Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 37/2013 du 14 mars 2013 Numéros du rôle : 5324 et 5328 En cause : le recours en annulation de l'article IV.7, 1°, du décret de la Communauté flamande du 1 er juillet 2011 relatif à l'enseignement XXI, introduit La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 37/2013 du 14 mars 2013 Numéros du rôle : 5324 et 5328 En cause : le recours en annulation de l'article IV.7, 1°, du décret de la Communauté flamande du 1 er juillet 2011 relatif à l'enseignement XXI, introduit La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...) Uittreksel uit arrest nr. 37/2013 van 14 maart 2013 Rolnummers 5324 en 5328 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel IV.7, 1°, van het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 1 juli 2011 betreffende het onderwijs XXI, ingesteld door d Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 37/2013 du 14 mars 2013 Uittreksel uit arrest nr. 37/2013 van 14 maart 2013
Numéros du rôle : 5324 et 5328 Rolnummers 5324 en 5328
En cause : le recours en annulation de l'article IV.7, 1°, du décret In zake : het beroep tot vernietiging van artikel IV.7, 1°, van het
de la Communauté flamande du 1er juillet 2011 relatif à l'enseignement decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 1 juli 2011 betreffende het
XXI, introduit par l'ASBL « Samenlevingsopbouw Brussel » et l'ASBL « onderwijs XXI, ingesteld door de VZW « Samenlevingsopbouw Brussel » en
Liga voor Mensenrechten », et le recours en annulation de l'article de VZW « Liga voor Mensenrechten » en het beroep tot vernietiging van
IV.1, 3°, et de l'article IV.7, 1°, du même décret, introduit par artikel IV.1, 3°, en artikel IV.7., 1°, van hetzelfde decreet,
l'ASBL « Volwassenenonderwijs van de Landelijke Bedienden ingesteld door de VZW « Volwassenenonderwijs van de Landelijke
Centrale-Nationaal Verbond voor Kaderpersoneel » et autres. Bedienden Centrale - Nationaal Verbond voor Kaderpersoneel » en
La Cour constitutionnelle, anderen. Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P.
J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F.
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours et procédure I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 28 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 28 februari
février 2012 et parvenue au greffe le 29 février 2012, l'ASBL « 2012 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 29
februari 2012, hebben de VZW « Samenlevingsopbouw Brussel », met
Samenlevingsopbouw Brussel », dont le siège social est établi à 1080 maatschappelijke zetel te 1080 Brussel, Henegouwenkaai 29, en de VZW «
Bruxelles, Quai du Hainaut 29, et l'ASBL « Liga voor Mensenrechten »,
dont le siège social est établi à 9000 Gand, Gebroeders De Smetstraat Liga voor Mensenrechten », met maatschappelijke zetel te 9000 Gent,
Gebroeders De Smetstraat 75, beroep tot vernietiging ingesteld van
75, ont introduit un recours en annulation de l'article IV.7, 1°, du artikel IV.7, 1°, van het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 1
décret de la Communauté flamande du 1er juillet 2011 relatif à juli 2011 betreffende het onderwijs XXI (bekendgemaakt in het Belgisch
l'enseignement XXI (publié au Moniteur belge du 30 août 2011). Staatsblad van 30 augustus 2011).
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 29 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 29 februari
2012 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 1
février 2012 et parvenue au greffe le 1er mars 2012, l'ASBL « maart 2012, hebben de VZW « Volwassenenonderwijs van de Landelijke
Volwassenenonderwijs van de Landelijke Bedienden Centrale - Nationaal Bedienden Centrale - Nationaal Verbond voor Kaderpersoneel », met
Verbond voor Kaderpersoneel », dont le siège social est établi à 2000 maatschappelijke zetel te 2000 Antwerpen Sudermanstraat 5, Ivette
Anvers, Sudermanstraat 5, Ivette Brusselmans, demeurant à 2018 Anvers, Brusselmans, wonende te 2018 Antwerpen, Lange Van Ruusbroecstraat 102,
Lange Van Ruusbroecstraat 102, et Johan Nicasie, demeurant à 2550 en Johan Nicasie, wonende te 2550 Kontich, IJzermaalberg 14, beroep
Kontich, IJzermaalberg 14, ont introduit un recours en annulation des articles IV.1, 3°, et IV.7, 1°, du même décret. tot vernietiging ingesteld van de artikelen IV.1, 3°, en IV.7, 1°, van hetzelfde decreet.
Ces affaires, inscrites sous les numéros 5324 et 5328 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 5324 en 5328 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
B.1. Les dispositions attaquées, à savoir l'article IV.1, 3°, et B.1. De bestreden bepalingen, artikel IV.1, 3°, en artikel IV.7, 1°,
l'article IV.7, 1°, du décret de la Communauté flamande du 1er juillet van het decreet van 1 juli 2011 betreffende het onderwijs XXI,
2011 relatif à l'enseignement XXI, modifient le décret du 15 juin 2007 wijzigen het decreet van 15 juni 2007 betreffende het
relatif à l'éducation des adultes. volwassenenonderwijs.
L'éducation des adultes est l'enseignement agréé et financé ou Het volwassenenonderwijs is het onderwijs dat wordt erkend en
subventionné par la Communauté flamande et organisé par les centres gefinancierd of gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en dat wordt
agréés d'éducation des adultes et les centres agréés d'éducation de georganiseerd door de erkende Centra voor Volwassenenonderwijs en de
base (article 2, 46°, du décret du 15 juin 2007). erkende Centra voor Basiseducatie (artikel 2, 46°, van het decreet van 15 juni 2007).
L'éducation des adultes a pour but d'initier les apprenants aux Het volwassenenonderwijs heeft als doelstelling, enerzijds, de
connaissances, aptitudes et attitudes nécessaires pour pouvoir se cursisten de kennis, vaardigheden en attitudes bij te brengen die
nodig zijn voor de persoonlijke ontwikkeling, het maatschappelijk
développer, vivre en société, participer à toute éducation ultérieure, functioneren, het verder deelnemen aan onderwijs, het uitoefenen van
exercer une profession ou maîtriser une langue, d'une part, et de een beroep of het beheersen van een taal en, anderzijds, de cursisten
permettre aux apprenants d'obtenir des titres reconnus d'autre part in staat te stellen erkende studiebewijzen te behalen (artikel 3, § 1,
(article 3, § 1er, du décret du 15 juin 2007). L'enseignement pour van het decreet van 15 juni 2007). Het wordt ingedeeld in
adultes comprend l'enseignement de base, l'enseignement secondaire des basiseducatie, secundair volwassenenonderwijs, hoger beroepsonderwijs
adultes, l'enseignement supérieur professionnel et les formations
spécifiques des enseignants (article 4 du décret du 15 juin 2007). en specifieke lerarenopleidingen (artikel 4 van het decreet van 15 juni 2007).
En vertu de l'article 37, alinéa 1er, du décret du 15 juin 2007, les Krachtens artikel 37, eerste lid, van het decreet van 15 juni 2007
apprenants sont inscrits auprès du centre suivant l'ordre dans lequel worden de cursisten ingeschreven in de volgorde dat ze zich bij het
ils satisfont aux conditions d'inscription. Si nécessaire, des listes centrum voor volwassenenonderwijs in orde stellen met de
d'attente peuvent être créées. inschrijvingsvoorwaarden. Indien nodig kunnen wachtlijsten worden
La seconde disposition attaquée (dans les deux affaires) ajoute un 5° aangelegd. De tweede bestreden bepaling (in beide zaken) voegt een 5° toe aan
à l'article 37, alinéa 2, du décret précité, désormais libellé comme artikel 37, tweede lid, van het voormelde decreet, dat voortaan als
suit (ajout indiqué en italique) : volgt luidt (toevoeging gecursiveerd) :
« Les conditions d'inscription visées à l'alinéa premier comportent « De inschrijvingsvoorwaarden, vermeld in het eerste lid, omvatten
les éléments suivants : volgende elementen :
1° remplir les conditions d'admission; 1° aan de toelatingsvoorwaarden voldoen;
2° avoir payé les droits d'inscription ou en être dispensé 2° het inschrijvingsgeld betaald hebben of hiervan rechtmatig
légitimement; vrijgesteld zijn;
3° s'être déclaré d'accord avec le règlement du centre; 3° zich akkoord verklaard hebben met het centrumreglement;
4° s'être déclaré d'accord avec le propre projet pédagogique du 4° zich akkoord verklaard hebben met het eigen agogisch project van
centre; het centrum;
5° s'il est satisfait à l'obligation scolaire [à temps partiel], avoir 5° indien men voldaan heeft aan de deeltijdse leerplicht, het bewijs
fourni la preuve d'avoir la nationalité belge ou de remplir les geleverd hebben te beschikken over de Belgische nationaliteit of te
conditions relatives à la résidence légale, telle que visée à voldoen aan de bepalingen van het wettig verblijf, zoals bedoeld in
l'article 2, 48° ». artikel 2, 48° ».
L'obligation scolaire à temps partiel se termine à la fin de l'année De deeltijdse leerplicht stopt op het einde van het schooljaar in het
scolaire, dans l'année au cours de laquelle l'apprenant atteint l'âge jaar dat men achttien jaar wordt (artikel 1, § 1, van de wet van 29
de dix-huit ans (article 1er, § 1er, de la loi du 29 juin 1983 juni 1983 betreffende de leerplicht).
concernant l'obligation scolaire).
Dans l'article 2, 48°, du décret du 15 juin 2007, tel qu'il a été In artikel 2, 48°, van het decreet van 15 juni 2007, zoals ingevoegd
inséré par la première disposition attaquée (uniquement dans l'affaire bij de eerste (enkel in zaak nr. 5328) bestreden bepaling, wordt het
n° 5328), le séjour légal est défini comme étant « la situation de wettig verblijf gedefinieerd als « de situatie van de vreemdeling die
l'étranger admis ou autorisé à séjourner dans le Royaume ou autorisé à toegelaten of gemachtigd is om in het Rijk te verblijven of die
s'y établir, ou pouvant séjourner dans le Royaume en vertu d'un gemachtigd is er zich te vestigen, of die volgens een geldig document
document légal, conformément aux dispositions de la loi du 15 décembre in het Rijk mag verblijven, overeenkomstig de bepalingen van de wet
1980 sur l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het
l'éloignement des étrangers ». verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen ».
Quant à la recevabilité des recours en annulation Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de beroepen tot vernietiging
B.2.1. Le Gouvernement flamand conteste la recevabilité des recours en B.2.1. De Vlaamse Regering betwist de ontvankelijkheid van de beroepen
annulation, en ce que les parties requérantes n'auraient pas introduit tot vernietiging, doordat de verzoekende partijen hun beroep niet op
valablement leur recours (affaire n° 5324) ou en ce qu'elles ne rechtsgeldige wijze zouden hebben ingesteld (zaak nr. 5324) of doordat
justifieraient pas de l'intérêt requis à l'annulation des dispositions zij niet van het vereiste belang bij de vernietiging van de bestreden
attaquées (affaire n° 5328). B.2.2. Il ressort des pièces que les parties requérantes dans bepalingen zouden doen blijken (zaak nr. 5328).
l'affaire n° 5324 ont fournies à la Cour que ces dernières ont B.2.2. Uit de stukken die de verzoekende partijen in de zaak nr. 5324
aan het Hof hebben voorgelegd, blijkt dat zij hun beroep op
introduit valablement leur recours. rechtsgeldige wijze hebben ingesteld.
B.2.3. La première partie requérante dans l'affaire n° 5328 organise des formations postscolaires pour les personnes qui ne sont pas soumises à l'obligation scolaire. Il est concevable, sans qu'elle doive fournir des données concrètes à cet égard, que cette partie puisse être directement et défavorablement affectée par des dispositions qui subordonnent l'inscription à un centre d'éducation des adultes à une condition supplémentaire. Etant donné que la première partie requérante justifie de l'intérêt requis, il n'y a pas lieu d'examiner si tel est aussi le cas pour les deux autres parties requérantes. B.2.4. Les exceptions sont rejetées. Quant aux moyens B.2.3. De eerste verzoekende partij in de zaak nr. 5328 richt naschoolse opleidingen voor niet-leerplichtigen in. Het is aannemelijk dat die partij, zonder dat zij daarvoor concrete gegevens dient voor te leggen, rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt door bepalingen die de inschrijving bij een centrum voor volwassenenonderwijs aan een bijkomende voorwaarde onderwerpen. Aangezien de eerste verzoekende partij van het vereiste belang doet blijken, dient niet te worden onderzocht of dat ook voor de twee andere verzoekende partijen het geval is. B.2.4. De excepties worden verworpen. Ten aanzien van de middelen
B.3.1. Le moyen unique dans l'affaire n° 5324 est pris de la violation B.3.1. Het enige middel in de zaak nr. 5324 is afgeleid uit een
de l'article 191 de la Constitution et du principe d'égalité et de schending van artikel 191 van de Grondwet en het beginsel van
non-discrimination (articles 10, 11 et 24, § 4, de la Constitution), gelijkheid en niet-discriminatie (artikelen 10, 11 en 24, § 4, van de
combinés avec le droit à l'enseignement (article 24, § 3, de la Grondwet), in samenhang gelezen met het recht op onderwijs (artikel
Constitution, article 2 du Premier Protocole additionnel à la 24, § 3, van de Grondwet, artikel 2 van het Eerste Aanvullend Protocol
Convention européenne des droits de l'homme et article 13 du Pacte bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 13 van
international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels). het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten).
Dans la première branche du moyen, les parties requérantes font valoir In het eerste onderdeel van het middel voeren de verzoekende partijen
que la disposition attaquée crée une distinction discriminatoire en ce aan dat de bestreden bepaling een discriminerend onderscheid inzake
qui concerne le bénéfice du droit à l'enseignement, entre, d'une part, het genot van het recht op onderwijs invoert tussen, enerzijds, Belgen
les Belges et les étrangers qui séjournent légalement en Belgique et, en vreemdelingen die wettig in België verblijven en, anderzijds,
d'autre part, les étrangers en séjour illégal sur le territoire belge.
Dans la seconde branche du moyen, les parties requérantes allèguent la vreemdelingen die onwettig in België verblijven. In het tweede
violation de l'obligation de standstill que contiendrait l'article 13, onderdeel van het middel voeren de verzoekende partijen een schending
paragraphes 1 et 2, d), du Pacte international relatif aux droits aan van de standstill-verplichting, die in artikel 13, leden 1 en 2,
d), van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en
économiques, sociaux et culturels. culturele rechten zou zijn vervat.
Le premier moyen dans l'affaire n° 5328 est pris de la violation de Het eerste middel in de zaak nr. 5328 is afgeleid uit een schending
l'article 24 de la Constitution, combiné ou non avec l'article 2 du van artikel 24 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de artikel 2 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag
l'homme et avec les articles 2, paragraphe 1, et 13, du Pacte voor de rechten van de mens en met de artikelen 2, lid 1, en 13 van
international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels, en het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele
ce que la disposition attaquée impliquerait une ingérence illicite rechten, doordat de bestreden bepaling een onrechtmatige inmenging zou
dans la liberté fondamentale d'organiser un enseignement pour adultes. betekenen in de fundamentele vrijheid om volwassenenonderwijs in te richten.
Le second moyen dans l'affaire n° 5328 est pris de la violation de Het tweede middel in de zaak nr. 5328 is afgeleid uit een schending
van artikel 24, § 4, van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen
l'article 24, § 4, de la Constitution, combiné ou non avec l'article 2 met artikel 2 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees
du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits
de l'homme et avec l'article 13 du Pacte international relatif aux Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 13 van het
droits économiques, sociaux et culturels, et des articles 10, 11 et Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele
191 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 14 de la rechten, en van de artikelen 10, 11 en 191 van de Grondwet, al dan
Convention européenne des droits de l'homme, en ce que les niet in samenhang gelezen met artikel 14 van het Europees Verdrag voor
dispositions attaquées font naître une différence de traitement entre de rechten van de mens, doordat de bestreden bepalingen een verschil
in behandeling in het leven roepen tussen vreemdelingen met een wettig
les étrangers en séjour légal et les étrangers en séjour illégal. verblijf en vreemdelingen zonder wettig verblijf.
B.3.2. Le Gouvernement flamand observe que la seconde branche du moyen B.3.2. De Vlaamse Regering werpt op dat het tweede onderdeel van het
unique dans l'affaire n° 5324 est irrecevable au motif que la Cour enige middel in de zaak nr. 5324 onontvankelijk is omdat het Hof niet
n'est pas compétente pour exercer un contrôle direct au regard de la bevoegd is om rechtstreeks te toetsen aan de aangevoerde
disposition conventionnelle invoquée. verdragsbepaling.
Le moyen unique est pris de la violation de dispositions au regard Het enige middel is afgeleid uit een schending van bepalingen waaraan
desquelles la Cour peut exercer un contrôle direct, combinées, entre het Hof rechtstreeks vermag te toetsen, in samenhang gelezen met,
autres, avec l'article 13 du Pacte international relatif aux droits onder meer, artikel 13 van het Internationaal Verdrag inzake
économiques, sociaux et culturels. Il n'est donc pas demandé à la Cour economische, sociale en culturele rechten. Het Hof wordt derhalve niet
d'exercer un contrôle direct au regard de cette disposition conventionnelle. verzocht om rechtstreeks aan die verdragsbepaling te toetsen.
B.3.3. Le Gouvernement flamand objecte également que le premier moyen B.3.3. De Vlaamse Regering werpt tevens op dat het eerste middel in de
dans l'affaire n° 5328 est irrecevable au motif qu'il ne ferait pas zaak nr. 5328 niet ontvankelijk is omdat niet duidelijk zou blijken of
apparaître clairement si les parties requérantes invoquent une
violation de la liberté d'organiser un enseignement ou de la liberté, de verzoekende partijen een schending aanvoeren van de vrijheid om
pour les étrangers en séjour illégal, de suivre un enseignement. Dans le premier moyen, il est clairement allégué que les dispositions attaquées impliqueraient une ingérence illicite dans la liberté fondamentale d'organiser un enseignement pour adultes. La liberté, pour les étrangers séjournant illégalement sur le territoire belge, de suivre un enseignement pour adultes constitue un élément de l'exposé du moyen. B.3.4. Les exceptions sont rejetées. Les moyens étant étroitement liés, ils sont examinés conjointement. onderwijs in te richten of van de vrijheid van onwettig in België verblijvende vreemdelingen om onderwijs te volgen. In het eerste middel wordt op duidelijke wijze aangevoerd dat de bestreden bepalingen een onrechtmatige inmenging zouden betekenen in de fundamentele vrijheid om volwassenenonderwijs in te richten. De vrijheid van onwettig in België verblijvende vreemdelingen om volwassenenonderwijs te volgen vormt een element in de uiteenzetting van het middel. B.3.4. De excepties worden verworpen. Aangezien de middelen nauw met elkaar zijn verbonden, worden zij samen onderzocht.
B.4. Les articles 10 et 11 de la Constitution garantissent le principe B.4. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet waarborgen het beginsel van
d'égalité et de non-discrimination. L'article 24, § 4, de la gelijkheid en niet-discriminatie. Artikel 24, § 4, van de Grondwet
Constitution réaffirme ce principe en matière d'enseignement. En vertu herbevestigt dat beginsel voor onderwijszaken. Volgens die bepaling
de cette disposition, tous les étudiants sont égaux devant la loi ou zijn alle studenten gelijk voor de wet of het decreet.
le décret. L'article 191 de la Constitution prévoit que tout étranger qui se Artikel 191 van de Grondwet bepaalt dat iedere vreemdeling die zich op
trouve sur le territoire de la Belgique jouit de la protection het grondgebied van België bevindt, de bescherming verleend aan
accordée aux personnes et aux biens, sauf les exceptions établies par personen en aan goederen geniet, behoudens de bij de wet gestelde
la loi. En vertu de cette disposition, une différence de traitement uitzonderingen. Op grond van die bepaling kan een verschil in
qui défavorise un étranger ne peut être établie que par une norme behandeling dat een vreemdeling benadeelt, alleen bij een
législative. Cette disposition n'a pas pour objet d'autoriser le wetskrachtige norm worden ingevoerd. Die bepaling heeft niet tot doel
législateur à se dispenser, lorsqu'il établit une telle différence, de wetgever ertoe te machtigen, wanneer hij een dergelijk verschil in
d'avoir égard aux principes fondamentaux consacrés par la het leven roept, zich eraan te onttrekken de in de Grondwet verankerde
Constitution. Il ne découle donc en aucune façon de l'article 191 de fundamentele beginselen in acht te nemen. Uit artikel 191 van de
la Constitution que le législateur, lorsqu'il établit une différence Grondwet vloeit dus niet voort dat de wetgever, wanneer hij een
de traitement au détriment d'étrangers, puisse ne pas veiller à ce que verschil in behandeling ten nadele van vreemdelingen invoert, niet
cette différence ne soit pas discriminatoire, quelle que soit la erover moet waken dat dit verschil niet discriminerend is, ongeacht de
nature des principes en cause. aard van de in het geding zijnde beginselen.
L'article 191 de la Constitution n'est toutefois susceptible d'être Artikel 191 van de Grondwet kan echter enkel worden geschonden door
violé que par une disposition établissant une différence de traitement een bepaling die een verschil in behandeling instelt tussen Belgen en
entre Belges et étrangers et non par une disposition établissant une vreemdelingen en niet door een bepaling die een verschil in
différence de traitement entre des catégories d'étrangers. behandeling tussen categorieën van vreemdelingen invoert.
B.5. Il convient tout d'abord d'observer que le législateur décrétal a B.5. Allereerst moet worden opgemerkt dat de decreetgever aan het
donné une interprétation très large à la notion de « séjour légal ». begrip « wettig verblijf » een zeer ruime invulling heeft gegeven.
Comme le Gouvernement flamand le fait valoir, celle-ci n'est pas Zoals de Vlaamse Regering aanvoert, is het begrip niet beperkt tot de
limitée aux personnes qui, en application de la législation fédérale personen die, met toepassing van de federale verblijfswetgeving van
en matière de séjour, sont admises d'office ou autorisées par le rechtswege toegelaten zijn of door de minister gemachtigd zijn tot het
ministre à séjourner, pour une période limitée ou non, ou à s'établir verblijf, al dan niet in de tijd beperkt, of tot de vestiging in
en Belgique. Les personnes qui possèdent un titre de séjour légal et België. Ook de personen die een geldig verblijfsdocument hebben en die
qui se trouvent encore dans l'une ou l'autre phases d'une procédure de zich nog in een of andere fase van een verblijfsprocedure bevinden,
séjour sans qu'une décision définitive ait déjà été prise les zonder dat er reeds een definitieve beslissing hierover is genomen,
concernant, sont considérées comme des personnes en « séjour légal » worden beschouwd als personen met een « wettig verblijf » in België.
sur le territoire belge.
« Entre ainsi notamment en considération le séjour des demandeurs « Zo komt ondermeer het verblijf van asielzoekers met een attest van
d'asile disposant d'une attestation d'immatriculation ou de l'annexe
35 au cours de leur procédure d'asile. En outre, le séjour des immatriculatie of bijlage 35 tijdens hun asielprocedure in aanmerking.
citoyens de l'Union européenne entre également en considération à Daarnaast komt ook het verblijf van EU-burgers vanaf toekenning van de
compter de l'octroi de l'annexe 19. En revanche, les demandeurs bijlage 19 in aanmerking. Daartegenover : afgewezen asielzoekers die
d'asile déboutés qui restent en Belgique après avoir reçu un ordre de na een uitwijzingsbevel in België blijven, behouden wel hun
renvoi, conservent certes leur inscription dans le registre d'attente, inschrijving in het wachtregister, maar voldoen niet aan het vereiste
mais ne satisfont pas à la condition de séjour légal étant donné wettelijk verblijf, omdat zij geen geldig verblijfsdocument meer
qu'ils ne possèdent aucun titre de séjour légal » (Doc. parl., Parlement flamand, 2010-2011, n° 1082/1, p. 36). hebben » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2010-2011, nr. 1082/1, p. 36).
B.6. Il ressort des travaux préparatoires qu'en instaurant la B.6. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de decreetgever,
condition d'un séjour légal, le législateur décrétal entendait aligner met het invoeren van de voorwaarde van een wettig verblijf, het
la politique flamande concernant l'accès à l'enseignement des adultes Vlaamse beleid inzake de toegang tot het volwassenenonderwijs beoogde
sur la politique fédérale en matière de séjour : af te stemmen op het federale verblijfsbeleid :
« La raison principale est et reste la cohérence entre la politique « De hoofdreden is en blijft de coherentie van het federale en
fédérale et la politique communautaire. Le Gouvernement flamand
n'entend pas contrecarrer la politique d'immigration en autorisant des gemeenschapsbeleid. De Vlaamse Regering wil het migratiebeleid niet
sans-papiers à suivre un cours qu'ils peuvent utiliser pour motiver onderuit halen door mensen zonder papieren een cursus te laten volgen
une nouvelle demande de régularisation » (Doc. parl., Parlement die ze als motivatie voor een nieuwe regularisatieaanvraag kunnen
flamand, 2010-2011, n° 1082/9, p. 42). gebruiken » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2010-2011, nr. 1082/9, p. 42).
B.7. Ainsi que la Cour l'a déjà constaté à plusieurs reprises (cf. B.7. Zoals het Hof reeds herhaaldelijk heeft vastgesteld (zie o.a.
notamment l'arrêt n° 32/2006), lorsque le législateur entend mener une arrest nr. 32/2006), hanteert de wetgever, wanneer hij een
politique en matière d'étrangers et impose à cette fin des règles auxquelles il y a lieu de se conformer pour séjourner légalement sur le territoire, il utilise un critère de distinction objectif et pertinent s'il lie des effets aux manquements à ces règles, lors de l'octroi de l'aide sociale. La politique d'accès au territoire et de séjour des étrangers serait en effet mise en échec s'il était admis qu'il faut accorder aux étrangers qui séjournent illégalement en Belgique la même aide sociale qu'à ceux qui séjournent légalement sur le territoire belge. La différence entre les deux catégories d'étrangers justifie que l'Etat n'ait pas les mêmes obligations à leur égard. La volonté de ne pas mettre en échec la politique fédérale en matière d'étrangers peut également justifier que le législateur décrétal, lorsqu'il exerce ses compétences, n'ait pas les mêmes obligations à l'égard des étrangers séjournant illégalement sur le territoire. B.8. La Cour est compétente pour vérifier si des dispositions législatives violent le principe d'égalité et de non-discrimination, mais concernant l'ordre des inscriptions dans les établissements scolaires, elle ne dispose pas d'un pouvoir d'appréciation équivalent à celui du législateur décrétal, qui lui permettrait de censurer les choix que ce dernier a faits dans l'exercice de son pouvoir d'appréciation, fussent-ils inopportuns (cf. arrêt n° 121/2009). Il n'est pas déraisonnable que le législateur réserve les efforts et vreemdelingenbeleid wil voeren en met het oog daarop regels oplegt waaraan moet worden voldaan om wettig op het grondgebied te verblijven, een objectief en pertinent criterium van onderscheid indien hij aan het al dan niet naleven daarvan gevolgen verbindt bij het toekennen van maatschappelijke dienstverlening. Het beleid inzake toegang tot het grondgebied en het verblijf van vreemdelingen zou immers worden doorkruist wanneer zou worden aangenomen dat aan vreemdelingen die onwettig in België verblijven, dezelfde maatschappelijke dienstverlening moet worden verleend als aan degenen die wettig in België verblijven. Het verschil tussen beide categorieën van vreemdelingen verantwoordt dat op de Staat ten aanzien van hen niet dezelfde verplichtingen rusten. De wil om het federale vreemdelingenbeleid niet te doorkruisen kan eveneens verantwoorden dat op de decreetgever, bij de uitoefening van zijn bevoegdheden, niet dezelfde verplichtingen rusten ten aanzien van de categorie van vreemdelingen die onwettig op het grondgebied verblijven. B.8. Het Hof is bevoegd om na te gaan of wetsbepalingen in strijd zijn met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, maar inzake de rangschikking van de inschrijvingen in de onderwijsinstellingen beschikt het niet over een beoordelingsbevoegdheid die gelijkwaardig is aan die van de decreetgever en die het Hof zou toelaten de keuzes, zelfs indien die niet opportuun zijn, af te keuren die de decreetgever heeft gemaakt bij de uitoefening van zijn beoordelingsbevoegdheid (zie arrest nr. 121/2009). Het is niet onredelijk dat de decreetgever de specifieke inspanningen
moyens spécifiques qu'il entend mettre en oeuvre pour favoriser le en middelen die hij wil aanwenden om de persoonlijke ontwikkeling, het
développement personnel, la participation à toute éducation maatschappelijk functioneren, het verder deelnemen aan onderwijs, het
ultérieure, l'exercice d'une profession ou la maîtrise d'une langue, à uitoefenen van een beroep of het beheersen van een taal te bevorderen,
des personnes qui, en raison de leur statut administratif, sont in beginsel voorbehoudt aan personen die, wegens hun administratief
supposées être installées en Belgique de manière définitive ou tout au statuut, verondersteld zijn definitief of op zijn minst voor een
moins pour une durée significative. betekenisvolle duur in België gevestigd te zijn.
Les dispositions attaquées ne violent pas le principe d'égalité et de Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie wordt door de
non-discrimination. bestreden bepalingen niet geschonden.
B.9. La Cour doit toutefois examiner si les dispositions attaquées B.9. Het Hof dient evenwel te onderzoeken of de bestreden bepalingen
portent une atteinte disproportionnée au droit à l'enseignement, op onevenredige wijze afbreuk doen aan het recht op onderwijs, dat
garanti par l'article 24 de la Constitution et par l'article 2 du door artikel 24 van de Grondwet en artikel 2 van het Eerste Aanvullend
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens wordt
l'homme, et à l'obligation qui découle de l'article 13 du Pacte gewaarborgd, en aan de verplichting die voortvloeit uit artikel 13 van
international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels. het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele
Parmi les droits et libertés garantis par les articles 10 et 11 de la rechten. Tot de rechten en vrijheden die door de artikelen 10 en 11 van de
Constitution figurent en effet les droits et libertés résultant de Grondwet worden gewaarborgd, behoren immers de rechten en vrijheden
dispositions conventionnelles internationales qui lient la Belgique die voortvloeien uit internationale verdragsbepalingen die België
et, en vertu de l'article 24, § 3, de la Constitution, toute personne binden en krachtens artikel 24, § 3, van de Grondwet heeft ieder recht
a droit à l'enseignement, dans le respect des droits et libertés op onderwijs, met inachtneming van de fundamentele rechten en
fondamentaux. vrijheden.
B.10.1. La liberté d'enseignement garantie par l'article 24, § 1er, de B.10.1. De door artikel 24, § 1, van de Grondwet gewaarborgde
la Constitution suppose que les pouvoirs organisateurs qui ne relèvent onderwijsvrijheid veronderstelt dat de inrichtende machten die niet
pas directement de la communauté puissent, sous certaines conditions, rechtstreeks van de gemeenschap afhangen, onder bepaalde voorwaarden
prétendre à des subventions à charge de celle-ci. Le droit aux aanspraak kunnen maken op subsidiëring vanwege de gemeenschap. Het
subventions est limité, d'une part, par la possibilité pour la recht op subsidiëring wordt beperkt, enerzijds, door de mogelijkheid
communauté de lier celles-ci à des exigences tenant à l'intérêt voor de gemeenschap om de subsidies te verbinden aan vereisten die te
général, entre autres celles d'un enseignement de qualité et du maken hebben met het algemeen belang, onder andere die van een
respect de normes de population scolaire, et, d'autre part, par la kwaliteitsonderwijs en de inachtneming van normen in verband met de
nécessité de répartir les moyens financiers disponibles entre les schoolbevolking en, anderzijds, door de noodzaak om de beschikbare
diverses missions de la communauté. La liberté d'enseignement connaît financiële middelen te verdelen onder de verschillende opdrachten van
dès lors des limites et n'empêche pas que le législateur décrétal de gemeenschap. De vrijheid van onderwijs kent bijgevolg beperkingen
impose des conditions de financement et d'octroi de subventions qui en verhindert niet dat de decreetgever voorwaarden van financiering en
restreignent l'exercice de cette liberté. subsidiëring oplegt die de uitoefening van die vrijheid beperken.
B.10.2. La condition d'inscription imposée par les dispositions B.10.2. De inschrijvingsvoorwaarde die door de bestreden bepalingen
attaquées n'empêche pas la première partie requérante dans l'affaire wordt opgelegd verhindert de eerste verzoekende partij in de zaak nr.
n° 5328 de dispenser un enseignement pour adultes. Elle ne saurait 5328 niet om volwassenenonderwijs te verstrekken. Zij kan als dusdanig
donc être considérée, en tant que telle, comme une atteinte à la niet worden beschouwd als een inbreuk op de vrijheid van onderwijs.
liberté d'enseignement. Ce serait le cas s'il apparaissait que la limitation concrète apportée à cette liberté est disproportionnée au regard de l'objectif poursuivi. Cette réglementation, selon le Gouvernement flamand, n'empêche par ailleurs pas les centres d'éducation de base et les centres d'enseignement pour adultes d'offrir un enseignement contractuel aux apprenants en séjour illégal, à la condition qu'un tel enseignement fasse l'objet d'une comptabilité totalement distincte de celle de l'enseignement pour adultes subventionné par la Communauté et qu'il soit intégralement financé par les apprenants eux-mêmes ou par une partie externe. Dit zou wel het geval zijn wanneer zou blijken dat de concrete beperking die daardoor aan die vrijheid wordt gesteld onevenredig zou zijn ten aanzien van het nagestreefde doel. Die regeling verhindert overigens volgens de Vlaamse Regering de centra voor basiseducatie en de centra voor volwassenenonderwijs niet om contractonderwijs aan te bieden aan de illegaal verblijvende cursisten, op voorwaarde dat zulk onderwijs boekhoudkundig volledig is gescheiden van het door de gemeenschap gesubsidieerde volwassenenonderwijs en indien het volledig door de cursisten zelf of door een externe partij wordt gefinancierd.
B.11.1. Le droit à l'enseignement garanti par l'article 24, § 3, de la B.11.1. Het door artikel 24, § 3, van de Grondwet gewaarborgde recht
Constitution ne fait pas obstacle à une réglementation de l'accès à op onderwijs staat een reglementering van de toegang tot het
onderwijs, inzonderheid tot het onderwijs dat wordt verstrekt na
l'enseignement, en particulier à l'enseignement dispensé au-delà du afloop van de leerplicht, op grond van de behoeften en de
terme de la scolarité obligatoire, en fonction des besoins et des mogelijkheden van de gemeenschap en het individu, niet in de weg.
possibilités de la communauté et des individus. L'article 2 du Premier Artikel 2 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag
Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme
et l'article 13 du Pacte international relatif aux droits économiques, voor de rechten van de mens en artikel 13 van het Internationaal
Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten - al dan niet
sociaux et culturels - lu conjointement ou non avec l'article 2 de ce in samenhang gelezen met artikel 2 van dat Verdrag - staan, in
Pacte - n'empêchent pas non plus, si on les combine avec l'article 24 samenhang gelezen met artikel 24 van de Grondwet, evenmin eraan in de
de la Constitution, que l'accès à l'enseignement dispensé au-delà du weg dat de toegang tot het onderwijs na afloop van de leerplicht
terme de la scolarité obligatoire soit soumis à des conditions, pour afhankelijk wordt gemaakt van voorwaarden, voor zover daarbij het
autant que le principe d'égalité soit respecté à cette occasion. gelijkheidsbeginsel in acht wordt genomen.
B.11.2. L'article 2, première phrase, du Premier Protocole additionnel B.11.2. Artikel 2, eerste zin, van het Eerste Aanvullend Protocol bij
à la Convention européenne des droits de l'homme prévoit que personne het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt dat niemand
ne sera privé du droit à l'enseignement. het recht op onderwijs zal worden ontzegd.
Cette disposition n'oblige pas les Etats parties à la Convention à Die bepaling verplicht de verdragspartijen niet om onderwijs in een
organiser un enseignement sous une forme ou à un niveau déterminés bepaalde vorm of op een bepaald niveau in te richten, maar legt hun de
mais leur impose l'obligation de garantir le droit d'accès aux verplichting op om een recht van toegang tot de bestaande
établissements scolaires existants et elle ne fait pas obstacle à une onderwijsinstellingen te waarborgen en staat een reglementering die
réglementation qui respecte le principe d'égalité (CEDH, 23 juillet het gelijkheidsbeginsel in acht neemt niet in de weg (EHRM, 23 juli
1968, Affaire « relative à certains aspects du régime linguistique de 1968, zaak « betreffende sommige aspecten van de taalregeling in het
l'enseignement en Belgique »; voy. également CEDH, 21 juin 2011, Belgische onderwijs »; zie eveneens EHRM, 21 juni 2011, Ponomaryovi t.
Ponomaryovi c. Bulgarie, § 49). Bulgarije, § 49).
B.11.3. L'article 2, paragraphe 1, du Pacte international relatif aux B.11.3. Artikel 2, lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake
droits économiques, sociaux et culturels dispose : economische, sociale en culturele rechten bepaalt :
« Chacun des Etats parties au présent Pacte s'engage à agir, tant par « Iedere Staat die partij is bij dit Verdrag verbindt zich maatregelen
son effort propre que par l'assistance et la coopération te nemen, zowel zelfstandig als binnen het kader van de internationale
internationales, notamment sur les plans économique et technique, au hulp en samenwerking, met name op economisch en technisch gebied, en
maximum de ses ressources disponibles, en vue d'assurer met volledige gebruikmaking van de hem ter beschikking staande
progressivement le plein exercice des droits reconnus dans le présent hulpbronnen, ten einde met alle passende middelen, inzonderheid de
Pacte par tous les moyens appropriés, y compris en particulier invoering van wettelijke maatregelen, tot een algehele verwezenlijking
l'adoption de mesures législatives ». van de in dit Verdrag erkende rechten te komen ».
S'agissant du droit à l'enseignement dont jouit toute personne, In verband met het recht van elke persoon op onderwijs bepaalt artikel
l'article 13, paragraphe 2, d), du même Pacte prévoit que : 13, lid 2, d), van hetzelfde Verdrag :
« Les Etats parties au présent Pacte reconnaissent qu'en vue d'assurer « 2. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen dat, ten einde
le plein exercice de ce droit : tot een volledige verwezenlijking van dit recht te komen :
[...] [...]
d) L'éducation de base doit être encouragée ou intensifiée, dans toute d) Het basisonderricht zoveel mogelijk dient te worden gestimuleerd of
la mesure possible, pour les personnes qui n'ont pas reçu geïntensiveerd ten behoeve van personen die geen lager onderwijs
d'instruction primaire ou qui ne l'ont pas reçue jusqu'à son terme ». hebben genoten of dit niet hebben voltooid ».
Contrairement à ce que les parties requérantes font valoir et à ce qui
est le cas en ce qui concerne les dispositions b) et c) du même Anders dan wat de verzoekende partijen beweren en wat de litterae b)
article en matière de gratuité de l'enseignement secondaire et en c) van hetzelfde artikel inzake de kosteloosheid van het middelbaar
supérieur, on ne saurait déduire aucune obligation de standstill des en hoger onderwijs betreft, kan uit de geciteerde bepalingen geen
dispositions citées. Les Etats parties au Pacte s'engagent à rendre
l'éducation de base accessible, dans toute la mesure possible, aux standstill-verplichting worden afgeleid. Op de verdragspartijen rust
personnes qui n'ont pas reçu d'instruction primaire (ou qui ne l'ont ten aanzien van personen die geen (volledig) lager onderwijs hebben
pas reçue jusqu'à son terme), compte tenu des possibilités économiques genoten een inspanningsverbintenis om het basisonderricht zoveel
et de l'état des finances publiques. mogelijk toegankelijk te maken, rekening houdend met de economische
B.12.1. Il découle de qui est dit en B.11 que le droit d'accès à mogelijkheden en de situatie van de overheidsfinanciën.
l'enseignement peut être soumis à des restrictions, à condition de B.12.1. Uit hetgeen in B.11 is vermeld, vloeit voort dat het recht op
respecter, à cet égard, le principe d'égalité. toegang tot onderwijs aan beperkingen kan worden onderworpen, voor
B.12.2. Ainsi qu'il est dit en B.7, le législateur compétent peut zover hierbij het gelijkheidsbeginsel in acht wordt genomen.
établir une différence de traitement entre les étrangers qui B.12.2. Zoals in B.7 is vermeld, vermag de bevoegde wetgever een
séjournent légalement en Belgique et les étrangers qui séjournent verschil in behandeling te maken tussen vreemdelingen die wettig en
illégalement en Belgique. Par conséquent, il ne saurait être reproché vreemdelingen die onwettig in België verblijven. Bijgevolg kan het aan
au législateur décrétal, compte tenu du pouvoir d'appréciation de decreetgever niet worden verweten rekening houdend met de in B.8
mentionné en B.8, d'exclure de l'inscription dans l'enseignement pour vermelde beoordelingsbevoegdheid, personen die onwettig op het
adultes les personnes qui séjournent illégalement sur le territoire de Belgische grondgebied verblijven, uit te sluiten van de inschrijving
la Belgique. voor het volwassenenonderwijs.
B.13. Les moyens ne sont pas fondés. B.13. De middelen zijn niet gegrond.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
rejette les recours. verwerpt de beroepen.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 14 mars 2013. het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 14 maart 2013.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt M. Bossuyt
^