← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 144/2013 du 7 novembre 2013 Numéros du rôle : 4800 et 4805 En
cause : les recours en annulation totale ou partielle du livre 5 du décret de
la Région flamande du 27 mars 2009 relatif à la politiq(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et M.
Bossuyt, et des juges E. D(...)"
Extrait de l'arrêt n° 144/2013 du 7 novembre 2013 Numéros du rôle : 4800 et 4805 En cause : les recours en annulation totale ou partielle du livre 5 du décret de la Région flamande du 27 mars 2009 relatif à la politiq(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et M. Bossuyt, et des juges E. D(...) | Uittreksel uit arrest nr. 144/2013 van 7 november 2013 Rolnummers : 4800 en 4805 In zake : de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van boek 5 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 27 maart 2009 be(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en M. Bossuyt, en de rechte(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 144/2013 du 7 novembre 2013 | Uittreksel uit arrest nr. 144/2013 van 7 november 2013 |
Numéros du rôle : 4800 et 4805 | Rolnummers : 4800 en 4805 |
In zake : de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van | |
En cause : les recours en annulation totale ou partielle du livre 5 | boek 5 (artikelen 5.1.1 tot 5.3.3) van het decreet van het Vlaamse |
(articles 5.1.1 à 5.3.3) du décret de la Région flamande du 27 mars | Gewest van 27 maart 2009 betreffende het grond- en pandenbeleid, |
2009 relatif à la politique foncière et immobilière, introduits par | |
Eric Libert et autres et par l'ASBL « Syndicat national des | ingesteld door Eric Libert en anderen en door de vzw « Algemeen |
propriétaires et copropriétaires » et Olivier de Clippele. | Eigenaars en Mede-Eigenaarssyndicaat » en Olivier de Clippele. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents J. Spreutels et M. Bossuyt, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en M. Bossuyt, en de |
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. |
T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, assistée du | Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. |
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, | Giet, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des recours et procédure | I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging |
a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le | a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 13 |
13 novembre 2009 et parvenue au greffe le 16 novembre 2009, un recours | |
en annulation de l'article 5.2.1 du décret de la Région flamande du 27 | |
mars 2009 relatif à la politique foncière et immobilière (publié au | november 2009 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen |
op 16 november 2009, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel | |
5.2.1 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 27 maart 2009 | |
betreffende het grond- en pandenbeleid (bekendgemaakt in het Belgisch | |
Moniteur belge du 15 mai 2009) a été introduit par Eric Libert, | Staatsblad van 15 mei 2009) door Eric Libert, wonende te 1640 |
demeurant à 1640 Rhode-Saint-Genèse, Chemin Rozeweide 5/5, Christian | Sint-Genesius-Rode, Rozeweideweg 5/5, Christian Van Eycken, wonende te |
Van Eycken, demeurant à 1930 Zaventem, Leerlooierijstraat 6/2, et Max | 1930 Zaventem, Leerlooierijstraat 6/2, en Max Bleeckx, wonende te 1630 |
Bleeckx, demeurant à 1630 Linkebeek, rue Hollebeek 80. | Linkebeek, Hollebeekstraat 80. |
b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le | b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 16 |
16 novembre 2009 et parvenue au greffe le 18 novembre 2009, un recours | november 2009 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen |
en annulation des articles 5.1.1 à 5.3.3 du même décret a été | op 18 november 2009, is beroep tot vernietiging ingesteld van de |
introduit par l'ASBL « Syndicat national des propriétaires et | artikelen 5.1.1 tot 5.3.3 van hetzelfde decreet door de vzw « Algemeen |
copropriétaires », dont le siège social est établi à 1000 Bruxelles, | Eigenaars en Mede-Eigenaarssyndicaat », met maatschappelijke zetel te |
rue de la Violette 43, et Olivier de Clippele, demeurant à 1050 | 1000 Brussel, Violetstraat 43, en Olivier de Clippele, wonende te 1050 |
Bruxelles, rue du Prince royal 23. | Brussel, Koninklijke Prinsstraat 23. |
Ces affaires, inscrites sous les numéros 4800 et 4805 du rôle de la | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 4800 en 4805 van de rol van |
Cour, ont été jointes. | het Hof, werden samengevoegd. |
Par arrêt interlocutoire n° 49/2011 du 6 avril 2011, publié au | Bij tussenarrest nr. 49/2011 van 6 april 2011, bekendgemaakt in het |
Moniteur belge du 8 juin 2011, la Cour a posé à la Cour de justice de | Belgisch Staatsblad van 8 juni 2011, heeft het Hof de volgende |
l'Union européenne la question préjudicielle suivante : | prejudiciële vraag gesteld aan het Hof van Justitie van de Europese |
« Les articles 21, 45, 49, 56 et 63 du Traité sur le fonctionnement de | Unie : « Dienen de artikelen 21, 45, 49, 56 en 63 van het Verdrag betreffende |
l'Union européenne et les articles 22 et 24 de la directive 2004/38/CE | de werking van de Europese Unie en de artikelen 22 en 24 van de |
du Parlement européen et du Conseil du 29 avril 2004 ' relative au | richtlijn 2004/38/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 |
april 2004 ' betreffende het recht van vrij verkeer en verblijf op het | |
droit des citoyens de l'Union et des membres de leurs familles de | grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Unie en hun |
circuler et de séjourner librement sur le territoire des Etats | familieleden, tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 1612/68 en tot |
membres, modifiant le règlement (CEE) n° 1612/68 et abrogeant les | intrekking van de Richtlijnen 64/221/EEG, 68/360/EEG, 72/194/EEG, |
directives 64/221/CEE, 68/360/CEE, 72/194/CEE, 73/148/CEE, 75/34/CEE, | 73/148/EEG, 75/34/EEG, 75/35/EEG, 90/364/EEG, 90/365/EEG en 93/96/EEG |
75/35/CEE, 90/364/CEE, 90/365/CEE et 93/96/CEE ' doivent-ils être | ' in die zin te worden geïnterpreteerd dat zij zich verzetten tegen de |
interprétés en ce sens qu'ils s'opposent au régime institué par le | regeling die is ingevoerd bij boek 5 van het decreet van het Vlaamse |
livre 5 du décret de la Région flamande du 27 mars 2009 relatif à la | Gewest van 27 maart 2009 betreffende het grond- en pandenbeleid, met |
politique foncière et immobilière, intitulé ' Habiter dans sa propre | als opschrift ' Wonen in eigen streek ', namelijk de regeling waarbij |
région ', qui subordonne, dans certaines communes dites communes | in bepaalde zogenaamde doelgemeenten de overdracht van gronden en |
cibles, le transfert de terrains et des constructions érigées sur | daarop opgerichte constructies afhankelijk wordt gesteld van het |
ceux-ci à la démonstration, par l'acquéreur ou par le preneur, d'un | aantonen, door de koper of door de huurder, van een voldoende band met |
lien suffisant avec ces communes au sens de l'article 5.2.1, § 2, du | die gemeenten in de zin van artikel 5.2.1, § 2, van het decreet ? ». |
décret ? ». Par arrêt du 8 mai 2013 dans l'affaire C-197/11, la Cour de justice de | Bij arrest van 8 mei 2013 in de zaak C-197/11 heeft het Hof van |
l'Union européenne a répondu à la question. | Justitie van de Europese Unie op de vraag geantwoord. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Il ressort de l'arrêt n° 49/2011 du 6 avril 2011 que la Cour doit | B.1. Uit het arrest nr. 49/2011 van 6 april 2011 blijkt dat het Hof |
encore statuer sur les premier, deuxième, troisième et quatrième | zich nog moet uitspreken over het eerste, tweede, derde en vierde |
moyens dans les affaires nos 4800 et 4805. | middel in de zaken nrs. 4800 en 4805. |
Les premier et deuxième moyens dans l'affaire n° 4800 et les premier | Het eerste en tweede middel in de zaak nr. 4800 en het eerste en |
et deuxième moyens dans l'affaire n° 4805 concernent la compatibilité | tweede middel in de zaak nr. 4805 hebben betrekking op de |
du livre 5 du décret de la Région flamande du 27 mars 2009 relatif à | bestaanbaarheid van boek 5 van het decreet van het Vlaamse Gewest van |
la politique foncière et immobilière avec les articles 10, 11 et 12 de | 27 maart 2009 betreffende het grond- en pandenbeleid met de artikelen |
la Constitution, combinés avec l'article 2 du Protocole n° 4 de la | 10, 11 en 12 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 2 van |
Convention européenne des droits de l'homme, avec les articles 21, 45, | het Vierde Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de |
49, 56 et 63 du Traité sur le fonctionnement de l'Union européenne | mens, met de artikelen 21, 45, 49, 56 en 63 van het Verdrag |
betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en met de artikelen | |
(TFUE) et avec les articles 22 et 24 de la directive 2004/38/CE du | 22 en 24 van de richtlijn 2004/38/EG van het Europees Parlement en de |
Parlement européen et du Conseil du 29 avril 2004 « relative au droit | Raad van 29 april 2004 « betreffende het recht van vrij verkeer en |
des citoyens de l'Union et des membres de leurs familles de circuler | verblijf op het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de |
et de séjourner librement sur le territoire des Etats membres, | Unie en hun familieleden, tot wijziging van Verordening (EEG) nr. |
modifiant le règlement (CEE) n° 1612/68 et abrogeant les directives | 1612/68 en tot intrekking van Richtlijnen 64/221/EEG, 68/360/EEG, |
64/221/CEE, 68/360/CEE, 72/194/CEE, 73/148/CEE, 75/34/CEE, 75/35/CEE, | 72/194/EEG, 73/148/EEG, 75/34/EEG, 75/35/EEG, 90/364/EEG, 90/365/EEG |
90/364/CEE, 90/365/CEE et 93/96/CEE ». | en 93/96/EEG ». |
Quant aux dispositions attaquées et à leur portée | Ten aanzien van de bestreden bepalingen en de draagwijdte ervan |
B.2.1. « La politique foncière et immobilière peut être définie comme | B.2.1. Het « grond- en pandenbeleid kan worden omschreven als een |
une politique ciblée de pilotage, par l'autorité publique, de certains | doelgerichte aansturing, door de overheid, van aspecten van de markt |
aspects du marché immobilier » (Doc. parl., Parlement flamand, | van onroerende goederen » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2008-2009, nr. |
2008-2009, n° 2012/1, p. 3). Les objectifs généraux de la politique | 2012/1, p. 3). De algemene doelstellingen van het grond- en |
foncière et immobilière comprennent, entre autres, l'« activation » de | pandenbeleid omvatten onder meer « de activering van gronden en |
terrains et d'immeubles, la « promotion spatiale » de la cohésion | panden, het ruimtelijk bevorderen van de sociale cohesie en een |
sociale et une répartition équitable des effets des règles de | rechtvaardige verdeling van de gevolgen van bestemmingsvoorschriften |
destination entre l'autorité publique, les propriétaires et les | over overheid, eigenaars en gebruikers » (Parl. St., Vlaams Parlement, |
utilisateurs (Doc. parl., Parlement flamand, 2008-2009, n° 2012/5, p. 7). | 2008-2009, nr. 2012/5, p. 7). |
Par le décret du 27 mars 2009, la Région flamande tend à intervenir de | Met het decreet van 27 maart 2009 beoogt het Vlaamse Gewest op een |
manière ciblée et « facilitante » dans le marché de l'immobilier. Une | doelgerichte en « faciliterende » wijze op te treden op de |
politique foncière et immobilière « facilitante » vise à influencer | vastgoedmarkt. « Faciliterend » grond- en pandenbeleid heeft |
l'utilisation des terrains et des immeubles au moyen d'une | betrekking op het beïnvloeden van het grond- en pandengebruik door |
réglementation, de permis ou d'accords corrects (Doc. parl., Parlement | middel van regelgeving, vergunningen of correcte afspraken (Parl. St., |
flamand, 2008-2009, n° 2012/5, p. 6). | Vlaams Parlement, 2008-2009, nr. 2012/5, p. 6). |
B.2.2. Le livre 5 du décret garantit le droit d'« habiter dans sa | B.2.2. Boek 5 van het decreet waarborgt het recht op « wonen in eigen |
propre région ». | streek ». |
Selon les travaux préparatoires, le prix élevé des terrains dans | Volgens de parlementaire voorbereiding leidt de hoge grondprijs in |
certaines communes flamandes entraîne une « gentrification » : « ce | bepaalde Vlaamse gemeenten tot sociale verdringing : « Dat wil zeggen |
constat signifie que des groupes de population moins fortunés sont | dat minder kapitaalkrachtige bevolkingsgroepen uit de markt worden |
exclus du marché par suite de l'arrivée de groupes de population | geprijsd door de intrede van financieel sterkere bevolkingsgroepen uit |
financièrement plus forts provenant d'autres communes. Les groupes de | andere gemeenten. De minder kapitaalkrachtige bevolkingsgroepen zijn |
population moins fortunés ne sont pas seulement les personnes | |
socialement faibles mais souvent aussi de jeunes ménages ou des isolés | niet alleen de sociaal zwakken, maar ook vaak jonge gezinnen of |
qui ont beaucoup de dépenses mais qui ne sont pas encore à même de se | alleenstaanden die veel uitgaven hebben, maar nog niet in staat zijn |
constituer un capital suffisant » (Doc. parl., Parlement flamand, | om voldoende kapitaal aan te leggen » (Parl. St., Vlaams Parlement, |
2008-2009, n° 2012/5, p. 13). De manière principale, « le décret | 2008-2009, nr. 2012/5, p. 13). Het bestreden decreet wil hoofdzakelijk |
attaqué entend rencontrer les besoins immobiliers de la population | « tegemoet komen aan de endogene woonbehoeften » (Parl. St., Vlaams |
endogène » (Doc. parl., Parlement flamand, 2008-2009, n° 2012/1, p. | Parlement, 2008-2009, nr. 2012/1, p. 134). |
134). Une réglementation spécifique est dès lors prévue au livre 5 du décret | In boek 5 van het decreet betreffende het grond- en pandenbeleid wordt |
sur la politique foncière et immobilière pour les communes où le prix | bijgevolg in specifieke regelgeving voorzien voor de gemeenten waar de |
moyen des terrains est le plus élevé par mètre carré et où l'intensité | gemiddelde bouwgrondprijs per vierkante meter het hoogst is en waar de |
migratoire interne ou externe est la plus élevée (art. 5.1.1). Un | interne of externe migratie-intensiteit het hoogst is (artikel 5.1.1). |
arrêté du Gouvernement flamand du 19 juin 2009 « établissant une liste | Bij een besluit van de Vlaamse Regering van 19 juni 2009 « houdende |
des communes dans le sens de l'article 5.1.1, alinéa premier, du | vaststelling van de lijst van gemeenten in de zin van artikel 5.1.1, |
décret du 27 mars 2009 relatif à la politique foncière et immobilière | eerste lid, van het decreet van 27 maart 2009 betreffende het grond- |
» (Moniteur belge du 22 septembre 2009) a fixé la liste des 69 | en pandenbeleid » (Belgisch Staatsblad van 22 september 2009) is de |
communes de la Région flamande qui entrent dans le champ d'application | lijst vastgesteld van de 69 gemeenten van het Vlaamse Gewest die onder |
de l'article 5.1.1 du décret. | het toepassingsgebied van artikel 5.1.1 van het decreet vallen. |
Quant à la libre circulation et quant au libre séjour sur le | Ten aanzien van het vrij verkeer en het vrij verblijf op het |
territoire des Etats membres pour les citoyens de l'Union européenne | grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Europese Unie |
B.3. L'article 21 du TFUE dispose : | B.3. Artikel 21 van het VWEU bepaalt : |
« 1. Tout citoyen de l'Union a le droit de circuler et de séjourner | « 1. Iedere burger van de Unie heeft het recht vrij op het grondgebied |
librement sur le territoire des Etats membres, sous réserve des | van de lidstaten te reizen en te verblijven, onder voorbehoud van de |
limitations et conditions prévues par les traités et par les | beperkingen en voorwaarden die bij de Verdragen en de bepalingen ter |
dispositions prises pour leur application. | uitvoering daarvan zijn vastgesteld. |
2. Si une action de l'Union apparaît nécessaire pour atteindre cet | 2. Indien een optreden van de Unie noodzakelijk blijkt om deze |
objectif, et sauf si les traités ont prévu des pouvoirs d'action à cet | doelstelling te verwezenlijken en de Verdragen niet in de daartoe |
effet, le Parlement européen et le Conseil, statuant conformément à la | vereiste bevoegdheden voorzien, kunnen het Europees Parlement en de |
procédure législative ordinaire, peuvent arrêter des dispositions | Raad, volgens de gewone wetgevingsprocedure, bepalingen vaststellen |
visant à faciliter l'exercice des droits visés au paragraphe 1. | die de uitoefening van de in lid 1 bedoelde rechten vergemakkelijken. |
3. Aux mêmes fins que celles visées au paragraphe 1, et sauf si les | 3. Ter verwezenlijking van dezelfde doelstellingen als in lid 1 |
traités ont prévu des pouvoirs d'action à cet effet, le Conseil, | genoemd en tenzij de Verdragen in de daartoe vereiste bevoegdheden |
statuant conformément à une procédure législative spéciale, peut | voorzien, kan de Raad, volgens een bijzondere wetgevingsprocedure, |
arrêter des mesures concernant la sécurité sociale ou la protection | maatregelen inzake sociale zekerheid en sociale bescherming |
sociale. Le Conseil statue à l'unanimité, après consultation du | vaststellen. De Raad besluit met eenparigheid van stemmen, na |
Parlement européen ». | raadpleging van het Europees Parlement ». |
L'article 45 du même Traité dispose : | Artikel 45 van hetzelfde Verdrag bepaalt : |
« 1. La libre circulation des travailleurs est assurée à l'intérieur de l'Union. 2. Elle implique l'abolition de toute discrimination, fondée sur la nationalité, entre les travailleurs des Etats membres, en ce qui concerne l'emploi, la rémunération et les autres conditions de travail. 3. Elle comporte le droit, sous réserve des limitations justifiées par des raisons d'ordre public, de sécurité publique et de santé publique : a) de répondre à des emplois effectivement offerts, b) de se déplacer à cet effet librement sur le territoire des Etats membres, c) de séjourner dans un des Etats membres afin d'y exercer un emploi conformément aux dispositions législatives, réglementaires et administratives régissant l'emploi des travailleurs nationaux, d) de demeurer, dans des conditions qui feront l'objet de règlements établis par la Commission, sur le territoire d'un Etat membre, après y avoir occupé un emploi. | « 1. Het verkeer van werknemers binnen de Unie is vrij. 2. Dit houdt de afschaffing in van elke discriminatie op grond van de nationaliteit tussen de werknemers der lidstaten, wat betreft de werkgelegenheid, de beloning en de overige arbeidsvoorwaarden. 3. Het houdt behoudens de uit hoofde van openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid gerechtvaardigde beperkingen het recht in om, a) in te gaan op een feitelijk aanbod tot tewerkstelling, b) zich te dien einde vrij te verplaatsen binnen het grondgebied der lidstaten, c) in een der lidstaten te verblijven teneinde daar een beroep uit te oefenen overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen welke voor de tewerkstelling van nationale werknemers gelden, d) op het grondgebied van een lidstaat verblijf te houden, na er een betrekking te hebben vervuld, overeenkomstig de voorwaarden die zullen worden opgenomen in door de Commissie vast te stellen verordeningen. |
4. Les dispositions du présent article ne sont pas applicables aux | 4. De bepalingen van dit artikel zijn niet van toepassing op de |
emplois dans l'administration publique ». | betrekkingen in overheidsdienst ». |
L'article 49 du même Traité dispose : | Artikel 49 van hetzelfde Verdrag bepaalt : |
« Dans le cadre des dispositions ci-après, les restrictions à la | « In het kader van de volgende bepalingen zijn beperkingen van de |
liberté d'établissement des ressortissants d'un Etat membre dans le | vrijheid van vestiging voor onderdanen van een lidstaat op het |
territoire d'un autre Etat membre sont interdites. Cette interdiction | grondgebied van een andere lidstaat verboden. Dit verbod heeft |
s'étend également aux restrictions à la création d'agences, de | eveneens betrekking op beperkingen betreffende de oprichting van |
succursales ou de filiales, par les ressortissants d'un Etat membre | agentschappen, filialen of dochterondernemingen door de onderdanen van |
établis sur le territoire d'un Etat membre. | een lidstaat die op het grondgebied van een lidstaat zijn gevestigd. |
La liberté d'établissement comporte l'accès aux activités non | De vrijheid van vestiging omvat, behoudens de bepalingen van het |
salariées et leur exercice, ainsi que la constitution et la gestion | hoofdstuk betreffende het kapitaal, de toegang tot werkzaamheden |
d'entreprises, et notamment de sociétés au sens de l'article 54, | anders dan in loondienst en de uitoefening daarvan alsmede de |
oprichting en het beheer van ondernemingen, en met name van | |
deuxième alinéa, dans les conditions définies par la législation du | vennootschappen in de zin van de tweede alinea van artikel 54, |
pays d'établissement pour ses propres ressortissants, sous réserve des | overeenkomstig de bepalingen welke door de wetgeving van het land van |
dispositions du chapitre relatif aux capitaux ». | vestiging voor de eigen onderdanen zijn vastgesteld ». |
L'article 56 du même Traité dispose : | Artikel 56 van hetzelfde Verdrag bepaalt : |
« Dans le cadre des dispositions ci-après, les restrictions à la libre | « In het kader van de volgende bepalingen zijn de beperkingen op het |
prestation des services à l'intérieur de l'Union sont interdites à | vrij verrichten van diensten binnen de Unie verboden ten aanzien van |
l'égard des ressortissants des Etats membres établis dans un Etat | de onderdanen der lidstaten die in een andere lidstaat zijn gevestigd |
membre autre que celui du destinataire de la prestation. | dan die, waarin degene is gevestigd te wiens behoeve de dienst wordt |
Le Parlement européen et le Conseil, statuant conformément à la | verricht. Het Europees Parlement en de Raad kunnen, volgens de gewone |
procédure législative ordinaire, peuvent étendre le bénéfice des | wetgevingsprocedure, de bepalingen van dit hoofdstuk van toepassing |
dispositions du présent chapitre aux prestataires de services | verklaren ten gunste van de onderdanen van een derde staat die |
ressortissants d'un Etat tiers et établis à l'intérieur de l'Union ». | diensten verrichten en binnen de Unie zijn gevestigd ». |
L'article 63 du même Traité dispose : | Artikel 63 van hetzelfde Verdrag bepaalt : |
« 1. Dans le cadre des dispositions du présent chapitre, toutes les | « 1. In het kader van de bepalingen van dit hoofdstuk zijn alle |
restrictions aux mouvements de capitaux entre les Etats membres et | beperkingen van het kapitaalverkeer tussen lidstaten onderling en |
entre les Etats membres et les pays tiers sont interdites. | tussen lidstaten en derde landen verboden. |
2. Dans le cadre des dispositions du présent chapitre, toutes les | 2. In het kader van de bepalingen van dit hoofdstuk zijn alle |
restrictions aux paiements entre les Etats membres et entre les Etats | beperkingen van het betalingsverkeer tussen lidstaten onderling en |
membres et les pays tiers sont interdites ». | tussen lidstaten en derde landen verboden ». |
B.4. La directive 2004/38/CE du Parlement européen et du Conseil du 29 | B.4. De richtlijn 2004/38/EG van het Europees Parlement en de Raad van |
avril 2004 « relative au droit des citoyens de l'Union et des membres | 29 april 2004 « betreffende het recht van vrij verkeer en verblijf op |
de leurs familles de circuler et de séjourner librement sur le | het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Unie en hun |
territoire des Etats membres, modifiant le règlement (CEE) n° 1612/68 | familieleden, tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 1612/68 en tot |
et abrogeant les directives 64/221/CEE, 68/360/CEE, 72/194/CEE, | intrekking van Richtlijnen 64/221/EEG, 68/360/EEG, 72/194/EEG, |
73/148/CEE, 75/34/CEE, 75/35/CEE, 90/364/CEE, 90/365/CEE et 93/96/CEE | 73/148/EEG, 75/34/EEG, 75/35/EEG, 90/364/EEG, 90/365/EEG en 93/96/EEG |
», qui se fonde sur les articles 12, 18, 40, 44 et 52 du Traité | », die steunt op de artikelen 12, 18, 40, 44 en 52 van het Verdrag tot |
instituant la Communauté européenne (désormais les articles 18, 21, | oprichting van de Europese Gemeenschap (thans de artikelen 18, 21, |
46, 50 et 59 du TFUE), fixe les conditions requises pour : a) | 46, 50 en 59 van het VWEU), stelt de voorwaarden vast voor : a) de |
l'exercice du droit de circuler et de séjourner librement sur le | |
territoire des Etats membres par les citoyens de l'Union et les | uitoefening van het recht van vrij verkeer en verblijf op het |
membres de leur famille; b) le droit de séjour permanent sur le | grondgebied van de lidstaten door burgers van de Unie en hun |
territoire des Etats membres pour les citoyens de l'Union et les | familieleden; b) het duurzame verblijfsrecht op het grondgebied van de |
membres de leur famille; c) les limitations aux droits prévus aux | lidstaten voor burgers van de Unie en hun familieleden; c) de |
points a) et b) pour des raisons d'ordre public, de sécurité publique | beperkingen van de onder a) en b) genoemde rechten om redenen van |
ou de santé publique (article 1er). | openbare orde, openbare veiligheid of volksgezondheid (artikel 1). |
La directive comporte, outre un certain nombre de dispositions | De richtlijn bevat, benevens een aantal algemene bepalingen (de |
générales (les articles 1er à 3), une série de prescriptions non | artikelen 1 tot 3), een reeks voorschriften die niet relevant zijn |
pertinentes pour la présente affaire. C'est notamment le cas des | voor onderhavige zaak. Zulks is inzonderheid het geval met de |
dispositions en matière de droit de sortie et de droit d'entrée (les | voorschriften inzake het uitreis- en inreisrecht (de artikelen 4 en |
articles 4 et 5), de droit de séjour (les articles 6 à 15), de droit | 5), het verblijfsrecht (de artikelen 6 tot 15), het duurzaam |
de séjour permanent (les articles 16 à 21) et des dispositions qui | verblijfsrecht (de artikelen 16 tot 21) en de daarmee samenhangende |
leur sont liées (les articles 27 à 33). | bepalingen (de artikelen 27 tot 33). |
Selon le mémoire en réponse, les parties requérantes dans l'affaire n° | Blijkens de memorie van antwoord beroepen de verzoekende partijen in |
4800 se prévalent en particulier de l'article 22 de ladite directive, | de zaak nr. 4800 zich inzonderheid op artikel 22 van bedoelde |
qui dispose : | richtlijn, dat bepaalt : |
« Champ d'application territorial | « Territoriale werkingssfeer |
Le droit de séjour et le droit de séjour permanent s'étendent à tout | Het verblijfsrecht en het duurzaam verblijfsrecht gelden voor het |
le territoire de l'Etat membre d'accueil. Des limitations | gehele grondgebied van een gastland. De lidstaten kunnen geen |
territoriales au droit de séjour et au droit de séjour permanent | territoriale beperkingen van het verblijfsrecht en het duurzaam |
peuvent seulement être établies par les Etats membres dans les cas où | verblijfsrecht toepassen, dan wanneer zij dezelfde beperkingen ten |
elles sont prévues également pour leurs propres ressortissants ». | aanzien van hun eigen onderdanen toepassen ». |
B.5.1. Par son arrêt n° 49/2011 précité, la Cour a posé une question | B.5.1. Bij zijn voormelde arrest nr. 49/2011 heeft het Hof aan het Hof |
préjudicielle à la Cour de justice de l'Union européenne au sujet de | van Justitie van de Europese Unie een prejudiciële vraag gesteld over |
l'interprétation à donner à ces dispositions. | de interpretatie die aan die bepalingen moet worden gegeven. |
Par son arrêt du 8 mai 2013 (C-197/11 et C-203/11, Libert e.a.), la | Bij zijn arrest van 8 mei 2013 (C-197/11 en C-203/11, Libert e.a.) |
Cour de justice a répondu ce qui suit : | heeft het Hof van Justitie het volgende geantwoord : |
« Les articles 21 TFUE, 45 TFUE, 49 TFUE, 56 TFUE et 63 TFUE, ainsi | « De artikelen 21 VWEU, 45 VWEU, 49 VWEU, 56 VWEU en 63 VWEU en de |
que les articles 22 et 24 de la directive 2004/38/CE du Parlement | artikelen 22 en 24 van richtlijn 2004/38/EG van het Europees Parlement |
européen et du Conseil, du 29 avril 2004, relative au droit des | en de Raad van 29 april 2004 betreffende het recht van vrij verkeer en |
citoyens de l'Union et des membres de leurs familles de circuler et de | verblijf op het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de |
séjourner librement sur le territoire des Etats membres, modifiant le | Unie en hun familieleden, tot wijziging van verordening (EEG) nr. |
règlement (CEE) n° 1612/68 et abrogeant les directives 64/221/CEE, | 1612/68 en tot intrekking van richtlijnen 64/221/EEG, 68/360/EEG, |
68/360/CEE, 72/194/CEE, 73/148/CEE, 75/34/CEE, 75/35/CEE, 90/364/CEE, | 72/194/EEG, 73/148/EEG, 75/34/EEG, 75/35/EEG, 90/364/EEG, 90/365/EEG |
90/365/CEE et 93/96/CEE, s'opposent à une réglementation telle que | |
celle prévue au livre 5 du décret de la Région flamande du 27 mars | en 93/96/EEG, staan in de weg aan een regeling als die van boek 5 van |
2009 relatif à la politique foncière et immobilière, qui soumet le | het Decreet van het Vlaamse Gewest van 27 maart 2009 betreffende het |
transfert de biens immobiliers situés dans certaines communes | grond- en pandenbeleid, die voor de overdracht van onroerende goederen |
désignées par le [Gouvernement flamand] à la vérification par une | in bepaalde door de Vlaamse Regering aangewezen gemeenten vereist dat |
commission d'évaluation provinciale de l'existence d'un ' lien | een provinciale beoordelingscommissie oordeelt dat er een ' voldoende |
suffisant ' entre l'acquéreur ou le preneur potentiel et ces communes | band ' bestaat tussen de kandidaat-koper of kandidaat-huurder en deze |
». | gemeenten ». |
B.5.2. Dans la motivation de cet arrêt, la Cour de justice a indiqué : « 32. Il convient de relever d'emblée que le gouvernement flamand soutient qu'il n'y a pas lieu de répondre à ces questions en raison du fait qu'elles ne concernent, selon lui, qu'une situation purement interne ne présentant aucun lien avec le droit de l'Union. En effet, les litiges au principal, qui visent soit des ressortissants belges domiciliés en Belgique, soit des entreprises établies sur le territoire belge, se cantonneraient à l'intérieur d'un seul et même Etat membre, de sorte que les dispositions du droit de l'Union invoquées ne trouveraient pas à s'appliquer. 33. A cet égard, il importe de rappeler que, selon une jurisprudence constante de la Cour, les règles du traité en matière de libre | B.5.2. In de motivering van dat arrest heeft het Hof van Justitie aangegeven : « 32. Om te beginnen moet worden opgemerkt dat de Vlaamse Regering betoogt dat deze vragen geen beantwoording behoeven omdat zij slechts een zuiver interne situatie betreffen zonder band met het Unierecht. De hoofdgedingen, die Belgische staatsburgers die in België wonen of ondernemingen die in België gevestigd zijn betreffen, liggen immers geheel in de interne sfeer van één enkele lidstaat, zodat de aangevoerde bepalingen van Unierecht niet van toepassing zijn. 33. Dienaangaande zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak van het Hof de Verdragsbepalingen inzake het vrij verkeer van personen |
circulation des personnes et les actes pris en exécution de celles-ci | en de ter uitvoering van deze bepalingen vastgestelde handelingen niet |
ne peuvent être appliqués à des activités qui ne présentent aucun | kunnen worden toegepast op activiteiten die geen enkel aanknopingspunt |
facteur de rattachement à l'une quelconque des situations envisagées | hebben met een van de situaties waarop het recht van de Unie ziet, en |
par le droit de l'Union et dont l'ensemble des éléments pertinents se | waarvan alle relevante elementen geheel in de interne sfeer van één |
cantonnent à l'intérieur d'un seul Etat membre (voir arrêts du 1er | enkele lidstaat liggen (zie arresten van 1 april 2008, Regering van de |
avril 2008, Gouvernement de la Communauté française et Gouvernement | Franse Gemeenschap en Waalse regering, C-212/06, Jurispr. blz. I-1683, |
wallon, C-212/06, Rec. p. I-1683, point 33, ainsi que du 5 mai 2011, | punt 33, en 5 mei 2011, McCarthy, C-434/09, Jurispr. blz. I-3375, punt |
McCarthy, C-434/09, Rec. p. I-3375, point 45). | 45). |
34. Il est certes constant que les requérants au principal sont de | 34. In dit verband staat weliswaar vast dat verzoekers in de |
nationalité belge et que tous les éléments des litiges au principal | hoofdgedingen de Belgische nationaliteit hebben en dat alle elementen |
sont circonscrits à l'intérieur d'un seul Etat membre. Cependant, il | van de hoofdgedingen zich binnen één enkele lidstaat afspelen, maar |
ne saurait nullement être exclu que des particuliers ou des | kan geenszins worden uitgesloten dat particulieren of ondernemingen |
entreprises établis dans des Etats membres autres que le Royaume de | die in andere lidstaten dan het Koninkrijk België wonen of gevestigd |
Belgique aient l'intention d'acquérir ou de prendre à bail des biens | zijn, onroerende goederen in de doelgemeenten willen kopen of huren en |
immobiliers sis dans les communes cibles et être ainsi affectés par | aldus door de bepalingen van het in de hoofdgedingen aan de orde |
les dispositions du décret flamand en cause au principal (voir, en ce | |
sens, arrêt du 19 juillet 2012, Garkalns, C-470/11, non encore publié | zijnde Vlaamse decreet worden geraakt (zie in die zin arrest van 19 |
juli 2012, Garkalns, C-470/11, nog niet gepubliceerd in de | |
au Recueil, point 21 et jurisprudence citée). | Jurisprudentie, punt 21 en aldaar aangehaalde rechtspraak). |
35. En outre, ainsi que l'a relevé M. l'avocat général au point 23 de ses conclusions, la juridiction de renvoi a saisi la Cour précisément dans le cadre d'une procédure en annulation desdites dispositions, lesquelles s'appliquent non seulement aux ressortissants belges, mais également aux ressortissants des autres Etats membres. Par conséquent, la décision que cette juridiction adoptera à la suite du présent arrêt produira des effets également à l'égard de ces derniers ressortissants. 36. Dans ces conditions, il y a lieu pour la Cour de se prononcer sur les deux questions susvisées. Sur l'existence d'une restriction aux libertés fondamentales garanties par le traité FUE 37. A cet égard, il importe de déterminer si, et dans quelle mesure, | 35. Bovendien heeft de verwijzende rechter zich, zoals de advocaat-generaal in punt 23 van zijn conclusie heeft opgemerkt, juist tot het Hof gewend in het kader van een procedure tot vernietiging van deze bepalingen, die niet alleen van toepassing zijn op Belgische staatsburgers maar ook op burgers van andere lidstaten. Bijgevolg zal de beslissing die deze rechter naar aanleiding van het onderhavige arrest neemt, ook ten aanzien van burgers van andere lidstaten gevolgen sorteren. 36. Derhalve moet het Hof uitspraak doen over de twee bovenstaande vragen. Bestaan van een beperking van de door het VWEU gewaarborgde fundamentele vrijheden 37. In dit verband moet worden bepaald of en in hoeverre de artikelen |
les articles 21 TFUE, 45 TFUE, 49 TFUE, 56 TFUE et 63 TFUE, ainsi que | 21 VWEU, 45 VWEU, 49 VWEU, 56 VWEU en 63 VWEU en de artikelen 22 en 24 |
les articles 22 et 24 de la directive 2004/38, s'opposent à une | van richtlijn 2004/38 in de weg staan aan een regeling als die welke |
législation telle que celle en cause au principal. | in de hoofdgedingen aan de orde is. |
38. Il convient, tout d'abord, de rappeler que l'article 21 TFUE et, | 38. Om te beginnen zij eraan herinnerd dat artikel 21 VWEU en binnen |
dans leur domaine respectif, les articles 45 TFUE et 49 TFUE, ainsi | hun respectieve werkingssfeer de artikelen 45 VWEU en 49 VWEU, alsook |
que les articles 22 et 24 de la directive 2004/38, interdisent les | de artikelen 22 en 24 van richtlijn 2004/38 nationale maatregelen |
mesures nationales qui empêchent ou dissuadent les ressortissants d'un | verbieden die een burger van een lidstaat beletten of ervan weerhouden |
Etat membre de quitter celui-ci afin d'exercer leur droit à la libre | deze lidstaat te verlaten om zijn recht van vrij verkeer binnen de |
circulation à l'intérieur de l'Union. De telles mesures, même si elles | Unie uit te oefenen. Dergelijke maatregelen vormen, zelfs wanneer zij |
s'appliquent indépendamment de la nationalité des ressortissants | onafhankelijk van de nationaliteit van de betrokken staatsburgers van |
concernés, constituent des restrictions aux libertés fondamentales | toepassing zijn, beperkingen van de door deze artikelen gewaarborgde |
garanties par ces articles (voir, en ce sens, arrêts du 17 janvier | fundamentele vrijheden (zie in die zin arresten van 17 januari 2008, |
2008, Commission/Allemagne, C-152/05, Rec. I-39, points 21 et 22; du 1er | Commissie/Duitsland, C-152/05, Jurispr. blz. I-39, punten 21 en 22; 1 |
décembre 2011, Commission/Hongrie, C-253/09, non encore publié au | december 2011, Commissie/Hongarije, C-253/09, nog niet gepubliceerd in |
Recueil, points 46, 47 et 86, ainsi que du 21 février 2013, N., | de Jurisprudentie, punten 46, 47 en 86, en 21 februari 2013, N., |
C-46/12, non encore publié au Recueil, point 28). | C-46/12, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 28). |
39. En l'occurrence, ainsi que la Cour constitutionnelle l'a relevé | 39. Zoals het Grondwettelijk Hof in de verwijzingsbeslissingen heeft |
dans ses décisions de renvoi, les dispositions du livre 5 du décret | opgemerkt, beletten de bepalingen van boek 5 van het Vlaamse decreet |
flamand empêchent les personnes qui ne disposent pas d'un ' lien suffisant ' avec une commune cible, au sens de l'article 5.2.1, paragraphe 2, dudit décret, d'acquérir des terrains ou des constructions érigées sur ceux-ci, de les prendre à bail pour une durée supérieure à neuf ans ou encore de contracter sur ceux-ci un droit d'emphytéose ou de superficie. 40. En outre, lesdites dispositions dissuadent les ressortissants de l'Union qui possèdent ou louent un bien dans les communes cibles de quitter celles-ci pour séjourner sur le territoire d'un autre Etat membre ou y exercer une activité professionnelle. En effet, après un certain délai de séjour en dehors de ces communes, ces ressortissants | personen die niet over een ' voldoende band ' met een doelgemeente beschikken in de zin van artikel 5.2.1, § 2, van dit decreet, om gronden of daarop opgerichte constructies te verwerven, te huren voor meer dan negen jaar of te bezwaren met een recht van erfpacht of opstal. 40. Bovendien weerhouden deze bepalingen burgers van de Unie die een goed in de doelgemeenten bezitten of huren, ervan deze gemeenten te verlaten teneinde op het grondgebied van een andere lidstaat te verblijven of er een beroepsactiviteit uit te oefenen. Nadat zij een zekere tijd buiten die gemeenten hebben verbleven, zullen zij immers |
ne disposeraient plus nécessairement d'un ' lien suffisant ' avec la | niet noodzakelijkerwijs nog over een ' voldoende band ' met de |
commune concernée requis par ledit article 5.2.1, paragraphe 2 pour | betrokken gemeente beschikken, welke door artikel 5.2.1, § 2, vereist |
exercer les droits évoqués au point précédent. | is om de in het vorige punt vermelde rechten te kunnen uitoefenen. |
41. Il s'ensuit que les dispositions du livre 5 du décret flamand | 41. Bijgevolg staat vast dat de bepalingen van boek 5 van het Vlaamse |
constituent certainement des restrictions aux libertés fondamentales | decreet beperkingen vormen van de fundamentele vrijheden die zijn |
consacrées aux articles 21 TFUE, 45 TFUE et 49 TFUE, ainsi qu'aux | neergelegd in de artikelen 21 VWEU, 45 VWEU en 49 VWEU en in de |
articles 22 et 24 de la directive 2004/38. | artikelen 22 en 24 van richtlijn 2004/38. |
42. Ensuite, s'agissant de la libre prestation des services consacrée | 42. Wat vervolgens de vrijheid van dienstverrichting als neergelegd in |
à l'article 56 TFUE, les dispositions en cause du décret flamand | artikel 56 VWEU betreft, zouden de aan de orde zijnde bepalingen van |
pourraient également entraver l'exercice des activités des entreprises | het Vlaamse decreet ook een belemmering kunnen vormen voor de |
actives dans le secteur immobilier, en ce qui concerne tant celles qui | uitoefening van de activiteiten van vastgoedondernemingen, zowel voor |
sont établies sur le territoire belge et qui proposent leurs services | vastgoedondernemingen die in België gevestigd zijn en hun diensten met |
notamment à des non-résidents que celles qui sont établies dans | name aan niet-ingezetenen aanbieden als die welke in andere lidstaten |
d'autres Etats membres. | gevestigd zijn. |
43. En effet, en application de ces dispositions, les biens | 43. Ingevolge die bepalingen kunnen onroerende goederen die in een |
immobiliers situés dans une commune cible peuvent être vendus ou loués | doelgemeente zijn gelegen, immers niet aan elke burger van de Unie |
non pas à tout ressortissant de l'Union, mais seulement à ceux pouvant | worden verkocht of verhuurd, maar enkel aan de burgers die kunnen |
démontrer qu'ils ont un ' lien suffisant ' avec la commune concernée, | aantonen dat zij over een ' voldoende band ' met de betrokken gemeente |
ce qui restreint manifestement la liberté de prestation de services | beschikken, wat de vrijheid van dienstverrichting van de betrokken |
des entreprises immobilières en question. | vastgoedondernemingen kennelijk beperkt. |
44. Enfin, quant à la libre circulation des capitaux, il importe de | 44. Wat tot slot het vrije verkeer van kapitaal betreft, zij eraan |
rappeler que les mesures interdites par l'article 63, paragraphe 1, | herinnerd dat de maatregelen die ingevolge artikel 63, lid 1, VWEU |
TFUE, en tant que restrictions aux mouvements de capitaux, comprennent | verboden zijn op grond dat zij het kapitaalverkeer beperken, mede de |
celles qui sont de nature à dissuader les résidents d'un Etat membre | maatregelen omvatten die ingezetenen van een lidstaat kunnen |
de faire des investissements immobiliers dans d'autres Etats membres | ontmoedigen in een andere lidstaat in onroerend goed investeringen te |
(voir arrêt du 1er octobre 2009, Woningstichting Sint Servatius, | doen (zie arrest van 1 oktober 2009, Woningstichting Sint Servatius, |
C-567/07, Rec. p. I-9021, point 21). | C-567/07, Jurispr. blz. I-9021, punt 21). |
45. Tel est le cas, notamment, des mesures nationales qui subordonnent | 45. Dat is met name het geval voor nationale maatregelen die voor de |
des investissements immobiliers à une procédure d'autorisation | investering in onroerend goed een procedure van voorafgaande |
préalable, restreignant ainsi par leur objet même la libre circulation | toestemming invoeren en aldus reeds door hun voorwerp het vrije |
des capitaux (voir arrêt Woningstichting Sint Servatius, précité, | verkeer van kapitaal beperken (zie arrest Woningstichting Sint |
point 22 et jurisprudence citée). | Servatius, reeds aangehaald, punt 22 en aldaar aangehaalde |
rechtspraak). | |
46. Or, dans les affaires au principal, il est constant que le livre 5 | 46. In de hoofdgedingen staat vast dat boek 5 van het Vlaamse decreet |
du décret flamand prévoit une telle procédure d'autorisation préalable | voorziet in een dergelijke procedure van voorafgaande toestemming, |
visant à vérifier l'existence d'un ' lien suffisant ' entre | waarbij wordt nagegaan of er een ' voldoende band ' bestaat tussen de |
l'acquéreur ou le preneur potentiel d'un bien immobilier et la commune | kandidaat-koper of kandidaat-huurder van een onroerend goed en de |
cible concernée. | betrokken doelgemeente. |
47. Force est donc de conclure que l'obligation de se soumettre à une | 47. Vastgesteld moet dan ook worden dat de verplichting om zich aan |
telle procédure est susceptible de dissuader des non-résidents | een dergelijke procedure te onderwerpen, niet-ingezetenen ervan kan |
d'effectuer des investissements immobiliers dans l'une des communes | weerhouden om in een van de doelgemeenten van het Vlaamse Gewest in |
cibles de la Région flamande et que, dès lors, une telle obligation | onroerend goed investeringen te doen en dat een dergelijke |
constitue une restriction à la libre circulation des capitaux prévue à | verplichting dus een beperking van het vrije verkeer van kapitaal als |
l'article 63 TFUE. | neergelegd in artikel 63 VWEU vormt. |
48. Dans ces conditions, il y a lieu de constater que les dispositions | |
du livre 5 du décret flamand constituent à l'évidence des restrictions | 48. Bijgevolg vormen de bepalingen van boek 5 van het Vlaamse decreet |
aux libertés fondamentales garanties par les articles 21 TFUE, 45 | duidelijk beperkingen van de fundamentele vrijheden die worden |
TFUE, 49 TFUE, 56 TFUE et 63 TFUE, ainsi que par les articles 22 et 24 | gewaarborgd door de artikelen 21 VWEU, 45 VWEU, 49 VWEU, 56 VWEU en 63 |
de la directive 2004/38. | VWEU en door de artikelen 22 en 24 van richtlijn 2004/38. |
Sur la justification des mesures instaurées par le décret flamand | Rechtvaardiging van de door het Vlaamse decreet ingevoerde maatregelen |
49. Il convient de rappeler que, selon une jurisprudence bien établie | 49. Volgens vaste rechtspraak van het Hof kunnen nationale maatregelen |
de la Cour, des mesures nationales susceptibles de gêner ou de rendre | die de uitoefening van de door het VWEU gewaarborgde fundamentele |
moins attrayant l'exercice des libertés fondamentales garanties par le | vrijheden kunnen belemmeren of minder aantrekkelijk kunnen maken, |
traité FUE peuvent néanmoins être admises à condition qu'elles | |
poursuivent un objectif d'intérêt général, qu'elles soient propres à | niettemin toelaatbaar zijn indien zij een doel van algemeen belang |
garantir la réalisation de celui-ci et qu'elles n'aillent pas au-delà | nastreven, geschikt zijn om de verwezenlijking daarvan te waarborgen |
de ce qui est nécessaire pour atteindre l'objectif poursuivi (voir, | en niet verder gaan dan noodzakelijk is om het gestelde doel te |
notamment, arrêts précités Woningstichting Sint Servatius, point 25, | bereiken (zie met name reeds aangehaalde arresten Woningstichting Sint |
et Commission/Hongrie, point 69). | Servatius, punt 25, en Commissie/Hongarije, punt 69). |
50. A cet égard, le Vlaamse Regering fait valoir que la condition | 50. In dit verband betoogt de Vlaamse Regering dat de voorwaarde dat |
d'existence d'un ' lien suffisant ' de l'acquéreur ou du preneur à | de kandidaat-koper of kandidaat-huurder over een ' voldoende band ' |
bail potentiel avec la commune concernée est justifiée notamment par | met de betrokken gemeente beschikt, met name gerechtvaardigd is door |
l'objectif de satisfaire les besoins immobiliers de la population | de doelstelling tegemoet te komen aan de woonbehoeften van de minst |
autochtone la moins fortunée, en particulier des personnes socialement | kapitaalkrachtige endogene bevolking, in het bijzonder sociaal zwakke |
faibles et des jeunes ménages ainsi que des personnes isolées qui ne | |
sont pas en mesure de se constituer un capital suffisant pour acquérir | personen en jonge gezinnen alsook alleenstaanden die niet in staat |
ou louer un bien immobilier dans les communes cibles. Cette partie de | zijn voldoende kapitaal te vormen om in de doelgemeenten een onroerend |
la population locale serait, en effet, exclue du marché immobilier en | goed te kopen of [te] huren. Dit deel van de plaatselijke bevolking |
raison de l'arrivée de groupes de personnes disposant d'une aisance | wordt namelijk uit de vastgoedmarkt geprijsd door de intrede van |
financière plus forte, provenant d'autres communes, qui peuvent faire | financieel sterkere personen uit andere gemeenten, die de hoge prijzen |
face au prix élevé des terrains et des constructions dans les communes | van de gronden en constructies in de doelgemeenten kunnen betalen. |
cibles. 51. Le régime instauré par le livre 5 du décret flamand viserait | 51. De door boek 5 van het Vlaamse decreet ingevoerde regeling heeft |
ainsi, dans un but d'aménagement du territoire, à assurer une offre de | dus met het oog op de ruimtelijke ordening tot doel te verzekeren dat |
logement suffisante à des personnes ayant un faible revenu ou à | personen met een laag inkomen of andere sociaal zwakkere groepen van |
d'autres catégories défavorisées de la population locale. | de plaatselijke bevolking voldoende woningaanbod hebben. |
52. A cet égard, il y a lieu de rappeler que de telles exigences | 52. In dit verband zij eraan herinnerd dat dergelijke eisen |
relatives à la politique du logement social d'un Etat membre peuvent | betreffende het beleid inzake sociale huisvesting van een lidstaat |
constituer des raisons impérieuses d'intérêt général et, dès lors, | dwingende redenen van algemeen belang kunnen vormen en dus een |
justifier des restrictions telles que celles établies par le décret | rechtvaardiging kunnen zijn voor beperkingen als die van het Vlaamse |
flamand (voir arrêts Woningstichting Sint Servatius, précité, points | decreet (zie arrest Woningstichting Sint Servatius, reeds aangehaald, |
29 et 30, ainsi que du 24 mars 2011, Commission/Espagne, C-400/08, | punten 29 en 30, en arrest van 24 maart 2011, Commissie/Spanje, |
Rec. p. I-1915, point 74). | C-400/08, Jurispr. blz. I-1915, punt 74). |
53. Toutefois, il importe encore de vérifier si la condition | 53. Evenwel moet nog worden nagegaan of de voorwaarde van een ' |
d'existence d'un ' lien suffisant ' avec la commune cible concernée | voldoende band ' met de betrokken doelgemeente een maatregel vormt die |
constitue une mesure nécessaire et appropriée à la réalisation de | noodzakelijk en geschikt is voor de verwezenlijking van het door de |
l'objectif invoqué par le Vlaamse Regering tel que rappelé aux points 50 et 51 du présent arrêt. | Vlaamse Regering aangevoerde doel dat in de punten 50 en 51 van het |
54. A cet égard, il y a lieu de relever que l'article 5.2.1, | onderhavige arrest in herinnering is gebracht. |
paragraphe 2, du décret flamand prévoit trois conditions alternatives, | 54. Dienaangaande zij opgemerkt dat artikel 5.2.1, § 2, van het |
dont le respect doit être systématiquement vérifié par la commission | Vlaamse decreet voorziet in drie alternatieve voorwaarden, waarvan de |
d'évaluation provinciale, pour établir que la condition relative à | naleving stelselmatig door de provinciale beoordelingscommissie moet |
l'existence d'un ' lien suffisant ' entre l'acquéreur ou le preneur | worden nagegaan, om vast te stellen dat is voldaan aan de voorwaarde |
potentiel et la commune cible concernée est satisfaite. La première | dat er een ' voldoende band ' bestaat tussen de kandidaat-koper of |
condition consiste en l'exigence de la domiciliation de la personne à | kandidaat-huurder en de betrokken doelgemeente. De eerste voorwaarde |
laquelle le bien immobilier devrait être transféré dans la commune cible ou une commune avoisinante pendant au moins six ans de manière ininterrompue avant le transfert envisagé. Selon la deuxième condition, cet acquéreur ou ce preneur doit, à la date du transfert, réaliser des activités dans la commune concernée, celles-ci devant occuper en moyenne au moins la moitié d'une semaine de travail. La troisième condition exige que ledit acquéreur ou preneur ait construit avec cette commune un lien professionnel, familial, social ou économique en raison d'une circonstance importante et de longue durée. | houdt in dat de persoon aan wie het onroerend goed zou moeten worden overgedragen, gedurende ten minste zes jaar voorafgaand aan de voorgenomen overdracht onafgebroken zijn woonplaats in de doelgemeente of in een aangrenzende gemeente heeft gehad. Volgens de tweede voorwaarde moet deze koper of huurder op de datum van de overdracht werkzaamheden verrichten in de betrokken gemeente, voor zover deze werkzaamheden gemiddeld ten minste een halve werkweek in beslag nemen. De derde voorwaarde houdt in dat deze koper of huurder op grond van een zwaarwichtige en langdurige omstandigheid een maatschappelijke, familiale, sociale of economische band met de betrokken gemeente moet hebben opgebouwd. |
55. Or, ainsi que l'a relevé M. l'avocat général au point 37 de ses | 55. Zoals de advocaat-generaal in punt 37 van zijn conclusie heeft |
conclusions, aucune desdites conditions n'est en rapport direct avec | opgemerkt, houdt geen van die voorwaarden rechtstreeks verband met de |
les aspects socio-économiques correspondant à l'objectif de protéger | socio-economische aspecten van het door de Vlaamse Regering |
exclusivement la population autochtone la moins fortunée sur le marché | aangevoerde doel uitsluitend de minst kapitaalkrachtige endogene |
immobilier invoqué par le Vlaamse Regering. En effet, de telles conditions sont susceptibles d'être satisfaites non seulement par cette population la moins fortunée, mais également par d'autres personnes disposant de moyens suffisants et qui, par conséquent, n'ont aucun besoin spécifique de protection sociale sur ledit marché. Ainsi, ces mesures vont au-delà de ce qui est nécessaire pour atteindre le but recherché. 56. En outre, il y a lieu de relever que d'autres mesures moins restrictives que celles édictées par le décret flamand seraient de nature à répondre à l'objectif poursuivi par ce décret sans nécessairement conduire, de facto, à une interdiction d'acquisition ou | bevolking op de vastgoedmarkt te beschermen. Aan dergelijke voorwaarden kan namelijk niet alleen worden voldaan door deze minst kapitaalkrachtige bevolking, maar ook door andere personen die over voldoende middelen beschikken en dan ook niet specifiek behoefte hebben aan sociale bescherming op die markt. Die maatregelen gaan dus verder dan noodzakelijk is om het nagestreefde doel te bereiken. 56. Bovendien moet worden opgemerkt dat andere, minder beperkende maatregelen dan die van het Vlaamse decreet zouden kunnen beantwoorden aan het door dit decreet nagestreefde doel zonder er noodzakelijkerwijs toe te leiden dat kandidaat-kopers of |
de location à tout acquéreur ou preneur potentiel ne satisfaisant pas | kandidaat-huurders die niet aan een van die voorwaarden voldoen, de |
auxdites conditions. Par exemple, il pourrait être envisagé de prévoir | facto het verbod krijgen te kopen of te huren. Zo zou kunnen worden |
des primes à l'achat ou d'autres types de subventions spécifiquement | overwogen om tegemoetkomingen of andere types subsidies die specifiek |
conçues en faveur des personnes les moins fortunées afin de permettre, | voor de minst kapitaalkrachtige personen zijn bedoeld in te voeren, |
notamment à celles pouvant démontrer qu'elles ont de faibles revenus, | zodat in het bijzonder personen die kunnen aantonen dat zij een laag |
d'acheter ou de louer des biens immobiliers dans les communes cibles. | inkomen hebben, in staat worden gesteld in de doelgemeenten onroerende |
57. Il convient enfin de rappeler, s'agissant précisément de la | goederen te kopen of te huren. |
troisième condition mentionnée au point 54 du présent arrêt, exigeant | 57. Tot slot zij eraan herinnerd, wat inzonderheid de derde in punt 54 |
que soit établi un lien professionnel, familial, social ou économique | van het onderhavige arrest vermelde voorwaarde betreft, die inhoudt |
dat de kandidaat-koper of kandidaat-huurder op grond van een | |
entre l'acquéreur ou le preneur potentiel et la commune concernée en | zwaarwichtige en langdurige omstandigheid een maatschappelijke, |
raison d'une circonstance importante et de longue durée, qu'un régime | familiale, sociale of economische band met de betrokken gemeente moet |
d'autorisation administrative préalable ne saurait légitimer un | hebben, dat een regeling van voorafgaande administratieve toestemming |
comportement discrétionnaire de la part des autorités nationales, de | geen rechtvaardiging kan vormen voor een discretionair optreden van de |
nature à priver les dispositions du droit de l'Union, notamment celles | nationale autoriteiten waardoor de bepalingen van Unierecht, met name |
relatives à une liberté fondamentale, de leur effet utile. Aussi, pour | die betreffende een fundamentele vrijheid, van hun nuttig effect |
qu'un tel régime soit justifié alors même qu'il déroge à une telle | worden beroofd. Wil een dergelijke regeling gerechtvaardigd zijn |
liberté fondamentale, il doit être fondé sur des critères objectifs, | ofschoon zij een afwijking van een fundamentele vrijheid vormt, dan |
moet zij dus gebaseerd zijn op objectieve criteria, die | |
non discriminatoires et connus à l'avance, qui assurent qu'il est | niet-discriminerend en vooraf kenbaar zijn, om op deze wijze een grens |
propre à encadrer suffisamment l'exercice du pouvoir d'appréciation | te stellen aan de wijze van uitoefening van de beoordelingsbevoegdheid |
des autorités nationales (voir, notamment, arrêt Woningstichting Sint | van de nationale autoriteiten (zie onder meer arrest Woningstichting |
Servatius, précité, point 35 et jurisprudence citée). 58. Or, compte tenu du caractère vague de ladite condition et de l'absence de spécification des situations dans lesquelles elle devrait être considérée comme satisfaite dans les cas concrets, les dispositions de l'article 5.2.1 du décret flamand ne répondent pas à de telles exigences. 59. En conséquence, un régime d'autorisation administrative préalable, tel que celui en cause dans les litiges au principal, ne saurait être considéré comme fondé sur des conditions susceptibles d'encadrer suffisamment l'exercice du pouvoir d'appréciation de la commission d'évaluation provinciale et, dès lors, un tel régime ne saurait justifier une dérogation à une liberté fondamentale garantie par le droit de l'Union. 60. Au vu de l'ensemble des considérations qui précèdent, il y a lieu | Sint Servatius, reeds aangehaald, punt 35 en aldaar aangehaalde rechtspraak). 58. Aangezien het gaat om een vage voorwaarde en niet is verduidelijkt onder welke omstandigheden zij in concreto is vervuld, voldoen de bepalingen van artikel 5.2.1 van het Vlaamse decreet niet aan bovenbedoelde eisen. 59. Bijgevolg is een regeling van voorafgaande administratieve toestemming als in de hoofdgedingen niet gebaseerd op criteria die een grens kunnen stellen aan de wijze van uitoefening van de beoordelingsbevoegdheid van de provinciale beoordelingscommissie, zodat zij geen afwijking van een door het Unierecht gewaarborgde fundamentele vrijheid kan rechtvaardigen. |
de répondre à la question dans l'affaire C-197/11 et à la douzième | 60. Gelet op het voorgaande moet op de vraag in zaak C-197/11 en op de |
question dans l'affaire C-203/11 que les articles 21 TFUE, 45 TFUE, 49 | twaalfde vraag in zaak C-203/11 worden geantwoord dat de artikelen 21 |
TFUE, 56 TFUE et 63 TFUE, ainsi que les articles 22 et 24 de la | VWEU, 45 VWEU, 49 VWEU, 56 VWEU en 63 VWEU en de artikelen 22 en 24 |
directive 2004/38, s'opposent à une réglementation telle que celle | van richtlijn 2004/38 in de weg staan aan een regeling als die van |
prévue au livre 5 du décret flamand, qui soumet le transfert de biens | boek 5 van het Vlaamse decreet, die voor de overdracht van onroerende |
immobiliers situés dans les communes cibles à la vérification par une | goederen in de doelgemeenten vereist dat een provinciale |
commission d'évaluation provinciale de l'existence d'un ' lien | beoordelingscommissie oordeelt dat er een ' voldoende band ' bestaat |
suffisant ' entre l'acquéreur ou le preneur potentiel et ces communes | tussen de kandidaat-koper of kandidaat-huurder en deze gemeenten ». |
». B.5.3. Il ressort de cet arrêt que le livre 5 du décret de la Région | B.5.3. Uit dat arrest blijkt dat boek 5 van het voormelde decreet van |
flamande du 27 mars 2009 précité, qui soumet le transfert des biens | het Vlaamse Gewest van 27 maart 2009, dat voor de overdracht van |
immobiliers situés dans certaines parties de communes désignées par le | onroerende goederen in bepaalde delen van door de Vlaamse Regering |
Gouvernement flamand à la vérification par une commission d'évaluation | aangewezen gemeenten vereist dat een provinciale beoordelingscommissie |
provinciale de l'existence d'un lien suffisant entre l'acquéreur ou le | oordeelt dat er een voldoende band bestaat tussen de kandidaat-koper |
preneur potentiel et ces communes, porte notamment atteinte, comme l'a | of kandidaat-huurder en die gemeenten, zoals het Hof van Justitie |
jugé la Cour de justice, à plusieurs libertés fondamentales, à savoir | geoordeeld heeft, onder meer afbreuk doet aan verschillende |
la liberté de circulation et d'établissement, la libre prestation des | fundamentele vrijheden, namelijk de vrijheid van verkeer en van |
services et la libre circulation des capitaux. Cette limitation et en | vestiging, het vrij verrichten van diensten en het vrij verkeer van |
particulier les trois conditions alternatives prévues par ce décret | kapitalen. Die beperking en in het bijzonder de drie alternatieve |
dont le respect doit être vérifié par la commission précitée ne sont | voorwaarden waarin in dat decreet is voorzien en waarvan de naleving |
pas en rapport direct avec les aspects socio-économiques liés à | door de voormelde commissie moet worden nagegaan, houden niet |
l'objectif recherché par la Région flamande de protéger exclusivement | rechtstreeks verband met de socio-economische aspecten met betrekking |
la population locale la moins fortunée sur le marché immobilier. Non seulement, en effet, comme le relève la Cour de justice, les trois conditions prévues sont susceptibles d'être satisfaites également par des personnes disposant de moyens suffisants et peuvent en ce cas se révéler non pertinentes, mais en outre, elles peuvent avoir des effets disproportionnés sur l'exercice des libertés fondamentales alors que des mesures moins restrictives et moins discrétionnaires que le régime d'autorisation administrative préalable, tel qu'il a été instauré par le décret attaqué, auraient pu être envisagées pour atteindre cet objectif. La circonstance que les dispositions attaquées ont, comme le relève le Gouvernement flamand, aussi comme objectif de favoriser l'habitation « endogène » et de promouvoir la cohésion sociale ne modifie pas cette conclusion. | tot het door het Vlaamse Gewest nagestreefde doel uitsluitend de minst kapitaalkrachtige plaatselijke bevolking op de vastgoedmarkt te beschermen. Niet alleen kan immers, zoals het Hof van Justitie opmerkt, eveneens aan de drie beoogde voorwaarden worden voldaan door personen die over voldoende middelen beschikken en kunnen zij in dat geval irrelevant blijken, maar zij kunnen ook onevenredige gevolgen hebben voor de uitoefening van de fundamentele vrijheden terwijl minder beperkende en minder discretionaire maatregelen dan de regeling van voorafgaande administratieve toestemming, zoals zij bij het bestreden decreet is ingevoerd, hadden kunnen worden overwogen om dat doel te verwezenlijken. De omstandigheid dat de bestreden bepalingen, zoals de Vlaamse Regering opmerkt, eveneens tot doel hebben de « endogene » bewoning te bevorderen en de sociale cohesie aan te moedigen, wijzigt die conclusie niet. |
B.5.4. Il ressort de ce qui précède que les premier et deuxième moyens | B.5.4. Uit het voorafgaande blijkt dat het eerste en het tweede middel |
sont fondés en ce qu'ils allèguent que le livre 5 du décret attaqué | gegrond zijn in zoverre daarin wordt aangevoerd dat boek 5 van het |
viole les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec les | bestreden decreet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang |
articles 21, 45, 49, 56 et 63 du TFUE, ainsi qu'avec les articles 22 | gelezen met de artikelen 21, 45, 49, 56 en 63 van het VWEU, alsook met |
et 24 de la directive 2004/38/CE. Il y a lieu d'annuler dans son | de artikelen 22 en 24 van de richtlijn 2004/38/EG, schendt. Boek 5 van |
intégralité le livre 5 du décret attaqué. | het bestreden decreet dient in zijn geheel te worden vernietigd. |
B.6. Dès lors que les autres moyens ne peuvent conduire à une | B.6. Aangezien de andere middelen niet tot een ruimere vernietiging |
annulation plus étendue, il n'y a pas lieu de les examiner. | kunnen leiden, dienen zij niet te worden onderzocht. |
Quant au maintien des effets des dispositions annulées | Ten aanzien van de handhaving van de rechtsgevolgen van de vernietigde bepalingen |
B.7.1. Le Gouvernement flamand demande à la Cour de maintenir les | B.7.1. De Vlaamse Regering verzoekt het Hof om de rechtsgevolgen die |
effets qu'ont produits dans le passé les dispositions annulées. Il ne | de vernietigde bepalingen in het verleden hebben gehad, te handhaven. |
demande pas à la Cour de maintenir provisoirement ces effets après le | Zij verzoekt het Hof niet om die gevolgen voorlopig te handhaven na de |
prononcé de l'arrêt. | uitspraak van het arrest. |
B.7.2. Il ressort de la jurisprudence de la Cour de justice que les | B.7.2. Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie blijkt dat de |
principes de primauté et de plein effet du droit de l'Union européenne | beginselen van de voorrang en van de volle werking van het recht van |
s'opposent à un maintien provisoire de mesures nationales qui sont | de Europese Unie zich verzetten tegen een voorlopige handhaving van |
nationale maatregelen die in strijd zijn met het rechtstreeks | |
contraires au droit de l'Union directement applicable. Dans son arrêt | toepasselijke recht van de Unie. In zijn arrest Winner Wetten GmbH van |
Winner Wetten GmbH du 8 septembre 2010 (C-409/06), la grande chambre | 8 september 2010 (C-409/06) heeft de grote kamer van het Hof van |
de la Cour de justice a jugé à cet égard ce qui suit : | Justitie in dat verband het volgende geoordeeld : |
« 53. Il convient d'emblée de rappeler que, ainsi qu'il résulte d'une | « 53. Om te beginnen zij herinnerd aan de vaste rechtspraak dat de |
jurisprudence constante, en vertu du principe de primauté du droit de | verdragsbepalingen en de rechtstreeks toepasselijke handelingen van de |
l'Union, les dispositions du traité et les actes des institutions | |
directement applicables ont pour effet, dans leurs rapports avec le | instellingen krachtens het beginsel van de voorrang van het recht van |
droit interne des Etats membres, de rendre inapplicable de plein | de Unie in hun verhouding tot het nationale recht van de lidstaten tot |
droit, du fait même de leur entrée en vigueur, toute disposition | gevolg hebben dat zij door het loutere feit van hun inwerkingtreding |
contraire de la législation nationale (voir, notamment, arrêts | elke strijdige bepaling van de nationale wetgeving van rechtswege |
buiten toepassing doen treden (zie met name arrest Simmenthal, reeds | |
Simmenthal, précité, point 17, ainsi que du 19 juin 1990, Factortame | aangehaald, punt 17, en arrest van 19 juni 1990, Factortame e.a., |
e.a., C-213/89, Rec. p. I-2433, point 18). | C-213/89, Jurispr. blz. I-2433, punt 18). |
54. En effet, ainsi que l'a souligné la Cour, les règles du droit de | 54. Zoals het Hof heeft opgemerkt, moeten rechtstreeks toepasselijke |
l'Union directement applicables qui sont une source immédiate de | regels van het recht van de Unie, die een rechtstreekse bron van |
droits et d'obligations pour tous ceux qu'elles concernent, qu'il | rechten en verplichtingen zijn voor allen die zij betreffen, ongeacht |
s'agisse des Etats membres ou de particuliers qui sont parties à des | of het gaat om lidstaten of om particulieren die partij zijn bij |
rapports juridiques relevant du droit de l'Union, doivent déployer la | |
plénitude de leurs effets, d'une manière uniforme dans tous les Etats | rechtsbetrekkingen die onder het recht van de Unie vallen, immers |
membres, à partir de leur entrée en vigueur et pendant toute la durée | vanaf de inwerkingtreding en tijdens de gehele geldigheidsduur ervan |
de leur validité (voir, en ce sens, arrêts précités Simmenthal, points | op eenvormige wijze in alle lidstaten hun volle werking ontplooien |
14 et 15, ainsi que Factortame e.a., point 18). | (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Simmenthal, punten 14 en |
55. Il ressort de même d'une jurisprudence constante que tout juge | 15, en Factortame e.a., punt 18). |
national, saisi dans le cadre de sa compétence, a, en tant qu'organe | 55. Het is eveneens vaste rechtspraak dat elke rechter die in het |
d'un Etat membre, l'obligation, par application du principe de | kader van zijn bevoegdheid is aangezocht, als orgaan van een lidstaat |
coopération énoncé à l'article 10 CE, d'appliquer intégralement le | ingevolge het in artikel 10 EG neergelegde samenwerkingsbeginsel |
droit de l'Union directement applicable et de protéger les droits que | verplicht is, het rechtstreeks toepasselijke recht van de Unie |
celui-ci confère aux particuliers, en laissant inappliquée toute | integraal toe te passen en de door dit recht aan particulieren |
toegekende rechten te beschermen, door elke eventueel strijdige | |
disposition éventuellement contraire de la loi nationale, que celle-ci | bepaling van de nationale wet buiten toepassing te laten, ongeacht of |
soit antérieure ou postérieure à la règle du droit de l'Union (voir en | deze van vroegere of latere datum is dan de regel van het recht van de |
ce sens, notamment, arrêts précités Simmenthal, points 16 et 21, ainsi que Factortame e.a., point 19). | Unie (zie in die zin met name reeds aangehaalde arresten Simmenthal, punten 16 en 21, en Factortame e.a., punt 19). |
56. Il découle de ce qui précède qu'est incompatible avec les | 56. Uit het voorgaande volgt dat met de vereisten die in de eigen aard |
exigences inhérentes à la nature même du droit de l'Union toute | van het recht van de Unie besloten liggen, onverenigbaar is elke |
disposition d'un ordre juridique national ou toute pratique, | bepaling van een nationale rechtsorde of elke wetgevende, bestuurlijke |
législative, administrative ou judiciaire, qui aurait pour effet de | of rechterlijke praktijk die ertoe zou leiden dat aan de werking van |
diminuer l'efficacité du droit de l'Union par le fait de refuser au | het recht van de Unie wordt afgedaan, doordat aan de rechter die |
juge compétent pour appliquer ce droit le pouvoir de faire, au moment | bevoegd is om dit recht toe te passen, de bevoegdheid wordt ontzegd, |
même de cette application, tout ce qui est nécessaire pour écarter les | daarbij terstond al het nodige te doen om de nationale wettelijke |
dispositions législatives nationales formant éventuellement obstacle à | bepalingen die de volle werking van de rechtstreeks toepasselijke |
la pleine efficacité des normes directement applicables du droit de | regels van het recht van de Unie zouden kunnen verhinderen, ter zijde |
l'Union (arrêts précités Simmenthal, point 22, ainsi que Factortame | te stellen (reeds aangehaalde arresten Simmenthal, punt 22, en |
e.a., point 20). | Factortame e.a., punt 20). |
57. La Cour a précisé que tel serait notamment le cas si, dans | 57. Het Hof heeft gepreciseerd dat dit met name het geval zou zijn |
l'hypothèse d'une contrariété entre une disposition du droit de | indien bij een eventuele strijdigheid tussen een bepaling van het |
l'Union et une loi nationale postérieure, la solution de ce conflit | recht van de Unie en een latere nationale wet de oplossing van dit |
était réservée à une autorité autre que le juge appelé à assurer | conflict zou zijn voorbehouden aan een ander - met een eigen |
l'application du droit de l'Union, investie d'un pouvoir | beoordelingsbevoegdheid bekleed - gezag dan de tot toepassing van het |
d'appréciation propre, même si l'obstacle résultant ainsi pour la | recht van de Unie geroepen rechter, ook al zou de hieruit |
pleine efficacité du droit de l'Union n'était que temporaire (arrêt | voortvloeiende belemmering voor de volle werking van het recht van de |
Unie slechts van tijdelijke aard zijn (arrest Simmenthal, reeds | |
Simmenthal, précité, point 23). | aangehaald, punt 23). |
58. Il convient de rappeler, par ailleurs, que, conformément à une | 58. Voorts zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak het |
jurisprudence constante, le principe de protection juridictionnelle | beginsel van effectieve rechterlijke bescherming een algemeen beginsel |
effective constitue un principe général du droit de l'Union, qui | van het recht van de Unie vormt, dat voortvloeit uit de |
découle des traditions constitutionnelles communes aux Etats membres, | gemeenschappelijke constitutionele tradities van de lidstaten, dat in |
qui a été consacré par les articles 6 et 13 de la convention | de artikelen 6 en 13 van het op 4 november 1950 te Rome ondertekende |
européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés | Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de |
fondamentales, signée à Rome le 4 novembre 1950, et qui a également | |
été réaffirmé à l'article 47 de la charte des droits fondamentaux de | fundamentele vrijheden is neergelegd en ook in artikel 47 van het |
l'Union européenne, et qu'il incombe à cet égard aux juridictions des | Handvest van de grondrechten van de Europese Unie opnieuw is |
Etats membres, par application du principe de coopération énoncé à | bevestigd, en dat de rechterlijke instanties van de lidstaten |
l'article 10 CE, d'assurer la protection juridictionnelle des droits | ingevolge het in artikel 10 EG neergelegde samenwerkingsbeginsel de |
rechterlijke bescherming dienen te verzekeren van de rechten die de | |
que les justiciables tirent du droit de l'Union (arrêt du 13 mars | justitiabelen aan het recht van de Unie ontlenen (arrest van 13 maart |
2007, Unibet, C-432/05, Rec. p. I-2271, points 37 et 38 ainsi que | 2007, Unibet, C-432/05, Jurispr. blz. I-2271, punten 37 en 38 en |
jurisprudence citée). | aldaar aangehaalde rechtspraak). |
59. En l'occurrence, il peut être relevé que, en jugeant, dans ses | 59. In casu zij opgemerkt dat het Bundesverfassungsgericht zich, voor |
arrêt et ordonnance susmentionnés, respectivement, des 28 mars 2006 et | zover het in zijn arrest van 28 maart 2006 en zijn beschikking van 2 |
2 août 2006, qu'un monopole tel que celui en cause au principal | augustus 2006 heeft vastgesteld dat een monopolie zoals het in het |
méconnaissait les exigences de la loi fondamentale, le | hoofdgeding aan de orde zijnde niet aan de vereisten van het |
Bundesverfassungsgericht ne s'est pas prononcé sur la compatibilité de | Grundgesetz voldoet, niet heeft uitgesproken over de verenigbaarheid |
ce monopole avec le droit communautaire, ladite juridiction ayant tout | van dat monopolie met het gemeenschapsrecht, maar integendeel in het |
au contraire souligné, dans ledit arrêt, qu'elle se considérait, en | betrokken arrest heeft opgemerkt dat het zich die zaak daartoe |
l'occurrence, sans compétence pour ce faire. | onbevoegd achtte. |
60. Quant au fait que, une fois posé ce constat d'incompatibilité avec | 60. Wat het feit betreft dat het Bundesverfassungsgericht, na deze |
la loi fondamentale, le Bundesverfassungsgericht a décidé, dans les | onverenigbaarheid met het Grundgesetz te hebben vastgesteld, heeft |
conditions rappelées aux points 13 et 14 du présent arrêt, de | beslist om onder de in de punten 13 en 14 van het onderhavige arrest |
maintenir à titre transitoire les effets de la réglementation interne | genoemde voorwaarden de gevolgen van de nationale regelgeving inzake |
relative audit monopole, il découle de la jurisprudence rappelée aux | dat monopolie tijdens een overgangsperiode te handhaven, vloeit uit de |
points 53 à 58 du présent arrêt qu'une telle circonstance ne saurait | in de punten 53 tot en met 58 van het onderhavige arrest aangehaalde |
rechtspraak voort dat een dergelijke omstandigheid niet eraan in de | |
faire obstacle à ce qu'une juridiction nationale qui constaterait que | weg staat dat een nationale rechterlijke instantie die vaststelt dat |
cette même réglementation méconnaît des dispositions d'effet direct du | deze regelgeving inbreuk maakt op bepalingen van het recht van de Unie |
droit de l'Union, tels les articles 43 CE et 49 CE, décide, | die rechtstreekse werking hebben, zoals de artikelen 43 EG en 49 EG, |
conformément au principe de primauté du droit de l'Union, de ne pas | in overeenstemming met het beginsel van de voorrang van het recht van |
appliquer ladite réglementation dans le cadre du litige dont elle est | de Unie beslist, deze regeling buiten toepassing te laten in het kader |
saisie (voir, par analogie, arrêt du 19 novembre 2009, Filipiak, | van het bij hem aanhangige geding (zie naar analogie arrest van 19 |
C-314/08, non encore publié au Recueil, point 84). | november 2009, Filipiak, C-314/08, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 84). |
61. Il ne saurait en effet être admis que des règles de droit | 61. Het zou immers onaanvaardbaar zijn dat nationale rechtsregels, ook |
national, fussent-elles d'ordre constitutionnel, portent atteinte à | al zijn deze van grondwettelijke aard, afbreuk zouden doen aan de |
l'unité et à l'efficacité du droit de l'Union (voir, en ce sens, arrêt | eenheid en de werking van het recht van de Unie (zie in die zin arrest |
du 17 décembre 1970, Internationale Handelsgesellschaft, 11/70, Rec. | van 17 december 1970, Internationale Handelsgesellschaft, 11/70, |
p. 1125, point 3) ». | Jurispr. blz. 1125, punt 3) ». |
Bien que cette jurisprudence concerne un maintien provisoire des | Hoewel die rechtspraak betrekking heeft op een voorlopige handhaving |
effets de dispositions législatives annulées qui sont contraires à des | van de rechtsgevolgen van vernietigde wetsbepalingen die in strijd |
dispositions directement applicables du droit de l'Union européenne, | zijn met rechtstreeks toepasselijke bepalingen van het recht van de |
les motifs précités s'appliquent tout autant au maintien définitif de | Europese Unie, gelden de voormelde redenen evenzeer voor de |
tels effets. En effet, un maintien définitif impliquerait lui aussi, | definitieve handhaving van dergelijke rechtsgevolgen. Ook een |
en violation du principe du plein effet du droit de l'Union | definitieve handhaving zou immers, in strijd met het beginsel van de |
européenne, que l'application de mesures nationales contraires à des | volle werking van het recht van de Europese Unie, impliceren dat de |
toepassing van nationale maatregelen die met rechtstreeks | |
dispositions directement applicables du droit de l'Union européenne | toepasselijke bepalingen van het recht van de Europese Unie in strijd |
n'est pas écartée. | zijn, niet ter zijde wordt gesteld. |
B.7.3. Par conséquent, la demande du Gouvernement flamand de faire | B.7.3. Bijgevolg moet het verzoek van de Vlaamse Regering om |
application de l'article 8, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier | toepassing te maken van artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet |
1989 sur la Cour constitutionnelle est rejetée. | van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, worden afgewezen. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
annule le livre 5 (« Habiter dans sa propre région ») du décret de la | vernietigt boek 5 (« Wonen in eigen streek ») van het decreet van het |
Région flamande du 27 mars 2009 relatif à la politique foncière et | Vlaamse Gewest van 27 maart 2009 betreffende het grond- en |
immobilière. | pandenbeleid. |
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en | Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 7 | het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 7 november |
novembre 2013. | 2013. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
J. Spreutels | J. Spreutels |