← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 41/2014 du 6 mars 2014 Numéro du rôle : 5660 En cause : les
questions préjudicielles relatives aux articles 15, § 1 er , et 17 de l'arrêté
royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des trav La Cour constitutionnelle, composée des présidents
J. Spreutels et A. Alen, et des juges L. Lavr(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 41/2014 du 6 mars 2014 Numéro du rôle : 5660 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 15, § 1 er , et 17 de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des trav La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges L. Lavr(...) | Uittreksel uit arrest nr. 41/2014 van 6 maart 2014 Rolnummer : 5660 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 15, § 1, en 17 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut d Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 41/2014 du 6 mars 2014 | Uittreksel uit arrest nr. 41/2014 van 6 maart 2014 |
| Numéro du rôle : 5660 | Rolnummer : 5660 |
| En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 15, § 1er, | In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 15, § 1, en |
| et 17 de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut | 17 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende |
| social des travailleurs indépendants, posées par le Tribunal du | inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, gesteld door de |
| travail de Nivelles. | Arbeidsrechtbank te Nijvel. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de |
| Lavrysen, E. Derycke, P. Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée du | rechters L. Lavrysen, E. Derycke, P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, |
| greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
| Par jugement du 3 juin 2013 en cause de l'ASBL « Xerius » contre la | Bij vonnis van 3 juni 2013 in zake de vzw « Xerius » tegen de bvba « |
| SPRL « Danicar », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | Danicar », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen |
| le 12 juin 2013, le Tribunal du travail de Nivelles a posé les | op 12 juni 2013, heeft de Arbeidsrechtbank te Nijvel de volgende |
| questions préjudicielles suivantes : | prejudiciële vragen gesteld : |
| « 1. L'article 15, § 1er, alinéa 2 [lire : alinéa 3], de l'arrêté | « 1. Schendt artikel 15, § 1, tweede lid [lees : derde lid], van het |
| royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des | koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het |
| travailleurs indépendants viole-t-il les articles 10 et 11 de la | sociaal statuut der zelfstandigen de artikelen 10 en 11 van de |
| Constitution en ce que la responsabilité solidaire de la personne | Grondwet in zoverre de hoofdelijke aansprakelijkheid van de |
| morale pour les cotisations dues par son mandataire n'est pas limitée | rechtspersoon voor de bijdragen verschuldigd door zijn mandataris niet |
| proportionnellement à l'activité ou au revenu de ce mandataire au sein | beperkt is naar verhouding van de activiteit of het inkomen van die |
| de la personne morale et en ce que la personne morale est dès lors | mandataris binnen de rechtspersoon, en in zoverre de rechtspersoon |
| solidairement responsable des cotisations dues par son mandataire en | bijgevolg hoofdelijk aansprakelijk is voor de bijdragen die door zijn |
| mandataris verschuldigd zijn wegens andere zelfstandige activiteiten | |
| raison d'autres activités indépendantes ou d'autres mandats qu'il | of andere mandaten die hij uitoefent en die niets te maken hebben met |
| exerce et qui sont étrangers aux activités de la personne morale ? | de activiteiten van de rechtspersoon ? |
| 2. L'article 17 de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant | 2. Schendt artikel 17 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli |
| le statut social des travailleurs indépendants viole-t-il les articles | 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen de |
| 10 et 11 de la Constitution en ce que la personne morale, | artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre de rechtspersoon, die |
| solidairement responsable des cotisations dues par ses mandataires, ne | hoofdelijk aansprakelijk is voor de bijdragen verschuldigd door zijn |
| peut invoquer l'état de besoin de son mandataire pour l'obtention | mandatarissen, niet de staat van behoefte van zijn mandataris kan |
| d'une dispense de cotisations alors que, en principe, en vertu de | aanvoeren om een vrijstelling van bijdragen te verkrijgen terwijl, in |
| l'article 1208 du Code civil, le débiteur solidaire peut invoquer les | principe, krachtens artikel 1208 van het Burgerlijk Wetboek, de |
| hoofdelijke schuldenaar de excepties kan aanvoeren die de | |
| exceptions que le débiteur principal aurait pu invoquer ? | hoofdschuldenaar had kunnen aanvoeren ? |
| 3. L'article 15, § 1er, alinéa 4 [lire : alinéa 5], de l'arrêté royal | 3. Schendt artikel 15, § 1, vierde lid [lees : vijfde lid], van het |
| n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs | koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het |
| indépendants viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce | sociaal statuut der zelfstandigen de artikelen 10 en 11 van de |
| Grondwet in zoverre de rechtspersoon hoofdelijk gehouden blijft in | |
| que la personne morale reste solidairement tenue en cas de dispense de | geval van een aan de mandataris toegekende bijdragevrijstelling |
| cotisations accordée au mandataire alors que, en droit commun, la | terwijl, in het gemeen recht, de bevrijding van de hoofdschuldenaar |
| libération du débiteur principal envers le créancier libère également | ten opzichte van de schuldeiser eveneens de hoofdelijke schuldenaars |
| les débiteurs solidaires ? ». | bevrijdt ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10 | B.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid, met |
| et 11 de la Constitution de l'article 15, § 1er, alinéas 3 et 5, et de | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel 15, § 1, derde en |
| l'article 17, alinéas 2 et 3, de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet | vijfde lid, en artikel 17, tweede en derde lid, van het koninklijk |
| 1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants | besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal |
| (ci-après : l'arrêté royal n° 38), tels qu'ils s'appliquaient aux | statuut der zelfstandigen (hierna : het koninklijk besluit nr. 38), |
| cotisations dues pour les deuxième et troisième trimestres de l'année | zoals zij van toepassing zijn op de bijdragen die verschuldigd zijn |
| 1996. | voor het tweede en het derde trimester van het jaar 1996. |
| Dans sa version applicable au litige devant le juge a quo, l'article | In de versie die van toepassing is op het voor de verwijzende rechter |
| 15, § 1er, alinéas 3 et 5, de l'arrêté royal n° 38, tel qu'il a été | hangende geschil, bepaalde artikel 15, § 1, derde en vijfde lid, van |
| remplacé par l'article 12 de la loi du 6 février 1976, disposait : | het koninklijk besluit nr. 38, zoals het is vervangen bij artikel 12 van de wet van 6 februari 1976 : |
| « Le travailleur indépendant est tenu, solidairement avec l'aidant, au | « De zelfstandige is, samen met de helper, hoofdelijk gehouden tot de |
| paiement des cotisations dont ce dernier est redevable; il en est de | betaling van de door deze laatste verschuldigde bijdragen. Hetzelfde |
| même des personnes morales, en ce qui concerne les cotisations dues | geldt voor de rechtspersonen voor de bijdragen verschuldigd door hun |
| par leurs associés ou mandataires. | vennoten of mandatarissen. |
| [...] | [...] |
| Dans les cas visés aux deux alinéas précédents, les cotisations | In de gevallen voorzien in de twee voorgaande alinea's kunnen de |
| peuvent être réclamées aux personnes solidairement responsables, même | bijdragen gevorderd worden van de hoofdelijk aansprakelijke personen, |
| si l'assujetti a obtenu une dispense par décision de la Commission | zelfs indien de onderworpene vrijstelling heeft bekomen bij beslissing |
| visée à l'article 22 ». | van de Commissie bedoeld in artikel 22 ». |
| Dans sa version applicable au litige devant le juge a quo, l'article | In de versie die van toepassing is op het voor de verwijzende rechter |
| 17 de l'arrêté royal n° 38, tel qu'il a été modifié par l'article 13 | hangende geschil, bepaalde artikel 17 van het koninklijk besluit nr. |
| de la loi du 6 février 1976 et par l'article 86 de la loi du 26 juin | 38, zoals het is gewijzigd bij artikel 13 van de wet van 6 februari |
| 1992, disposait : | 1976 en bij artikel 86 van de wet van 26 juni 1992 : |
| « Les travailleurs indépendants, qui estiment se trouver dans le | « De zelfstandigen, die menen dat zij zich in staat van behoefte |
| besoin ou dans une situation voisine de l'état de besoin, peuvent | bevinden of in een toestand die de staat van behoefte benadert, kunnen |
| demander dispense totale ou partielle des cotisations dues en vertu | volledige of gedeeltelijke vrijstelling vragen van de bijdragen |
| des articles 12, § 1er, et 13, en s'adressant à la Commission visée à | verschuldigd met toepassing van de artikelen 12, § 1, en 13, door zich |
| l'article 22. Dans les mêmes conditions, les personnes solidairement responsables en vertu de l'article 15, § 1er, peuvent demander que cette responsabilité soit levée en tout ou en partie. Le Roi fixe le délai dans lequel les demandes tendant à obtenir le bénéfice du présent article doivent, sous peine de forclusion, être introduites. Il peut déterminer des conditions et des critères qui permettent d'apprécier l'état de besoin et Il détermine l'incidence des décisions de dispense sur l'octroi des prestations ». Quant à la première question préjudicielle B.2. La première question préjudicielle invite la Cour à se prononcer | te wenden tot de in artikel 22 voorziene commissie. De personen hoofdelijk aansprakelijk krachtens artikel 15, § 1, kunnen, onder dezelfde voorwaarden, vragen van deze aansprakelijkheid geheel of gedeeltelijk te worden ontheven. De Koning bepaalt de termijn waarbinnen de aanvragen tot het bekomen van het voordeel van dit artikel, op straffe van verval, moeten worden ingediend. Hij kan voorwaarden en criteria bepalen die het mogelijk maken de staat van behoefte te beoordelen en Hij bepaalt de weerslag van de beslissingen tot vrijstelling op de toekenning van de uitkeringen ». Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag B.2. In de eerste prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit |
| sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution de | te spreken over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de |
| Grondwet, van artikel 15, § 1, derde lid, van het koninklijk besluit | |
| l'article 15, § 1er, alinéa 3, de l'arrêté royal n° 38 « en ce que la | nr. 38 « in zoverre de hoofdelijke aansprakelijkheid van de |
| responsabilité solidaire de la personne morale pour les cotisations | rechtspersoon voor de bijdragen verschuldigd door zijn mandataris niet |
| dues par son mandataire n'est pas limitée proportionnellement à | beperkt is naar verhouding van de activiteit of het inkomen van die |
| l'activité ou au revenu de ce mandataire au sein de la personne morale | mandataris binnen de rechtspersoon, en in zoverre de rechtspersoon |
| et en ce que la personne morale est dès lors solidairement responsable | bijgevolg hoofdelijk aansprakelijk is voor de bijdragen die door zijn |
| des cotisations dues par son mandataire en raison d'autres activités | mandataris verschuldigd zijn wegens andere zelfstandige activiteiten |
| indépendantes ou d'autres mandats qu'il exerce et qui sont étrangers | of andere mandaten die hij uitoefent en die niets te maken hebben met |
| aux activités de la personne morale ». | de activiteiten van de rechtspersoon ». |
| B.3.1. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle ne | B.3.1. Volgens de Ministerraad zou de prejudiciële vraag het niet |
| permettrait pas d'identifier clairement en quoi consisterait la | mogelijk maken het aan de toetsing van het Hof voorgelegde verschil in |
| behandeling duidelijk te identificeren. | |
| différence de traitement soumise au contrôle de la Cour. | B.3.2. Uit de elementen van het verwijzingsvonnis blijkt dat de |
| B.3.2. Il ressort des éléments contenus dans le jugement de renvoi que | verwijzende rechter aan het Hof een vraag stelt over een eventuele |
| le juge a quo interroge la Cour sur une éventuelle discrimination | discriminatie tussen, enerzijds, de rechtspersonen die aansprakelijk |
| entre, d'une part, les personnes morales responsables des cotisations | zijn voor de bijdragen van hun zelfstandige mandatarissen en, |
| de leurs mandataires indépendants et, d'autre part, « les autres assujettis et les autres responsables solidaires »; le juge a quo se réfère plus précisément au régime des travailleurs salariés dans lequel l'employeur n'est redevable des cotisations pour un travailleur qui exerce différents emplois qu'en raison du travail exercé au sein de son entreprise, et à la responsabilité solidaire du commettant pour le paiement des cotisations dues par l'entrepreneur, qui est limitée au prix total des travaux. B.3.3. La différence soumise au contrôle de la Cour concerne donc, d'une part, la responsabilité solidaire des personnes morales, instaurée par l'article 15, § 1er, alinéa 3, de l'arrêté royal n° 38, en ce que cette responsabilité n'est pas limitée aux cotisations liées aux activités du mandataire au sein de la société, et, d'autre part, la réglementation concernant les cotisations dues par un employeur dans le régime des travailleurs salariés, ainsi que la responsabilité solidaire du commettant pour le paiement des cotisations dues par | anderzijds, « de andere onderworpenen en de andere hoofdelijke aansprakelijken »; de verwijzende rechter refereert meer bepaald aan het stelsel van de werknemers in loondienst waarin de werkgever voor een werknemer die verschillende betrekkingen uitoefent enkel de bijdragen verschuldigd is in verhouding tot het werk dat binnen zijn onderneming wordt uitgevoerd, en aan de hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor de betaling van de door de aannemer verschuldigde bijdragen, die beperkt is tot de totaalprijs van de werken. B.3.3. Het aan de toetsing van het Hof voorgelegde verschil betreft dus, enerzijds, de hoofdelijke aansprakelijkheid van de rechtspersonen, ingevoerd bij artikel 15, § 1, derde lid, van het koninklijk besluit nr. 38, in zoverre die aansprakelijkheid niet is beperkt tot de bijdragen die zijn verbonden aan de activiteiten van de mandataris binnen de vennootschap en, anderzijds, de reglementering in verband met de door een werkgever verschuldigde bijdragen in het stelsel van de werknemers in loondienst, alsook de hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor de betaling van de door de |
| l'entrepreneur (article 30bis de la loi du 27 juin 1969). | aannemer verschuldigde bijdragen (artikel 30bis van de wet van 27 juni 1969). |
| B.3.4. L'exception est rejetée. | B.3.4. De exceptie wordt verworpen. |
| B.4. Comme le souligne le Conseil des ministres, les cotisations qu'un | B.4. Zoals de Ministerraad onderstreept, zijn de bijdragen die een |
| werkgever moet betalen voor de werknemers die hij tewerkstelt in het | |
| employeur doit payer pour les travailleurs qu'il occupe dans le régime | stelsel van de werknemers in loondienst, een hoofdschuldvordering van |
| des travailleurs salariés sont une créance principale de l'employeur, | de werkgever, die zelf de sociale bijdragen verschuldigd is; aangezien |
| redevable lui-même des cotisations sociales; ce système n'instaurant | die regeling geen mechanisme van hoofdelijkheid invoert, kan zij niet |
| pas un mécanisme de solidarité, il ne peut être utilement comparé au | op nuttige wijze worden vergeleken met het stelsel van de hoofdelijke |
| régime de responsabilité solidaire établi par l'article 15, § 1er, | aansprakelijkheid dat bij het in het geding zijnde artikel 15, § 1, |
| alinéa 3, en cause. | derde lid, is vastgesteld. |
| B.5.1. La responsabilité solidaire du commettant pour le paiement des | B.5.1. De hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor de |
| betaling van de bijdragen die de aannemer verschuldigd is in het | |
| cotisations dues par l'entrepreneur dans le régime des travailleurs | stelsel van de werknemers in loondienst is geregeld bij artikel 30bis, |
| salariés est organisée par l'article 30bis, § 3, de la loi du 27 juin | § 3, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van |
| 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité | 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der |
| sociale des travailleurs, qui dispose : | arbeiders, dat bepaalt : |
| « Le commettant qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à un | « De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een beroep doet |
| op een aannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van het | |
| entrepreneur qui a des dettes sociales au moment de la conclusion de | afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de |
| la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes | betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. |
| sociales de son cocontractant. | De aannemer die voor de in § 1 vermelde werken een beroep doet op een |
| L'entrepreneur qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à un | onderaannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van het |
| sous-traitant qui a des dettes sociales au moment de la conclusion de | afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de |
| la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes sociales de son cocontractant. | betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. |
| Les articles 1200 à 1216 du Code civil sont applicables à la | De artikelen 1200 tot en met 1216 van het Burgerlijk Wetboek zijn |
| responsabilité solidaire visée aux alinéas précédents. | toepasselijk op de in de vorige leden bedoelde hoofdelijke |
| aansprakelijkheid. | |
| La responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux, non | De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van |
| compris la taxe sur la valeur ajoutée, concédés à l'entrepreneur, ou | de werken toevertrouwd aan de aannemer of onderaannemer exclusief |
| au sous-traitant. | belasting over de toegevoegde waarde. |
| [...] ». | [...] ». |
| B.5.2. Si la responsabilité solidaire prévue par l'article 30bis et | B.5.2. Hoewel de hoofdelijke aansprakelijkheid bepaald in artikel |
| celle prévue par la disposition en cause poursuivent un même objectif | 30bis en die waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet, |
| de garantir le recouvrement de cotisations sociales, le fait que cette | eenzelfde doel nastreven, namelijk de invordering van sociale |
| responsabilité soit limitée dans l'article 30bis se justifie par la | bijdragen waarborgen, is het feit dat die aansprakelijkheid wordt |
| nature du lien entre le commettant et l'entrepreneur, le contrat qui | beperkt in artikel 30bis, verantwoord door de aard van de band tussen |
| unit ces personnes ayant comme objet spécifique la réalisation de | de opdrachtgever en de aannemer, waarbij de overeenkomst tussen die |
| travaux déterminés. | personen, specifiek tot doel heeft bepaalde werken te realiseren. |
| Cette limitation déroge, pour le surplus, au droit commun de la | Die beperking wijkt voor het overige af van het gemeen recht van de |
| solidarité qui oblige, conformément à l'article 1200 du Code civil, | hoofdelijkheid, dat overeenkomstig artikel 1200 van het Burgerlijk |
| les débiteurs « à une même chose, de manière à ce que chacun puisse | Wetboek, de schuldenaars verplicht « tot een en dezelfde zaak, zodat |
| être contraint pour la totalité ». | ieder voor het geheel kan worden aangesproken ». |
| B.6.1. Le mécanisme de solidarité des personnes morales pour les cotisations d'indépendant dues par leurs mandataires se fonde sur le lien, volontairement établi, entre la personne morale et le mandataire qu'elle désigne. Lorsque la personne morale désigne un mandataire, il peut être présumé qu'elle n'ignore pas les activités d'indépendant de celui-ci, en lien ou non avec la personne morale, susceptibles d'engager sa responsabilité solidaire, de même qu'il peut être attendu de cette personne morale qu'elle informe ce mandataire de ses obligations en matière de cotisations sociales d'indépendant. | B.6.1. Het mechanisme van de hoofdelijkheid van de rechtspersonen voor de bijdragen als zelfstandige die door hun mandataris verschuldigd zijn, steunt op de vrijwillig tot stand gekomen band tussen de rechtspersoon en de door hem aangewezen mandataris. Wanneer de rechtspersoon een mandataris aanstelt, kan ervan worden uitgegaan dat hij weet heeft van de zelfstandige activiteiten van de laatstgenoemde, die al dan niet verband houden met de rechtspersoon en zijn hoofdelijke aansprakelijkheid mogelijk met zich meebrengen, zoals van die rechtspersoon ook kan worden verwacht dat hij die mandataris inlicht over diens verplichtingen inzake sociale bijdragen als zelfstandige. |
| B.6.2. Les travaux préparatoires de l'article 90 de la loi-programme | B.6.2. In de parlementaire voorbereiding van artikel 90 van de |
| du 23 décembre 2009, qui a modifié la disposition en cause en étendant | programmawet van 23 december 2009, dat de in het geding zijnde |
| la responsabilité solidaire des personnes morales à l'amende | bepaling heeft gewijzigd door de hoofdelijke aansprakelijkheid van de |
| administrative sanctionnant un associé ou mandataire, prévue par | rechtspersonen uit te breiden tot de administratieve geldboete voor |
| een vennoot of een mandataris, bepaald in artikel 17bis van het | |
| l'article 17bis de l'arrêté royal n° 38, inséré par l'article 86 de la | koninklijk besluit nr. 38, ingevoegd bij artikel 86 van de voormelde |
| loi-programme du 23 décembre 2009 précitée, exposent d'ailleurs, en ce | programmawet van 23 december 2009, wordt overigens, ten aanzien van de |
| qui concerne la responsabilité solidaire des personnes morales : | hoofdelijke aansprakelijkheid van de rechtspersonen, uiteengezet : |
| « Une telle responsabilité solidaire existe actuellement en matière de | « Een dergelijke hoofdelijke aansprakelijkheid bestaat op heden ook |
| paiement des cotisations sociales. | voor de betaling van de sociale bijdragen. |
| Le gouvernement est en effet d'avis que la société dans laquelle un | De regering is immers van mening dat ook de vennootschap waarbinnen |
| indépendant est actif porte une certaine responsabilité dans | een zelfstandige werkzaam is als zelfstandige een zekere |
| l'accomplissement des obligations de l'associé ou mandataire en | verantwoordelijkheid draagt voor het vervullen van de verplichtingen |
| question. De cette manière, une société est incitée à informer | van de vennoot of mandataris in kwestie. Zo wordt een vennootschap |
| sérieusement ses mandataires ou associés quant à leurs obligations | ertoe aangezet zijn mandatarissen of vennoten degelijk te informeren |
| dans le cadre du statut social des travailleurs indépendants » (Doc. | op het vlak van hun verplichtingen in het sociaal statuut van de |
| parl., Chambre, 2009-2010, DOC 52-2278/001, p. 48). | zelfstandigen » (Parl. St., Kamer, 2009-2010, DOC 52-2278/001, p. 48). |
| En désignant un mandataire, la personne morale accepte donc d'assumer | Door een mandataris aan te wijzen, aanvaardt de rechtspersoon dus een |
| une responsabilité tant dans le choix de la personne qu'elle mandate | aansprakelijkheid, zowel ten aanzien van de keuze van de persoon die |
| que pour ce qui est du respect par celle-ci de ses obligations | hij mandateert als voor wat betreft de naleving door die persoon van |
| sociales en tant qu'indépendant. | zijn sociale verplichtingen als zelfstandige. |
| B.6.3. L'article 98 de la loi du 30 décembre 1992 portant des | B.6.3. Artikel 98 van de wet van 30 december 1992 houdende sociale en |
| dispositions sociales et diverses, qui instaure une cotisation | diverse bepalingen, die een jaarlijkse bijdrage ten laste van de |
| annuelle à charge des sociétés, prévoit d'ailleurs une responsabilité | vennootschappen invoert, voorziet overigens in een hoofdelijke |
| solidaire des gérants pour le paiement de la cotisation annuelle à | aansprakelijkheid van de zaakvoerders inzake de betaling van de |
| charge de la société : | jaarlijkse bijdrage ten laste van de vennootschap : |
| « Les associés actifs, administrateurs ou gérants sont tenus | « De werkende vennoten, bestuurders of zaakvoerders zijn samen met de |
| solidairement avec la société au paiement de la cotisation, des | vennootschap hoofdelijk gehouden tot de betaling van de door deze |
| majorations et des frais dont cette dernière est redevable ». | laatste verschuldigde bijdrage, verhogingen en kosten ». |
| B.6.4. Le lien personnel qui unit la personne morale à son mandataire justifie donc que la responsabilité solidaire ne soit pas limitée proportionnellement aux revenus ou aux activités du mandataire au sein de cette personne morale, au regard du risque que le non-paiement de cotisations sociales fait courir à l'équilibre du régime en cause. Compte tenu de l'objectif de garantir le recouvrement des cotisations sociales afin d'assurer l'équilibre financier du régime en cause, cette solidarité concerne toutes les cotisations dont le mandataire serait redevable et « oblige les personnes morales à la même dette que | B.6.4. De persoonlijke band tussen de rechtspersoon en diens mandataris verantwoordt dus dat de hoofdelijke aansprakelijkheid niet wordt beperkt in verhouding tot de inkomsten of de activiteiten van de mandataris binnen die rechtspersoon, in het licht van het risico dat de niet-betaling van de sociale bijdragen vormt voor het evenwicht van het betrokken stelsel. Gelet op het doel dat erin bestaat de invordering van de sociale bijdragen te waarborgen teneinde het financiële evenwicht van het betrokken stelsel te verzekeren, betreft die hoofdelijkheid alle bijdragen die de mandataris verschuldigd zou zijn en « [verplicht zij] de rechtspersonen [...] tot dezelfde schuld als hun vennoten of |
| leurs associés ou mandataires » (Cass., 6 juin 1988, Pas., 1988, I, p. | mandatarissen » (Cass., 6 juni 1988, Arr. Cass., 1988, nr. 609, p. |
| 1191), même si les cotisations sont dues en raison de mandats exercés | 1285), zelfs indien de bijdragen verschuldigd zijn wegens in andere |
| dans d'autres sociétés. | vennootschappen uitgeoefende mandaten. |
| B.7. Cette responsabilité solidaire ne constitue pas une mesure | B.7. Die hoofdelijke aansprakelijkheid vormt geen onevenredige |
| disproportionnée, dès lors qu'elle suppose l'exercice effectif d'un | maatregel, aangezien zij de daadwerkelijke uitoefening van een mandaat |
| mandat et qu'elle est limitée à la durée de ce mandat, sans préjudice | veronderstelt en beperkt is tot de duur van dat mandaat, zonder |
| de l'exercice de recours éventuels de la personne morale contre le | afbreuk te doen aan de uitoefening van eventuele beroepen van de |
| mandataire défaillant. | rechtspersoon tegen de in gebreke gebleven mandataris. |
| B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
| Quant aux deuxième et troisième questions préjudicielles | Ten aanzien van de tweede en de derde prejudiciële vraag |
| B.9. La deuxième question préjudicielle invite la Cour à se prononcer | B.9. In de tweede prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit |
| sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution de | te spreken over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de |
| Grondwet, van artikel 17, tweede en derde lid, van het koninklijk | |
| l'article 17, alinéas 2 et 3, de l'arrêté royal n° 38, en ce que la | besluit nr. 38, in zoverre de rechtspersoon, die hoofdelijk |
| personne morale, solidairement responsable des cotisations dues par | aansprakelijk is voor de bijdragen die zijn mandatarissen verschuldigd |
| ses mandataires, ne peut invoquer l'état de besoin de son mandataire | zijn, niet de staat van behoefte van zijn mandataris kan aanvoeren om |
| pour voir levée sa responsabilité solidaire, alors que, selon le juge | te worden ontheven van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid, terwijl, |
| a quo, « en principe, en vertu de l'article 1208 du Code civil, le | volgens de verwijzende rechter, « in principe, krachtens artikel 1208 |
| débiteur solidaire peut invoquer les exceptions que le débiteur | van het Burgerlijk Wetboek, de hoofdelijke schuldenaar de excepties |
| principal aurait pu invoquer ». | kan aanvoeren die de hoofdschuldenaar had kunnen aanvoeren ». |
| B.10. La troisième question préjudicielle invite la Cour à se | B.10. In de derde prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit |
| prononcer sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la | te spreken over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de |
| Constitution de l'article 15, § 1er, alinéa 5, de l'arrêté royal n° | Grondwet, van artikel 15, § 1, vijfde lid, van het koninklijk besluit |
| 38, en ce que la personne morale reste solidairement tenue en cas de | nr. 38, in zoverre de rechtspersoon hoofdelijk gehouden blijft in |
| dispense de cotisations accordée au mandataire alors que, selon le | geval van een aan de mandataris toegekende bijdragevrijstelling, |
| juge a quo, « en droit commun, la libération du débiteur principal | terwijl, volgens de verwijzende rechter, « in het gemeen recht, de |
| envers le créancier libère également les débiteurs solidaires ». | bevrijding van de hoofdschuldenaar ten opzichte van de schuldeiser |
| B.11. Il ressort des motifs du jugement de renvoi que la troisième | eveneens de hoofdelijke schuldenaars bevrijdt ». |
| question préjudicielle est subsidiaire à la deuxième question | B.11. Uit de motieven van het verwijzingsvonnis blijkt dat de derde |
| préjudicielle, dans l'hypothèse où la Cour aurait conclu à une | prejudiciële vraag ondergeschikt is aan de tweede prejudiciële vraag, |
| violation des articles 10 et 11 de la Constitution. La Cour examine ensemble les deux questions préjudicielles. B.12.1. L'article 15 en cause a été remplacé dans l'arrêté royal n° 38 par l'article 12 de la loi du 6 février 1976 modifiant certaines dispositions en matière de statut social des travailleurs indépendants. Les travaux préparatoires relatifs à cette disposition exposent : « Certaines personnes sont solidairement responsables de cotisations dues par autrui. Le cas-type est celui du travailleur indépendant responsable des cotisations dues par son aidant. Cet aidant peut avoir recours à la Commission des dispenses de cotisations. Il est toutefois précisé que la dispense, qui n'est basée | mocht het Hof besluiten tot een schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Het Hof onderzoekt beide prejudiciële vragen samen. B.12.1. Het in het geding zijnde artikel 15 is in het koninklijk besluit nr. 38 vervangen bij artikel 12 van de wet van 6 februari 1976 houdende wijziging van sommige bepalingen inzake het sociaal statuut der zelfstandigen. In de parlementaire voorbereiding met betrekking tot die bepaling wordt uiteengezet : « Bepaalde personen zijn solidair verantwoordelijk voor bijdragen die door anderen verschuldigd zijn. Het type-geval is dat van de zelfstandige die verantwoordelijk is voor de bijdragen die door zijn helper verschuldigd zijn. Deze helper kan zich beroepen op de Commissie voor vrijstelling van bijdragen. Er wordt evenwel gepreciseerd dat de vrijstelling die enkel |
| que sur l'état de fortune du requérant, ne fait pas obstacle à ce que | steunt op de stand van fortuin van de aanvrager geen beletsel is voor |
| l'organisme percepteur se tourne vers le travailleur indépendant. En | het innend organisme om zich tot de zelfstandige te richten. Anders |
| faire autrement reviendrait à enlever, dans pas mal de cas, toute | optreden zou er in tamelijk veel gevallen op neerkomen de |
| portée pratique à la responsabilité du travailleur indépendant | verantwoordelijkheid van de zelfstandige van alle praktische |
| introduite jadis précisément parce que l'aidant n'a souvent pas de | draagwijdte te ontdoen, dan wanneer deze verantwoordelijkheid destijds |
| revenus propres ou n'a que des revenus limités » (Doc. parl., Chambre, | precies ingevoerd werd omdat de helper veelal geen, zoniet slechts |
| 1975-1976, n° 720/1, p. 17). | beperkte inkomsten heeft » (Parl. St., Kamer, 1975-1976, nr. 720/1, p. 17). |
| Il a été également précisé : | Er is eveneens gepreciseerd : |
| « Un membre s'inquiète du fait que la responsabilité du paiement de | « Een lid is verontrust dat men de verantwoordelijkheid voor de |
| cotisations est reportée sur une autre personne, qui peut être | betaling der bijdragen afwentelt op een andere persoon die ook een |
| également une personne morale. | rechtspersoon kan zijn. |
| Le Ministre s'inscrit en faux contre cette affirmation; le projet ne | De Minister ontkent dit; hij beweert dat er geen innovatie ter zake |
| propose aucune innovation en la matière, la solidarité de l'assujetti | wordt ingevoerd daar de solidariteit van de hoofdonderworpene en van |
| principal et des personnes morales pour leurs administrateurs étant | |
| des principes déjà retenus dans la législation actuelle. | de rechtspersonen voor hun beheerders ook reeds principes zijn die in |
| Le Ministre estime que l'obligation pour le débiteur solidaire, de | de huidige wetgeving weerhouden zijn. |
| payer les cotisations lorsqu'il y a dispense pour le travailleur | Dat de solidaire schuldenaar gehouden blijft de bijdragen te betalen |
| indépendant concerné est une mesure de simple logique si l'on ne veut | wanneer er vrijstelling is voor de betrokken zelfstandige vindt hij |
| pas rendre inexistante dans beaucoup de cas la responsabilité de | maar logisch wil men de verantwoordelijkheid van de zelfstandige ten |
| l'indépendant en ce qui concerne le paiement des cotisations pour | opzichte van de betaling der bijdragen voor de helper niet onbestaande |
| l'aidant » (Doc. parl., Sénat, 1975-1976, n° 747/2, p. 17). | maken in vele gevallen » (Parl. St., Senaat, 1975-1976, nr. 747/2, p. |
| B.12.2. Il ressort de ces travaux préparatoires que le fait que la | 17). B.12.2. Uit die parlementaire voorbereiding blijkt dat het feit dat de |
| dispense ne bénéficie pas au responsable solidaire était conçu comme | vrijstelling niet geldt voor de hoofdelijke aansprakelijke, werd |
| la conséquence logique du mécanisme de solidarité instauré, en vue de | opgevat als het logische gevolg van het ingevoerde mechanisme van |
| garantir le recouvrement des cotisations sociales. | hoofdelijkheid, teneinde de invordering van de sociale bijdragen te waarborgen. |
| B.13.1. L'article 17, alinéa 2, en cause a été modifié par l'article | B.13.1. Het in het geding zijnde artikel 17, tweede lid, is gewijzigd |
| 13 de la loi précitée du 6 février 1976. | bij artikel 13 van de voormelde wet van 6 februari 1976. |
| Les travaux préparatoires de cette disposition exposent : | In de parlementaire voorbereiding van die bepaling wordt uiteengezet : |
| « Il est prévu expressément que les personnes responsables du paiement | « Er wordt uitdrukkelijk gesteld dar de personen, die verantwoordelijk |
| zijn voor de door anderen te betalen bijdragen, zich eveneens tot de | |
| des cotisations par autrui, peuvent, comme l'assujetti, se tourner | Commissie voor vrijstelling van bijdragen kunnen richten zoals de |
| vers la Commission des dispenses. Ainsi, le travailleur indépendant | verzekeringsplichtigen. Zo zal de zelfstandige die, naar luidt van de |
| qui, aux termes de la loi, ' se trouve dans le besoin ou dans une | wet, ' in staat van behoefte verkeert of in een toestaand die de staat |
| situation voisine de l'état de besoin ', pourra demander à la | van behoefte benadert ' aan de Commissie niet enkel de vrijstelling |
| Commission non seulement qu'il soit dispensé de payer ses propres | kunnen vragen van zijn persoonlijke bijdragen, maar ook dat zijn |
| cotisations mais également que soit levée sa responsabilité solidaire | solidaire verantwoordelijkheid ten aanzien van de personen die hij |
| à l'égard des personnes qu'il occupe. | tewerkstelt, zou opgeheven worden. |
| Le dernier alinéa de l'article 17 donne au Roi le pouvoir de | Het laatste lid van artikel 17 verleent in algemene termen de Koning |
| déterminer l'incidence des décisions de dispense sur l'octroi des | de macht de weerslag te bepalen van de beslissingen inzake |
| prestations. | vrijstelling op de toekenning van de uitkeringen. |
| Par ailleurs, afin d'éviter des abus, le Roi déterminera le délai | Anderdeels en ten einde misbruiken te vermijden, zal de Koning de |
| [dans] lequel les demandes de dispense doivent être introduites » | termijn vaststellen waarin de aanvragen om vrijstelling moeten |
| (Doc. parl., Chambre, 1975-1976, n° 720/1, pp. 17-18). | ingediend worden » (Parl. St., Kamer, 1975-1976, nr. 720/1, pp. |
| B.13.2. Conformément à l'article 17 en cause, les articles 88 à 94bis | 17-18). B.13.2. Overeenkomstig het in het geding zijnde artikel 17 regelen de |
| de l'arrêté royal du 19 décembre 1967 « portant règlement général en | artikelen 88 tot 94bis van het koninklijk besluit van 19 december 1967 |
| « houdende algemeen reglement in uitvoering van het koninklijk besluit | |
| exécution de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le | nr. 38 van 27 juli 1967, houdende inrichting van het sociaal statuut |
| statut social des travailleurs indépendants » organisent la procédure | der zelfstandigen » de procedure om een vrijstelling aan te vragen en |
| de demande d'une dispense et déterminent les effets des décisions de dispense. | bepalen zij de gevolgen van de beslissingen tot vrijstelling. |
| La dispense liée à l'état de besoin de l'assujetti ou, dans les mêmes | De vrijstelling met betrekking tot de staat van behoefte van de |
| conditions, la levée de la responsabilité solidaire, doit faire | onderworpene of, onder dezelfde voorwaarden, de ontheffing van de |
| hoofdelijke aansprakelijkheid, moet het voorwerp uitmaken van een | |
| l'objet d'une demande à la Commission des dispenses (article 88); le | aanvraag bij de Commissie voor vrijstelling (artikel 88); de aanvrager |
| demandeur doit compléter une fiche de renseignements permettant | moet een inlichtingsformulier invullen aan de hand waarvan de staat |
| d'évaluer l'état de besoin (article 89); la dispense peut être totale | van behoefte kan worden geëvalueerd (artikel 89); de vrijstelling kan |
| ou partielle (article 91). | volledig of gedeeltelijk zijn (artikel 91). |
| B.13.3. Il résulte de ce qui précède que la dispense de cotisations | B.13.3. Uit hetgeen voorafgaat, vloeit voort dat de vrijstelling van |
| sociales est conçue comme une mesure purement personnelle liée à la | sociale bijdragen is opgevat als een louter persoonlijke maatregel |
| démonstration de l'état de besoin de celui qui la sollicite. | verbonden aan het bewijs van de staat van behoefte van de persoon die |
| deze vrijstelling aanvraagt. | |
| B.14.1. L'article 1208 du Code civil dispose : | B.14.1. Artikel 1208 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : |
| « Le codébiteur solidaire poursuivi par le créancier peut opposer | « Een hoofdelijke medeschuldenaar die door de schuldeiser vervolgd |
| toutes les exceptions qui résultent de la nature de l'obligation, et toutes celles qui lui sont personnelles, ainsi que celles qui sont communes à tous les codébiteurs. Il ne peut opposer les exceptions qui sont purement personnelles à quelques-uns des autres codébiteurs ». B.14.2. Conformément à cette disposition, une exception purement personnelle telle que celle résultant de l'état de besoin ne peut être invoquée que par le débiteur auquel cette exception s'applique. Le fait que la personne morale solidairement responsable ne puisse invoquer l'état de besoin de son mandataire pour voir levée sa | wordt, kan alle excepties inroepen die uit de aard van de verbintenis voortvloeien, en al die welke hem eigen zijn, alsook die welke aan alle medeschuldenaars gemeen zijn. Hij kan de excepties niet inroepen die aan de persoon van sommige van de overige medeschuldenaars eigen zijn ». B.14.2. Overeenkomstig die bepaling kan een louter persoonlijke exceptie zoals die welke voortvloeit uit de staat van behoefte, alleen worden aangevoerd door de schuldenaar op wie die exceptie van toepassing is. Het feit dat de hoofdelijk aansprakelijke rechtspersoon de staat van behoefte van zijn mandataris niet kan aanvoeren om van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid te worden ontheven, zoals dat |
| responsabilité solidaire, comme cela résulte de l'article 17, en | voortvloeit uit het in het geding zijnde artikel 17, voert dus geen |
| cause, ne crée donc pas une distinction entre les débiteurs, au regard | verschil in behandeling in tussen de schuldenaars, in het licht van |
| de l'article 1208 du Code civil. | artikel 1208 van het Burgerlijk Wetboek. |
| Pour le surplus, la circonstance que la personne morale solidairement | Voor het overige is de omstandigheid dat de hoofdelijk aansprakelijke |
| rechtspersoon zich niet in de plaats kan stellen van zijn mandataris | |
| responsable ne puisse se substituer à son mandataire pour que celui-ci | opdat die laatste een vrijstelling verkrijgt op grond van zijn staat |
| obtienne une dispense fondée sur son état de besoin est liée au fait | van behoefte, verbonden met het feit dat de vrijstelling van die |
| que la dispense de ce dernier ne bénéficie pas à la personne | laatste niet geldt voor de hoofdelijk aansprakelijke persoon, zoals |
| solidairement responsable, comme le prévoit l'article 15, § 1er, | bepaald in het in het geding zijnde artikel 15, § 1, vijfde lid. |
| alinéa 5, en cause. | |
| B.14.3. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse | B.14.3. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden |
| négative. | beantwoord. |
| B.15. Comme il a été constaté en B.6.4, le principe de responsabilité | B.15. Zoals is vastgesteld in B.6.4 strekt het beginsel van de |
| hoofdelijke aansprakelijkheid, ingevoerd bij het in het geding zijnde | |
| solidaire, instauré par l'article 15, § 1er, en cause, tend à garantir | artikel 15, § 1, ertoe de invordering van de sociale bijdragen te |
| le recouvrement des cotisations sociales afin d'assurer l'équilibre | waarborgen, teneinde het financiële evenwicht van het betrokken |
| financier du régime en cause. | stelsel te verzekeren. |
| Contrairement à ce que considère le juge a quo, la dispense fondée sur | In tegenstelling tot wat de verwijzende rechter meent, vormt de |
| l'état de besoin du mandataire ne constitue pas un « paiement » de la | vrijstelling op grond van een staat van behoefte van de mandataris |
| dette au sens de l'article 1200 du Code civil, et ne peut, par | geen « betaling » van de schuld in de zin van artikel 1200 van het |
| conséquent, libérer les codébiteurs solidaires. | Burgerlijk Wetboek en kan zij de hoofdelijke medeschuldenaars |
| La circonstance que la personne morale solidairement responsable ne | bijgevolg niet bevrijden. |
| puisse bénéficier de la dispense de son mandataire fondée sur un état | Het gegeven dat de hoofdelijk aansprakelijke rechtspersoon de |
| de besoin ne crée donc pas de distinction entre les débiteurs, au | vrijstelling van zijn mandataris op grond van de staat van behoefte |
| niet kan genieten, voert dus geen verschil in behandeling in tussen de | |
| regard de l'article 1200 du Code civil. | schuldenaars, in het licht van artikel 1200 van het Burgerlijk |
| B.16. La troisième question préjudicielle appelle une réponse | Wetboek. B.16. De derde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden |
| négative. | beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| Les articles 15, § 1er, alinéas 3 et 5, et 17, alinéas 2 et 3, de | De artikelen 15, § 1, derde en vijfde lid, en 17, tweede en derde lid, |
| l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social | van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting |
| des travailleurs indépendants, tels qu'ils ont été modifiés par les | van het sociaal statuut der zelfstandigen, zoals zij zijn gewijzigd |
| lois du 6 février 1976 et du 26 juin 1992, ne violent pas les articles | bij de wetten van 6 februari 1976 en 26 juni 1992, schenden de |
| 10 et 11 de la Constitution. | artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 6 mars 2014. | Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 6 maart 2014. |
| Le greffier, Le président, | De griffier, De voorzitter, |
| P.-Y. Dutilleux J. Spreutels | P.-Y. Dutilleux J. Spreutels |