse) voetnoot werd de term « partner » in die zin
: « Conjoints mariés ou cohabitants légaux qui se trouvent en gepreciseerd : « Gehuwde echtgenoten of wettelijk samenwonenden die
situation d'être mariés » (ibid.). gehuwd zouden kunnen zijn » (ibid.).
B.18.4. La note de politique générale « Pensions » du 7 novembre 2013 B.18.4. In de algemene beleidsnota « Pensioenen » van 7 november 2013
revient cependant sur cet objectif : wordt evenwel teruggekomen op dat doel, door te oordelen :
« A l'instar de la pension de survie actuelle, l'allocation de « Het systeem van de overgangsuitkering zal, net als het huidige
transition sera réservée aux époux. Contrairement à ce que prévoit systeem van het overlevingspensioen, beperkt worden tot echtelieden.
l'accord gouvernemental, elle ne sera pas étendue aux cohabitants In afwijking van het regeerakkoord zal het niet uitgebreid worden naar
légaux. Une étude juridique préparatoire à la politique à mener a en wettelijk samenwonenden. Een beleidsvoorbereidende, juridische studie
effet démontré de manière convaincante que si les cohabitants légaux heeft immers op overtuigende wijze aangetoond dat als het systeem van
pouvaient bénéficier du système d'allocation de transition, tous les de overgangsuitkering opengesteld zou worden voor wettelijk
autres éléments de la législation sur les pensions qui octroient des samenwonenden, het risico zeer groot is dat alle andere elementen van
avantages de pension sur la base du mariage, devraient aussi être de pensioenwetgeving die pensioenvoordelen toekennen op basis van
ouverts aux cohabitants légaux. Compte tenu de la flexibilité qui huwelijk, ook opengesteld zouden moeten worden voor wettelijk
caractérise la conclusion et la dissolution de la cohabitation légale, samenwonenden. Rekening houdend met de flexibiliteit in de afsluiting
les conséquences financières sont difficiles à évaluer mais, elles en ontbinding van wettelijke samenwoning, zijn de financiële gevolgen
sont en tous cas substantielles. La Commission pour la Réforme des hiervan moeilijk precies in te schatten, maar in elk geval zeer
Pensions 2020-2040 se penche actuellement sur la problématique des omvangrijk. De Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 buigt zich
momenteel echter over de problematiek van de afgeleide rechten en de
droits dérivés et des différentes formes de vie commune dont devra verschillende vormen van samenleving waarmee een op de toekomst
tenir compte ou non un régime de pension axé sur l'avenir » (Doc. gericht pensioenstelsel al dan niet rekening zou moeten houden »
parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3096/019, pp. 11-12). (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC 53-3096/019, pp. 11-12).
B.19. C'est au législateur qu'il appartient d'apprécier si, et dans B.19. Het staat aan de wetgever te beoordelen of, en in hoeverre, het
quelle mesure, il convient d'étendre le bénéfice d'une pension de voordeel van een overlevingspensioen moet worden uitgebreid tot de
survie aux cohabitants légaux survivants, éventuellement dans le cadre langstlevende wettelijk samenwonenden, eventueel in het kader van een
d'une réforme plus générale qui tiendrait compte des choix de vie meer algemene hervorming waarbij rekening zou worden gehouden met de
commune. samenlevingsvormen.
B.20. Un examen au regard des autres dispositions invoquées dans les B.20. Een onderzoek ten aanzien van de andere in de prejudiciële
questions préjudicielles ne conduit pas à une autre conclusion. vragen aangevoerde bepalingen leidt niet tot een andere conclusie.
B.21. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. B.21. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Les articles 16 et 17 de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 De artikelen 16 en 17 van het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober
relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor werknemers
salariés ne violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution, lus schenden niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in
isolément ou en combinaison avec les articles 16 et 23 de la samenhang gelezen met de artikelen 16 en 23 van de Grondwet, met
Constitution, avec l'article 14 de la Convention européenne des droits artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met
de l'homme et avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij dat Verdrag.
cette Convention. Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 22 mai 2014. op 22 mei 2014.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^