Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 112/2012 du 20 septembre 2012 Numéro du rôle : 5253 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 22quater de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale de La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 112/2012 du 20 septembre 2012 Numéro du rôle : 5253 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 22quater de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale de La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...) Uittreksel uit arrest nr. 112/2012 van 20 september 2012 Rolnummer 5253 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 22quater van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke ze Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 112/2012 du 20 septembre 2012 Uittreksel uit arrest nr. 112/2012 van 20 september 2012
Numéro du rôle : 5253 Rolnummer 5253
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 22quater de In zake : de prejudiciële vraag over artikel 22quater van de wet van
la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944
concernant la sécurité sociale des travailleurs, posée par le Tribunal betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, gesteld door
du travail de Furnes. de Arbeidsrechtbank te Veurne.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de
Groot, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey et F. Daoût, rechters E. De Groot, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. en F. Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Bossuyt, voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 10 novembre 2011 en cause de l'Office national de Bij vonnis van 10 november 2011 in zake de Rijksdienst voor Sociale
sécurité sociale contre Bertrand Cappelaere, dont l'expédition est Zekerheid tegen Bertrand Cappelaere, waarvan de expeditie ter griffie
parvenue au greffe de la Cour le 21 novembre 2011, le Tribunal du van het Hof is ingekomen op 21 november 2011, heeft de
travail de Furnes a posé la question préjudicielle suivante : Arbeidsrechtbank te Veurne de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 22quater de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi « Schendt artikel 22quater van de wet van 27 juni 1969 tot herziening
du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs van de Besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non zekerheid der arbeiders de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan
avec l'article 6 de la Convention européenne de sauvegarde des droits niet gelezen in samenhang met het artikel 6 van het Europees Verdrag
tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
de l'homme et des libertés fondamentales, avec l'article 14, § 7, du vrijheden, het art. 14, § 7 van het Internationaal Verdrag inzake
Pacte international relatif aux droits civils et politiques et avec le burgerrechten en politieke rechten en het algemeen rechtsbeginsel '
principe général de droit ' non bis in idem ', non bis in idem ',
si la cotisation de solidarité prévue à l'article 22quater précité est indien de in het voormelde artikel 22quater vervatte
solidariteitsbijdrage beschouwd wordt als een bijzondere manier van
considérée comme un mode particulier de réparation ou de remboursement herstel of terugbetaling van burgerrechtelijke aard bestemd om in het
de nature civile, destiné, dans l'intérêt du financement de la belang van de financiering van de sociale zekerheid een einde te maken
sécurité sociale, à mettre fin à une situation contraire à la loi, ou aan een met de wet strijdige situatie, dan wel als een straf in de zin
comme une peine au sens de l'article 6 de la Convention européenne de van het artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de
sauvegarde des droits de l'homme et des libertés fondamentales et de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, het art. 14, § 7 van
l'article 14, § 7, du Pacte international relatif aux droits civils et het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten,
politique, terwijl de in art. 22quater van de RSZ-Wet vervatte
alors que cette cotisation peut être imposée en sus : solidariteitsbijdrage kan worden opgelegd naast en boven :
- soit d'une peine infligée en application de l'article 35 de la loi - hetzij een straf opgelegd met toepassing van art. 35 van de RSZ-Wet
du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant
la sécurité sociale des travailleurs et des condamnations d'office en de in dit artikel voorziene ambtshalve veroordelingen;
prévues par cet article,
- soit d'une amende administrative infligée en application de la loi - hetzij een administratieve geldboete opgelegd met toepassing van de
du 30 juin 1971 relative aux amendes administratives applicables en Wet van 30 juni 1971 betreffende de administratieve geldboeten
cas d'infraction à certaines lois sociales ? ». toepasselijk in geval van inbreuk op sommige sociale wetten ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
La disposition en cause De in het geding zijnde bepaling
B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 22quater de la loi B.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 22quater van de wet van 27
du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944
la sécurité sociale des travailleurs, tel qu'il a été inséré par betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, zoals
l'article 71 de la loi-programme du 22 décembre 2008 et modifié par ingevoegd bij artikel 71 van de programmawet van 22 december 2008 en
l'article 63 de la loi-programme du 23 décembre 2009. Cette gewijzigd bij artikel 63 van de programmawet van 23 december 2009. Die
disposition énonce : bepaling luidt :
« Lorsqu'un contrôleur, un inspecteur social ou un officier de police « Wanneer een sociaal controleur, inspecteur of een officier van
judiciaire constate qu'un employeur a omis d'effectuer la déclaration gerechtelijke politie vaststelt dat een werkgever de onmiddellijke
immédiate de l'emploi visée à l'arrêté royal du 5 novembre 2002 aangifte van tewerkstelling bedoeld bij het koninklijk besluit van 5
instaurant une déclaration immédiate de l'emploi, en application de november 2002 tot invoering van een onmiddellijke aangifte van
l'article 38 de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la tewerkstelling, met toepassing van artikel 38 van de wet van 26 juli
sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des 1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van
de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels, voor een bepaalde
pensions, pour un travailleur déterminé, il en informe l'Office werknemer niet heeft gedaan, brengt hij de Rijksdienst voor sociale
national de sécurité sociale, suivant les modalités déterminées par zekerheid daarvan in kennis, volgens de nadere regels bepaald door de
l'Office. Rijksdienst.
Sur cette base, l'Office national de sécurité sociale établit Op deze basis bepaalt de Rijksdienst voor sociale zekerheid
d'office, sous forme d'une rectification, le montant d'une cotisation ambtshalve, in de vorm van een rechtzetting, het bedrag van een
de solidarité calculée sur une base forfaitaire égale au triple des solidariteitsbijdrage berekend op een forfaitaire basis gelijk aan het
cotisations de base, sur le revenu minimum mensuel moyen visé par drievoud van de basisbijdragen op het gemiddeld minimum maandinkomen
l'article 3, alinéa 1er, de la convention collective de travail n° 43 bedoeld in artikel 3, eerste lid, van de collectieve
du 2 mai 1988 portant modification et coordination des conventions arbeidsovereenkomst nr. 43 van 2 mei 1988 houdende wijziging en
coördinatie van de collectieve arbeidsovereenkomsten nr. 21 van 15 mei
collectives de travail n° 21 du 15 mai 1975 et n° 23 du 25 juillet 1975 en nr. 23 van 25 juli 1975 betreffende de waarborg van een
1975 relatives à la garantie d'un revenu minimum mensuel moyen. gemiddeld minimum maandinkomen.
Le montant ainsi calculé ne peut être inférieur à 2.500 euros. Le Het aldus berekend bedrag mag niet kleiner zijn dan 2.500 euro. Dit
montant en question est rattaché à l'indice santé du mois de septembre bedrag is gekoppeld aan het gezondheidsindexcijfer van de maand
2008 (111,15). Par dérogation à l'alinéa 2, l'employeur qui invoque l'impossibilité matérielle d'effectuer des prestations de travail à temps plein, doit fournir les éléments permettant d'établir la réalité des prestations du travailleur. Le montant de la cotisation de solidarité est alors réduit à due proportion. Le montant de la cotisation de solidarité est diminué des cotisations dues pour les prestations effectivement déclarées pour le travailleur concerné. Ce montant est à imputer sur le trimestre durant lequel les prestations du travailleur ont été constatées. Le montant de la créance ainsi établie est notifié à l'employeur par september 2008 (111,15). In afwijking van het tweede lid, moet de werkgever die de materiële onmogelijkheid om de voltijdse arbeidsprestaties uit te voeren inroept, de elementen overleggen die het mogelijk maken de door de werknemer werkelijk uitgevoerde prestaties vast te stellen. Het bedrag van de solidariteitsbijdrage wordt dan verhoudingsgewijs verminderd. Het bedrag van de solidariteitsbijdrage wordt verminderd met de bijdragen verschuldigd voor de daadwerkelijk aangegeven prestaties van de betrokken werknemer. Dit bedrag moet worden aangerekend op het kwartaal tijdens hetwelk de prestaties van de werknemer werden vastgesteld. Het bedrag van de aldus vastgestelde schuldvordering wordt aan de
lettre recommandée ». werkgever meegedeeld per aangetekende brief ».
Quant à la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
B.2.1. La juridiction a quo demande si la disposition en cause est B.2.1. Het verwijzende rechtscollege vraagt of de in het geding zijnde
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al
non avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag
l'homme, avec l'article 14, paragraphe 7, du Pacte international voor de rechten van de mens, met artikel 14, lid 7, van het
relatif aux droits civils et politiques et avec le principe général de Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en
droit non bis in idem, en ce que la cotisation de solidarité visée à met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, in zoverre de
l'article 22quater de la loi du 27 juin 1969 peut être imposée en plus solidariteitsbijdrage bepaald in artikel 22quater van de wet van 27
juni 1969 kan worden opgelegd « naast en boven » de straffen bepaald
des peines visées à l'article 35 de la même loi du 27 juin 1969 ou de in artikel 35 van diezelfde wet van 27 juni 1969 of de administratieve
l'amende administrative visée à l'article 1erbis, § 1er, 5°, C), de la geldboete bepaald in artikel 1bis, § 1, 5°, C), van de wet van 30 juni
loi du 30 juin 1971 relative aux amendes administratives applicables 1971 betreffende de administratieve geldboeten toepasselijk in geval
en cas d'infraction à certaines lois sociales. van inbreuk op sommige sociale wetten.
B.2.2. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle est B.2.2. Volgens de Ministerraad is de prejudiciële vraag niet
irrecevable, au motif que l'article 35 de la loi du 27 juin 1969 ne ontvankelijk in zoverre artikel 35 van de wet van 27 juni 1969
serait manifestement pas applicable au litige soumis à la juridiction kennelijk niet van toepassing zou zijn op het geschil voor het
a quo. verwijzende rechtscollege.
B.2.3. Il ressort du jugement de renvoi que la partie défenderesse B.2.3. Uit het verwijzingsvonnis blijkt dat de verwerende partij voor
devant la juridiction a quo a été condamnée, sur la base de l'article het verwijzende rechtscollege op grond van artikel 1bis, § 1, 5°, C),
1erbis, § 1er, 5°, C), de la loi du 30 juin 1971, au paiement d'une van de wet van 30 juni 1971 werd veroordeeld tot betaling van een
amende administrative. En revanche, cette partie n'a pas été condamnée administratieve geldboete. Die partij werd, daarentegen, niet
sur la base de l'article 35 de la loi du 27 juin 1969. veroordeeld op grond van artikel 35 van de wet van 27 juni 1969.
B.2.4. La Cour ne doit donc pas examiner si la disposition en cause B.2.4. Bijgevolg dient het Hof niet na te gaan of de in het geding
est compatible avec les articles de la Constitution, les dispositions zijnde bepaling bestaanbaar is met de in B.2.1 vermelde
conventionnelles internationales et le principe général de droit non grondwetsartikelen, met internationale verdragsbepalingen en met het
bis in idem, mentionnés en B.2.1, dans l'interprétation selon laquelle algemeen rechtsbeginsel non bis in idem in de interpretatie dat de
la cotisation de solidarité visée à l'article 22quater de la loi du 27 solidariteitsbijdrage bepaald in artikel 22quater van de wet van 27
juin 1969 peut être imposée en plus des peines visées à l'article 35 juni 1969 kan worden opgelegd « naast en boven » de straffen bepaald
de la même loi du 27 juin 1969. in artikel 35 van diezelfde wet van 27 juni 1969.
Quant au fond Ten gronde
B.3.1. L'article 1erbis, § 1er, 5°, C), de la loi du 30 juin 1971 B.3.1. Artikel 1bis, § 1, 5°, C), van de wet van 30 juni 1971 luidde,
énonçait, avant d'être abrogé par l'article 109, 26°, de la loi du 6 vóór het werd opgeheven bij artikel 109, 26°, van de wet van 6 juni
juin 2010 introduisant le Code pénal social : 2010 tot invoering van het Sociaal Strafwetboek :
« Encourent, dans les conditions fixées par la présente loi et pour « Onder de in deze wet bepaalde voorwaarden en voor zover de feiten
autant que les faits soient également passibles de sanctions pénales, ook voor strafvervolging vatbaar zijn, kan een geldboete worden
une amende : opgelegd :
[...] [...]
[...] [...]
C) de 1.875 euros à 6.250 euros, [...] l'employeur qui n'a pas C) van 1.875 euro tot 6.250 euro, aan de werkgever die de gegevens
zoals door de Koning bepaald krachtens artikel 38 van de wet van 26
communiqué les données, telles que déterminées par le Roi en vertu de juli 1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring
l'article 38 de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la van de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels, niet heeft
sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des medegedeeld aan de instelling, die belast is met de inning van de
pensions, à l'institution chargée de la perception des cotisations de sociale zekerheidsbijdragen, overeenkomstig de door de Koning bepaalde
sécurité sociale conformément aux modalités déterminées par le Roi ». nadere regelen ».
B.3.2. L'article 38 de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation B.3.2. Artikel 38 van de wet van 26 juli 1996 tot modernisering van de
de la sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de
pensions dispose : wettelijke pensioenstelsels bepaalt :
« Le Roi peut, par arrêté délibéré en Conseil des ministres, apporter « De Koning kan, bij een in Ministerraad overlegd besluit, wijzigingen
des modifications en ce qui concerne le mode de collecte des données aanbrengen inzake de wijze van de inzameling van de gegevens nodig
indispensables à l'application de la sécurité sociale et de la voor de toepassing van de sociale zekerheid en de fiscaliteit bij de
fiscalité auprès des employeurs et des assurés sociaux, la gestion des werkgevers en de sociaal verzekerden, waarbij het beheer van de
données se faisant conformément aux dispositions de la loi du 15 gegevens gebeurt overeenkomstig de bepalingen van de wet van 15
janvier 1990 relative à l'institution et à l'organisation d'une januari 1990 houdende oprichting en organisatie van een Kruispuntbank
Banque-carrefour de la sécurité sociale. van de sociale zekerheid.
Le Roi peut, par arrêté délibéré en Conseil des ministres, prendre De Koning kan, bij een in Ministerraad overlegd besluit, alle nuttige
toutes les mesures utiles en vue de promouvoir et de régler la maatregelen nemen om de elektronische inzameling en de kwaliteit van
collecte par voie électronique, ainsi que la qualité des données ». de gegevens te bevorderen en te regelen ».
Par application de cette disposition, le Roi a notamment adopté les Met toepassing van die bepaling heeft de Koning onder meer de
articles 4 et 8 de l'arrêté royal du 5 novembre 2002 « instaurant une artikelen 4 en 8 van het koninklijk besluit van 5 november 2002 « tot
invoering van een onmiddellijke aangifte van tewerkstelling, met
déclaration immédiate de l'emploi, en application de l'article 38 de toepassing van artikel 38 van de wet van 26 juli 1996 tot
la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la sécurité sociale modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de
et assurant la viabilité des régimes légaux des pensions ». Ces leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels » aangenomen. Die
articles énoncent : artikelen luiden :
«

Art. 4.L'employeur communique à l'institution chargée de la

«

Art. 4.De werkgever deelt aan de instelling, die belast is met de

perception des cotisations de sécurité sociale, dénommée ci-après inning van de socialezekerheidsbijdragen, hierna de instelling
l'institution, les données suivantes : genoemd, de volgende gegevens mee :
1° le numéro sous lequel l'employeur est inscrit auprès de 1° het nummer waaronder de werkgever is ingeschreven bij de
l'institution. Si ce numéro n'est pas disponible, l'employeur, s'il instelling. Zo dit nummer niet voorhanden is, vermeldt de werkgever,
s'agit d'une personne physique, communique son numéro d'identification indien het een natuurlijk persoon betreft, zijn identificatienummer
à la sécurité sociale visé à l'article 1er, 4° de l'arrêté royal du 18 van de sociale zekerheid, bedoeld in artikel 1, 4° van het koninklijk
décembre 1996 portant des mesures en vue d'instaurer une carte besluit van 18 december 1996 houdende maatregelen met het oog op de
d'identité sociale à l'usage de tous les assurés sociaux, en invoering van een sociale identiteitskaart ten behoeve van alle
application des articles 38, 40, 41 et 49 de la loi du 26 juillet 1996 sociaal verzekerden, met toepassing van de artikelen 38, 40, 41 en 49
portant modernisation de la sécurité sociale et assurant la viabilité van de wet van 26 juli 1996 houdende de modernisering van de sociale
des régimes légaux des pensions, ou, à défaut, ses nom, prénom et zekerheid en tot vrijwaring van de wettelijke pensioenstelsels of, bij
résidence principale, ou tout autre moyen d'identification déterminé ontbreken daarvan, zijn naam, voornaam en hoofdverblijfplaats, ofwel
par l'institution. S'il s'agit d'une personne morale, il communique la andere mogelijke identificatiewijzen die worden bepaald door de
raison sociale, la forme juridique et le siège social ou tout autre instelling. Indien het een rechtspersoon betreft, vermeldt hij de
maatschappelijke benaming, de rechtsvorm en de maatschappelijke zetel
moyen d'identification déterminé par l'institution; ofwel andere mogelijke identificatiewijzen die worden bepaald door de instelling;
2° le numéro d'identification à la sécurité sociale du travailleur, 2° het identificatienummer van de sociale zekerheid van de werknemer,
visé à l'article 1er, 4° de l'arrêté royal précité du 18 décembre bedoeld in artikel 1, 4° van voormeld koninklijk besluit van 18
1996; ou, si ce numéro est inexistant, le nom, les prénoms, le lieu et december 1996, of, zo dit nummer niet bestaat, de naam, de voornamen,
la date de naissance et la résidence principale du travailleur; de geboorteplaats en -datum en de hoofdverblijfplaats van de werknemer;
3° le numéro de la carte d'identité sociale, visé à l'article 2, 3° het nummer van de sociale identiteitskaart, bedoeld in artikel 2,
alinéa 3, 7°, de l'arrêté royal précité du 18 décembre 1996; derde lid, 7°, van voormeld koninklijk besluit van 18 december 1996;
4° la date de l'entrée en service du travailleur; 4° de datum van indiensttreding van de werknemer;
5° le cas échéant, le numéro de la Commission paritaire à laquelle 5° in voorkomend geval, het nummer van het Paritair Comité waaronder
ressort le travailleur; de werknemer ressorteert;
6° le cas échéant, la date de sortie de service du travailleur; 6° in voorkomend geval, de datum van uitdiensttreding van de
7° le cas échéant, la preuve, telle que déterminée par l'institution, werknemer; 7° in voorkomend geval, het bewijs zoals bepaald door de instelling
que la carte d'identité sociale a été lue électroniquement ». dat de sociale identiteitskaart elektronisch werd gelezen ».
«

Art. 8.Les données énumérées dans cette section sont communiquées

«

Art. 8.De gegevens opgesomd in deze afdeling worden meegedeeld

au plus tard au moment où le travailleur débute ses prestations ». uiterlijk op het tijdstip waarop de werknemer zijn prestaties aanvat ».
B.3.3. Le fait qui donne lieu à l'infliction de l'amende B.3.3. Het feit dat aanleiding geeft tot het opleggen van de
administrative visée à l'article 1erbis, § 1er, 5°, C), de la loi du administratieve geldboete bepaald in artikel 1bis, § 1, 5°, C), van de
30 juin 1971 est dès lors la non-communication, au plus tard au moment wet van 30 juni 1971 is derhalve het niet meedelen, uiterlijk op het
où le travailleur débute ses prestations, des données visées à tijdstip waarop de werknemer zijn prestaties aanvat, van de gegevens
l'article 4 de l'arrêté royal du 5 novembre 2002. bepaald in artikel 4 van het koninklijk besluit van 5 november 2002.
B.4.1. En vertu du principe général de droit non bis in idem, garanti B.4.1. Op grond van het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, dat
également par l'article 14, paragraphe 7, du Pacte international ook is gewaarborgd door artikel 14, lid 7, van het Internationaal
relatif aux droits civils et politiques, nul ne peut être poursuivi ou Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, mag niemand voor
puni une seconde fois en raison d'une infraction pour laquelle il a een tweede keer worden berecht of gestraft voor een strafbaar feit
déjà été acquitté ou condamné par un jugement définitif « conformément waarvoor hij reeds « overeenkomstig de wet en het procesrecht van elk
à la loi et à la procédure pénale de chaque pays ». Ce principe est land » bij einduitspraak is veroordeeld of waarvan hij is
également consacré par l'article 4 du Septième Protocole additionnel à vrijgesproken. Dat beginsel is eveneens opgenomen in artikel 4 van het
la Convention européenne des droits de l'homme, entré en vigueur à ten opzichte van België op 1 juli 2012 in werking getreden Zevende
l'égard de la Belgique le 1er juillet 2012. Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de
B.4.2. Le principe non bis in idem interdit « de poursuivre ou de mens. B.4.2. Het beginsel non bis in idem verbiedt « een persoon te
juger une personne pour une seconde ' infraction ' pour autant que vervolgen of te berechten voor een tweede ' misdrijf ' voor zover
celle-ci a pour origine des faits identiques ou des faits qui sont en identieke feiten of feiten die in hoofdzaak dezelfde zijn, eraan ten
substance les mêmes » (CEDH, grande chambre, 10 février 2009, grondslag liggen » (EHRM, grote kamer, 10 februari 2009, Zolotoukhine
Zolotoukhine c. Russie, § 82). t. Rusland, § 82).
B.5. La juridiction a quo relève que la cotisation de solidarité visée B.5. Het verwijzende rechtscollege doet opmerken dat de
à l'article 22quater de la loi du 27 juin 1969 constitue, selon les solidariteitsbijdrage bepaald in artikel 22quater van de wet van 27
travaux préparatoires y afférents, une mesure de réparation de nature juni 1969, volgens de parlementaire voorbereiding ervan, een
civile, mais que la mesure est considérée par une certaine doctrine comme une peine. B.6. Pour que le principe non bis in idem soit applicable à la cotisation de solidarité en cause, cette cotisation de solidarité doit d'abord être une mesure à caractère pénal. B.7. Afin de déterminer si le principe non bis in idem peut s'appliquer à la mesure en cause, la Cour doit donc vérifier si la cotisation en cause est une mesure à caractère pénal ou une mesure à caractère civil. burgerlijke herstelmaatregel is, maar dat de maatregel in bepaalde rechtsleer wordt beschouwd als een straf. B.6. Opdat het beginsel non bis in idem op de in het geding zijnde solidariteitsbijdrage van toepassing kan zijn, dient die solidariteitsbijdrage allereerst een maatregel van strafrechtelijke aard te zijn. B.7. Teneinde te bepalen of het beginsel non bis in idem op de in het geding zijnde maatregel van toepassing kan zijn, dient het Hof derhalve na te gaan of de in het geding zijnde bijdrage een maatregel van strafrechtelijke aard dan wel een maatregel van burgerlijke aard is.
B.8. L'article 71 de la loi-programme du 22 décembre 2008 a inséré la B.8. Artikel 71 van de programmawet van 22 december 2008 heeft de in
disposition en cause dans la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi het geding zijnde bepaling ingevoegd in de wet van 27 juni 1969 tot
du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs. herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de
Cette disposition a été justifiée comme suit au cours des travaux maatschappelijke zekerheid der arbeiders. Die bepaling werd in de
préparatoires : parlementaire voorbereiding als volgt verantwoord :
« Cet article insère dans la loi du 27 juin 1969 un article 22quater « Dit artikel voegt in de wet van 27 juni 1969 een nieuw artikel
nouveau visant à calculer de manière forfaitaire les cotisations dues 22quater in, om de bijdragen verschuldigd door de werkgevers die een
par les employeurs ayant eu recours à du personnel pour lequel la beroep hebben gedaan op personeel voor wie geen onmiddellijke aangifte
déclaration immédiate de l'emploi (Dimona) n'a pas été effectuée van tewerkstelling (Dimona) werd gedaan (zwartwerk) op een forfaitaire
(travail au noir). manier te berekenen.
Actuellement l'Office national de sécurité sociale procède, suite aux Ingevolge de controles door de verschillende diensten van sociale
contrôles qui sont effectués par les différents services d'inspection inspectie voert de Rijksdienst voor sociale zekerheid regularisaties
sociale, à des régularisations sur la base des constatations faites. op basis van de gedane vaststellingen uit.
Tenant compte de la charge de la preuve qui repose sur l'Office Rekening houdend met de bewijslast voor voormelde Rijksdienst heeft de
précité, la régularisation ù sous la forme d'un avis rectificatif ù ne regularisatie - in de vorm van een rechtzettingsbericht - doorgaans
porte en général que sur un jour de prestation, à savoir le jour du enkel betrekking op een dag arbeidsprestaties, namelijk de dag van de
contrôle, quand ce n'est pas sur quelques heures, alors même que la controle, of zelfs op slechts enkele uren, terwijl de betrokken
personne en question est occupée depuis une période beaucoup plus persoon sedert een veel langere periode is tewerkgesteld. Enkel de
longue. Seul l'aveu du travailleur ou de son employeur, ainsi que des bekentenis van de werknemer of van zijn werkgever, evenals
eensluidende getuigenissen van andere werknemers, maken het mogelijk
témoignages concordants d'autres travailleurs permettent de langere perioden zonder een risico op betwisting te regulariseren.
régulariser des périodes plus importantes sans risque de contestation. Om dergelijke regularisatie te kunnen doen, moet de Rijksdienst een
Pour procéder à pareille régularisation, l'Office doit procéder à hele reeks handelingen verrichten, namelijk de identificatie van de
toute une série d'actes qui passent par l'identification de werkgever (of zelfs het creëren van de werkgever bij de Kruispuntbank
l'employeur (voir sa création dans la Banque-carrefour des entreprises van ondernemingen indien hij daarin nog niet bestaat), de Dimona, de
s'il n'existe pas encore), la Dimona, la Dmfa (déclaration Dmfa (driemaandelijkse multifunctionele aangifte), het in rekening
multifonctionnelle trimestrielle), la mise en compte des montants dus, brengen van de verschuldigde bedragen, de verzending van de
l'envoi de la régularisation à l'employeur et en cas de non-paiement regularisatie naar de werkgever en, indien de bedragen niet worden
leur recouvrement par la voie judiciaire. betaald, de gerechtelijke invordering ervan.
Un exercice a été mené au sein de l'Office afin d'estimer le coût du Bij de Rijksdienst werd de oefening gemaakt om de kosten te evalueren
traitement d'une apostille d'un auditeur du travail demandant van de behandeling van een kantschrift van een arbeidsauditeur die de
l'assujettissement d'office d'une personne sur la base d'un rapport ambtshalve onderwerping van een persoon vraagt op basis van een
d'inspection (coût horaire suivant le grade de l'agent intervenant inspectieverslag (kosten per uur naargelang de graad van het
personeelslid dat bij het proces is betrokken). Deze kosten werden op
dans le processus). Celui-ci est estimé à 348 euros dans l'hypothèse 348 euro geraamd indien een beroep moet worden gedaan op een advocaat
où il faut recourir à un avocat pour récupérer la créance par la voie om de schuldvordering langs gerechtelijke weg terug te vorderen. Deze
judiciaire. Le plus souvent, cette créance s'élève à moins de 50 euros schuldvordering bedraagt meestal minder dan 50 euro aan bijdragen, met
en cotisations, auxquels viennent s'ajouter des accessoires du type daarbij horende kosten zoals bijdrageopslagen, forfaitaire interesten en vergoedingen.
majoration, intérêts et indemnités forfaitaires. Het voorgestelde artikel 22quater heeft dus tot doel een bijzondere
L'article 22quater en projet vise donc à instaurer un mode particulier wijze van vergoeding of teruggave van burgerlijke aard in te voeren
de réparation ou de restitution de nature civile, destiné, dans om, in het belang van de financiering van de sociale zekerheid, een
l'intérêt du financement de la sécurité sociale, à mettre fin à une situatie strijdig met de wet te doen beëindigen door de werkgevers te
situation contraire à la loi en obligeant l'employeur à payer une verplichten een solidariteitsbijdrage te betalen, berekend op een
cotisation de solidarité calculée sur une base forfaitaire égale au forfaitaire basis gelijk aan het drievoud van de basisbijdragen, op
triple des cotisations de base sur le revenu minimum mensuel moyen het gewaarborgd gemiddeld minimummaandinkomen met een geïndexeerd
garanti et avec un minimum de 2.500 euros indexé, présumant ainsi que minimumbedrag van 2.500 euro, waarbij aldus ervan wordt uitgegaan dat
le travailleur pour lequel la déclaration immédiate de l'emploi n'a pas été faite a été employé plus d'une journée. Si l'employeur déclare le travailleur pour plus d'une journée durant ledit trimestre, les cotisations dues pour l'occupation réelle du travailleur viendront en diminution de la cotisation de solidarité de 2.500 euros, indexée. Il se peut même que l'employeur déclare le travailleur pour une période correspondant à l'entièreté du trimestre avec une rémunération faisant que les cotisations dues seront supérieures au montant de la cotisation de solidarité de sorte que cette dernière ne sera pas due. Une exception cependant à l'application de la cotisation de solidarité de 2.500 euros, indexée : lorsque les services d'inspection auront constaté le fait que le travailleur contrôlé était dans l'incapacité matérielle d'effectuer des prestations à temps plein. Il en va ainsi d'un étudiant qui est employé durant le week-end et dont il est établi qu'il suit des cours en semaine ou d'une personne qui est employée à mi-temps chez l'employeur A et dont les banques de données de l'Office national de sécurité sociale démontrent qu'il est aussi déclaré à temps partiel chez un autre employeur pour la même période d'occupation. Ladite vérification se fera avant la communication des informations nécessaire à la régularisation à l'Office. de werknemer voor wie de onmiddellijke aangifte van tewerkstelling niet werd gedaan, langer dan een dag werd tewerkgesteld. Indien de werkgever de werknemer aangeeft voor meer dan een dag tijdens bedoeld kwartaal, zullen de bijdragen verschuldigd voor de daadwerkelijke tewerkstelling van de werknemer worden afgetrokken van de geïndexeerde solidariteitsbijdrage van 2.500 euro. Het is zelfs mogelijk dat de werkgever de werknemer aangeeft voor een periode die overeenstemt met het volledig kwartaal, met een loon waardoor de verschuldigde bijdragen meer zullen bedragen dan de solidariteitsbijdrage, zodat laatstgenoemde bijdrage niet verschuldigd zal zijn. Een uitzondering op de toepassing van de geïndexeerde solidariteitsbijdrage van 2.500 euro is evenwel voorzien : wanneer inspectiediensten zullen vastgesteld hebben dat de gecontroleerde werknemer zich in de materiële onmogelijkheid bevond om voltijdse arbeidsprestaties te verrichten. In dit geval verkeert een student die tijdens het weekeinde is tewerkgesteld of voor wie vaststaat dat hij cursussen volgt tijdens de week, of een persoon die bij werkgever A halftijds is tewerkgesteld en voor wie de databanken van de Rijksdienst voor sociale zekerheid aantonen dat hij ook halftijds is aangegeven bij een andere werkgever voor dezelfde tewerkstellingsperiode. Deze verificatie zal gebeuren voordat de voor de regularisatie nodige informatie aan de Rijksdienst wordt medegedeeld.
Dans cette hypothèse, et pour répondre à la remarque du Conseil In casu en als antwoord op de opmerking van de Raad van State, zal het
d'Etat, le montant de la cotisation de solidarité sera réduit à due bedrag van de solidariteitsbijdrage proportioneel verminderd worden,
proportion, quand un employeur invoque l'impossibilité matérielle wanneer een werkgever zich beroept op een materiële onmogelijkheid om
d'effectuer des prestations de travail à temps plein par exemple si voltijdse arbeidsprestaties te verrichten bijvoorbeeld wanneer een
l'employé bénéficiait d'allocation de chômage le premier mois du werknemer de eerste maand van het trimester werkloosheidsuitkering
trimestre. L'employeur devra fournir les éléments permettant d'établir genoot. De werkgever dient de nodige elementen aan te brengen zodat de
la réalité des prestations du travailleur. Si l'employeur ne fournit reële prestaties van de werknemer kunnen worden vastgesteld. Indien de
pas les éléments en questions et qu'ils ne peuvent se déduire des werkgever deze elementen niet geeft en ze niet kunnen afgeleid worden
banques de données de l'Office national de sécurité sociale, la uit de databanken van de Rijksdienst voor Sociale zekerheid, zal de
cotisation de solidarité sera due pour le tout. gehele solidariteitsbijdrage verschuldigd zijn.
La régularisation en question fera l'objet d'un avis rectificatif avec Bedoelde regularisatie zal aanleiding geven tot een
une référence comptable spécifique qui devra permettre, à terme, rechtzettingsbericht met een specifieke boekhoudkundige referentie
d'évaluer le rendement de la mesure » (Doc. parl., Chambre, 2008-2009, opdat het rendement van de maatregel op termijn kan worden geëvalueerd
DOC 52-1607/001, pp. 51-53). » (Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1607/001, pp. 51-53).
Au Sénat, le ministre des Affaires sociales et de la Santé publique a In de Senaat heeft de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
déclaré à ce sujet : dienaangaande het volgende verklaard :
« Lorsque l'inspection constate qu'un employeur n'a pas fait de « Wanneer de inspectie vaststelt dat een werkgever voor een werknemer
déclaration immédiate de l'emploi (Dimona) pour un travailleur en geen onmiddellijke aangifte van tewerkstelling, de zogenaamde
particulier, l'inspection doit procéder à diverses opérations pour Dimona-aangifte, heeft gedaan, dient de inspectie om deze werknemer te
pouvoir régulariser ce travailleur, à savoir : kunnen regulariseren een hele reeks handelingen te verrichten, namelijk :
- l'identification de l'employeur à la Banque-carrefour des - de identificatie van de werkgever of zelfs de creatie van de
entreprises ou même son inscription s'il n'y est pas encore werkgever bij de Kruispuntbank van ondernemingen indien hij daarin nog
enregistré; niet bestaat
- la Dimona; - de Dimona
- la Dmfa (déclaration multifonctionnelle trimestrielle); - de Dmfa (driemaandelijkse multifunctionele aangifte)
- la comptabilisation des montants dus; - het in rekening brengen van de verschuldigde bedragen
- l'envoi de la régularisation à l'employeur; - de verzending van de regularisatie naar de werkgever
- et en cas de non-paiement, le recouvrement des montants dus par la - indien de bedragen niet worden betaald, de gerechtelijke invordering
voie judiciaire. ervan.
Le coût de ces opérations effectuées par l'inspection, l'ONSS, De kosten van deze handelingen van de inspectie, Rijksdienst voor
l'auditorat du travail et l'avocat en cas d'action judiciaire est bien Sociale zekerheid, arbeidsauditoraat en advocaat bij gerechtelijke
trop élevé par rapport au montant moyen d'une créance. En effet, à invordering, weegt helemaal niet op tegen het gemiddeld bedrag van een
l'heure actuelle, l'inspection doit mettre le travailleur en schuldvordering. De inspectie dient namelijk op heden verschillende
observation pendant plusieurs jours pour pouvoir prouver qu'il a dagen een observatie van de werknemer uit te voeren om te kunnen
effectué du travail non déclaré pendant plus d'une journée. bewijzen dat de werknemer meer dan één dag niet-aangegeven arbeid
L'article 71 insère donc dans la loi du 27 juillet 1969 un article verrichte. Artikel 71 voegt dan ook in de wet van 27 juli 1969 een artikel
22quater qui a pour objectif de faire payer, dans l'intérêt du 22quater in dat tot doel heeft om, in het belang van de financiering
financement de la sécurité sociale, une cotisation de solidarité van de sociale zekerheid, werkgevers die een beroep hebben gedaan op
forfaitaire aux employeurs qui ont recouru au travail au noir. Cette zwart werk, een forfaitaire solidariteitsbijdrage te doen betalen.
cotisation de solidarité a été calculée sur une base forfaitaire égale Deze solidariteitsbijdrage werd berekend op een forfaitaire basis
au triple des cotisations de base qui sont payées sur le revenu gelijk aan het drievoud van de basisbijdragen die betaald worden op
minimum mensuel moyen garanti, et avec un minimum de 2.500 euros indexés. het gewaarborgd gemiddeld minimummaandinkomen met een geïndexeerd minimumbedrag van 2.500 euro.
Si l'employeur déclare le travailleur pour plus d'une journée dans le Indien de werkgever de werknemer alsnog aangeeft voor meer dan één dag
trimestre en question, les cotisations payées sont alors prises en in het bedoeld kwartaal, worden de betaalde bijdragen verrekend.
compte. Il en va de même lorsque l'employeur prouve l'impossibilité matérielle de prestations à temps plein pour l'ensemble ou une partie du trimestre en question » (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° 4-1050/3, pp.3-4). B.9. Il ressort des travaux préparatoires cités que cette cotisation de solidarité vise à percevoir des cotisations de sécurité sociale pour un travailleur dont il a été constaté que les prestations n'ont pas été communiquées à temps. Le travailleur pour lequel la déclaration immédiate d'emploi n'a pas été faite est réputé avoir été occupé plus d'un jour. B.10.1. La cotisation de solidarité en cause est déterminée selon un mode de calcul qui tend à compenser forfaitairement les cotisations, Tevens wordt in geval de werkgever de materiële onmogelijkheid om voltijdse prestaties bewijst voor het geheel of een deel van het bedoeld kwartaal, dit verrekend » (Parl. St., Senaat, 2008-2009, nr. 4-1050/3, pp. 3-4). B.9. Uit de aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt dat die solidariteitsbijdrage beoogt alsnog socialezekerheidsbijdragen te innen voor een werknemer ten aanzien van wie werd vastgesteld dat diens prestaties niet tijdig werden aangegeven. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de werknemer voor wie de onmiddellijke aangifte van tewerkstelling niet werd gedaan, langer dan een dag werd tewerkgesteld. B.10.1. De in het geding zijnde solidariteitsbijdrage wordt berekend op een wijze die ertoe strekt de bijdragen, alsook de administratieve
de même que les frais administratifs liés au constat de l'infraction kosten verbonden aan de vaststelling van de niet-betaling van
de non-paiement de cotisations de sécurité sociale pour des socialezekerheidsbijdragen voor arbeidsprestaties die niet zijn
prestations de travail qui n'ont pas été déclarées auprès de l'Office aangegeven bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, forfaitair te
national de sécurité sociale. compenseren.
Si le montant de cette cotisation est certes calculé indépendamment de Hoewel het bedrag van die bijdrage weliswaar wordt berekend los van de
la durée du non-paiement des cotisations, sur une base forfaitaire duur van de niet-betaling van de bijdragen, op een forfaitaire basis
égale au triple des cotisations de base qui sont payées sur le revenu gelijk aan het drievoud van de basisbijdragen die worden betaald op
minimum mensuel moyen garanti, il se limite toutefois à prendre comme het gewaarborgde gemiddelde minimummaandinkomen, beperkt het zich
base de calcul le « revenu minimum mensuel moyen »; en outre, bien que ertoe als berekeningsbasis het « gemiddelde minimummaandinkomen » te
nemen; hoewel het verschuldigde bedrag in beginsel niet lager kan
le montant dû ne puisse en principe être inférieur à 2.500 EUR, il liggen dan 2.500 euro, kan bovendien dat bedrag worden verminderd met
peut cependant être diminué à concurrence des cotisations dues pour de bijdragen die verschuldigd zijn voor de aangegeven prestaties van
les prestations déclarées pour le travailleur concerné. A cet égard, de betrokken werknemer. In dat opzicht is tijdens de parlementaire
il a été déclaré au cours des travaux préparatoires de la disposition voorbereiding van de in het geding zijnde bepaling verklaard dat,
en cause que lorsque « l'employeur déclare le travailleur pour une wanneer « de werkgever de werknemer aangeeft voor een periode die
période correspondant à l'entièreté du trimestre avec une rémunération overeenstemt met het volledige kwartaal, met een loon waardoor de
faisant que les cotisations dues seront supérieures au montant de la verschuldigde bijdragen meer zullen bedragen dan de
cotisation de solidarité [...] cette dernière ne sera pas due » (Doc. solidariteitsbijdrage [...] laatstgenoemde bijdrage niet verschuldigd
parl., Chambre, 2008-2009, DOC 52-1607/001, p. 52), et ce alors que la zal zijn » (Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1607/001, p. 52), en
sanction prévue par l'article 1erbis, § 1er, 5°, C), de la loi du 30 dit terwijl de sanctie waarin artikel 1bis, § 1, 5°, C), van de wet
juin 1971 demeure applicable. van 30 juni 1971 voorziet, van toepassing blijft.
De même, si l'employeur peut démontrer que le travailleur se trouvait Wanneer de werkgever kan aantonen dat de werknemer zich in de
dans l'impossibilité matérielle d'effectuer des prestations de travail materiële onmogelijkheid bevond om voltijdse arbeidsprestaties te
à temps plein, le montant de la cotisation de solidarité sera réduit à verrichten, zal het bedrag van de solidariteitsbijdrage evenzo
due proportion. proportioneel worden verminderd.
La cotisation de solidarité en cause n'a donc pas une fonction De in het geding zijnde solidariteitsbijdrage heeft dus geen
répressive, car elle s'explique par le souci du législateur de réparer repressieve functie, daar zij voortvloeit uit de zorg van de wetgever
un dommage évalué forfaitairement. om een forfaitair geëvalueerde schade te herstellen.
B.10.2. Dès lors que la disposition en cause instaure une mesure de B.10.2. Daar de in het geding zijnde bepaling een maatregel van
nature essentiellement civile, dans l'intérêt du financement de la hoofdzakelijk burgerlijke aard invoert, in het belang van de
sécurité sociale, le principe non bis in idem ne peut s'y appliquer et financiering van de sociale zekerheid, kan het beginsel non bis in
idem daarop niet van toepassing zijn en is de in het geding zijnde
elle est, partant, compatible avec les articles 10 et 11 de la bepaling bijgevolg bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de
Constitution, combinés ou non avec l'article 6 de la Convention Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het
européenne des droits de l'homme, avec l'article 14, paragraphe 7, du Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met artikel 14, lid 7,
Pacte international relatif aux droits civils et politiques et avec le van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke
principe général de droit non bis in idem. rechten en met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem.
B.11. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.11. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 22quater de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du Artikel 22quater van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de
28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs ne besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke
viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non zekerheid der arbeiders schendt niet de artikelen 10 en 11 van de
avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het
avec l'article 14, paragraphe 7, du Pacte international relatif aux Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met artikel 14, lid 7,
droits civils et politiques et avec le principe général de droit non van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke
bis in idem. rechten en met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 20 septembre 2012. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 20 september 2012.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt M. Bossuyt
^