← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 109/2012 du 20 septembre 2012 Numéro du rôle : 5226 En cause
: la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession, posée
par le Tribunal de première instance de Liège. La composée
des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moe(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 109/2012 du 20 septembre 2012 Numéro du rôle : 5226 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance de Liège. La composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moe(...) | Uittreksel uit arrest nr. 109/2012 van 20 september 2012 Rolnummer 5226 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik. Het Gr samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen,(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 109/2012 du 20 septembre 2012 | Uittreksel uit arrest nr. 109/2012 van 20 september 2012 |
| Numéro du rôle : 5226 | Rolnummer 5226 |
| En cause : la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6, | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8, zesde lid, 3°, |
| 3°, du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de | van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van |
| première instance de Liège. | eerste aanleg te Luik. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de |
| Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul en F. |
| greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, | Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par jugement du 12 octobre 2011 en cause de Cvita Slavica Gudelj | Bij vonnis van 12 oktober 2011 in zake Cvita Slavica Gudelj tegen de |
| contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la | Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is |
| Cour le 25 octobre 2011, le Tribunal de première instance de Liège a | ingekomen op 25 oktober 2011, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te |
| posé la question préjudicielle suivante : | Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession | « Schendt artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der |
| viole-t-il les articles 10, 11 et 172 de la Constitution en ce qu'il | successierechten de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, in |
| réserve au seul conjoint survivant, à l'exclusion du cohabitant légal | zoverre het enkel aan de overlevende echtgenoot, met uitsluiting van |
| survivant le bénéfice de l'exception prévue par cette disposition au | de overlevende wettelijk samenwonende, het voordeel voorbehoudt van de |
| in die bepaling bedoelde uitzondering op het beginsel dat renten en | |
| principe de l'assimilation à des legs des capitaux et rentes | kapitaal die door toedoen van de werkgever van de overledene werden |
| constitués à l'intervention de l'employeur du défunt en exécution d'un | gevestigd tot uitvoering van een groepsverzekeringscontract worden |
| contrat d'assurance de groupe ? ». | gelijkgesteld met legaten ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 8, alinéa 6, 3°, du | B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 8, zesde lid, |
| Code des droits de succession, remplacé par l'article 1er de l'arrêté | 3°, van het Wetboek der successierechten, vervangen bij artikel 1 van |
| royal n° 12 du 18 avril 1967 modifiant le Code des droits de | het koninklijk besluit nr. 12 van 18 april 1967 tot wijziging van het |
| succession, le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de | Wetboek der successierechten, van het Wetboek der registratie-, |
| greffe et le Code des droits de timbre. Les cinq premiers alinéas de | hypotheek- en griffierechten en van het Wetboek der zegelrechten. De |
| cet article 8 disposent que sont considérées comme recueillies à titre | eerste vijf leden van dat artikel 8 bepalen dat verschillende sommen, |
| de legs, et par conséquent soumises à des droits de succession, | renten of waarden die een persoon geroepen is kosteloos te ontvangen |
| diverses sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est appelée à | op grond van een door de overledene gesloten contract, worden geacht |
| recevoir à titre gratuit en vertu d'un contrat qu'avait conclu le | als legaat te zijn verkregen en dat zij bijgevolg aan successierechten |
| défunt. | zijn onderworpen. |
| L'alinéa 6, 3°, de cet article dispose que celui-ci n'est pas | Het zesde lid, 3°, van dat artikel bepaalt dat het niet van toepassing |
| applicable : | is : |
| « [...] | « [...] |
| 3° aux capitaux et rentes constitués à l'intervention de l'employeur | 3° op de renten en kapitalen die door tussenkomst van de werkgever van |
| du défunt au profit du conjoint survivant du défunt ou, à défaut, au | de overledene werden gevestigd ten behoeve van de overlevende |
| profit de ses enfants n'ayant pas atteint l'âge de vingt et un ans, en | echtgenoot van de overledene of, bij gebreke, ten behoeve van zijn |
| exécution soit d'un contrat d'assurance de groupe souscrit en vertu | kinderen die de leeftijd van eenentwintig jaar niet hebben bereikt, |
| tot uitvoering hetzij van een groepsverzekeringscontract onderschreven | |
| d'un règlement obligatoire de l'entreprise et répondant aux conditions | ingevolge een bindend reglement van de onderneming en beantwoordende |
| déterminées par la réglementation relative au contrôle de ces | aan de voorwaarden gesteld door de reglementering betreffende de |
| contrats, soit du règlement obligatoire d'un fonds de prévoyance | controle van zulke contracten, hetzij van het bindend reglement van |
| institué au profit du personnel de l'entreprise; | een voorzorgsfonds opgericht ten behoeve van het personeel van de |
| onderneming; | |
| [...] ». | [...] ». |
| B.2. La Cour est interrogée sur le point de savoir si la disposition | B.2. Aan het Hof wordt gevraagd of de voormelde bepaling bestaanbaar |
| précitée est incompatible avec les articles 10, 11 et 172 de la | is met de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, in zoverre zij niet |
| Constitution, en ce qu'elle n'est pas applicable au cohabitant légal survivant. | toepasbaar is op de overlevende wettelijk samenwonende. |
| Les articles 10 et 11 de la Constitution garantissent le principe | De artikelen 10 en 11 van de Grondwet waarborgen het beginsel van |
| d'égalité et de non-discrimination. L'article 172 de la Constitution | gelijkheid en niet-discriminatie. Artikel 172 van de Grondwet is een |
| est une application particulière de ce principe en matière fiscale. | bijzondere toepassing van dat beginsel in fiscale aangelegenheden. |
| B.3. L'article 8 du Code des droits de succession établit une fiction selon laquelle les sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est appelée à recevoir à titre gratuit au décès du défunt en vertu d'un contrat renfermant une stipulation à son profit par le défunt ou par un tiers sont considérées comme recueillies à titre de legs et font dès lors partie de l'actif de la succession. En conséquence, des droits de succession sont dus sur ces sommes. En vertu de l'alinéa 6 de cette disposition, elle n'est pas applicable à certaines sommes, rentes et capitaux, parmi lesquels les capitaux et rentes constitués à l'intervention de l'employeur du défunt au profit de son conjoint ou de ses enfants. B.4. La disposition en cause établit donc une différence de traitement entre le conjoint survivant et le cohabitant légal survivant. Pour ce dernier, les rentes et capitaux issus d'une assurance-groupe conclue | B.3. Artikel 8 van het Wetboek der successierechten roept een fictie in het leven volgens welke de sommen, renten of waarden die een persoon geroepen is kosteloos te ontvangen, bij het overlijden van de overledene, ingevolge een contract dat een door de overledene of door een derde ten behoeve van de verkrijger gemaakt beding bevat, worden geacht als legaat te zijn verkregen, en derhalve deel uitmaken van het actief van de nalatenschap. Op die sommen zijn bijgevolg successierechten verschuldigd. Luidens het zesde lid van die bepaling is zij niet van toepassing op sommige sommen, renten en kapitalen, waaronder de kapitalen en renten gevestigd door toedoen van de werkgever van de overledene ten behoeve van diens echtgenoot of kinderen. B.4. De in het geding zijnde bepaling doet derhalve een verschil in behandeling ontstaan tussen de overlevende echtgenoot en de overlevende wettelijk samenwonende. Voor de laatstgenoemde blijven de renten en kapitalen afkomstig van een door de werkgever van de overledene afgesloten groepsverzekering tot de heffingsgrondslag van |
| par l'employeur du défunt continuent de faire partie de la base | de successierechten behoren. Voor de overlevende echtgenoten maken die |
| d'imposition des droits de succession. Pour les conjoints survivants, | renten en kapitalen geen deel uit van de heffingsgrondslag. |
| ces rentes et capitaux ne font pas partie de la base d'imposition. | B.5.1. In het verslag aan de Koning dat voorafgaat aan het koninklijk |
| B.5.1. Le rapport au Roi précédant l'arrêté royal n° 12 du 18 avril | besluit nr. 12 van 18 april 1967 « tot wijziging van het Wetboek der |
| 1967 « modifiant le Code des droits de succession, le Code des droits | successierechten, van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en |
| d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe et le Code des droits de | griffierechten en van het Wetboek der zegelrechten » wordt aangegeven |
| timbre » indique que la fiction établie par l'article 8 du Code des | dat de fictie ingesteld bij artikel 8 van het Wetboek der |
| droits de succession a été créée pour « des raisons de justice | successierechten in het leven is geroepen « omwille van de verdelende |
| distributive », dès lors que les primes, bien qu'elles soient payées | rechtvaardigheid », aangezien het, hoewel de premies worden betaald |
| par l'employeur, « constituent en réalité une charge supportée | door de werkgever, « in werkelijkheid de persoon, op wiens leven de |
| économiquement par la personne sur la tête de laquelle l'assurance est | verzekering afgesloten wordt, [is] die economisch de premies afdraagt |
| contractée » et peuvent dès lors être considérées comme faisant partie | » en die premies bijgevolg kunnen worden beschouwd als deel uitmakend |
| van het vermogen dat hij bij zijn overlijden heeft overgedragen | |
| du patrimoine transmis par celui-ci à son décès (Pasin., 1967, p. | (Belgisch Staatsblad, 20 april 1967, p. 4220). |
| 420). | In verband met de in het geding zijnde vrijstelling wordt in het |
| Au sujet de l'exonération en cause, le rapport au Roi mentionne : | verslag aan de Koning vermeld : |
| « Des considérations d'ordre social commandent de maintenir également, | « Sociale overwegingen gebieden eveneens, wat betreft de weduwe en de |
| au profit de la veuve et des enfants mineurs du défunt, l'exonération | minderjarige kinderen van de overledene, de vrijstelling te behouden |
| waarvan thans de renten en kapitalen genieten die worden gevestigd tot | |
| du droit de succession dont bénéficient actuellement les rentes et | aanvulling van de wettelijke verzekering tegen de geldelijke gevolgen |
| capitaux constitués, en complément des régimes légaux d'assurance | van ouderdom en vroegtijdige dood, tot uitvoering hetzij van een |
| contre la vieillesse et le décès prématuré, en exécution soit d'un | groepsverzekeringscontract onderschreven ingevolge een bindend |
| contrat d'assurance de groupe souscrit en vertu d'un règlement | reglement van de onderneming en beantwoordende aan de voorwaarde |
| obligatoire de l'entreprise et répondant aux conditions déterminées | gesteld door de reglementering betreffende de controle van zulke |
| par la réglementation relative au contrôle de ces contrats, soit du | contracten, hetzij van het bindend reglement van een voorzorgsfonds |
| règlement obligatoire d'un fonds de prévoyance institué au profit du | opgericht ten behoeve van het personeel van de onderneming. Uiteraard |
| personnel de l'entreprise. Il va de soi que l'exonération ne vaut que | betreft deze vrijstelling enkel de renten en kapitalen die werden |
| pour les rentes et capitaux constitués par les cotisations qui sont | gevestigd door de bijdragen die bij algemene maatregel aan het |
| imposées d'une manière générale aux membres du personnel de | personeel van de onderneming zijn opgelegd; zij geldt niet voor de |
| l'entreprise; elle ne s'applique pas aux rentes et capitaux qui | renten en kapitalen welke voortkomen van aanvullende bijdragen die |
| proviennent de versements supplémentaires faits librement en sus de | vrij werden gedaan boven deze welke door het bindend reglement zijn |
| ceux prescrits par le règlement obligatoire » (ibid.). | voorgeschreven » (ibid.). |
| B.5.2. L'exposé des motifs de la loi-programme du 30 décembre 1988, | B.5.2. In de memorie van toelichting bij de programmawet van 30 |
| dont l'article 195 étend l'application de la disposition en cause aux | december 1988, waarvan artikel 195 de toepassing van de in het geding |
| rentes et capitaux constitués au bénéfice du veuf de la défunte, | zijnde bepaling uitbreidt tot de renten en kapitalen gevestigd ten |
| indique que cette modification s'impose en conséquence de l'égalité | behoeve van de weduwnaar van de overledene, wordt aangegeven dat die |
| établie entre hommes et femmes en matière de pension par la loi du 15 | wijziging noodzakelijk is ingevolge de gelijkheid tussen man en vrouw |
| mai 1984 « portant mesures d'harmonisation dans les régimes de | inzake pensioenen die is verwezenlijkt bij de wet van 15 mei 1984 |
| pensions ». A cette occasion, il est précisé que les sommes | houdende maatregelen tot harmonisering in de pensioenregelingen. Bij |
| recueillies par le conjoint survivant constituent, « en fait, un | die gelegenheid is gepreciseerd dat de sommen verkregen door de |
| complément de pension de survie » (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° | overlevende echtgenoot « in feite een aanvullend overlevingspensioen » |
| 609/1, p. 98). | vormen (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr. 609/1, p. 98). |
| B.6. La situation juridique dans laquelle se trouvent les conjoints, | B.6. De juridische toestand waarin de echtgenoten, enerzijds, en de |
| d'une part, et les cohabitants légaux, d'autre part, diffère aussi | wettelijk samenwonenden, anderzijds, zich bevinden verschilt, zowel |
| bien en ce qui concerne leurs devoirs personnels mutuels que pour ce | wat hun persoonlijke verplichtingen jegens elkaar, als wat hun |
| qui est de leur situation patrimoniale. Ces différences de situations | vermogensrechtelijke toestand betreft. Die verschillende toestanden |
| peuvent justifier certaines différences de traitement en matière | kunnen bepaalde verschillen in behandeling in fiscale aangelegenheden |
| fiscale lorsqu'elles sont liées à l'objectif de la mesure en cause. | verantwoorden wanneer zij verband houden met de doelstelling van de in |
| het geding zijnde maatregel. | |
| B.7.1. Les époux se doivent mutuellement secours et assistance | B.7.1. Echtgenoten zijn elkaar hulp en bijstand verschuldigd (artikel |
| (article 213 du Code civil), ils bénéficient de la protection du | 213 van het Burgerlijk Wetboek), zij genieten de bescherming van de |
| logement de la famille et des meubles meublants (article 215 du Code | gezinswoonst en de huisraad (artikel 215 van het Burgerlijk Wetboek); |
| civil); les époux doivent consacrer leurs revenus par priorité à leur | de echtgenoten moeten hun inkomsten bij voorrang besteden aan hun |
| contribution aux charges du mariage (article 217 du Code civil), | bijdrage in de lasten van het huwelijk (artikel 217 van het Burgerlijk |
| auxquelles ils doivent contribuer selon leurs facultés (article 221 du | Wetboek), waarin zij moeten bijdragen naar vermogen (artikel 221 van |
| Code civil). Les dettes qui sont contractées par l'un des époux pour | het Burgerlijk Wetboek). Schulden die door een der echtgenoten worden |
| les besoins du ménage et l'éducation des enfants obligent | aangegaan ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de |
| kinderen verbinden de andere echtgenoot hoofdelijk, behoudens wanneer | |
| solidairement l'autre époux, sauf lorsqu'elles sont excessives eu | zij, gelet op de bestaansmiddelen van het gezin, buitensporig zijn |
| égard aux ressources du ménage (article 222 du Code civil). | (artikel 222 van het Burgerlijk Wetboek). |
| B.7.2. Les dispositions suivantes s'appliquent à la cohabitation | B.7.2. Op de wettelijke samenwoning zijn de volgende bepalingen |
| légale : la protection légale du domicile familial (articles 215, 220, | toepasselijk : de wettelijke bescherming van de gezinswoning |
| § 1er, et 224, § 1er, 1, du Code civil) s'applique par analogie à la | (artikelen 215, 220, § 1, en 224, § 1, 1, van het Burgerlijk Wetboek) |
| cohabitation légale; les cohabitants légaux contribuent aux charges de | wordt van overeenkomstige toepassing verklaard op de wettelijke |
| samenwoning; de wettelijk samenwonenden dragen bij in de lasten van | |
| la vie commune en proportion de leurs facultés et toute dette non | het samenleven naar evenredigheid van hun mogelijkheden en iedere |
| excessive contractée par l'un des cohabitants légaux pour les besoins | niet-buitensporige schuld die door een der wettelijk samenwonenden |
| wordt aangegaan ten behoeve van het samenleven en van de kinderen die | |
| de la vie commune et des enfants qu'ils éduquent oblige solidairement | door hen worden opgevoed, verbindt de andere partner hoofdelijk |
| l'autre cohabitant (article 1477 du Code civil). | (artikel 1477 van het Burgerlijk Wetboek). |
| Pour le surplus, il est prévu un régime des biens des cohabitants et | Voor het overige is voorzien in een regeling van de goederen van de |
| la possibilité de régler par convention les modalités de la | samenwonenden en in de mogelijkheid om de wettelijke samenwoning door |
| cohabitation légale, pour autant que cette convention ne contienne | middel van een overeenkomst te regelen, voor zover die geen beding |
| aucune clause contraire à l'article 1477 du Code civil, à l'ordre | bevat dat strijdig is met artikel 1477 van het Burgerlijk Wetboek, met |
| public, aux bonnes moeurs ou aux règles relatives à l'autorité | de openbare orde of de goede zeden, noch met de regels betreffende het |
| parentale, à la tutelle et aux règles déterminant l'ordre légal de la | ouderlijk gezag en de voogdij, noch met de regels die de wettelijke |
| succession. Cette convention est passée en la forme authentique devant | orde van de erfopvolging bepalen. Die overeenkomst wordt in |
| notaire, et fait l'objet d'une mention au registre de la population | authentieke vorm verleden voor de notaris en wordt in het |
| (article 1478 du Code civil). | bevolkingsregister vermeld (artikel 1478 van het Burgerlijk Wetboek). |
| B.8. Le conjoint survivant bénéficie, s'il satisfait aux conditions | B.8. De overlevende echtgenoot geniet, indien hij voldoet aan de |
| établies par l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967 relatif à la | voorwaarden gesteld in het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober |
| pension de retraite et de survie des travailleurs salariés, d'une | 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen voor werknemers, een |
| pension de survie. Le cohabitant légal survivant ne bénéficie pas | overlevingspensioen. De overlevende wettelijk samenwonende geniet een |
| d'une telle pension de survie. Ainsi que la Cour l'a jugé par son | dergelijk overlevingspensioen niet. Zoals het Hof heeft geoordeeld in |
| arrêt n° 60/2009 du 25 mars 2009, la protection patrimoniale limitée | zijn arrest nr. 60/2009 van 25 maart 2009, betekent de beperkte |
| dont jouissent les cohabitants légaux n'implique pas que le | vermogensrechtelijke bescherming die de wettelijk samenwonenden |
| législateur soit tenu de les traiter comme les époux dans la matière | genieten, niet dat de wetgever ertoe is gehouden hen te behandelen |
| des pensions de survie. | zoals de echtgenoten wat de overlevingspensioenen betreft. |
| B.9. Dès lors que l'exception à l'assimilation des capitaux et rentes | B.9. Aangezien de uitzondering op de gelijkstelling van de in het |
| en cause à un legs est motivée par le fait que, lorsqu'ils sont | geding zijnde kapitalen en renten met een legaat is gemotiveerd door |
| constitués au profit du conjoint survivant du de cujus, ils sont | het feit dat, wanneer zij zijn gevestigd ten behoeve van de |
| considérés comme un complément à la pension de survie, il n'est pas injustifié, tant que le législateur n'a pas jugé opportun d'octroyer aux cohabitants légaux le bénéfice d'une pension de survie, de réserver le bénéfice de l'exception susdite au conjoint survivant et de ne pas l'étendre au cohabitant légal survivant. La disposition en cause ne repose pas sur un critère dénué de pertinence. B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour | overlevende echtgenoot van de erflater, zij als een aanvullend overlevingspensioen worden beschouwd, is het, zolang de wetgever het niet opportuun heeft geacht het voordeel van een overlevingspensioen te verlenen aan de wettelijk samenwonenden, niet onverantwoord het voordeel van de voormelde uitzondering voor te behouden aan de overlevende echtgenoot en het niet uit te breiden tot de overlevende wettelijk samenwonende. De in het geding zijnde bepaling berust niet op een criterium dat niet pertinent zou zijn. B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| L'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession ne viole | Artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der successierechten schendt |
| pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. | de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet niet. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 20 septembre 2012. | Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 20 september 2012. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| Le président, | De voorzitter, |
| R. Henneuse | R. Henneuse |