← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 12/2014 du 23 janvier 2014 Numéro du rôle : 5610 En cause :
la question préjudicielle relative aux articles 232 et 240 du Code bruxellois de l'aménagement du territoire,
posée par le Tribunal de première instance de Brux La Cour constitutionnelle, composée
des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De Groo(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 12/2014 du 23 janvier 2014 Numéro du rôle : 5610 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 232 et 240 du Code bruxellois de l'aménagement du territoire, posée par le Tribunal de première instance de Brux La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De Groo(...) | Uittreksel uit arrest nr. 12/2014 van 23 januari 2014 Rolnummer : 5610 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 232 en 240 van het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Bruss Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters E. (...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 12/2014 du 23 janvier 2014 | Uittreksel uit arrest nr. 12/2014 van 23 januari 2014 |
| Numéro du rôle : 5610 | Rolnummer : 5610 |
| En cause : la question préjudicielle relative aux articles 232 et 240 | In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 232 en 240 |
| du Code bruxellois de l'aménagement du territoire, posée par le | van het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening, gesteld door de |
| Tribunal de première instance de Bruxelles. | Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters |
| Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. |
| Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, et, conformément à | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. Giet, en, overeenkomstig |
| l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour | artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| constitutionnelle, du président émérite M. Bossuyt, assistée du | Grondwettelijk Hof, emeritus voorzitter M. Bossuyt, bijgestaan door de |
| greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, | griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | Spreutels, wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par jugement du 8 février 2013 en cause de la SA « Compagnie | Bij vonnis van 8 februari 2013 in zake de nv « Immobiliën Vennootschap |
| Immobilière de Lotissements » et autres contre la Région de | voor Verkavelingen » en anderen tegen het Brusselse Hoofdstedelijke |
| Bruxelles-Capitale et la commune de Berchem-Sainte-Agathe, dont | Gewest en de gemeente Sint-Agatha-Berchem, waarvan de expeditie ter |
| l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 13 mars 2013, le | griffie van het Hof is ingekomen op 13 maart 2013, heeft de Rechtbank |
| Tribunal de première instance de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : | van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « Les articles 232 et 240 du Code bruxellois de l'aménagement du | « Schenden de artikelen 232 en 240 van het Brussels Wetboek van |
| territoire violent-ils l'article 16 de la Constitution, lu isolément | Ruimtelijke Ordening artikel 16 van de Grondwet, al dan niet in |
| ou en combinaison avec les articles 10 et 11 du même texte et | samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van dezelfde tekst en |
| l'article 1er du Protocole additionnel n° 1 à la Convention de | artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Verdrag tot |
| Sauvegarde des Droits de l'Homme et des libertés fondamentales, en ce | bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, |
| qu'ils n'allouent aucune indemnité au propriétaire d'un terrain frappé | in zoverre zij geen enkele schadevergoeding toekennen aan de eigenaar |
| d'une interdiction de bâtir résultant d'un arrêté de classement, alors | van een terrein waarop een bouwverbod rust dat voortvloeit uit een |
| que le propriétaire d'un bien frappé d'une interdiction de bâtir | beschermingsbesluit, terwijl de eigenaar van een goed waarop een |
| résultant d'un plan d'aménagement revêtu de la force obligatoire | bouwverbod rust dat voortvloeit uit een plan van aanleg met bindende |
| mettant fin à l'usage auquel ce bien est affecté ou normalement | kracht waarbij een einde wordt gemaakt aan het gebruik waarvoor dat |
| goed is bestemd of normalerwijze is bestemd op de dag voorafgaand aan | |
| destiné au jour précédant l'entrée en vigueur dudit plan, dispose d'un | de inwerkingtreding van het genoemde plan, over een recht op |
| droit à indemnisation des moins-values sur la base de l'article 81 du | schadevergoeding van de minderwaarden beschikt op grond van artikel 81 |
| même code ? ». | van hetzelfde Wetboek ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. La Cour est interrogée sur les articles 232 et 240 du Code | B.1. Aan het Hof is een vraag gesteld over de artikelen 232 en 240 van |
| bruxellois de l'aménagement du territoire (ci-après : CoBAT). | het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening (hierna : BWRO). |
| Situé dans la section II intitulée « Effets du classement » du | |
| chapitre IV du CoBAT consacré au classement, l'article 232 du Code | Artikel 232 van het voormelde Wetboek, opgenomen in afdeling II, die |
| het opschrift « Gevolgen van de bescherming » draagt, van hoofdstuk IV | |
| précité dispose : | van het BWRO, dat gewijd is aan de bescherming, bepaalt : |
| « Il est interdit : | « Het is verboden : |
| 1° de démolir en tout ou en partie un bien relevant du patrimoine | 1° een goed dat behoort tot het beschermde onroerende erfgoed |
| immobilier classé; | gedeeltelijk of volledig af te breken; |
| 2° d'utiliser un tel bien ou d'en modifier l'usage de manière telle | 2° een dergelijk goed te gebruiken of het gebruik ervan zodanig te |
| qu'il perde son intérêt selon les critères définis à l'article 206, | wijzigen dat het zijn waarde verliest volgens de maatstaven bepaald in |
| 1°; 3° d'exécuter des travaux dans un tel bien en méconnaissance des conditions particulières de conservation; 4° de déplacer en tout ou en partie un bien relevant du patrimoine immobilier classé, à moins que la sauvegarde matérielle du bien l'exige impérativement et à condition que les garanties nécessaires pour son démontage, son transfert et son remontage dans un lieu approprié soient prises. Toutefois, le Gouvernement peut autoriser la démolition partielle d'un site archéologique classé dans la limite rendue nécessaire par les fouilles à réaliser dans ce site ». Situé dans le chapitre V du CoBAT intitulé « Gestion, travaux et | artikel 206, 1°; 3° in een dergelijk goed werkzaamheden uit te voeren zonder rekening te houden met bijzondere behoudsvoorwaarden; 4° een goed dat behoort tot het beschermd onroerend erfgoed gedeeltelijk of volledig te verplaatsen, tenzij de materiële vrijwaring van het goed dit absoluut vereist en op voorwaarde dat de nodige garanties voor de afbraak, het overbrengen en de wederopbouw ervan op een geschikte plaats genomen zijn. De Regering kan evenwel de gedeeltelijke afbraak van een beschermde archeologische vindplaats toestaan binnen de perken die noodzakelijk zijn voor de opgravingen die op deze plaats uitgevoerd dienen te worden ». In de versie ervan die van toepassing is op het geschil voor de |
| subsides », l'article 240 du Code précité, dans sa version applicable | verwijzende rechter, bepaalde artikel 240 van het voormelde Wetboek, |
| dat is opgenomen in hoofdstuk V van het BWRO, dat het opschrift « | |
| au litige devant le juge a quo, disposait : | Beheer, werken en toelagen » draagt : |
| « § 1er. Lorsque des travaux de conservation, au sens de l'article | « § 1. Indien werken tot behoud in de zin van artikel 206, 2°, moeten |
| 206, 2°, d'un bien classé relevant du patrimoine immobilier sont | worden uitgevoerd aan een beschermd goed dat tot het onroerende |
| nécessaires, la Région et la commune concernées peuvent intervenir | erfgoed behoort, kan het Gewest en de gemeente die erbij betrokken |
| dans les frais de ces travaux, suivant des conditions à fixer par le | zijn bijdragen in de kosten van deze werken, volgens de voorwaarden |
| Gouvernement. | die door de Regering worden vastgesteld. |
| Il en va de même lorsque des travaux visés par un plan de gestion | Hetzelfde geldt als de in de zin van de artikelen 98, § 2/2 en 206, |
| patrimoniale au sens des articles 98, § 2/2, et 206, 10° sont | 10° door een plan voor erfgoedbeheer bedoelde werken aan een beschermd |
| nécessaires sur un bien classé. | goed noodzakelijk zijn. |
| § 2. Dans le cas où le propriétaire refuse de faire exécuter les | § 2. Ingeval de eigenaar weigert de nodige werken bedoeld in § 1 te |
| travaux nécessaires visés au § 1er, la Région ou la commune peut se | doen uitvoeren, kan het Gewest of de gemeente in zijn plaats treden. |
| substituer à lui. La commune recueille les subventions accordées par | De gemeente krijgt de toelagen die door het Gewest worden toegekend. |
| la Région. A défaut d'accord avec le propriétaire, la Région ou la commune | Bij gebrek aan overeenstemming met de eigenaar, kunnen het Gewest, de |
| peuvent récupérer les frais engagés. | provincie of de gemeente de gedane kosten terugvorderen. |
| Le remboursement de ces frais est sollicité par l'Administration, par | De terugbetaling van deze kosten wordt door het Bestuur gevraagd bij |
| lettre recommandée à la poste. | een ter post aangetekende brief. |
| Si le propriétaire demeure en défaut de payer les frais, le | Wanneer de eigenaar in gebreke van betaling blijft, kan de invordering |
| recouvrement de ceux-ci est poursuivi par le receveur de | van de kosten verder door de ontvanger van het bestuur van het |
| l'administration de la Région de Bruxelles-Capitale. | Brussels Hoofdstedelijk Gewest behandeld worden. |
| § 3. Lorsque le bien relevant du patrimoine immobilier appartient à | § 3. Wanneer het goed dat tot het onroerende erfgoed behoort, eigendom |
| une personne physique ou morale de droit privé, celle-ci peut, au lieu | is van een natuurlijke persoon of privaatrechtelijk rechtspersoon, kan |
| d'exécuter les travaux qui sont indispensables au maintien de | die, in plaats van de werkzaamheden uit te voeren die nodig zijn voor |
| l'intégrité du bien, exiger que la Région procède à l'expropriation de | het behoud van de integriteit van het goed eisen dat het Gewest zijn |
| son bien. Sauf convention contraire intervenue entre les parties | goed onteigent. Tenzij anders is overeengekomen tussen de betrokken |
| intéressées, l'expropriation porte sur le bien relevant du patrimoine | partijen geldt de onteigening voor het gehele goed dat tot het |
| immobilier tout entier, même s'il n'est inscrit sur la liste de | onroerende erfgoed behoort, ook al is het slechts voor een deel op de |
| sauvegarde ou classé que pour partie, à la condition que la partie | bewaarlijst ingeschreven of beschermd, voorzover het op de bewaarlijst |
| inscrite sur la liste de sauvegarde ou classée constitue un élément | ingeschreven of beschermde deel een wezenlijk bestanddeel van het |
| essentiel du patrimoine immobilier et sur le terrain qui en est | onroerende erfgoed uitmaakt, en voor het terrein dat er noodzakelijk |
| l'accessoire indispensable. | bij behoort. |
| § 4. Dans les limites des crédits budgétaires, la Région peut | § 4. Binnen de perken van de begrotingskredieten, kan het Gewest |
| intervenir dans les frais visant la conservation du petit patrimoine | tussenkomen in de kosten voor het behoud van klein erfgoed, volgens |
| selon les conditions fixées par le Gouvernement ». | voorwaarden vastgesteld door de Regering ». |
| B.2.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité de ces dispositions | B.2.1. Aan het Hof is een vraag gesteld over de verenigbaarheid van |
| avec l'article 16 de la Constitution lu isolément ou en combinaison | die bepalingen met artikel 16 van de Grondwet, al dan niet in |
| avec les articles 10 et 11 de la Constitution, et avec l'article 1er | samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en met |
| du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits | artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag |
| de l'homme, en ce qu'aucune indemnisation n'est prévue au profit du | voor de rechten van de mens, in zoverre in geen enkele |
| propriétaire d'un terrain frappé d'une interdiction de bâtir résultant | schadeloosstelling is voorzien ten voordele van de eigenaar van een |
| terrein waarvoor een bouwverbod geldt als gevolg van een | |
| d'un arrêté de classement, alors qu'une indemnisation est prévue par | beschermingsbesluit, terwijl in een schadeloosstelling is voorzien bij |
| l'article 81 du CoBAT au profit du propriétaire d'un terrain frappé | artikel 81 van het BWRO ten voordele van de eigenaar van een terrein |
| d'une interdiction de bâtir résultant d'un plan d'aménagement revêtu | waarvoor een bouwverbod geldt als gevolg van een plan van aanleg met |
| de la force exécutoire. | bindende kracht. |
| B.2.2. Situé dans la section V « Indemnisation des moins-values » du | |
| chapitre VI « Des expropriations et indemnités » du CoBAT, l'article 81 du Code précité dispose : « § 1er. II y a lieu à indemnité à charge, suivant le cas de la Région ou de la commune, lorsque l'interdiction de bâtir ou de lotir résultant d'un plan revêtu de la force obligatoire met fin à l'usage auquel un bien est normalement destiné au jour précédent l'entrée en vigueur dudit plan dans la mesure où ses dispositions ont valeur réglementaire et force obligatoire. La diminution de valeur qui est prise en considération pour l'indemnisation doit être estimée en tant que la différence entre, d'une part, la valeur du bien au moment de l'acquisition, actualisée | B.2.2. Artikel 81 van het BWRO, dat is opgenomen in afdeling V « Vergoeding van de waardeverminderingen » van hoofdstuk VI « Onteigening en vergoeding » van het voormelde Wetboek, bepaalt : « § 1. Schadevergoeding is al naar het geval verschuldigd door het Gewest of de gemeente, wanneer het verbod om te bouwen of te verkavelen voortvloeiend uit een bestemmingsplan met bindende kracht een einde maakt aan het gebruik waarvoor een goed normaal bestemd is op de dag voorafgaand aan de inwerkingtreding van het plan in zoverre de bepalingen ervan verordenende waarde en bindende kracht hebben. De waardevermindering die voor schadeloosstelling in aanmerking komt, dient te worden geraamd als het verschil tussen enerzijds de waarde van dat goed op het ogenblik van de verwerving, geactualiseerd tot op de dag van het ontstaan van het recht op schadevergoeding en verhoogd |
| jusqu'au jour où naît le droit à l'indemnité, majorée des charges et | met de vóór de inwerkingtreding van het ontwerpplan of van het plan |
| des frais supportés avant l'entrée en vigueur du projet de plan ou du | gedragen lasten en kosten, en anderzijds de waarde van dat goed op het |
| plan et, d'autre part, la valeur du bien au moment où naît le droit à | ogenblik van het ontstaan van het recht op schadevergoeding na de |
| l'indemnisation après l'entrée en vigueur du plan. Seule la diminution | inwerkingtreding van het plan. Enkel de waardevermindering |
| de valeur résultant du plan peut être prise en considération pour | voortvloeiend uit dat plan kan in aanmerking komen voor |
| l'indemnisation. | schadeloosstelling. |
| Le droit à l'indemnisation naît soit lors du refus d'un permis | Het recht op schadevergoeding ontstaat ofwel bij de weigering van een |
| stedenbouwkundige vergunning of van een verkavelingsvergunning, ofwel | |
| d'urbanisme ou de lotir, soit lors de la délivrance d'un certificat | bij de afgifte van een negatief stedebouwkundig attest, waartegen de |
| d'urbanisme négatif, qui ne sont plus susceptibles de faire l'objet | beroepen waarin voorzien in dit Wetboek niet meer kunnen worden |
| des recours prévus par le présent Code. Il peut également naître au | ingesteld. Het kan eveneens ontstaan op het ogenblik van de verkoop |
| moment de la vente du bien. | van het goed. |
| Le Gouvernement arrête les modalités d'exécution de cet article, | De Regering bepaalt de nadere regels voor de uitvoering van dit |
| notamment en ce qui concerne la fixation des valeurs du bien ainsi que | artikel, onder meer wat de vaststelling van de waarden van het goed en |
| l'actualisation de celles-ci. | de actualisering ervan betreft. |
| Toutefois, la diminution de la valeur du bien résultant de | De waardevermindering van het goed volgend uit het bouw- of |
| l'interdiction de bâtir ou de lotir doit être subie sans indemnité | verkavelingsverbod, moet evenwel zonder vergoeding gedoogd worden ten |
| jusqu'à concurrence de vingt pour cent de cette valeur. | belope van twintig ten honderd van die waarde. |
| L'indemnité est réduite ou refusée si et dans la mesure où il est | De vergoeding wordt verminderd of geweigerd indien en voorzover |
| établi que le demandeur est propriétaire sur le territoire de la | vaststaat dat de eiser op het grondgebied van het Gewest andere |
| Région, d'autres biens qui tirent avantage de la mise en vigueur d'un | goederen bezit, die voordeel halen uit de inwerkingtreding van een |
| plan ou des travaux exécutés aux frais des pouvoirs publics. II peut être satisfait à l'obligation d'indemnisation par un arrêté motivé du Gouvernement qui décide ou autorise la modification ou l'abrogation partielle ou totale dudit plan qui a pour effet de mettre un terme à l'interdiction de construire, de reconstruire ou de lotir. La commune ne pourra pas procéder à une telle abrogation partielle ou totale si cette interdiction est également prévue par un plan supérieur. § 2. Lorsqu'en vertu d'un plan revêtu de la force obligatoire, une interdiction de bâtir peut être opposée à celui qui a acquis une parcelle dans un lotissement, la Région ou la commune peut s'exonérer de son obligation d'indemniser en rachetant cette parcelle à l'intéressé moyennant remboursement du prix, des charges et des frais qu'il a payés. Si l'intéressé n'est propriétaire que de la parcelle visée ci-dessus, il pourra exiger son rachat par la Région ou la commune en signifiant sa volonté par lettre recommandée à envoyer dans les douze mois de la | plan of uit werken uitgevoerd op kosten van de overheid. Aan de verplichting tot schadevergoeding kan worden voldaan door een met redenen omkleed besluit van de Regering waarin de wijziging of de gedeeltelijke of volledige opheffing van bedoeld plan beslist of toegestaan wordt, met als gevolg dat er een einde wordt gemaakt aan het verbod om te bouwen, te herbouwen of te verkavelen. De gemeente kan niet overgaan tot een dergelijke gedeeltelijke of volledige opheffing als dat verbod eveneens ingesteld is door een hoger plan. § 2. Wanneer krachtens een plan met bindende kracht een bouwverbod kan worden ingeroepen tegen degene die een perceel in een verkaveling heeft aangekocht, kan het Gewest of de gemeente zich aan de verplichting tot vergoeding onttrekken door dat perceel van de betrokkene terug te kopen, mits de door hem betaalde koopprijs, verhoogd met de lasten en kosten, terug te betalen. Indien de betrokkene slechts eigenaar is van het bovenvermelde perceel, kan hij de terugkoop door het Gewest of de gemeente eisen door zijn wil te doen kennen bij aangetekende brief, die binnen twaalf maanden volgend op de bekendmaking van het bovenvermeld plan moet |
| publication du plan prévu ci-dessus. Dans ce cas, cette parcelle devra | worden verzonden. In dat geval moet het perceel worden teruggekocht en |
| lui être rachetée et payée dans l'année de la notification. Le | betaald binnen het jaar na de kennisgeving. De Regering bepaalt de |
| Gouvernement détermine les modalités d'application de cette | nadere regels voor de uitvoering van deze bepaling. |
| disposition. § 3. Aucune indemnité n'est due dans les cas suivants : | § 3. Er is geen vergoeding verschuldigd in de volgende gevallen : |
| 1° interdiction de bâtir ou de lotir résultant d'une prévision | 1° verbod te bouwen of te verkavelen als gevolg van een voorziene |
| d'expropriation du bien, ce, sous réserve de l'application de | onteigening van het goed en zulks, onder voorbehoud van de toepassing |
| l'article 79; | van artikel 79; |
| 2° interdiction de couvrir une parcelle de constructions au-delà de ce | 2° verbod een grotere oppervlakte van een perceel te bebouwen dan het |
| qui est permis par le plan ou de dépasser dans un lotissement la | plan toelaat, of bij een verkaveling de door het plan bepaalde |
| densité d'occupation fixée par le plan; | bebouwingsdichtheid te overschrijden; |
| 3° interdiction de continuer l'exploitation d'établissements | 3° verbod de exploitatie van gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke |
| dangereux, insalubres et incommodes au-delà de la période pour | bedrijven voort te zetten na het verstrijken van de termijn waarvoor |
| laquelle l'exploitation a été autorisée; | de exploitatie was vergund; |
| 4° interdiction de bâtir sur un terrain ne possédant pas les | 4° verbod te bouwen op een terrein dat de bij het bijzondere |
| dimensions minimum fixées par le plan particulier d'affectation du | bestemmingsplan bepaalde minimumafmetingen niet heeft; |
| sol; 5° interdiction de lotir un terrain n'ayant pas d'accès à une voie | 5° verbod om een terrein dat, rekening houdend met de plaatselijke |
| suffisamment équipée compte tenu de la situation des lieux, ou d'y | toestand, geen toegang heeft tot een voldoende uitgeruste weg, te |
| bâtir; | verkavelen of te bebouwen; |
| 6° interdiction de lotir un terrain pour lequel un permis de lotir | 6° verbod een terrein te verkavelen waarvoor een vroeger afgegeven |
| précédemment accordé était périmé à la date de l'entrée en vigueur du | verkavelingsvergunning vervallen was op de datum van de |
| plan entraînant cette interdiction; | inwerkingtreding van het plan dat bedoeld verbod inhoudt; |
| 7° pour les bâtiments ou installations fixes détruits par une calamité | 7° voor de gebouwen of vaststaande inrichtingen vernield door een |
| naturelle lorsque l'interdiction de leur reconstruction résulte de | natuurramp, als het verbod van hun wederopbouw voortvloeit uit de |
| dispositions prescrites par la législation et réglementation relatives | bepalingen, voorgeschreven in de wetgeving en in de reglementering |
| aux dommages causés par des calamités naturelles ». | betreffende de schade veroorzaakt door natuurrampen ». |
| B.3. Le litige devant le juge a quo concerne des propriétaires de | B.3. Het geschil voor de verwijzende rechter betreft eigenaars van |
| terrains sollicitant une indemnisation, fondée sur l'article 1382 du Code civil, en raison de l'interdiction de bâtir résultant de l'arrêté de classement de leurs parcelles, alors même que celles-ci étaient situées en zone d'habitation et avaient fait l'objet d'un permis de lotir. Leur demande de permis d'urbanisme, après cet arrêté de classement, a été refusée et leur recours devant le Conseil d'Etat contre ce refus a été rejeté. La Cour limite son examen à cette situation. B.4. Les dispositions du CoBAT relatives à la protection du patrimoine immobilier sont issues de l'ordonnance du 4 mars 1993 « relative à la conservation du patrimoine immobilier » modifiée à plusieurs reprises par la suite. B.5.1. Le « classement » est l'une des mesures qui tend à assurer la | terreinen die een schadeloosstelling vorderen op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek wegens het bouwverbod als gevolg van het besluit tot bescherming van hun percelen, terwijl die in woongebied waren gelegen en het voorwerp van een verkavelingsvergunning hebben uitgemaakt. Hun aanvraag voor een stedenbouwkundige vergunning na dat beschermingsbesluit is geweigerd en hun beroep bij de Raad van State tegen die weigering is verworpen. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die situatie. B.4. De bepalingen van het BWRO met betrekking tot de bescherming van het onroerende erfgoed vloeien voort uit de ordonnantie van 4 maart 1993 « inzake het behoud van het onroerende erfgoed », die later herhaaldelijk is gewijzigd. B.5.1. De « bescherming » is een van de maatregelen die ertoe strekt |
| protection du patrimoine immobilier de la Région de | het onroerende erfgoed van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te |
| Bruxelles-Capitale. Il est « réservé aux biens de haute valeur » (Doc. | vrijwaren. Zij « zal voor goederen van grote waarde gelden » (Parl. |
| parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale, 1992-1993, n° | St., Brusselse Hoofdstedelijke Raad, 1992-1993, nr. A-165/2, p. 18). |
| A-165/2, p. 18). L'usage d'une telle mesure doit rester limité aux | Het gebruik van een dergelijke maatregel moet beperkt blijven tot de |
| biens qui ne peuvent être protégés par d'autres mesures (ibid., p. | goederen die niet kunnen worden beschermd door andere maatregelen |
| 20). | (ibid., p. 20). |
| La décision de classement d'un bien immobilier appartient | De beslissing tot bescherming van een onroerend goed komt uitsluitend |
| exclusivement au Gouvernement. C'est à lui seul qu'il revient de | toe aan de Regering. Het staat alleen aan haar te beslissen of een |
| décider si un tel bien présente « un intérêt historique, | dergelijk goed « een historische, archeologische, artistieke, |
| archéologique, artistique, esthétique, scientifique, social, technique | esthetische, wetenschappelijke, sociale, technische of volkskundige |
| ou folklorique » - au sens de l'article 206, 1°, du CoBAT - qui | waarde » vertoont - in de zin van artikel 206, 1°, van het BWRO - die |
| justifie son classement (articles 222, § 1er, première phrase, et 226 | de bescherming ervan verantwoordt (artikelen 222, § 1, eerste zin, en |
| du CoBAT). | 226, van het BWRO). |
| B.5.2. Depuis l'entrée en vigueur de l'ordonnance du 4 mars 1993, | B.5.2. Sinds de inwerkingtreding van de ordonnantie van 4 maart 1993 |
| toute personne âgée de dix-huit ans au moins et domiciliée sur le | kan iedere persoon die minstens achttien jaar oud is en zijn |
| territoire de la Région de Bruxelles-Capitale peut, par | woonplaats heeft op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke |
| l'intermédiaire d'une association sans but lucratif ayant pour objet | Gewest, via een vereniging zonder winstoogmerk waarvan het |
| social la sauvegarde du patrimoine, demander au Gouvernement de | maatschappelijk doel bestaat in het behoud van het erfgoed, aan de |
| classer un bien immobilier, pour autant que son souhait soit exprimé | Regering vragen een onroerend goed te beschermen, op voorwaarde dat |
| par cent quarante-neuf autres personnes remplissant les mêmes | zijn wens wordt gedeeld door honderdnegenenveertig andere personen die |
| conditions. | aan dezelfde voorwaarden voldoen. |
| Lorsqu'il est saisi d'une telle demande de classement d'un bien | Wanneer de Regering een dergelijke aanvraag tot bescherming van een |
| immobilier, le Gouvernement ne peut décider de classer ce bien qu'au | onroerend goed ontvangt, kan zij pas beslissen dat goed te beschermen |
| terme d'une « procédure de classement » qu'il lui appartient d'ouvrir | na afloop van een « beschermingsprocedure » die zij moet instellen |
| par l'adoption d'un arrêté (article 223, § 1er, alinéa 1er, du CoBAT). | door de aanneming van een besluit (artikel 223, § 1, eerste lid, van |
| Au cours de cette procédure, le Gouvernement recueille les | het BWRO). Tijdens die procedure ontvangt de Regering de eventuele |
| observations éventuelles du propriétaire du bien concerné sur le | opmerkingen van de eigenaar van het betrokken goed over het |
| projet de classement, ainsi que l'avis du collège des bourgmestre et | beschermingsontwerp, alsook het advies van het college van |
| échevins et de la Commission royale des monuments et des sites sur ce | burgemeester en schepenen en van de Koninklijke Commissie voor |
| projet (articles 224 et 225, du CoBAT). Ces observations et avis sur | Monumenten en Landschappen over dat ontwerp (artikelen 224 en 225 van |
| l'opportunité de ce classement permettent au Gouvernement de disposer | het BWRO). Die opmerkingen en adviezen over de opportuniteit van die |
| d'une information adéquate et complète avant de statuer sur la demande | bescherming maken het de Regering mogelijk te beschikken over gepaste |
| de classement. Le Gouvernement n'est pas obligé de répondre | en volledige informatie alvorens zich over de aanvraag tot bescherming |
| positivement à une demande de classement introduite par une | uit te spreken. De Regering is niet ertoe verplicht in te gaan op een |
| association de sauvegarde du patrimoine. Il peut, en effet, décider | beschermingsaanvraag ingediend door een vereniging die het behoud van |
| het erfgoed beoogt. Zij kan immers beslissen dat een dergelijke | |
| qu'il n'y a pas lieu d'adopter une telle mesure. | maatregel niet moet worden aangenomen. |
| B.5.3. Il reste que, à compter de la publication au Moniteur belge de | B.5.3. Vanaf de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het |
| l'arrêté du Gouvernement ouvrant la procédure de classement - ou de sa | besluit van de Regering tot instelling van de beschermingsprocedure - |
| of de kennisgeving ervan aan de eigenaar indien die daaraan voorafgaat | |
| notification au propriétaire, si elle est antérieure -, cette | - heeft die procedure, ten aanzien van het onroerend goed dat daarvan |
| procédure produit, sur le bien immobilier qui en est l'objet, les | het voorwerp uitmaakt, evenwel dezelfde gevolgen als een beslissing |
| mêmes effets qu'une décision de classement (article 236 du CoBAT). | tot bescherming (artikel 236 van het BWRO). |
| Parmi ces effets figurent l'obligation pour le propriétaire du bien de | Tot die gevolgen behoren de verplichting voor de eigenaar van het goed |
| le maintenir en bon état (article 231, lu en combinaison avec | om het in goede staat te houden (artikel 231, in samenhang gelezen met |
| l'article 214, du CoBAT), l'interdiction de principe de démolir tout | artikel 214, van het BWRO), het principieel verbod om dat goed |
| ou partie de ce bien (article 232, alinéas 1er, 1°, et 2, du CoBAT), | gedeeltelijk of volledig af te breken (artikel 232, eerste lid, 1°, en |
| tweede lid, van het BWRO), het verbod om een dergelijk goed te | |
| l'interdiction de l'utiliser ou d'en modifier l'usage de manière telle | gebruiken of het gebruik ervan zodanig te wijzigen dat het zijn waarde |
| qu'il perde son intérêt selon les critères définis à l'article 206, | verliest volgens de maatstaven bepaald in artikel 206, 1°, van het |
| 1°, du CoBAT (article 232, alinéa 1er, 2°, du CoBAT), l'interdiction | BWRO (artikel 232, eerste lid, 2°, van het BWRO), het verbod om in een |
| d'exécuter des travaux dans un tel bien en méconnaissance des | dergelijk goed werkzaamheden uit te voeren zonder rekening te houden |
| conditions particulières de conservation (article 232, alinéa 1er, 3°, | met bijzondere behoudsvoorwaarden (artikel 232, eerste lid, 3°, van |
| het BWRO), het verbod om dat goed gedeeltelijk of volledig te | |
| du CoBAT), l'interdiction de déplacer tout ou partie de ce bien, sauf | verplaatsen, tenzij de materiële vrijwaring van het goed dat vereist |
| si sa sauvegarde matérielle l'exige (article 232, alinéa 1er, 4°, du | (artikel 232, eerste lid, 4°, van het BWRO), de eventuele |
| CoBAT), l'inapplicabilité éventuelle de certaines servitudes relatives | niet-toepasbaarheid van sommige erfdienstbaarheden inzake de wegen- en |
| à la police de la voirie et à la police des constructions (article 233 | bouwpolitie (artikel 233 van het BWRO), het verbod voor de |
| du CoBAT), l'interdiction pour le bourgmestre d'ordonner la démolition | burgemeester om te bevelen het goed gedeeltelijk of volledig af te |
| partielle ou totale du bien sans demander l'approbation du | |
| Gouvernement (article 234 du CoBAT) et la nécessité de demander l'avis | breken zonder de goedkeuring van de Regering te vragen (artikel 234 |
| préalable de la Commission royale des monuments et des sites avant la | van het BWRO), en de noodzaak om het voorafgaande advies van de |
| Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen in te winnen | |
| délivrance de toute autorisation exigée par les ordonnances de valeur | vooraleer de vergunningen worden afgegeven die krachtens bepalingen |
| législative adoptées dans les matières régionales (article 231, lu en | van wetgevende aard, vastgesteld in gewestaangelegenheden, vereist |
| combinaison avec l'article 218, du CoBAT). | zijn (artikel 231, in samenhang gelezen met artikel 218, van het BWRO). |
| Ces effets ne sont que provisoires : ils cessent à l'issue de la | Die gevolgen zijn slechts tijdelijk : zij houden op te bestaan na |
| procédure de classement si le Gouvernement décide finalement de ne pas | afloop van de beschermingsprocedure indien de Regering uiteindelijk |
| classer le bien. Ils ne peuvent donc, en tant que tels, constituer | beslist het goed niet te beschermen. Als dusdanig kunnen zij dus niet |
| l'objectif d'une demande de classement soutenue par cent cinquante | het doel vormen van een aanvraag tot bescherming gesteund door |
| personnes âgées de dix-huit ans au moins et domiciliées sur le | honderdvijftig personen van minstens achttien jaar die hun woonplaats |
| territoire de la Région de Bruxelles-Capitale. | hebben op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. |
| B.6.1. L'article 232 du CoBAT s'inspire de l'article 27 de | B.6.1. Artikel 232 van het BWRO is geïnspireerd op artikel 27 van de |
| l'ordonnance du 4 mars 1993 précitée. | voormelde ordonnantie van 4 maart 1993. |
| Cette disposition, issue d'un amendement, avait été adoptée en vue de | Die bepaling, die is ontstaan uit een amendement, werd aangenomen |
| durcir les effets du classement (Doc. parl., Conseil de la Région de | teneinde de uitwerking van de bescherming te verstevigen (Parl. St., |
| Bruxelles-Capitale, 1992-1993, n° A-165/2, p. 63). | Brusselse Hoofdstedelijke Raad, 1992-1993, nr. A-165/2, p. 63). |
| B.6.2. Artikel 240 van het BWRO is zijnerzijds geïnspireerd op artikel | |
| 32 van de voormelde ordonnantie van 4 maart 1993. | |
| Die bepaling voorziet in een mechanisme van facultatieve subsidiëring | |
| van de werken die nodig zijn voor het behoud van een beschermd goed. | |
| B.6.2. L'article 240 du CoBAT s'inspire quant à lui de l'article 32 de | B.7.1. In de oorspronkelijke versie ervan voorzag het ontwerp dat de |
| l'ordonnance du 4 mars 1993 précitée. Cette disposition prévoit un mécanisme de subsidiation facultative des travaux nécessaires à la conservation d'un bien classé. B.7.1. Dans sa version initiale, le projet devenu l'ordonnance du 4 mars 1993 précitée prévoyait une indemnisation du propriétaire d'un bien classé lorsqu'une interdiction de bâtir résultant uniquement du classement mettait fin à l'usage auquel le patrimoine immobilier était affecté ou normalement destiné au jour précédant l'entrée en vigueur de l'arrêté de classement. Les travaux préparatoires exposaient : « L'acquisition forcée de biens protégés et le droit des propriétaires à l'indemnisation sont soumis à des dispositions semblables à celles contenues dans la législation en vigueur (loi sur la conservation des | voormelde ordonnantie van 4 maart 1993 is geworden, in een vergoeding van de eigenaar van een beschermd goed wanneer een bouwverbod dat uitsluitend voortvloeit uit de bescherming, « een einde maakt aan het gebruik waarvoor het onroerend erfgoed bestemd was op de dag die voorafgaat aan de inwerkingtreding van het [beschermingsbesluit] ». In de parlementaire voorbereiding werd uiteengezet : « De gedwongen aankoop van beschermde goederen en het recht van de eigenaars op schadevergoeding zijn gebonden aan bepalingen die gelijk zijn aan deze vervat in de van kracht zijnde wetgeving (wet op het |
| monuments et des sites et ordonnance organique de la planification et | behoud van de monumenten en landschappen en ordonnantie houdende de |
| de l'urbanisme). | organisatie van de planning en stedebouw). |
| Ce droit naît au moment du refus d'un permis d'urbanisme ou lors de la | Dit recht ontstaat bij de weigering van een stedebouwkundige |
| délivrance d'un certificat d'urbanisme négatif, motivé exclusivement | vergunning of bij de afgifte van een negatief stedebouwkundig attest, |
| par les mesures de protection dont le bien fait l'objet. | uitsluitend gestaafd aan de hand van beschermingsmaatregelen waarvan |
| L'indemnisation est calculée sur la diminution de valeur résultant de | het goed het voorwerp is. De schadevergoeding wordt berekend op de |
| l'interdiction » (Doc. parl., Conseil de la Région de | waardevermindering die uit het verbod voortvloeit » (Parl. St., |
| Bruxelles-Capitale, 1991-1992, n° A-165/1, p. 7). | Brusselse Hoofdstedelijke Raad, 1991-1992, nr. A-165/1, p. 7). |
| L'article 32 en projet était explicité comme suit : | Het ontworpen artikel 32 werd als volgt verduidelijkt : |
| « Les dispositions de cet article sont inspirées des articles 6 et 16 | « Voor de bepalingen van dit artikel is men uitgegaan van de artikelen |
| de la loi du 7 août 1931 et de l'article 37 de la loi du 29 mars 1962 | 6 en 16 van de wet van 7 augustus 1931 en van artikel 37 van de wet |
| organique de l'aménagement du territoire et de l'urbanisme. | van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en |
| Afin d'éviter des problèmes d'interprétation auxquels ces dispositions | de stedebouw. Teneinde de interpretatieproblemen te vermijden die deze bepalingen in |
| ont pu donner lieu par le passé, il est précisé que subir une | het verleden hebben veroorzaakt, wordt er verduidelijkt dat een |
| diminution de valeur sans indemnisation à concurrence de 20 % signifie | waardevermindering zonder vergoeding ten belope van 20 % betekent dat |
| que le demandeur peut introduire dans tous les cas une demande | de aanvrager steeds een vergoedingsaanvraag kan indienen maar dat hij |
| d'indemnisation mais qu'il ne sera indemnisé qu'à concurrence de 80 % | slechts wordt vergoed ten belope van 80 % van de waardevermindering. |
| de la moins-value. | Het recht op de vergoeding ontstaat op het ogenblik van de |
| Le droit à l'indemnisation naît au moment de la notification de la | kennisgeving van de definitieve beslissing tot weigering van de bouw- |
| of verkavelingsvergunning of van een negatief stedebouwkundig attest, | |
| décision définitive de refus de bâtir ou de lotir, étant entendu que | op voorwaarde dat de aanvrager alle beroepsmiddelen moet hebben |
| le demandeur doit avoir épuisé toutes les voies de recours, en ce | uitgeput met inbegrip van het vernietigingsberoep bij de Raad van |
| compris le recours en annulation au Conseil d'Etat. | State. Het vaststellen van het vergoedingsbedrag wordt overgelaten aan het |
| La fixation du montant des indemnités est laissée à l'appréciation des | oordeel van de Rechtsboven en Rechtbanken, indien nodig na een |
| Cours et Tribunaux, au besoin après une expertise. | expertise. |
| Les actions en indemnités sont prescrites un an après le jour de la | De vorderingen inzake vergoeding verjaren een jaar na de dag waarop |
| naissance du droit » (ibid., pp. 14-15). | het recht hierop ontstaat » (ibid., pp. 14-15). |
| B.7.2. Un amendement introduit par le Gouvernement a proposé la | B.7.2. In een amendement, ingediend door de Regering, werd voorgesteld |
| suppression de l'article 32 en projet, en se fondant sur le principe | het ontworpen artikel 32 te schrappen, waarbij werd gesteund op het |
| de la non-indemnisation des servitudes d'utilité publique (amendement | principe van de niet-vergoeding van de erfdienstbaarheden van openbaar |
| n° 121, Doc. parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale, | nut (amendement nr. 121, Parl. St., Brusselse Hoofdstedelijke Raad, |
| 1992-1993, n° A-165/2, pp. 176-177). | 1992-1993, nr. A-165/2, pp. 176-177). |
| Cet amendement a conduit à la suppression de cet article au terme des | Dat amendement heeft aan het einde van de volgende overwegingen geleid |
| considérations suivantes : « Le Secrétaire d'Etat fait observer que le classement est une servitude d'utilité publique et non une expropriation. Une servitude d'utilité publique ne donne en principe pas lieu à indemnisation, sauf disposition légale expresse. Un membre se déclare fort surpris par l'amendement. Le Conseil d'Etat n'avait émis aucune observation sur l'article 32. En outre, une servitude d'utilité publique a souvent une portée limitée, alors que le classement concerne l'ensemble du bien. Il est logique que le propriétaire soit indemnisé de son préjudice au cas où le classement entraîne une moins-value du bien. Par ailleurs, un problème se pose en cas de classement d'un immeuble faisant l'objet d'un permis ou d'un certificat d'urbanisme délivré antérieurement et valable. Selon le Secrétaire d'Etat, il est normal que le Conseil d'Etat n'ait | tot het schrappen van dat artikel : « De Staatssecretaris doet opmerken dat de bescherming een erfdienstbaarheid tot algemeen nut is en geen onteigening. Een erfdienstbaarheid van algemeen nut levert, behoudens uitdrukkelijke wetsbepaling, in beginsel geen grond op tot schadevergoeding. Een lid verklaart dat het amendement hem erg verbaast. De Raad van State had bij artikel 32 geen enkele opmerking gemaakt. Bovendien heeft een erfdienstbaarheid tot algemeen nut vaak een beperkt toepassingsgebied terwijl de bescherming betrekking heeft op het gehele goed. Het is logisch dat de eigenaar voor zijn nadeel wordt vergoed als het goed door de bescherming minder waard wordt. Voorts rijst er een probleem als een goed waarvoor tevoren een geldige vergunning of een geldig stedebouwkundig attest is afgegeven, wordt beschermd. Volgens de Staatssecretaris is het normaal dat de Raad van State geen |
| pas émis d'observation à propos de l'article 32 : le législateur a la | opmerking heeft geformuleerd over artikel 32 want de wetgever mag in |
| faculté de prévoir une indemnisation. A titre d'exemple, une | een vergoeding voorzien. Het Waalse decreet voorziet bijvoorbeeld in |
| indemnisation est prévue par le décret wallon et pas par le décret | een vergoeding en het Vlaamse decreet doet zulks niet. Het Brusselse |
| flamand. La Région bruxelloise n'a pas les moyens de prévoir | Gewest heeft de middelen niet om tegelijk een regeling voor de |
| simultanément un mécanisme de subsidiation des travaux aux bâtiments | subsidiëring van werkzaamheden aan de beschermde panden en een |
| classés et un système d'indemnisation. | regeling voor de schadevergoeding in te voeren. |
| Plusieurs membres soulignent que l'article 32 initial était | Een aantal leden wijzen erop dat het oorspronkelijke artikel 32 |
| directement inspiré de l'article 37 de la loi du 29 mars 1962 | rechtstreeks was ingegeven door artikel 37 van de wet van 29 maart |
| organique de l'aménagement du territoire et de l'urbanisme (repris | 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de |
| dans l'article 79 de l'ordonnance du 29 août 1991 organique de la planification et de l'urbanisme) et de l'article 26 du décret CCF du 7 juillet 1987 relatif à la protection du patrimoine culturel immobilier de la Communauté française. D'une part, le droit à l'indemnisation prévu par ces législations n'est pas absolu et est soumis à des conditions. D'autre part, il est apparu nécessaire en matière de classement d'opter pour une prudence maximale : ouvrir un droit à l'indemnisation entraînerait des charges financières trop élevées. Concernant le cas d'un projet de construction rendu impossible par un classement postérieur à la délivrance d'un permis de bâtir, la Cour de | stedebouw (overgenomen in artikel 79 van de ordonnantie van 29 augustus 1991 houdende organisatie van de planning en de stedebouw) en door artikel 26 van het decreet CCF van 17 juli 1987 betreffende de bescherming van het onroerend cultureel erfgoed van de Franse Gemeenschap. Enerzijds is het recht op schadevergoeding voorgeschreven door deze wetgevingen geen absoluut recht en zijn er geen voorwaarden aan verbonden. Anderzijds is het noodzakelijk gebleken bij het beschermen zo behoedzaam mogelijk tewerk te gaan. De financiële lasten zouden door de invoering van een recht op schadevergoeding te hoog oplopen. In verband met het geval van een bouwproject dat onmogelijk werd gemaakt doordat een goed beschermd is nadat een bouwvergunning was |
| cassation a estimé, dans un arrêt du 16 mars 1990 en cause les S.A. ' | afgegeven, heeft het Hof van Cassatie in een arrest van 16 maart 1990 |
| SOBIFAC ' et ' ARER ' contre la Communauté flamande, que ' l'établissement, par une loi ou un décret, d'une servitude d'utilité publique ou d'une restriction du droit de propriété dans l'intérêt public ne confère pas un droit à une indemnité au propriétaire du fond servant à moins que la loi ou le décret n'en dispose autrement '. Plusieurs membres posent le problème du classement des sites. Quand un terrain repris en zone d'habitat avec un PPAS en vigueur est acheté de bonne foi par des particuliers qui souhaitent y construire un logement, qu'un certificat ou un permis d'urbanisme est délivré et que postérieurement le terrain est classé come site, la moins-value encourue par le propriétaire doit pouvoir être indemnisée. Il conviendrait au minimum que l'ordonnance habilite l'Exécutif à régler le cas en équité. Supprimer l'article est excessif. | in zake de n.v. ' SOFIBAC ' en ' ABEB ' tegen de Vlaamse Gemeenschap geoordeeld dat ' uit de vestiging van een door of krachtens een wet of een decreet opgelegde erfdienstbaarheid tot algemeen nut of van een beperking van het eigendomsrecht in het algemeen belang, voor de eigenaar van het bezwaarde onroerend goed geen recht op vergoeding voortvloeit, tenzij de wet of het decreet anders bepaalt '. Een aantal leden stellen het probleem van de bescherming van de landschappen aan de orde. Wanneer een stuk grond gelegen in een woongebied waar [een] BBP van kracht is te goeder trouw wordt gekocht door particulieren die er een woning wensen te bouwen, wanneer een stedebouwkundig attest of een stedebouwkundige vergunning is afgegeven en het stuk grond nadien als beschermd landschap wordt erkend, moet de waardevermindering kunnen worden vergoed aan de eigenaar. De ordonnantie zou de Executieve op zijn minst moeten machtigen om het geval naar billijkheid te regelen. Het artikel doen vervallen is overdreven. |
| Le Secrétaire d'Etat rappelle que la loi de 1931 prévoyait | De Staatssecretaris herinnert eraan dat de wet van 1931 inderdaad in |
| effectivement une indemnité pour les sites et pas pour les monuments. | een vergoeding voorzag voor de landschappen en niet voor de |
| Il faut toutefois tenir compte du caractère spécifique de la Région bruxelloise. Par ailleurs, le projet prévoit une possibilité de subvention pour les travaux à effectuer aux sites classés, ce qui n'existait pas dans la loi de 1931. Un autre membre fait observer que la Région est complètement zonée par le plan de secteur. Le cas évoqué ci-dessus devrait donc ouvrir un droit à l'indemnité prévue par l'article 79 de l'ordonnance du 29 août 1991. Plusieurs membres estiment que cet article ne pourra pas s'appliquer à la situation visée : en effet, l'interdiction de bâtir naît du classement du terrain et pas d'une décision urbanistique. Un membre observe que le cas du petit propriétaire empêché de bâtir par le classement de son terrain relève des principes généraux du | monumenten. Er moet evenwel rekening worden gehouden met de bijzondere aard van het Brussels Gewest. Voorts voorziet het ontwerp in een mogelijkheid tot subsidiëring van werkzaamheden in beschermde landschappen, wat niet het geval was in de wet van 1931. Een ander lid doet opmerken dat het Gewest door het gewestplan volledig is ingedeeld in gebieden. Het hiervoren aangehaalde geval zou volgens artikel 79 van de ordonnantie van 29 augustus 1991 recht moeten geven op een schadevergoeding. Een aantal leden zijn van oordeel dat dit artikel niet van toepassing zal zijn op de genoemde situatie daar het verbod om te bouwen zijn oorsprong vindt in de bescherming van de grond en niet in een stedebouwkundige beslissing. Een lid merkt op dat het geval van de kleine eigenaar die wegens de bescherming van zijn grond niet mag bouwen, onder de algemene |
| droit et devrait être tranché en équité par les tribunaux. La | beginselen van het recht valt en naar billijkheid zou moeten worden |
| suppression de l'article 32 du projet n'entraîne pas l'abrogation des | beslecht door de rechtbanken. De opheffing van artikel 32 van het |
| articles 11 de la Constitution et 544 du Code civil. | ontwerp brengt niet mee dat artikel 11 van de Grondwet en 544 van het |
| Le Secrétaire d'Etat souligne également la possibilité réservée au | Burgerlijk Wetboek wordt opgeheven. |
| propriétaire de demander l'expropriation de son bien (article 29, § 3) | De Staatssecretaris wijst er tevens op dat de eigenaar de onteigening |
| ou encore les mécanismes de subsidiation. Il insiste pour qu'on | van zijn goed mag eisen (artikel 29, § 3) of subsidies mag vragen. Hij |
| n'adopte pas une disposition légale qui pourrait être utilisée contre | dringt erop aan dat er geen wetsbepaling zou worden aangenomen die |
| la Région » (Doc. parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale, | tegen het Gewest zou kunnen worden gebruikt » (Parl. St., Brusselse |
| 1992-1993, n° A-165/2, pp. 70-71). | Hoofdstedelijke Raad, 1992-1993, nr. A-165/2, pp. 70-71). |
| B.8.1. L'article 16 de la Constitution dispose : | B.8.1. Artikel 16 van de Grondwet bepaalt : |
| « Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité | « Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, |
| publique, dans les cas et de la manière établis par la loi, et | in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en |
| moyennant une juste et préalable indemnité ». | voorafgaande schadeloosstelling ». |
| L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag |
| européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». | voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». |
| B.8.2. Cette disposition de droit international ayant une portée | B.8.2. Aangezien die internationaalrechtelijke bepaling een |
| analogue à celle de l'article 16 de la Constitution, les garanties | draagwijdte heeft die analoog is met die van artikel 16 van de |
| qu'elle contient forment un ensemble indissociable avec celles qui sont inscrites dans cette disposition constitutionnelle, de sorte que la Cour en tient compte lors de son contrôle des dispositions en cause. B.8.3. L'article 1er du Protocole précité offre non seulement une protection contre une expropriation ou une privation de propriété (premier alinéa, deuxième phrase) mais également contre toute ingérence dans le droit au respect des biens (premier alinéa, première phrase) et contre toute réglementation de l'usage des biens (deuxième alinéa). La limitation du droit de propriété impliquée par une interdiction de bâtir, qui règle l'« usage des biens conformément à l'intérêt général », au sens du deuxième alinéa de l'article 1er du Premier Protocole additionnel, relève donc du champ d'application de cette disposition | Grondwet, vormen de erin vervatte waarborgen een onlosmakelijk geheel met diegene die zijn ingeschreven in die grondwetsbepaling, zodat het Hof, bij zijn toetsing van de in het geding zijnde bepalingen, rekening houdt met de eerstgenoemde. B.8.3. Artikel 1 van het voormelde Protocol biedt niet alleen bescherming tegen een onteigening of een eigendomsberoving (eerste alinea, tweede zin), maar ook tegen elke verstoring van het genot van de eigendom (eerste alinea, eerste zin) en elke regeling van het gebruik van de eigendom (tweede alinea). De beperking van het eigendomsrecht die een implicatie is van een bouwverbod dat het « gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang » regelt in de zin van de tweede alinea van artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol, valt dus onder het toepassingsgebied van die verdragsbepaling, in samenhang gelezen met |
| conventionnelle, combinée avec l'article 16 de la Constitution. | artikel 16 van de Grondwet. |
| B.8.4. Toute ingérence dans le droit de propriété doit réaliser un | B.8.4. Elke inmenging in het eigendomsrecht moet een billijk evenwicht |
| juste équilibre entre les impératifs de l'intérêt général et ceux de | vertonen tussen de vereisten van het algemeen belang en die van de |
| la protection du droit au respect des biens. Il faut qu'existe un | bescherming van het recht op het ongestoord genot van de eigendom. Er |
| rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et | moet een redelijk verband van evenredigheid bestaan tussen de |
| le but poursuivi. | aangewende middelen en het nagestreefde doel. |
| B.9.1. Le seul fait que l'autorité impose des restrictions au droit de | B.9.1. Het enkele feit dat de overheid in het algemeen belang |
| propriété dans l'intérêt général n'a pas pour conséquence qu'elle soit | beperkingen oplegt aan het eigendomsrecht, heeft niet tot gevolg dat |
| tenue à indemnisation. | zij tot schadeloosstelling is gehouden. |
| L'établissement, par une disposition légale ou en vertu d'une telle | Uit de vestiging van een door of krachtens een wettelijke bepaling |
| disposition, d'une servitude d'utilité publique ou d'une restriction | opgelegde erfdienstbaarheid tot algemeen nut of van een beperking van |
| d'un droit de propriété dans l'intérêt public ne confère pas, en | het eigendomsrecht in het algemeen belang vloeit in beginsel voor de |
| principe, un droit à une indemnité au propriétaire du fonds servant | eigenaar van het bezwaarde onroerend goed geen recht op vergoeding |
| (Cass., 16 mars 1990, Pas., 1990, I, n° 427). | voort (Cass., 16 maart 1990, Arr. Cass., 1989-1990, nr. 427). |
| B.9.2. Le législateur ordonnanciel a certes choisi d'instaurer un | B.9.2. De ordonnantiegever heeft weliswaar ervoor gekozen een regeling |
| régime d'indemnisation des moins-values liées à une interdiction de | in te stellen inzake vergoeding van de waardeverminderingen die |
| bâtir « lorsque l'interdiction de bâtir ou de lotir résultant d'un | verband houden met een bouwverbod « wanneer het verbod om te bouwen of |
| plan revêtu de la force obligatoire met fin à l'usage auquel un bien | te verkavelen voortvloeiend uit een bestemmingsplan met bindende |
| est normalement destiné au jour précédent l'entrée en vigueur dudit | kracht een einde maakt aan het gebruik waarvoor een goed normaal |
| plan dans la mesure où ses dispositions ont valeur réglementaire et | bestemd is op de dag voorafgaand aan de inwerkingtreding van het plan |
| in zoverre de bepalingen ervan verordenende waarde en bindende kracht | |
| force obligatoire » (article 81 du CoBAT). | hebben » (artikel 81 van het BWRO). |
| Les requérants évoquent également l'article 7 de la loi du 7 août 1931 | De verzoekers vermelden eveneens artikel 7 van de wet van 7 augustus |
| sur la conservation des monuments et des sites, qui prévoit que les | 1931 op het behoud van monumenten en landschappen, dat bepaalt dat de |
| propriétaires et autres intéressés ont droit à « une indemnité à | eigenaars en overige belanghebbenden recht hebben op « een vergoeding |
| charge de l'Etat pour le préjudice que leur occasionnent les | ten laste van den Staat voor het nadeel dat hun wordt berokkend door |
| restrictions apportées à leurs droits », ou l'article 371 du Code | de beperkingen van hun recht », of artikel 371 van het Waals Wetboek |
| wallon de l'aménagement du territoire, de l'urbanisme et du | van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw en Patrimonium, dat voor de |
| patrimoine, qui prévoit la possibilité pour les propriétaires de | eigenaars in de mogelijkheid voorziet om « een schadevergoeding ten |
| demander « une indemnité à charge de la Région lorsqu'une interdiction | laste van het Waalse Gewest » aan te vragen « wanneer een bouw- of |
| de bâtir ou de lotir résultant uniquement du classement d'un bien | verkavelingsverbod dat enkel uit de klassering van een onroerend goed |
| immobilier met fin à l'utilisation ou l'affectation de ce bien au jour | voortvloeit, een einde maakt aan het gebruik of aan de bestemming van |
| précédant l'entrée en vigueur de l'arrêté de classement ». | dat goed de dag voor de inwerkingtreding van het klasseringsbesluit ». |
| B.9.3. L'existence de ces différents régimes d'indemnisation ne signifie cependant pas qu'une interdiction de bâtir doive toujours faire l'objet d'une indemnisation. B.10.1. Une mesure de classement emporte, par son objet et par ses effets, une restriction de l'utilisation du bien protégé. Pareille limitation du droit de propriété, imposée dans l'intérêt général au terme de la procédure rappelée en B.5, est justifiée au regard de l'intérêt spécifique - historique, archéologique, artistique, esthétique, scientifique, social, technique ou folklorique, au sens de l'article 206, 1°, du CoBAT - que présente le bien classé pour la conservation du patrimoine bruxellois. La limitation du droit de propriété qu'emportent les effets de toute | B.9.3. Het bestaan van die verschillende schadevergoedingsregelingen betekent echter niet dat een bouwverbod altijd het voorwerp moet uitmaken van een schadeloosstelling. B.10.1. Een beschermingsmaatregel brengt, door het doel en de gevolgen ervan, een beperking van het gebruik van het beschermde goed met zich mee. Een dergelijke beperking van het eigendomsrecht, die in het algemeen belang is opgelegd aan het einde van de in B.5 in herinnering gebrachte procedure, is verantwoord ten aanzien van de specifieke historische, archeologische, artistieke, esthetische, wetenschappelijke, sociale, technische of volkskundige waarde in de zin van artikel 206, 1°, van het BWRO die het beschermde goed heeft voor het behoud van het Brusselse erfgoed. De beperking van het eigendomsrecht die de gevolgen van elke beschermingsmaatregel, die zijn bedoeld in het in het geding zijnde |
| mesure de classement, visés par l'article 232 du CoBAT en cause, ne | artikel 232 van het BWRO, met zich meebrengen, kan slechts in die zin |
| peut être considérée comme requérant une indemnisation que si la | worden beschouwd dat zij een schadevergoeding vereist indien de last |
| charge qu'elle impose au propriétaire concerné est disproportionnée | die zij aan de betrokken eigenaar oplegt, onevenredig is ten opzichte |
| par rapport à l'objectif de protection du patrimoine poursuivi par la | van de met de beschermingsmaatregel nagestreefde doelstelling van |
| mesure de classement (voy. e.a. CEDH, 15 juillet 2011, Varfis c. | bescherming van het erfgoed (zie o.a. EHRM, 19 juli 2011, Varfis t. |
| Grèce, § § 29 et 30). | Griekenland, § § 29 en 30). |
| B.10.2. Dans l'hypothèse d'une interdiction de bâtir résultant d'une mesure de classement, bien que les propriétaires concernés ne soient pas expropriés, ils se trouvent néanmoins fondamentalement affectés dans leur droit de propriété portant sur un terrain destiné à être bâti, notamment quand un permis de lotir a, comme en l'espèce, été délivré antérieurement. Si un tel permis de lotir ne confère à son titulaire aucun droit inconditionnel ou immuable de bâtir, en raison de possibles modifications de la politique immobilière, il peut néanmoins faire naître une espérance légitime de pouvoir utiliser le bien conformément à cette destination. | B.10.2. Hoewel de betrokken eigenaars, in het geval van een bouwverbod als gevolg van een beschermingsmaatregel, niet zijn onteigend, zijn zij niettemin fundamenteel geraakt in hun eigendomsrecht dat betrekking heeft op een terrein dat bestemd is om te worden bebouwd, met name wanneer, zoals te dezen, voordien een verkavelingsvergunning is uitgereikt. Hoewel een dergelijke verkavelingsvergunning aan de houder ervan geen enkel onvoorwaardelijk of onveranderlijk recht om te bouwen verleent, wegens mogelijke wijzigingen van het vastgoedbeleid, kan zij niettemin een gewettigde verwachting het goed te kunnen gebruiken overeenkomstig die bestemming doen ontstaan. |
| B.10.3. Il convient par ailleurs de souligner que le législateur | B.10.3. Bovendien dient te worden onderstreept dat de ordonnantiegever |
| ordonnanciel a choisi d'instaurer un mécanisme de subsidiation lorsque | ervoor heeft gekozen een subsidiëringsmechanisme in te stellen indien |
| des travaux de conservation d'un bien classé relevant du patrimoine | werken tot behoud moeten worden uitgevoerd aan een beschermd goed dat |
| immobilier sont nécessaires (article 240 du CoBAT en cause). | tot het onroerende erfgoed behoort (in het geding zijnde artikel 240 |
| Alors que ce régime de subsides traduit le souci de faire participer la collectivité aux frais inhérents à la conservation du patrimoine immobilier classé, et partant d'alléger les charges imposées dans l'intérêt général aux propriétaires concernés, il est d'autant moins justifié de refuser toute indemnisation lorsque la charge imposée aux propriétaires concernés par la mesure de classement consiste en une interdiction de bâtir. B.10.4. En ne prévoyant pas un régime d'indemnisation de la moins-value résultant d'une interdiction de bâtir, dans l'hypothèse visée en B.3, le législateur ordonnanciel porte une atteinte disproportionnée au droit des propriétaires concernés, en | van het BWRO). Terwijl die subsidieregeling de uitdrukking is van de zorg de gemeenschap te doen bijdragen in de kosten die inherent zijn aan het behoud van het beschermde onroerende erfgoed, en bijgevolg de lasten die in het algemeen belang aan de betrokken eigenaars zijn opgelegd te verlichten, is het des te minder verantwoord elke schadevergoeding te weigeren wanneer de last die door de beschermingsmaatregel aan de betrokken eigenaars is opgelegd, bestaat in een bouwverbod. B.10.4. Door, in het in B.3 beoogde geval, niet te voorzien in een regeling inzake vergoeding van de waardevermindering als gevolg van een bouwverbod, doet de ordonnantiegever op onevenredige wijze afbreuk |
| méconnaissance de l'article 16 de la Constitution combiné avec | aan het recht van de betrokken eigenaars, met schending van artikel 16 |
| l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste |
| européenne des droits de l'homme. En raison de ce constat de | Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de |
| violation, il n'est pas nécessaire de contrôler les dispositions en | mens. Wegens deze vaststelling van schending is er geen noodzaak om de |
| cause au regard des articles 10 et 11 de la Constitution. | in het geding zijnde maatregelen te toetsen aan de artikelen 10 en 11 |
| van de Grondwet. | |
| B.11. La question préjudicielle appelle une réponse positive. | B.11. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| Les articles 232 et 240 du Code bruxellois de l'aménagement du | De artikelen 232 en 240 van het Brussels Wetboek van Ruimtelijke |
| territoire violent l'article 16 de la Constitution, combiné avec | Ordening schenden artikel 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen met |
| l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag |
| européenne des droits de l'homme, en ce qu'ils n'organisent pas un | voor de rechten van de mens, doordat zij geen regeling inzake |
| régime d'indemnisation d'une interdiction de bâtir résultant d'une | schadevergoeding voor een bouwverbod als gevolg van een |
| mesure de classement. | beschermingsmaatregel organiseren. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 23 janvier 2014. | Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 23 januari 2014. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| Le président, | De voorzitter, |
| J. Spreutels | J. Spreutels |