Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 50/2012 du 29 mars 2012 Numéro du rôle : 5136 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 442quater, § 2, du Code des impôts sur les revenus 1992, tel qu'il a été inséré par l'article 14 de la loi-prog La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 50/2012 du 29 mars 2012 Numéro du rôle : 5136 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 442quater, § 2, du Code des impôts sur les revenus 1992, tel qu'il a été inséré par l'article 14 de la loi-prog La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...) Uittreksel uit arrest nr. 50/2012 van 29 maart 2012 Rolnummer 5136 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 442quater, § 2, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, zoals ingevoegd bij artikel 14 van de programmawet v Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 50/2012 du 29 mars 2012 Uittreksel uit arrest nr. 50/2012 van 29 maart 2012
Numéro du rôle : 5136 Rolnummer 5136
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 442quater, § In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 442quater, § 2,
2, du Code des impôts sur les revenus 1992, tel qu'il a été inséré par van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, zoals ingevoegd bij
l'article 14 de la loi-programme du 20 juillet 2006, posée par le artikel 14 van de programmawet van 20 juli 2006, gesteld door de
Tribunal de commerce de Mons. Rechtbank van Koophandel te Bergen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de
Groot, A. Alen, J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey et F. Daoût, assistée rechters E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey en F.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 6 janvier 2011 en cause de l'Etat belge contre Fulvia Bij vonnis van 6 januari 2011 in zake de Belgische Staat tegen Fulvia
Latragna, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op
Latragna, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 13 13 april 2011, heeft de Rechtbank van Koophandel te Bergen de volgende
avril 2011, le Tribunal de commerce de Mons a posé la question
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 442quater § 2 CIR/1992 tel qu'il a été inséré par la « Schendt artikel 442quater, § 2, van het WIB 1992, zoals het werd
loi-programme du 20 juillet 2006, viole-t-il les articles 10, 11 et ingevoegd bij de programmawet van 20 juli 2006, de artikelen 10, 11 en
172 de la Constitution en ce que, dans le cadre de la responsabilité 172 van de Grondwet doordat het, in het kader van de aansprakelijkheid
des dirigeants d'entreprises, il instaure des règles plus sévères à van de bedrijfsleiders, ten aanzien van de fiscus strengere regels
l'égard du fisc qu'à l'égard des autres créanciers auxquels leur faute invoert dan ten aanzien van de andere schuldeisers aan wie hun fout
causerait un dommage et/ou en ce qu'il soumet les dirigeants schade zou berokkenen, en/of doordat het de bedrijfsleiders aan
d'entreprise à des règles plus sévères, exorbitantes du droit commun, strengere, van het gemeen recht afwijkende regels onderwerpt voor de
pour le paiement du précompte professionnel par rapport aux mêmes betaling van de bedrijfsvoorheffing dan, ten opzichte van diezelfde
dirigeants pour le paiement des autres impôts (sauf la TVA qui bedrijfsleiders, voor de betaling van de andere belastingen (met
bénéficie d'une disposition similaire) où les règles du droit commun uitzondering van de btw, waarvoor een soortgelijke bepaling geldt),
continuent à s'appliquer ? ». waarvoor de regels van het gemeen recht van toepassing blijven ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 442quater du Code B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 442quater van
des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR 1992), qui dispose : het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : WIB 1992), dat
« § 1er. En cas de manquement, par une société ou une personne morale bepaalt : « § 1. In geval van tekortkoming, door een vennootschap of door een
visée à l'article 17, § 3, de la loi du 27 juin 1921 sur les rechtspersoon bedoeld in artikel 17, § 3, van de wet van 27 juni 1921
associations sans but lucratif, les associations internationales sans betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale
but lucratif et les fondations, à son obligation de paiement du verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen, aan haar
précompte professionnel, le ou les dirigeants de la société ou de la verplichting tot het betalen van de bedrijfsvoorheffing, zijn de
personne morale chargés de la gestion journalière de la société ou de bestuurder of bestuurders van de vennootschap of van de rechtspersoon
la personne morale sont solidairement responsables du manquement si die belast zijn met de dagelijkse leiding van de vennootschap of van
celui-ci est imputable à une faute au sens de l'article 1382 du Code civil, qu'ils ont commise dans la gestion de la société ou de la personne morale. Cette responsabilité solidaire peut être étendue aux autres dirigeants de la société ou de la personne morale lorsqu'une faute ayant contribué au manquement visé à l'alinéa 1er est établie dans leur chef. Par dirigeant de la société ou de la personne morale au sens du présent article, l'on entend toute personne qui, en fait ou en droit, détient ou a détenu le pouvoir de gérer la société ou la personne morale, à l'exclusion des mandataires de justice. § 2. Le non-paiement répété par la société ou la personne morale du précompte professionnel, est, sauf preuve du contraire, présumé résulter d'une faute visée au § 1er, alinéa 1er. de rechtspersoon hoofdelijk aansprakelijk voor de tekortkoming indien die te wijten is aan een fout in de zin van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, die ze hebben begaan bij het besturen van de vennootschap of de rechtspersoon. Deze hoofdelijke aansprakelijkheid kan worden uitgebreid naar de andere bestuurders van de vennootschap of van de rechtspersoon indien in hunnen hoofde een fout wordt aangetoond die heeft bijgedragen tot de in het eerste lid bedoelde tekortkoming. Onder bestuurder van een vennootschap of van een rechtspersoon in de zin van dit artikel wordt verstaan, elke persoon die, in feite of in rechte, de bevoegdheid heeft of heeft gehad om de vennootschap of de rechtspersoon te besturen, met uitsluiting van de gerechtelijke mandatarissen. § 2. De herhaalde niet-betaling van de bedrijfsvoorheffing door de vennootschap of door de rechtspersoon, wordt, behoudens tegenbewijs, vermoed voort te vloeien uit een in § 1, eerste lid, bedoelde fout.
Par inobservation répétée de l'obligation de paiement du précompte Onder herhaalde inbreuken op de verplichting tot betaling van de
professionnel au sens du présent article, l'on entend : bedrijfsvoorheffing in de zin van dit artikel, wordt verstaan :
- soit, pour un redevable trimestriel du précompte, le défaut de paiement d'au moins deux dettes échues au cours d'une période d'un an; - soit, pour un redevable mensuel du précompte, le défaut de paiement d'au moins trois dettes échues au cours d'une période d'un an. § 3. Il n'y a pas présomption de faute au sens du § 2, alinéa 1er, lorsque le non-paiement provient de difficultés financières qui ont donné lieu à l'ouverture de la procédure de concordat judiciaire, de faillite ou de dissolution judiciaire. § 4. La responsabilité solidaire des dirigeants de la société ou de la personne morale ne peut être engagée que pour le paiement, en principal et intérêts, des dettes de précompte professionnel. § 5. L'action judiciaire contre les dirigeants responsables n'est recevable qu'à l'expiration d'un délai d'un mois à dater d'un avertissement adressé par le receveur par lettre recommandée à la poste invitant le destinataire à prendre les mesures nécessaires pour remédier au manquement ou pour démontrer que celui-ci n'est pas imputable à une faute commise par eux. Cette disposition ne fait, toutefois, pas obstacle à ce que le fonctionnaire chargé du recouvrement puisse requérir, dans le délai précité, des mesures conservatoires à l'égard du patrimoine du ou des dirigeants de la société ou de la personne morale qui ont fait l'objet - ofwel, voor een trimestriële schuldenaar van de voorheffing, het gebrek aan betaling van ten minste twee vervallen schulden binnen een periode van een jaar; - ofwel, voor een maandelijkse schuldenaar van de voorheffing, het gebrek aan betaling van ten minste drie vervallen schulden binnen een periode van een jaar. § 3. Er is geen vermoeden van fout in de zin van § 2, eerste lid, indien de niet-betaling het gevolg is van financiële moeilijkheden die aanleiding hebben gegeven tot het openen van de procedure van gerechtelijk akkoord, van faillissement of van gerechtelijke ontbinding. § 4. De hoofdelijke aansprakelijkheid van de bestuurders van de vennootschap of van de rechtspersoon kan slechts worden ingeroepen voor de betaling, in hoofdsom en interesten, van de schulden inzake bedrijfsvoorheffing. § 5. De rechtsvordering tegen aansprakelijke bestuurders is slechts ontvankelijk indien ze wordt ingesteld na het verstrijken van een termijn van één maand te rekenen vanaf een door de ontvanger bij ter post aangetekende brief verzonden kennisgeving, waarin de geadresseerde verzocht wordt de nodige maatregelen te treffen om de tekortkoming te verhelpen of om aan te tonen dat deze niet het gevolg is van een door hen begane fout. Deze bepaling verhindert evenwel niet dat de met de invordering belaste ambtenaar, binnen voormelde termijn, bewarende maatregelen vordert ten laste van het vermogen van de bestuurder of bestuurders van de vennootschap of rechtspersoon aan wie een kennisgeving is
de l'avertissement ». toegezonden ».
B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité du B.2. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de
paragraphe 2 de cette disposition avec les articles 10, 11 et 172 de la Constitution en ce que, dans le cadre de la responsabilité des dirigeants d'entreprises, elle instaure des règles plus sévères à l'égard du fisc qu'à l'égard des autres créanciers auxquels leur faute causerait un dommage et/ou en ce qu'elle soumet des dirigeants d'entreprise à des règles plus sévères, exorbitantes du droit commun, pour le paiement du précompte professionnel par rapport aux mêmes dirigeants pour le paiement des autres impôts (sauf la TVA qui bénéficie d'une disposition similaire), où les règles du droit commun continuent à s'appliquer. bestaanbaarheid van paragraaf 2 van die bepaling met de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet doordat zij, in het kader van de aansprakelijkheid van de bedrijfsleiders, ten aanzien van de fiscus strengere regels invoert dan ten aanzien van de andere schuldeisers aan wie hun fout schade zou berokkenen, en/of doordat zij de bedrijfsleiders aan strengere, van het gemeen recht afwijkende regels onderwerpt voor de betaling van de bedrijfsvoorheffing dan, ten opzichte van diezelfde bedrijfsleiders, voor de betaling van de andere belastingen (met uitzondering van de btw, waarvoor een soortgelijke bepaling geldt), waarvoor de regels van het gemeen recht van toepassing blijven.
B.3. L'article 442quater du CIR 1992 trouve son origine dans l'article B.3. Artikel 442quater van het WIB 1992 vindt zijn oorsprong in
14 de la loi-programme du 20 juillet 2006. Cette disposition prévoit artikel 14 van de programmawet van 20 juli 2006. Die bepaling voorziet
une responsabilité solidaire des dirigeants d'une société ou d'une in een hoofdelijke aansprakelijkheid van de bestuurders van een
vennootschap of van een rechtspersoon die belast zijn met de
personne morale chargés de la gestion journalière de celle-ci en cas dagelijkse leiding ervan in geval van tekortkoming, door de
de manquement par la société ou la personne morale visée au paragraphe vennootschap of door de rechtspersoon bedoeld in paragraaf 1, aan haar
1er à son obligation de paiement du précompte professionnel si ce of zijn verplichting tot het betalen van de bedrijfsvoorheffing indien
manquement est imputable à une faute au sens de l'article 1382 du Code die tekortkoming te wijten is aan een fout in de zin van artikel 1382
civil qu'ils ont commise dans la gestion de la société ou personne van het Burgerlijk Wetboek die zij hebben begaan bij het besturen van
morale ( § 1er). de vennootschap of de rechtspersoon ( § 1).
Le paragraphe 2 de cette disposition, sur lequel porte la question Paragraaf 2 van die bepaling, waarop de prejudiciële vraag betrekking
préjudicielle, vise le non-paiement répété du précompte professionnel, heeft, betreft de herhaalde niet-betaling van de bedrijfsvoorheffing,
défini comme un défaut de paiement d'au moins deux ou trois échéances die wordt gedefinieerd als een gebrek aan betaling van ten minste twee
of drie vervallen schulden binnen een periode van een jaar, naargelang
au cours d'une période d'un an, selon que le précompte est dû de voorheffing trimestrieel of maandelijks verschuldigd is. Die
trimestriellement ou mensuellement. Ce paragraphe 2 présume de manière paragraaf 2 vermoedt op weerlegbare wijze dat zulk een herhaalde
réfragable qu'un tel manquement répété constitue une faute de gestion tekortkoming een bestuursfout vormt in de zin van paragraaf 1.
au sens du paragraphe 1er.
B.4. Il résulte des travaux préparatoires de la loi-programme du 20 B.4. Uit de parlementaire voorbereiding van de programmawet van 20
juillet 2006 que le législateur a voulu mettre un terme à des juli 2006 volgt dat de wetgever een einde heeft willen stellen aan de
incertitudes jurisprudentielles et doctrinales quant à la onzekerheden die uit de rechtspraak en de rechtsleer voortvloeiden met
responsabilité des dirigeants « en prévoyant une règle spécifique de betrekking tot de aansprakelijkheid van de bestuurders, « door een
responsabilité solidaire des dirigeants lorsque le défaut de paiement bijzondere regel van hoofdelijke aansprakelijkheid van de bestuurders
du précompte professionnel ou de la TVA résulte d'une faute dans la te bepalen wanneer het gebrek aan betaling van de bedrijfsvoorheffing
gestion de l'entreprise » (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC of van de BTW het gevolg is van een fout in het beheer van de
51-2517/002, p. 5). Il s'est inspiré à cet égard du droit néerlandais onderneming » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2517/002, p. 5).
et du droit français et justifie la disposition par les raisons Hij heeft zich in dat verband geïnspireerd op het Nederlandse recht en
suivantes : op het Franse recht, en verantwoordt de bepaling als volgt :
« [...] - il y va de sommes que l'entreprise a perçues (TVA) ou « [...] - het gaat om gelden die de onderneming heeft ontvangen (BTW)
retenues sur les rémunérations (précompte professionnel) sans les of heeft ingehouden op de bezoldigingen (bedrijfsvoorheffing) zonder
acquitter au profit du Trésor alors qu'elles ne peuvent, en raison de ze door te storten aan de Schatkist terwijl ze, gelet op hun aard,
leur nature, être considérées comme faisant partie des moyens niet kunnen geacht worden deel uit te maken van de financiële middelen
financiers de l'entreprise; van de onderneming;
- le non-paiement du précompte professionnel ou de la taxe sur la - het niet-betalen van de bedrijfsvoorheffing of van de belasting over
valeur ajoutée a un impact négatif sur la position concurrentielle des de toegevoegde waarde heeft een negatieve impact op de
entreprises qui acquittent leurs dettes fiscales dans les délais; concurrentiepositie van de ondernemingen die hun fiscale schulden
tijdig vereffenen;
- le non-paiement du précompte professionnel ou de la taxe sur la - het niet-betalen van de bedrijfsvoorheffing en van de belasting over
valeur ajoutée affecte incontestablement les ressources de l'Autorité de toegevoegde waarde beïnvloedt onbetwistbaar de inkomsten van de
dans la mesure où ces prélèvements constituent une part non Overheid in de mate waarin die inhoudingen een niet-verwaarloosbaar
négligeable des deniers publics » (ibid.). deel uitmaken van de openbare financiën » (ibid.).
Il résulte aussi de ces travaux préparatoires que le législateur n'a Uit die parlementaire voorbereiding volgt ook dat de wetgever niet de
pas voulu viser les dirigeants qui sont de « bonne foi » : bestuurders die « te goeder trouw » zijn heeft willen beogen :
« La mauvaise foi ne pouvant, en règle, se présumer, c'est à « Daar kwade trouw, in de regel, slechts kan verondersteld worden, is
l'administration qu'il appartiendra de prouver que le dirigeant dont het aan de administratie om te bewijzen dat de bestuurder waarvan de
la responsabilité est mise en cause a commis la faute dans la gestion aansprakelijkheid in het gedrang komt, de fout in het beheer van de
de l'entreprise. onderneming heeft begaan.
Toutefois, en cas de manquement répété de la société, une présomption Evenwel, in het geval van een herhaaldelijk verzuim van de
juris tantum est établie et il incombe alors au dirigeant d'apporter vennootschap, wordt een vermoeden juris tantum ingevoerd en is het aan
la preuve qu'il n'a pas commis de faute » (ibid., p. 6). de bestuurder om te bewijzen dat hij geen fout heeft gemaakt » (ibid., p. 6).
Il a encore été précisé que le dirigeant : Er werd verder nog gepreciseerd dat de bestuurder :
« doit avoir commis une faute. Le tribunal devra apprécier, à la « een fout [moet hebben] begaan. Rekening houdend met de diverse
lumière de ses différentes compétences, le véritable niveau de bevoegdheden van de betrokkene, zal de rechtbank moeten oordelen wat
responsabilité de la personne concernée dans l'entreprise » (Doc. zijn of haar échte aansprakelijkheidsniveau binnen de onderneming is »
parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2517/012, p. 20). (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2517/012, p. 20).
Le législateur a aussi prévu un mécanisme préventif en vertu duquel De wetgever heeft ook voorzien in een preventief mechanisme dat de
l'administration a l'obligation d'avertir préalablement le dirigeant administratie verplicht om vooraf de bestuurder die zij aansprakelijk
dont elle entend engager la responsabilité (paragraphe 5 de l'article wil stellen, te verwittigen (paragraaf 5 van artikel 442quater van het
442quater du CIR 1992). WIB 1992).
B.5. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la B.5. In tegenstelling tot hetgeen de Ministerraad aanvoert, heeft het
différence de traitement concerne effectivement des personnes et non verschil in behandeling daadwerkelijk betrekking op personen, en niet
des créances et les deux catégories de créanciers visées par la op schuldvorderingen, en zijn de twee door de prejudiciële vraag
question préjudicielle sont comparables. beoogde categorieën van schuldeisers vergelijkbaar.
B.6. La mesure litigieuse repose sur un critère qui est en rapport B.6. De in het geding zijnde maatregel berust op een criterium dat
avec l'objectif poursuivi par le législateur, tel qu'il a été rappelé samenhangt met het doel van de wetgever, zoals vermeld in B.4, dat
en B.4, qui est de préserver les droits du Trésor et la position erin bestaat de rechten van de Schatkist en de concurrentiepositie van
concurrentielle des entreprises. La responsabilité des dirigeants de ondernemingen te vrijwaren. De bestuurders die door de bepaling
visés par la disposition ne peut, en effet, être engagée que si worden beoogd, kunnen immers enkel aansprakelijk worden gesteld indien
l'obligation de payer le précompte professionnel a été méconnue à de verplichting tot betaling van de bedrijfsvoorheffing herhaaldelijk
plusieurs reprises. Le législateur a pris en compte, à cet égard, le niet is nagekomen. De wetgever heeft in dat verband rekening gehouden
fait que cette obligation a pour objet des sommes à payer pour le met het feit dat die verplichting betrekking heeft op bedragen die
voor rekening van derden moeten worden betaald. Aangezien de opbrengst
compte de tiers. Par ailleurs, le produit de l'impôt étant affecté à van de belasting wordt aangewend voor overheidsuitgaven die strekken
des dépenses publiques qui visent à la satisfaction de l'intérêt tot de behartiging van het algemeen belang, dient overigens te worden
général, il doit être admis qu'il puisse être dérogé aux règles du aangenomen dat van de regels van het gemeen recht mag worden
droit commun. afgeweken.
B.7. La mesure litigieuse n'est pas davantage disproportionnée. Le B.7. De in het geding zijnde maatregel is evenmin onevenredig. De
législateur a uniquement prévu une présomption de faute en cas de wetgever heeft enkel voorzien in een vermoeden van fout in geval van
manquement répété et cette présomption peut être renversée si le een herhaalde tekortkoming, en dat vermoeden kan worden weerlegd
dirigeant prouve qu'il n'a pas commis de faute de gestion. Par indien de bestuurder aantoont dat hij geen bestuursfout heeft begaan.
ailleurs, l'action en responsabilité doit être intentée auprès d'une Overigens moet een aansprakelijkheidsvordering worden ingesteld bij
juridiction qui doit vérifier si toutes les conditions légales sont een rechtsinstantie die moet nagaan of alle wettelijke voorwaarden
remplies pour engager la responsabilité civile du dirigeant. L'accès à zijn vervuld om de bestuurder burgerrechtelijk aansprakelijk te
un juge exerçant un contrôle de pleine juridiction est dès lors stellen. De toegang tot een rechter die een volwaardige toetsing
garanti aux dirigeants concernés. uitvoert, is voor de betrokken bestuurders bijgevolg gewaarborgd.
B.8. La disposition en cause ne crée pas de privilège ni ne contient B.8. De in het geding zijnde bepaling voert geen voorrecht in, noch
une exemption ou une modération d'impôt. Elle n'est donc pas een vrijstelling of vermindering van belasting. Zij is dus niet
incompatible avec l'article 172 de la Constitution. onbestaanbaar met artikel 172 van de Grondwet.
B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 442quater, § 2, du Code des impôts sur les revenus 1992 ne Artikel 442quater, § 2, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen
viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. 1992 schendt de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 29 mars 2012. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 29 maart 2012.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^