← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 140/2013 du 17 octobre 2013 Numéro du rôle : 5525 En cause :
la question préjudicielle relative à l'article 100, alinéa 1 er , 1°, des lois sur la
comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 jui La Cour constitutionnelle, composée des présidents M.
Bossuyt et J. Spreutels, et des juges E. D(...)"
Extrait de l'arrêt n° 140/2013 du 17 octobre 2013 Numéro du rôle : 5525 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 100, alinéa 1 er , 1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 jui La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et J. Spreutels, et des juges E. D(...) | Uittreksel uit arrest nr. 140/2013 van 17 oktober 2013 Rolnummer : 5525 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 100, eerste lid, 1°, van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij koninklijk besluit van 17 juli 1991, e Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en J. Spreutels, en de rechte(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 140/2013 du 17 octobre 2013 | Uittreksel uit arrest nr. 140/2013 van 17 oktober 2013 |
Numéro du rôle : 5525 | Rolnummer : 5525 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 100, alinéa | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 100, eerste lid, |
1er, 1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par | 1°, van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij |
l'arrêté royal du 17 juillet 1991, et à l'article 131, alinéa 2, de la | koninklijk besluit van 17 juli 1991, en artikel 131, tweede lid, van |
loi du 22 mai 2003 portant organisation du budget et de la | de wet van 22 mei 2003 houdende organisatie van de begroting en van de |
comptabilité de l'Etat fédéral, posée par la Cour d'appel de Gand. | comptabiliteit van de federale Staat, gesteld door het Hof van Beroep |
La Cour constitutionnelle, | te Gent. Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Bossuyt et J. Spreutels, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en J. Spreutels, en de |
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. |
T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, assistée du | Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. |
greffier F. Meersschaut, présidée par le président M. Bossuyt, | Giet, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par arrêt du 22 novembre 2012 en cause de la société de droit | Bij arrest van 22 november 2012 in zake de vennootschap naar |
néerlandais « Eurometaal N.V. » contre l'Etat belge, dont l'expédition | Nederlands recht « Eurometaal N.V. » tegen de Belgische Staat, waarvan |
est parvenue au greffe de la Cour le 4 décembre 2012, la Cour d'appel | de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 4 december 2012, |
de Gand a posé la question préjudicielle suivante : | heeft het Hof van Beroep te Gent de volgende prejudiciële vraag |
« L'article 1er, alinéa 1er, de la loi du 6 février 1970 relative à la | gesteld : « Schendt artikel 1, eerste lid, van de wet van 6 februari 1970 |
prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des | betreffende de verjaring van de schuldvorderingen ten laste of ten |
provinces, formant l'article 100, alinéa 1er, 1°, des lois sur la | voordele van de Staat en de Provinciën, dat artikel 100, eerste lid 1° |
comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet | van de Wet op de Rijkscomptabiliteit gecoördineerd bij Koninklijk |
1991, et le régime transitoire prévu par la loi du 22 mai 2003 | Besluit van 17 juli 1991 is geworden, en de overgangsregeling van de |
violent-ils les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, eu égard | wet van 22 mei 2003, de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet mede in |
notamment à l'article 6 de la Convention européenne des droits de | het licht van artikel 6 EVRM en artikel 1, eerste Protocol bij het |
l'homme et à l'article 1er du Premier Protocole additionnel à cette | |
Convention, en ce qu'ils prévoient, pour les actions en indemnisation | EVRM doordat het voor vorderingen tot schadevergoeding op grond van de |
fondées sur la responsabilité extracontractuelle des pouvoirs publics | buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid wegens de |
résultant de la faute commise par un organe ou un préposé de ceux-ci, | onrechtmatige daad van een orgaan of aangestelde van de overheid |
un délai de prescription quinquennal qui commence à courir le 1er | slechts voorziet in een verjaringstermijn van vijf jaar die een |
janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle la créance est née, | aanvang neemt op 1 januari van het begrotingsjaar waarin de |
alors que le délai de prescription des actions de l'Etat en | schuldvordering is ontstaan, terwijl de verjaringstermijn voor |
responsabilité extracontractuelle était de trente ans à l'époque de la | buitencontractuele vorderingen van de Staat, ten tijde van de |
commission de la faute (étant entendu qu'après l'entrée en vigueur de | onrechtmatige daad, dertig jaar bedroeg (met dien verstande dat, na de |
la loi du 10 juin 1998, l'Etat disposait encore, dans les cas où il | inwerkingtreding van de verjaringswet van 10 juni 1998, in gevallen |
avait connaissance du dommage et de l'identité de la personne | waar de Staat kennis had van de schade en de identiteit van de |
responsable, d'un délai de cinq ans à compter de l'entrée en vigueur | aansprakelijke, de Staat nog over een termijn van vijf jaar beschikte |
de la loi susdite pour introduire son action) ? » | vanaf de inwerkingtreding van deze wet om haar vordering in te |
stellen) ? ». | |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. L'article 100, alinéa 1er, 1°, des lois sur la comptabilité de | B.1.1. Artikel 100, eerste lid, 1°, van de wetten op de |
l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, dispose : | Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij koninklijk besluit van 17 juli |
« Sont prescrites et définitivement éteintes au profit de l'Etat, sans | 1991, bepaalt : « Verjaard en voorgoed ten voordele van de Staat vervallen zijn, |
préjudice des déchéances prononcées par d'autres dispositions légales, | onverminderd de vervallenverklaringen ten gevolge van andere |
réglementaires ou conventionnelles sur la matière : | wettelijke, reglementaire of ter zake overeengekomen bepalingen : |
1° les créances qui, devant être produites selon les modalités fixées | 1° de schuldvorderingen, waarvan de op wettelijke of reglementaire |
par la loi ou le règlement, ne l'ont pas été dans le délai de cinq ans | wijze bepaalde overlegging niet geschied is binnen een termijn van |
à partir du premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle | vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het begrotingsjaar in |
elles sont nées; ». | de loop waarvan zij zijn ontstaan; ». |
B.1.2. En vertu de l'article 127 de la loi du 22 mai 2003 portant | B.1.2. Krachtens artikel 127 van de wet van 22 mei 2003 houdende |
organisation du budget et de la comptabilité de l'Etat fédéral, « les | organisatie van de begroting en van de comptabiliteit van de federale |
lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par arrêté royal du 17 | Staat, worden « de bij koninklijk besluit van 17 juli 1991 |
juillet 1991 [...] sont abrogées pour les services visés à l'article 2 | samengeordende wetten op de rijkscomptabiliteit [...] opgeheven voor |
». La loi du 22 mai 2003 est entrée en vigueur le 1er janvier 2012, | de in artikel 2 bedoelde diensten ». De wet van 22 mei 2003 is in |
sauf pour les services visés à l'article 2, 2° à 4°, pour lesquels | werking getreden op 1 januari 2012, behalve voor de in artikel 2, 2° |
tot 4°, bedoelde diensten, waarvoor zij in werking treedt op 1 januari | |
elle entre en vigueur le 1er janvier 2014 (article 133, alinéa 1er). | 2014 (artikel 133, eerste lid). In afwijking van het eerste lid van |
Par dérogation à l'alinéa 1er de l'article 133, le titre V, dont le | artikel 133 is titel V, waarvan hoofdstuk I (« De verjaring van |
chapitre 1er (« La prescription des créances ») fait partie, est | schuldvorderingen ») deel uitmaakt, ook in werking getreden op 1 |
également entré en vigueur le 1er janvier 2012 pour les services visés | januari 2012 voor de diensten bedoeld in dat lid (artikel 133, derde |
dans cet alinéa (article 133, alinéa 3). | lid). |
Par l'effet de l'article 131, alinéa 2, de la loi du 22 mai 2003 | Ingevolge artikel 131, tweede lid, van de wet van 22 mei 2003 houdende |
portant organisation du budget et de la comptabilité de l'Etat | organisatie van de begroting en van de comptabiliteit van de federale |
fédéral, l'article 100, alinéa 1er, des lois coordonnées sur la | Staat, blijft artikel 100, eerste lid, van de gecoördineerde wetten op |
comptabilité de l'Etat reste applicable aux « créances à charge de | de Rijkscomptabiliteit van toepassing op « de schuldvorderingen op de |
l'Etat fédéral qui sont nées avant l'entrée en vigueur de la présente | federale Staat die ontstaan zijn vóór de inwerkingtreding van deze wet |
loi ». | ». |
B.2. Avant l'entrée en vigueur de la loi du 10 juin 1998 modifiant | B.2. Vóór de inwerkingtreding van de wet van 10 juni 1998 tot |
certaines dispositions en matière de prescription, le délai de | wijziging van sommige bepalingen betreffende de verjaring bedroeg de |
prescription de droit commun était de trente ans. Le nouvel article | gemeenrechtelijke verjaringstermijn dertig jaar. Het nieuwe artikel |
2262bis, § 1er du Code civil, inséré par la loi précitée, énonce que les actions personnelles se prescrivent par dix ans, à l'exception des actions en réparation d'un dommage fondées sur une responsabilité extracontractuelle, qui se prescrivent par cinq ans à partir du jour qui suit celui où la personne lésée a eu connaissance du dommage ou de son aggravation et de l'identité de la personne responsable, ces actions se prescrivant en tout cas par vingt ans à partir du jour qui suit celui où s'est produit le fait qui a provoqué le dommage. | 2262bis, § 1, van het Burgerlijk Wetboek, ingevoegd door de voormelde wet, bepaalt dat de persoonlijke rechtsvorderingen verjaren door verloop van tien jaar, met uitzondering van de rechtsvorderingen tot vergoeding van schade op grond van buitencontractuele aansprakelijkheid, die verjaren door verloop van vijf jaar vanaf de dag volgend op die waarop de benadeelde kennis heeft gekregen van de schade of van de verzwaring ervan en van de identiteit van de daarvoor aansprakelijke persoon, waarbij die vorderingen in ieder geval verjaren door verloop van twintig jaar vanaf de dag volgend op die waarop het feit waardoor de schade is veroorzaakt, zich heeft voorgedaan. Wanneer de rechtsvordering vóór de inwerkingtreding van de |
L'article 10 de la loi du 10 juin 1998 précise, à titre de mesure | wet van 10 juni 1998 is ontstaan, bepaalt artikel 10 van die wet bij |
transitoire, que lorsque l'action a pris naissance avant l'entrée en | |
vigueur de la loi, les nouveaux délais de prescription qu'elle | wijze van overgangsmaatregel dat de nieuwe verjaringstermijnen waarin |
institue ne commencent à courir qu'à partir de cette entrée en | zij voorziet, pas lopen vanaf haar inwerkingtreding. |
vigueur. B.3. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 100, | B.3. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid van artikel |
alinéa 1er, 1°, des lois coordonnées sur la comptabilité de l'Etat, | 100, eerste lid, 1°, van de gecoördineerde wetten op de |
qui, en vertu de l'article 131, alinéa 2, de la loi précitée du 22 mai | Rijkscomptabiliteit, dat krachtens artikel 131, tweede lid, van de |
2003, reste applicable au litige porté devant le juge a quo, avec les | voormelde wet van 22 mei 2003 van toepassing blijft op het voor de |
articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 6 de | verwijzende rechter gebrachte geschil, met de artikelen 10, 11 en 16 |
la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 1er | van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees |
du Premier Protocole additionnel à cette Convention, en ce que cette | Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 1 van het Eerste |
disposition prévoit un délai de prescription quinquennal pour les | Aanvullend Protocol bij dat Verdrag, doordat die bepaling voorziet in |
een vijfjarige verjaringstermijn voor schuldvorderingen ten laste van | |
créances à charge de l'Etat, fondées sur la responsabilité | de Staat, op grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de |
extracontractuelle des pouvoirs publics en raison d'une faute d'un | overheid wegens een onrechtmatige daad van een orgaan of aangestelde |
organe ou d'un préposé de ceux-ci, à compter du premier janvier de | van de overheid, te rekenen vanaf de eerste januari van het |
l'année budgétaire au cours de laquelle elles sont nées, alors que les | begrotingsjaar in de loop waarvan zij zijn ontstaan, terwijl de |
créances de l'Etat portant sur la réparation d'un préjudice, fondées | schuldvorderingen van de Staat tot vergoeding van schade op grond van |
sur une responsabilité extracontractuelle, se prescrivaient, au moment | buitencontractuele aansprakelijkheid, ten tijde van de onrechtmatige |
de la faute, par trente ans, à l'instar des créances de droit commun | daad, verjaarden door verloop van dertig jaar, net als de |
en indemnisation, « (étant entendu qu'après l'entrée en vigueur de la | gemeenrechtelijke schuldvorderingen tot schadeloosstelling, « (met |
loi du 10 juin 1998 en matière de prescription, l'Etat disposait | dien verstande dat, na de inwerkingtreding van de verjaringswet van 10 |
encore, dans les cas où il avait connaissance du dommage et de | juni 1998, in gevallen waar de Staat kennis had van de schade en de |
l'identité du responsable, d'un délai de cinq ans à partir de l'entrée | identiteit van de aansprakelijke, de Staat nog over een termijn van |
en vigueur de la loi précitée pour intenter son action) ». | vijf jaar beschikte vanaf de inwerkingtreding van deze wet om haar |
vordering in te stellen) ». | |
B.4. Si, en vertu de la disposition transitoire contenue dans | B.4. Hoewel, krachtens de overgangsbepaling vervat in artikel 10 van |
l'article 10 de la loi du 10 juin 1998, les nouveaux délais de | de wet van 10 juni 1998, de nieuwe verjaringstermijnen beginnen te |
prescription commencent à courir à dater de l'entrée en vigueur de la | lopen vanaf de inwerkingtreding van de voormelde wet van 10 juni 1998, |
loi du 10 juin 1998 précitée, cette même disposition prévoit toutefois | voorziet diezelfde bepaling evenwel erin dat « de totale duur van de |
que « la durée totale du délai de prescription ne peut dépasser trente | verjaringstermijn [...] niet meer dan dertig jaar [mag] bedragen ». |
ans ». B.5.1. Les faits à l'origine du litige pendant devant le juge a quo | B.5.1. De feiten die aan de oorsprong liggen van het geschil dat voor |
concernent la conclusion fautive d'un contrat de l'Etat belge dans le | de verwijzende rechter hangende is, betreffen het onterecht sluiten |
van een overeenkomst door de Belgische Staat in de loop van het jaar | |
courant de l'année 1985. La demanderesse originaire a introduit en | 1985. De oorspronkelijke eiseres heeft, nadat de actieve omkoping van |
1999 une demande d'indemnisation à charge de l'Etat belge pour la | een ambtenaar in 1998 bij vonnis is vastgesteld, in 1999 een vordering |
réparation d'un préjudice subi en raison de la conclusion de ce | tot schadeloosstelling ten laste van de Belgische Staat ingesteld voor |
contrat avec un concurrent, après que la corruption active d'un | de vergoeding van een wegens het sluiten van die overeenkomst met een |
fonctionnaire a été établie par jugement en 1998. | concurrent geleden nadeel. |
Le juge a quo a décidé que « tous les éléments nécessaires pour | De verwijzende rechter heeft beslist dat « alle elementen die nodig |
pouvoir intenter une action en responsabilité contre l'Etat belge | waren om een aansprakelijkheidsvordering tegen de Belgische Staat te |
étaient connus [de la demanderesse originaire] et ' pouvaient être | kunnen instellen, door [de oorspronkelijke eiseres] gekend waren en |
constatés ' dans le délai de prescription prévu par l'article 100, | dus ' konden worden vastgesteld ' binnen de verjaringstermijn van |
alinéa 1er, 1°, des lois coordonnées sur la comptabilité de l'Etat, | artikel 100, eerste lid 1° van de Gecoördineerde Wetten op de Rijks |
délai débutant le 01.01.1985 (le premier janvier de l'année budgétaire | comptabiliteit, termijn die een aanvang nam op 01.01.1985 (één januari |
au cours de laquelle la créance est née) et s'achevant le 31.12.1989 | van het begrotingsjaar waarin de vordering ontstond) en eindigde op |
». | 31.12.1989 ». |
B.5.2. La Cour limite son examen à l'hypothèse dans laquelle la faute | B.5.2. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot het geval waarin de |
de l'organe ou du préposé a été établie par une décision judiciaire | onrechtmatige daad van het orgaan of de aangestelde meer dan vijf jaar |
définitive plus de cinq ans après le 1er janvier de l'année budgétaire | na de eerste januari van het begrotingsjaar in de loop waarvan de |
schuldvordering is ontstaan, bij een definitieve rechterlijke | |
au cours de laquelle la créance est née. | uitspraak is vastgesteld. |
B.6.1. La disposition en cause règle la prescription des créances à | B.6.1. De in het geding zijnde bepaling regelt de verjaring van de |
charge de l'Etat, en prévoyant, d'une part, un délai de prescription | schuldvorderingen ten laste van de Staat door, enerzijds, te voorzien |
quinquennal, et, d'autre part, en faisant courir ce délai à partir du | in een vijfjarige verjaringstermijn en, anderzijds, door die termijn |
premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle la créance | te doen lopen vanaf de eerste januari van het begrotingsjaar waarin de |
est née. | schuldvordering is ontstaan. |
B.6.2. Une règle de prescription ne constitue pas une expropriation au | B.6.2. Een verjaringsregel vormt geen onteigening in de zin van |
sens de l'article 16 de la Constitution, de sorte que cette | artikel 16 van de Grondwet, zodat die bepaling te dezen niet van |
disposition ne s'applique pas en l'espèce. | toepassing is. |
B.7.1. En soumettant les créances en réparation du dommage fondées sur | B.7.1. Door de schuldvorderingen tot vergoeding van schade op grond |
la responsabilité extracontractuelle à une prescription différente | van buitencontractuele aansprakelijkheid aan een verschillende |
selon qu'elles sont dirigées contre l'Etat ou contre des particuliers, | verjaring te onderwerpen naargelang zij tegen de Staat dan wel tegen |
le législateur s'est fondé sur une différence objective : l'Etat sert | particulieren zijn gericht, heeft de wetgever zich op een objectief |
l'intérêt général; les particuliers agissent en considération de leur | criterium gebaseerd : de Staat dient het algemeen belang; de |
intérêt personnel. | particulieren handelen rekening houdend met hun persoonlijk belang. |
B.7.2. La différence de traitement, selon que le titulaire de ces | B.7.2. Het verschil in behandeling, naargelang de houder van die |
créances est un particulier ou l'Etat, n'est, à cet égard, que la | schuldvorderingen een particulier of de Staat is, is in dat opzicht |
conséquence du choix du législateur de ne pas déroger aux règles de | slechts het gevolg van de keuze van de wetgever om niet af te wijken |
droit commun en ce qui concerne la prescription des créances dont | van de gemeenrechtelijke regels wat de verjaring betreft van de |
l'Etat serait titulaire à charge des particuliers; les articles 10 et | schuldvorderingen waarvan de Staat houder zou zijn ten laste van |
11 de la Constitution n'impliquent pas en effet que le législateur | particulieren; de artikelen 10 en 11 van de Grondwet impliceren immers |
doive déroger aux règles de prescription du droit commun à l'égard des | niet dat de wetgever ten aanzien van de schuldvorderingen van de |
créances des autorités publiques. | overheid moet afwijken van de gemeenrechtelijke verjaringsregels. |
Il convient donc d'examiner si, en ne dérogeant aux règles de | Er dient dus te worden onderzocht of, door slechts ten aanzien van de |
prescription du droit commun qu'à l'égard des dettes de l'Etat, le | schulden van de Staat af te wijken van de gemeenrechtelijke |
législateur n'a pas établi une différence de traitement injustifiée | verjaringsregels, de wetgever geen onverantwoord verschil in |
par rapport aux créances de droit commun en réparation d'un dommage | behandeling heeft ingesteld ten opzichte van de gemeenrechtelijke |
schuldvorderingen tot vergoeding van schade op grond van | |
fondées sur une responsabilité extracontractuelle, dont les créances | buitencontractuele aansprakelijkheid, waaronder de schuldvorderingen |
de l'Etat. | van de Staat. |
B.8.1. Ainsi que la Cour l'a jugé par ses arrêts nos 32/96, 75/97, | B.8.1. Zoals het Hof bij zijn arresten nrs. 32/96, 75/97, 5/99, |
5/99, 85/2001, 42/2002, 64/2002, 37/2003, 1/2004, 86/2004, 127/2004, | 85/2001, 42/2002, 64/2002, 37/2003, 1/2004, 86/2004, 127/2004, |
165/2004, 170/2004, 153/2006, 90/2007, 122/2007, 124/2007, 17/2008, | 165/2004, 170/2004, 153/2006, 90/2007, 122/2007, 124/2007, 17/2008, |
97/2008, 97/2009 et 147/2012, en soumettant à la prescription | 97/2008, 97/2009 en 147/2012 heeft geoordeeld, heeft de wetgever, door |
quinquennale les créances dirigées contre l'Etat, le législateur a | de vorderingen gericht tegen de Staat aan de vijfjarige verjaring te |
pris une mesure en rapport avec le but poursuivi, qui est de permettre | onderwerpen, een maatregel genomen die in verband staat met het |
de clôturer les comptes de l'Etat dans un délai raisonnable. Il a en | nagestreefde doel dat erin bestaat de rekeningen van de Staat binnen |
effet considéré qu'une telle mesure était indispensable, parce qu'il | een redelijke termijn af te sluiten. Er werd immers geoordeeld dat een |
dergelijke maatregel noodzakelijk was omdat de Staat op een bepaald | |
faut que l'Etat puisse, à une époque déterminée, arrêter ses comptes : | ogenblik zijn rekeningen moet kunnen afsluiten : het is een verjaring |
c'est une prescription d'ordre public et nécessaire du point de vue | van openbare orde, die noodzakelijk is in het licht van een goede |
d'une bonne comptabilité (Pasin. 1846, p. 287). | comptabiliteit (Pasin., 1846, p. 287). |
Lors des travaux préparatoires de la loi du 6 février 1970, il fut | Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 februari 1970 |
rappelé que « faisant pour plus de 150 milliards de dépenses par an, | werd herbevestigd dat « de Staat, die jaarlijks meer dan 150 miljard |
manoeuvrant un appareil administratif lourd et compliqué, submergé de | uitgeeft en met het bestuursapparaat werkt dat log, ingewikkeld, en |
documents et d'archives, l'Etat est un débiteur de nature particulière | dan nog overstelpt is met documenten en archiefstukken, [...] wel een |
» et que « des raisons d'ordre imposent que l'on mette fin aussitôt | debiteur van gans bijzondere aard » is en dat « het wegens orderedenen |
que possible aux revendications tirant leur origine d'affaires | geboden [is] zo spoedig mogelijk een einde te maken aan eisen die hun |
arriérées » (Doc. parl., Chambre, 1964-1965, n° 971/1, p. 2; Doc. | oorsprong vinden in achterstallige zaken » (Parl. St., Kamer, |
parl., Sénat, 1966-1967, n° 126, p. 4). | 1964-1965, nr. 971/1, p. 2; Parl. St., Senaat, 1966-1967, nr. 126, p. |
B.8.2. La différence de traitement, en ce qui concerne la durée de la | 4). B.8.2. Het verschil in behandeling, wat de duur van de verjaring |
prescription, entre les créances en réparation du dommage fondées sur | betreft, tussen de schuldvorderingen tot vergoeding van schade op |
la responsabilité extracontractuelle dirigées contre l'Etat et les | grond van buitencontractuele aansprakelijkheid die tegen de Staat zijn |
créances en réparation de droit commun fondées sur la responsabilité | gericht, en de gemeenrechtelijke schuldvorderingen tot vergoeding op |
extracontractuelle, dont celles dont l'Etat serait titulaire à l'égard | grond van buitencontractuele aansprakelijkheid, waaronder die waarvan |
de Staat houder zou zijn ten opzichte van particulieren, is dus | |
de particuliers, est donc compatible avec les articles 10 et 11 de la | bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
Constitution. | |
B.9.1. La circonstance que le délai de prescription des créances | B.9.1. De omstandigheid dat de verjaringstermijn van de |
contre l'Etat prenne déjà cours le premier janvier de l'année | schuldvorderingen tegen de Staat reeds een aanvang neemt op de eerste |
budgétaire au cours de laquelle elles sont nées - et dès lors | januari van het begrotingsjaar in de loop waarvan zij zijn ontstaan - |
effectivement presque toujours avant la naissance de la créance - | en bijgevolg daadwerkelijk bijna steeds voordat de vordering is |
découle du critère spécifique qui est utilisé pour calculer le délai | ontstaan - vloeit voort uit het specifieke criterium dat wordt |
de prescription. Le choix de ce critère est justifié par la | gehanteerd om de verjaringstermijn te berekenen. De keuze van dat |
spécificité de l'Etat en tant que débiteur de ces créances. Comme ce | criterium wordt verantwoord door de eigenheid van de Staat als |
schuldenaar van die vorderingen. Doordat die berekeningswijze een | |
mode de calcul procure un délai de prescription concret d'au moins | concrete verjaringstermijn oplevert van ten minste vier jaar na het |
quatre ans après la naissance de la créance, c'est-à-dire à partir du | ontstaan van de schuldvordering, dat wil zeggen vanaf het ogenblik dat |
moment où tous les éléments constitutifs sont présents, à savoir une | alle constitutieve elementen aanwezig zijn, namelijk een fout, een |
faute, un dommage et le lien de cause à effet entre les deux, la | schade en het oorzakelijke verband tussen beide, heeft de maatregel, |
mesure n'a, en principe, pas d'effets disproportionnés, compte tenu de | rekening houdend met de doelstelling ervan, in beginsel geen |
son objectif. | onevenredige gevolgen. |
B.9.2. Toutefois, par son arrêt n° 32/96 du 15 mai 1996, la Cour a | B.9.2. Bij zijn arrest nr. 32/96 van 15 mei 1996 heeft het Hof echter |
jugé que le délai de prescription fixé à l'article 100, alinéa 1er, | geoordeeld dat de in artikel 100, eerste lid, 1°, van de |
1°, des lois coordonnées sur la comptabilité de l'Etat emporte des effets disproportionnés pour les personnes qui se trouvent dans l'impossibilité d'agir en justice dans le délai légal, parce que leur dommage n'est apparu qu'après l'expiration de ce délai. Pour les mêmes raisons, la Cour a constaté par ses arrêts nos 153/2006 et 90/2007 que la disposition en cause est également discriminatoire en ce qu'elle prévoit un délai de prescription quinquennal pour les actions en indemnisation fondées sur la responsabilité extracontractuelle des pouvoirs publics, lorsque le préjudice ou l'identité du responsable ne peuvent être constatés que postérieurement à ce délai. | gecoördineerde wetten op de Rijkscomptabiliteit bepaalde verjaringstermijn onevenredige gevolgen heeft voor personen die in de onmogelijkheid verkeren om binnen de wettelijke termijn in rechte te treden omdat de schade die zij hebben geleden pas na het verstrijken van die termijn tot uiting is gekomen. Om dezelfde redenen heeft het Hof bij zijn arresten nrs. 153/2006 en 90/2007 vastgesteld dat de in het geding zijnde bepaling eveneens discriminerend is in zoverre zij voorziet in een vijfjarige verjaringstermijn voor vorderingen tot schadevergoeding op grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid, wanneer de schade of de identiteit van de aansprakelijke pas na die termijn kunnen worden vastgesteld. |
B.10.1. La présente question préjudicielle fait apparaître que le juge | B.10.1. De thans voorliggende prejudiciële vraag doet ervan blijken |
a quo interprète la disposition en cause en ce sens que le délai de | dat de verwijzende rechter de in het geding zijnde bepaling |
prescription que celle-ci fixe débute le 1er janvier de l'année | interpreteert in die zin dat de erin geregelde verjaringstermijn |
budgétaire au cours de laquelle est née la créance d'indemnisation en | begint te lopen op de eerste januari van het begrotingsjaar in de loop |
raison de la corruption d'un fonctionnaire, établie par jugement | waarvan de schuldvordering tot schadevergoeding wegens de omkoping van |
postérieurement à l'écoulement de ce délai. B.10.2. Il appartient au juge a quo de déterminer si le préjudice est apparu ou non avant l'expiration du délai de prescription visé dans la disposition en cause et si le dommage et l'identité du responsable pouvaient ou non être immédiatement constatés par le demandeur en responsabilité. Il lui appartient également de déterminer si, compte tenu des éléments du dossier, le dommage et l'identité du responsable pouvaient être raisonnablement constatés par le demandeur en responsabilité avant que l'infraction ait pu être établie par une décision judiciaire définitive. B.10.3. Ce n'est en effet qu'à partir du moment où le dommage et l'identité du responsable pouvaient être constatés par le demandeur en responsabilité que peut débuter le délai de prescription quinquennal tel qu'il est prévu par la disposition en cause. Toute autre interprétation entraînerait des effets disproportionnés pour le titulaire de créances à charge de l'Etat. B.10.4. L'obligation qu'aurait, dans ce cas, le demandeur en responsabilité, d'interrompre la prescription, par la voie notamment d'une action civile à titre conservatoire, ne peut être tenue pour disproportionnée compte tenu de l'objectif rappelé en B.8.1. | een ambtenaar, bij vonnis vastgesteld na het verstrijken van die termijn, is ontstaan. B.10.2. Het komt de verwijzende rechter toe te bepalen of de schade is ontstaan al dan niet vóór het verstrijken van de in de in het geding zijnde bepaling bedoelde verjaringstermijn en of de schade en de identiteit van de aansprakelijke al dan niet onmiddellijk konden worden vastgesteld door de persoon die de aansprakelijkheidsvordering heeft ingesteld. Het komt hem eveneens toe te bepalen of, rekening houdend met de gegevens van het dossier, de schade en de identiteit van de aansprakelijke redelijkerwijs door de persoon die de aansprakelijkheidsvordering heeft ingesteld konden worden vastgesteld vooraleer het misdrijf bij een definitieve rechterlijke beslissing kon worden vastgesteld. B.10.3. Het is immers pas vanaf het ogenblik dat de schade en de identiteit van de aansprakelijke konden worden vastgesteld door de persoon die de aansprakelijkheidsvordering heeft ingesteld, dat de vijfjarige verjaringstermijn zoals hij is vastgelegd in de in het geding zijnde bepaling, kan beginnen te lopen. Elke andere interpretatie zou onevenredige gevolgen voor de houder van schuldvorderingen ten laste van de Staat met zich meebrengen. B.10.4. De verplichting die de persoon die de aansprakelijkheidsvordering heeft ingesteld in dat geval zou hebben om de verjaring te stuiten door middel van, met name, een burgerlijke rechtsvordering tot bewaring, kan, rekening houdend met de in B.8.1 in herinnering gebrachte doelstelling, niet als onevenredig worden beschouwd. |
B.11. Compte tenu de ce qui a été dit en B.10.3, la question | B.11. Rekening houdend met wat is vermeld in B.10.3, dient de |
préjudicielle appelle une réponse négative. | prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord. |
B.12.1. La prise en compte de l'article 1er du Premier Protocole | B.12.1. Het in aanmerking nemen van artikel 1 van het Eerste |
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme, ainsi | Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de |
que de la référence à l'arrêt de la Cour européenne des droits de | mens, alsook van de verwijzing naar het arrest Zouboulidis t. |
l'homme du 25 juin 2009, Zouboulidis c. Grèce, n'aboutit pas à une | Griekenland van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens van 25 |
autre conclusion. | juni 2009 leidt niet tot een ander besluit. |
B.12.2. A supposer que les titulaires de créances à charge de l'Etat | B.12.2. In de veronderstelling dat de houders van schuldvorderingen |
puissent être affectés dans leur droit au respect de leurs biens au | ten laste van de Staat kunnen worden geraakt in hun recht op het |
sens de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | ongestoord genot van hun eigendom, in de zin van artikel 1 van het |
européenne des droits de l'homme, ce serait conformément au deuxième alinéa de cet article. Le législateur a pu, en se fondant sur cette disposition, pour les motifs exposés ci-dessus, considérer qu'un délai de prescription abrégé était conforme à l'intérêt général et nécessaire pour assurer la clôture des comptes de l'Etat. Quant au point de départ de ce délai, il résulte de ce qui précède que le délai ne peut débuter qu'à partir du premier janvier de l'année au cours de laquelle le préjudice et l'identité du responsable ont pu être constatés. La mesure en cause n'est donc pas susceptible d'entraîner des effets disproportionnés au regard du droit au respect des biens des titulaires de créances à charge de l'Etat. B.12.3. Dans l'arrêt Zouboulidis précité, la Cour européenne des droits de l'homme a, pour conclure à la violation de l'article 1er du Protocole précité, relevé notamment que les délais dans lesquels l'Etat en cause pouvait faire valoir ses créances étaient respectivement plus de deux fois et dix fois supérieur à ceux prévus | Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, zou dat in overeenstemming zijn met de tweede alinea van dat artikel. Doordat de wetgever zich, om de hiervoor uiteengezette redenen, op die bepaling baseert, vermocht hij te oordelen dat een verkorte verjaringstermijn in overeenstemming was met het algemeen belang en noodzakelijk was om het afsluiten van de rekeningen van de Staat te verzekeren. Ten aanzien van het aanvangspunt van die termijn volgt uit het voorgaande dat hij pas een aanvang kan nemen vanaf de eerste januari van het jaar in de loop waarvan de schade en de identiteit van de aansprakelijke konden worden vastgesteld. De in het geding zijnde maatregel kan dus geen onevenredige gevolgen met zich meebrengen ten aanzien van het recht op het ongestoord genot van de eigendom van de houders van schuldvorderingen ten laste van de Staat. B.12.3. In het voormelde arrest Zouboulidis heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, teneinde te besluiten tot de schending van artikel 1 van het voormelde Protocol, met name opgemerkt dat de termijnen waarin de in het geding zijnde Staat zijn schuldvorderingen kon doen gelden respectievelijk meer dan tweemaal en tienmaal langer waren dan die waarin is voorzien om een schuldvordering tegen die |
pour faire valoir une créance à son encontre, que l'Etat en cause | Staat te doen gelden, dat de in het geding zijnde Staat te dezen had |
avait en l'espèce agi comme tout autre employeur privé et qu'il | gehandeld zoals elke andere private werkgever en dat hij geen concrete |
n'avait pas fourni d'éléments concrets et supplémentaires sur l'impact | en bijkomende elementen had bezorgd in verband met de weerslag die een |
qu'aurait une décision favorable aux prétentions de personnes se | beslissing die gunstig is voor de aanspraken van personen die zich in |
trouvant dans la même situation que celle du requérant sur l'équilibre | dezelfde situatie bevinden als de verzoeker, zou hebben op het |
financier de l'Etat, alors pourtant que l'écart entre les délais de | financiële evenwicht van de Staat, terwijl nochtans het verschil |
prescription concernant l'Etat et le requérant était en l'espèce | tussen de verjaringstermijnen betreffende de Staat en de verzoeker te |
considérable. | dezen aanzienlijk was. |
L'enseignement de cet arrêt n'est donc pas transposable aux faits à | De lering van dat arrest kan dus niet worden toegepast op de feiten |
l'origine de la présente affaire. Du reste, dans un arrêt ultérieur, | die aan de thans voorliggende zaak ten oorsprong liggen. In een later |
arrest komt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens overigens, | |
concernant d'autres faits mais un contexte légal identique, la Cour | met betrekking tot een andere feitelijke maar dezelfde wettelijke |
européenne des droits de l'homme a conclu à la non-violation de | context, tot de slotsom dat artikel 1 van het Eerste Aanvullend |
l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens niet is |
européenne des droits de l'homme, combiné avec l'article 14 de cette | geschonden, in samenhang gelezen met artikel 14 van het voormelde |
Convention (CEDH, 3 octobre 2013, Giavi c. Grèce). | Verdrag (EHRM, 3 oktober 2013, Giavi t. Griekenland). |
B.13. La prise en compte de l'article 6 de la Convention européenne | B.13. De inaanmerkingneming van artikel 6 van het Europees Verdrag |
des droits de l'homme n'aboutit pas davantage à une autre conclusion. | voor de rechten van de mens leidt evenmin tot een andere conclusie. De |
En effet, la règle de prescription contenue dans la disposition en | verjaringsregel vervat in de in het geding zijnde bepaling kan immers |
cause ne peut être considérée comme portant atteinte au droit à un | niet worden geacht afbreuk te doen aan het recht op een eerlijk proces |
procès équitable ou comme limitant le droit d'accès au juge; pareille | of het recht van toegang tot de rechter te beperken; een dergelijke |
règle n'entrave aucunement la possibilité pour les titulaires de | regel belemmert geenszins de mogelijkheid voor de houders van |
créances à charge de l'Etat d'introduire une action en indemnisation. | schuldvorderingen ten laste van de Staat om een vordering tot |
Le fait que le droit qu'ils revendiquent dans leur action puisse être | schadevergoeding in te stellen. Het feit dat het recht dat zij in hun |
prescrit par l'écoulement d'un certain délai se justifie par le souci | vordering opeisen, kan zijn verjaard door het verstrijken van een |
de sécurité juridique que poursuit toute règle de prescription; il | bepaalde termijn, wordt verantwoord door de zorg om rechtszekerheid |
die met elke verjaringsregel wordt nagestreefd; het komt trouwens aan | |
appartient d'ailleurs à la juridiction saisie de se prononcer sur la | het rechtscollege waartoe men zich wendt toe zich uit te spreken over |
prescription éventuelle du droit revendiqué. | de eventuele verjaring van het opgeëiste recht. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Compte tenu de ce qui est dit en B.10.3, l'article 100, alinéa 1er, | Rekening houdend met hetgeen is vermeld in B.10.3, schendt artikel |
1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté | 100, eerste lid, 1°, van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, |
royal du 17 juillet 1991, ne viole pas les articles 10 et 11 de la | gecoördineerd bij koninklijk besluit van 17 juli 1991, niet de |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen | |
Constitution, combinés ou non avec l'article 6 de la Convention | met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en |
met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees | |
européenne des droits de l'homme et avec l'article 1er du Premier | Verdrag voor de rechten van mens, in zoverre het voorziet in een |
Protocole additionnel à cette Convention, en ce qu'il prévoit un délai | vijfjarige verjaringstermijn voor schuldvorderingen tot |
de prescription quinquennal pour les créances en indemnisation fondées | schadevergoeding op grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid |
sur la responsabilité extracontractuelle de l'Etat fédéral en raison | van de federale Staat wegens een misdrijf veroorzaakt door een van |
d'une infraction causée par un de ses organes ou préposés, à compter | zijn organen of aangestelden, te rekenen vanaf de eerste januari van |
du premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle la | het begrotingsjaar in de loop waarvan de vordering is ontstaan. |
créance est née. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour constitutionnelle, à l'audience du 17 octobre 2013. | Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 17 oktober 2013. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
M. Bossuyt | M. Bossuyt |