Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 80/2011 du 18 mai 2011 Numéro du rôle : 4966 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 73, alinéa 5, et 82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, posées par le Tribunal de commerce d La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 80/2011 du 18 mai 2011 Numéro du rôle : 4966 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 73, alinéa 5, et 82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, posées par le Tribunal de commerce d La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...) Uittreksel uit arrest nr. 80/2011 van 18 mei 2011 Rolnummer 4966 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 73, vijfde lid, en 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8 augustus 1997, gesteld door de Rechtbank van Koophan Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 80/2011 du 18 mai 2011 Uittreksel uit arrest nr. 80/2011 van 18 mei 2011
Numéro du rôle : 4966 Rolnummer 4966
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 73, In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 73, vijfde
alinéa 5, et 82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, lid, en 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8 augustus 1997,
posées par le Tribunal de commerce de Charleroi. gesteld door de Rechtbank van Koophandel te Charleroi.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels et F. Daoût, assistée rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels en F.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 19 mai 2010 en cause de Michelle Noël contre Xavier Bij vonnis van 19 mei 2010 in zake Michelle Noël tegen Xavier
Dehombreux et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Dehombreux en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
Cour le 18 juin 2010, le Tribunal de commerce de Charleroi a posé les ingekomen op 18 juni 2010, heeft de Rechtbank van Koophandel te
questions préjudicielles suivantes : Charleroi de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. S'il est admis que la loi du 18 juillet 2008, en ce qu'elle a « 1. Indien wordt aangenomen dat de wet van 18 juli 2008, in zoverre
modifié l'article 82, alinéa 2, de la loi sur les faillites, a zij artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet heeft gewijzigd,
consacré un droit propre du conjoint ou de l'ex-conjoint à een eigen recht van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot op
l'excusabilité, n'existe-t-il pas une discrimination, contraire aux verschoonbaarheid heeft verankerd, bestaat er dan geen discriminatie,
articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que la situation du conjoint ou de l'ex-conjoint est irrémédiablement et nécessairement liée à l'octroi ou non du bénéfice de l'excusabilité au failli, bien que, d'une part entre le fait générateur par lequel le conjoint ou l'ex-conjoint est personnellement obligé à la dette de son époux ou [à] la dette de son ex-époux et qui a été contractée au temps de mariage et, d'autre part, la décision qui statue sur l'excusabilité du failli, il peut survenir des circonstances justifiant le refus de l'excusabilité du failli et pour lesquelles le conjoint, et a fortiori l'ex-conjoint, n'a aucune prise alors que la situation du failli est examinée au regard d'éléments personnels à ce dernier ? 2. Dans l'hypothèse où l'article 73, alinéa 5, de la loi sur les faillites dans sa version actuellement applicable est interprété comme ouvrant la voie de la tierce-opposition aux seuls créanciers du failli in strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat de situatie van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot onherroepelijk en noodzakelijkerwijs verbonden is met het al dan niet toekennen van het voordeel van de verschoonbaarheid aan de gefailleerde, hoewel tussen het feit dat aanleiding heeft gegeven tot de persoonlijke aansprakelijkheid van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot voor de schuld van zijn echtgenoot of voor de schuld van zijn voormalige echtgenoot die werd aangegaan tijdens het huwelijk, enerzijds, en de beslissing waarbij uitspraak wordt gedaan over de verschoonbaarheid van de gefailleerde, anderzijds, er zich omstandigheden kunnen voordoen die de weigering van de verschoonbaarheid van de gefailleerde verantwoorden en waarop de echtgenoot, en a fortiori de voormalige echtgenoot, geen enkele vat heeft terwijl de situatie van de gefailleerde bekeken wordt in het licht van persoonlijke elementen van deze laatste ? 2. In de veronderstelling dat artikel 73, vijfde lid, van de faillissementswet in de versie ervan die thans van toepassing is, in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de weg van het derdenverzet uitsluitend opent voor de schuldeisers van de gefailleerde en niet
et non point à tout tiers intéressé au sens de l'article 1122 du Code voor elke belanghebbende derde in de zin van artikel 1122 van het
judiciaire, n'existe-t-il pas une discrimination, contraire aux Gerechtelijk Wetboek, bestaat er dan geen discriminatie, in strijd met
articles 10 et 11 de la Constitution, dès lors que le conjoint ou de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, aangezien het beroep op de
l'ex-conjoint du failli est privé du recours à la procédure de la procedure van het derdenverzet tegen de beslissing waarbij uitspraak
wordt gedaan over de verschoonbaarheid ontzegd wordt aan de echtgenoot
tierce-opposition contre la décision statuant sur l'excusabilité of de voormalige echtgenoot van de gefailleerde hoewel hij van een
quoique pouvant justifier d'un intérêt et ce alors que les créanciers belang kan doen blijken, terwijl de schuldeisers van de gefailleerde
du failli qui disposent d'un intérêt semblable à la question de die beschikken over een soortgelijk belang bij de kwestie van de
l'excusabilité du failli peuvent bénéficier dudit recours ? ». verschoonbaarheid van de gefailleerde het voordeel van dat beroep wel kunnen genieten ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Les articles 73, alinéa 5, et 82, alinéa 2, de la loi du 8 août B.1. De artikelen 73, vijfde lid, en 82, tweede lid, van de
1997 sur les faillites disposent : faillissementswet van 8 augustus 1997 bepalen :
«

Art. 73.[...] Le jugement prononçant la clôture de la faillite pour insuffisance d'actif est notifié au failli et publié par extrait au Moniteur belge , par les soins du greffier. Cet extrait contiendra les nom, prénom et adresse des personnes considérées comme liquidateurs. La décision qui prononce l'excusabilité du failli est susceptible de tierce-opposition par citation donnée au failli et au curateur de la part des créanciers individuellement dans le mois à compter de la publication du jugement

 «

Art. 73.[...] Van het vonnis waarbij de sluiting van het faillissement wordt uitgesproken wegens ontoereikendheid van het actief wordt aan de gefailleerde kennis gegeven en het wordt bij uittreksel bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad , door de griffier. Dit uittreksel bevat de naam, de voornaam en het adres van de personen die als vereffenaars worden beschouwd. De beslissing waarbij de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard, is binnen een maand te rekenen vanaf de bekendmaking van het vonnis tot sluiting van het faillissement vatbaar voor derdenverzet dat door iedere schuldeiser persoonlijk wordt ingesteld door middel van een dagvaarding gedaan aan de gefailleerde en aan de
de clôture. curator.
[...] » [...] ».
«

Art. 82.[...]

 «

Art. 82.[...]
Le conjoint du failli qui est personnellement obligé à la dette de son De echtgenoot van de gefailleerde die persoonlijk aansprakelijk is
voor de schuld van zijn echtgenoot, of de voormalige echtgenoot die
époux ou l'ex-conjoint qui est personnellement obligé à la dette de persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld die zijn voormalige
son époux contractée du temps du mariage est libéré de cette echtenoot tijdens de duur van het huwelijk was aangegaan, wordt
obligation par l'effet de l'excusabilité. ingevolge de verschoonbaarheid van die verplichting bevrijd.
[...] » [...] ».
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.2. Ni la première question préjudicielle ni les motifs qui la B.2. Noch in de eerste prejudiciële vraag, noch in de motieven waarop
soutiennent n'indiquent les catégories de personnes entre lesquelles ze is gebaseerd worden de categorieën van personen aangegeven
existerait la discrimination qu'elle dénonce. waartussen de erin aangeklaagde discriminatie zou bestaan.
B.3. Bien que la question fasse référence à un droit propre à B.3. Hoewel de vraag verwijst naar een eigen recht op
l'excusabilité conféré au conjoint et à l'ex-conjoint du failli par verschoonbaarheid dat wordt toegekend aan de echtgenoot en de
l'article 82, alinéa 2, en cause, modifié par la loi du 18 juillet voormalige echtgenoot van de gefailleerde bij het in het geding zijnde
2008 (alors que cette loi se borne à étendre à l'ex-conjoint la règle artikel 82, tweede lid, zoals gewijzigd bij de wet van 18 juli 2008
que la loi du 2 février 2005 avait instaurée en faveur du conjoint et (terwijl die wet zich ertoe beperkt de regel die de wet van 2 februari
ne modifie donc pas la situation de celui-ci) et que la motivation du 2005 ten gunste van de echtgenoot had ingevoerd, uit te breiden tot de
jugement a quo se réfère à l'hypothèse du divorce (alors qu'en voormalige echtgenoot, en dus niet de situatie van de echtgenoot
l'espèce, le juge a quo est saisi par la veuve d'un failli déclaré non wijzigt), en hoewel de motivering van het verwijzingsvonnis verwijst
excusable), cette question peut être entendue comme portant sur la naar het geval van echtscheiding (terwijl te dezen een zaak bij de
différence de traitement que l'article 82, alinéa 2, instaurerait verwijzende rechter wordt aanhangig gemaakt door de weduwe van een
entre le conjoint ou l'ex-conjoint du failli, d'une part, et le gefailleerde die niet verschoonbaar werd verklaard), kan die vraag in
failli, d'autre part, en ce que la déclaration d'inexcusabilité a une die zin worden begrepen dat zij het verschil in behandeling betreft
incidence automatique sur la situation des premiers alors que seul le dat artikel 82, tweede lid, zou invoeren tussen de echtgenoot of
second est en mesure de faire valoir son point de vue devant le juge voormalige echtgenoot van de gefailleerde, enerzijds, en de
qui statue sur son excusabilité. gefailleerde, anderzijds, doordat de niet-verschoonbaarverklaring een
B.4. La disposition en cause fait partie de la législation sur les faillites, qui vise essentiellement à réaliser un juste équilibre entre les intérêts du débiteur et ceux des créanciers. La déclaration d'excusabilité constitue pour le failli une mesure de faveur qui lui permet de reprendre ses activités sur une base assainie et ceci, non seulement dans son intérêt, mais aussi dans celui de ses créanciers ou de certains d'entre eux qui peuvent avoir intérêt à ce que leur débiteur reprenne ses activités sur une telle base, le maintien d'une activité commerciale ou industrielle pouvant en outre servir l'intérêt général (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/1, automatische weerslag heeft op de situatie van de eerstgenoemden, terwijl alleen de laatstgenoemde zijn standpunt kan doen gelden voor de rechter die zich uitspreekt over zijn verschoonbaarheid. B.4. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van de faillissementswetgeving die in essentie ertoe strekt een billijk evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de schuldenaar en de belangen van de schuldeisers. De verklaring van verschoonbaarheid vormt voor de gefailleerde een gunstmaatregel die hem in staat stelt zijn activiteiten op een aangezuiverde basis te hervatten, en zulks niet alleen in zijn belang maar ook in het belang van zijn schuldeisers of sommigen onder hen die belang erbij kunnen hebben dat hun schuldenaar zijn activiteiten op een dergelijke basis hervat, waarbij het voortzetten van een handels- of industriële activiteit bovendien het algemeen belang kan dienen
pp. 35 et 36). (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, pp. 35 en 36).
De wetgever, die van oordeel is dat « de mogelijkheid tot herstel
Jugeant que « la faculté de se redresser est [...] utopique si [le [...] utopisch [blijft] indien [de gefailleerde] de last van het
failli] doit conserver la charge du passif », le législateur a estimé passief moet blijven dragen », heeft gemeend dat « het [...] immers
que « rien ne justifie que la défaillance du débiteur, conséquence de niet te verantwoorden [is] dat het in gebreke blijven van de
schuldenaar als gevolg van omstandigheden waarvan hij het slachtoffer
circonstances dont il est victime, l'empêche de reprendre d'autres is, hem verhindert andere activiteiten te verrichten » (Parl. St.,
activités » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/13, p. 50). Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 50).
Il ressort des travaux préparatoires que le législateur s'est soucié Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever « op een
de tenir « compte, de manière équilibrée, des intérêts combinés de la evenwichtige wijze rekening [heeft willen] houden met de gecombineerde
personne du failli, des créanciers, des travailleurs et de l'économie belangen van de gefailleerde zelf, van de schuldeisers, de werknemers
dans son ensemble » et d'assurer un règlement humain qui respecte les en de economie in zijn geheel » en voor een menselijke regeling heeft
droits de toutes les parties intéressées (Doc. parl., Chambre, willen zorgen die de rechten van alle betrokken partijen in acht neemt
1991-1992, n° 631/13, p. 29). (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 29).
B.5. L'article 82, alinéa 2, libère de ses obligations le conjoint et B.5. Artikel 82, tweede lid, bevrijdt de echtgenoot en de voormalige
echtgenoot van de verschoonbaar verklaarde gefailleerde, die
l'ex-conjoint du failli excusé qui est personnellement obligé à la persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van de gefailleerde, van
dette du failli. die verplichting.
Pour contrôler la différence de traitement indiquée en B.3, il Om het in B.3 vermelde verschil in behandeling te toetsen, dient
convient de tenir compte, d'une part, des objectifs économiques et rekening te worden gehouden, enerzijds, met de economische en sociale
sociaux de la mesure en cause et, d'autre part, des principes, doelstellingen van de in het geding zijnde maatregel en, anderzijds,
applicables en la matière, du droit patrimonial civil, en vertu met de ter zake geldende beginselen van het burgerlijk vermogensrecht
desquels « les conventions légalement formées tiennent lieu de loi à volgens welke « alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan [...]
ceux qui les ont faites » (article 1134, alinéa 1er, du Code civil) et degenen die deze hebben aangegaan, tot wet [strekken] » (artikel 1134,
« quiconque est obligé personnellement est tenu de remplir ses eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek) en « ieder die persoonlijk
engagements sur tous ses biens mobiliers ou immobiliers, présents et à verbonden is, [...] gehouden [is] zijn verbintenissen na te komen,
onder verband van al zijn goederen, hetzij roerende, hetzij
venir » (article 7 de la loi hypothécaire du 16 décembre 1851). onroerende, zo tegenwoordige als toekomstige » (artikel 7 van de hypotheekwet van 16 december 1851).
B.6. L'extension des effets de l'excusabilité au conjoint qui est B.6. De uitbreiding van de gevolgen van de verschoonbaarheid tot de
personnellement obligé à la dette du failli avait été instaurée par la echtgenoot die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van de
loi du 2 février 2005 non pour éviter une discrimination sur le plan gefailleerde, werd bij de wet van 2 februari 2005 ingevoerd, niet om
discriminatie te vermijden op het vlak van de solidariteit die uit het
huwelijk is ontstaan, maar omdat, in geval van gemeenschap van
de la solidarité née du mariage, mais parce que, en cas de communauté goederen, de inkomsten uit een nieuwe beroepsactiviteit van de
de biens, les revenus d'une nouvelle activité professionnelle du gefailleerde in het gemeenschappelijke vermogen terechtkomen (artikel
failli entrent dans le patrimoine commun (article 1405, alinéa 1er, du 1405, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek). Vervolgingen op de
Code civil). Les poursuites exercées sur les biens du conjoint par les goederen van de echtgenoot, ingesteld door de schuldeisers van de
créanciers du failli pourraient atteindre les revenus procurés par la gefailleerde, zouden de inkomsten van de gefailleerde uit zijn nieuwe
nouvelle activité de celui-ci, ce qui serait contraire à l'objectif activiteit kunnen raken, wat strijdig zou zijn met het nagestreefde
poursuivi. doel.
B.7. En étendant, par la loi du 18 juillet 2008, les effets de B.7. Door, bij de wet van 18 juli 2008, de gevolgen van de
l'excusabilité à l'ex-conjoint, le législateur a entendu, même si verschoonbaarheid uit te breiden tot de voormalige echtgenoot, heeft
l'objectif poursuivi par l'excusabilité elle-même ne le requérait pas, de wetgever, ook al was het niet vereist door het doel van
protéger l'ex-conjoint. Les travaux préparatoires de cette loi verschoonbaarheid op zich, de voormalige echtgenoot willen beschermen.
indiquent en effet : De parlementaire voorbereiding van die wet luidt immers als volgt :
« [...] le législateur n'a jamais soumis à un examen spécifique les conséquences d'un divorce pour le conjoint du failli, en particulier d'un divorce qui interviendrait avant l'admission de l'excusabilité de son époux. A l'heure actuelle, au regard du droit en vigueur mais surtout suite à un arrêt de la Cour constitutionnelle du 7 mars 2007 (arrêt n° 37/2007), cette problématique vient au jour avec une acuité toute particulière. Selon certains, il existait en effet une discrimination entre la personne qui restait conjoint et l'ex-conjoint (qui avait commencé et terminé la procédure de divorce avant l'admission de l'excusabilité). La Cour a estimé que cette situation ne présentait pas de discrimination. Il est renvoyé, en la matière, au point B.7. de « De wetgever heeft [...] nooit de gevolgen die een echtscheiding voor de echtgenoot van de gefailleerde zou hebben, inzonderheid een echtscheiding die zou worden voltrokken vóór de verschoonbaarheid van die echtgenoot effect sorteert, aan een specifiek onderzoek onderworpen. Het betreft hier een punt dat momenteel bijzonder heikel is, niet alleen in het licht van de thans geldende wetsbepalingen, maar vooral als gevolg van arrest nr. 37/2007 (7 maart 2007) van het Grondwettelijk Hof. Volgens sommigen bestond er immers een discriminatie tussen diegene die echtgenoot bleef en de gewezen echtgenoot (die de echtscheidingsprocedure begon en beëindigde vóór het verkrijgen van de verschoonbaarheid). Het Hof heeft geoordeeld dat die toestand géén discriminatie inhoudt. Terzake kan worden verwezen
l'arrêt (cf. DOC 52 1032/001, p. 5). naar punt B.7. van het arrest (cf. DOC 52 1032/001, blz. 5).
Si, au plan de la constitutionnalité de la loi, au regard des buts Strikt juridisch, alsook rekening houdend met de grondwettigheid van
poursuivis par celle-ci, les auteurs de la proposition à l'examen de wet en met de doelstellingen die ze nastreeft, kunnen de indieners
peuvent, dans une approche strictement juridique, admettre cette van dit wetsvoorstel die visie wel volgen. Toch achten zij een
position, ils estiment cependant que, dans une approche sociale, une wetswijziging noodzakelijk, want met name om sociale redenen kan het
modification législative doit intervenir, eu égard à la différence de niet door de beugel dat er een verschil in behandeling bestaat tussen,
traitement réservée entre, d'une part, le conjoint du failli, qui est obligé à la dette, et, d'autre part, l'ex-conjoint qui, du temps du mariage, s'est obligé à la dette et qui, de par le fait de la désunion, ne peut plus bénéficier automatiquement des effets de l'éventuelle excusabilité, alors que, de surcroît, dans la plupart des cas, au moment de la faillite et dans les périodes proches de celle-ci, il n'est plus à même d'intervenir auprès de son conjoint. Il se recommande par conséquent de modifier une nouvelle fois enerzijds, de echtgenoot van de gefailleerde die aansprakelijk is voor de schulden en, anderzijds, de voormalige echtgenoot die zich tijdens de duur van het huwelijk voor die schulden aansprakelijk heeft gesteld. Doordat het huwelijk evenwel is ontwricht geniet laatstgenoemde echtgenoot niet langer automatisch de gevolgen van een eventuele verschoonbaarheid en daar komt nog bij dat de betrokkene bij het faillissement of tijdens de periode rond het faillissement veelal niet meer bij machte was eventueel nog iets gedaan te krijgen van zijn echtgenoot. Het is bijgevolg aangewezen artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet nogmaals te wijzigen en duidelijk te stellen dat
l'article 82, alinéa 2, de la loi sur les faillites et de prévoir ingevolge de verschoonbaarheid niet enkel de echtgenoot van de
clairement que du fait de l'excusabilité, non seulement le conjoint du gefailleerde bevrijd is van zijn verbintenissen, maar ook de gewezen
failli est libéré de ses obligations, mais aussi l'ex-conjoint qui est echtgenoot die persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld van zijn
personnellement responsable de la dette contractée par son conjoint echtgenoot, aangegaan tijdens het huwelijk. De voorwaarden uit het
pendant le mariage. Les conditions de l'alinéa 3 de l'article 82 sont derde lid van het artikel 82 blijven behouden. Het is bijgevolg
maintenues. Le but est par conséquent clairement de mettre le conjoint duidelijk de bedoeling de echtgenoot en de gewezen echtgenoot op voet
et l'ex-conjoint sur un pied d'égalité » (Doc. parl., Chambre, van gelijkheid te brengen » (Parl. St., Kamer, 2007-2008, DOC
2007-2008, DOC 52-1032/003, pp. 4 et 5). 52-1032/003, pp. 4 en 5).
B.8. La simple circonstance que le législateur entende désormais B.8. De enkele omstandigheid dat de wetgever voortaan ook de
protéger aussi l'ex-conjoint n'implique pas qu'il aurait renoncé à son voormalige echtgenoot wil beschermen, impliceert niet dat hij zijn
objectif antérieur : l'objectif de l'article 82, alinéa 2, reste de vroegere doelstelling zou hebben opgegeven : het doel van artikel 82,
permettre au failli de reprendre son activité sur une base assainie tweede lid, blijft de gefailleerde in staat stellen zijn activiteit op
sans être menacé par les poursuites que les créanciers pourraient exercer sur le patrimoine commun des époux, même si, par souci d'équité vis-à-vis de l'ex-conjoint, celui-ci est désormais assimilé au conjoint. B.9. Dès lors que le bénéfice de l'excusabilité est reconnu au failli en fonction d'éléments qui lui sont propres, l'appréciation de ceux-ci par le juge appelé à statuer est indépendante de ce que le conjoint ou l'ex-conjoint aurait ou non pu avoir prise sur des circonstances ayant pu survenir entre le moment où il s'oblige personnellement et le moment du jugement déclarant la faillite : quel que soit le comportement du conjoint ou de l'ex-conjoint, il ne pourrait aboutir à ce que le bénéfice de l'excusabilité soit conféré au failli en prenant en compte l'intérêt ou les prétentions du conjoint ou de l'ex-conjoint. B.10. Il résulte de ce qui précède qu'en conférant à la décision sur l'excusabilité du failli un effet automatique sur la situation du conjoint ou de l'ex-conjoint, l'article 82, alinéa 2, ne porte pas une atteinte discriminatoire aux droits des intéressés. B.11. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la seconde question préjudicielle B.12.1. La seconde question préjudicielle porte sur la compatibilité een aangezuiverde basis te hervatten zonder het risico te lopen van vervolgingen die door de schuldeisers zouden kunnen worden ingesteld op het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten, ook al wordt de voormalige echtgenoot, om billijkheidsredenen te zijnen aanzien, voortaan gelijkgesteld met de echtgenoot. B.9. Vermits het voordeel van verschoonbaarheid aan de gefailleerde wordt toegekend op grond van persoonlijke elementen, staat de beoordeling van die elementen door de rechter die uitspraak moet doen, los van het feit of de echtgenoot of voormalige echtgenoot al dan niet vat zou hebben kunnen gehad op omstandigheden die zich hadden kunnen voordoen tussen het ogenblik waarop hij zich persoonlijk bindt en het ogenblik van het vonnis waarbij het faillissement wordt uitgesproken : ongeacht de handelwijze van de echtgenoot of de voormalige echtgenoot, zij zou niet ertoe mogen leiden dat het voordeel van verschoonbaarheid aan de gefailleerde wordt toegekend rekening houdend met het belang of de eisen van de echtgenoot of van de voormalige echtgenoot. B.10. Uit het voorgaande volgt dat artikel 82, tweede lid, door aan de beslissing over de verschoonbaarheid van een gefailleerde een automatisch gevolg te verbinden voor de situatie van de echtgenoot of van de voormalige echtgenoot, niet op discriminerende wijze afbreuk doet aan de rechten van de betrokkenen. B.11. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag B.12.1. De tweede prejudiciële vraag heeft betrekking op de
avec les articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 73, alinéa bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van het
5, précité, en ce qu'il réserverait la tierce opposition aux seuls créanciers du failli, à l'exclusion de tiers intéressés qui justifieraient d'un intérêt analogue à celui des créanciers. B.12.2. Il apparaît des faits rappelés dans le jugement a quo, d'une part, que le tiers intéressé est, en l'espèce, le conjoint veuf d'un failli décédé avant que soit rendu le jugement le déclarant non excusable et, d'autre part, que ce conjoint a introduit une tierce opposition, dont la recevabilité est contestée, contre ledit jugement, celui-ci n'ayant fait l'objet ni de la publication par extrait au Moniteur belge prévue par la loi ni d'une notification au failli, celui-ci étant décédé. B.13.1. Il ressort des motifs de la décision par laquelle la Cour est saisie que le juge a quo interprète l'article 73, alinéa 5, comme ouvrant la voie de la tierce opposition aux seuls créanciers du failli voormelde artikel 73, vijfde lid, doordat het het derdenverzet zou voorbehouden voor de schuldeisers van de gefailleerde, met uitsluiting van belanghebbende derden die van een belang zouden doen blijken dat vergelijkbaar is met dat van de schuldeisers. B.12.2. Uit de feiten waaraan in het verwijzingsvonnis wordt herinnerd, blijkt, enerzijds, dat de belanghebbende derde te dezen de echtgenoot-weduwnaar is van een gefailleerde die is overleden voordat het vonnis waarbij hij niet verschoonbaar werd verklaard, werd gewezen en, anderzijds, dat die echtgenoot, tegen dat vonnis, een derdenverzet heeft ingesteld, waarvan de ontvankelijkheid wordt betwist, vonnis dat niet bij uittreksel werd bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad - zoals bepaald door de wet - en waarvan geen kennisgeving werd gedaan aan de gefailleerde, vermits die was overleden. B.13.1. Uit de motivering van de beslissing die bij het Hof aanhangig wordt gemaakt, blijkt dat de verwijzende rechter artikel 73, vijfde lid, in die zin interpreteert dat het de weg van het derdenverzet uitsluitend opent voor de schuldeisers van de gefailleerde, en niet
et non à tout tiers intéressé au sens de l'article 1122 du Code voor elke belanghebbende derde in de zin van artikel 1122 van het
judiciaire. Gerechtelijk Wetboek.
B.13.2. Par ailleurs, s'il est exact, comme le relève le Conseil des B.13.2. Overigens, ook al is het juist, zoals de Ministerraad opmerkt,
ministres, que l'article 73, alinéa 5, se réfère à la « décision qui dat artikel 73, vijfde lid, verwijst naar de « beslissing waarbij de
prononce l'excusabilité du failli » alors qu'en l'espèce, la décision gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard » terwijl te dezen de
à l'occasion de laquelle la Cour est interrogée a déclaré le failli gefailleerde niet verschoonbaar werd verklaard bij de beslissing naar
aanleiding waarvan het Hof wordt ondervraagd, blijft het feit dat, wat
non excusable, il reste qu'en ce qui concerne la possibilité de de mogelijkheid betreft om een beslissing betreffende de
contester une décision relative à l'excusabilité, les deux catégories verschoonbaarheid te betwisten, de twee categorieën van personen
de personnes auxquelles la question préjudicielle se réfère sont waarnaar de prejudiciële vraag verwijst, verschillend worden
traitées différemment. behandeld.
B.14. S'il peut être admis que l'article 82, alinéa 2, de la loi du 8 B.14. Ook al kan worden aangenomen dat artikel 82, tweede lid, van de
août 1997 confère à la décision relative à l'excusabilité du failli un wet van 8 augustus 1997 aan de beslissing betreffende de
effet automatique sur la situation du conjoint ou de l'ex-conjoint, il verschoonbaarheid van de gefailleerde een automatisch gevolg toekent
voor de situatie van de echtgenoot of van de voormalige echtgenoot,
reste qu'en adoptant la loi du 18 juillet 2008 pour reconnaître à blijft het feit dat de wetgever, door de wet van 18 juli 2008 aan te
nemen teneinde de voormalige echtgenoot het voordeel toe te kennen van
l'ex-conjoint le bénéfice des effets de l'excusabilité en fonction de de gevolgen van de verschoonbaarheid op grond van diens situatie en
sa situation et non en fonction de celle du failli, le législateur lui niet op grond van die van de gefailleerde, hem - en voortaan ook de
confère - ainsi, désormais, qu'au conjoint -, un intérêt propre qui, echtgenoot - een eigen belang toekent dat, net zoals dat van de
tout comme celui des créanciers visés à l'article 73, alinéa 5, en schuldeisers bedoeld in het in het geding zijnde artikel 73, vijfde
cause, peut être affecté par le jugement se prononçant sur lid, kan worden geraakt door het vonnis dat zich uitspreekt over de
verschoonbaarheid van de gefailleerde; in tegenstelling tot hetgeen de
l'excusabilité du failli; or, contrairement à ce que soutient la verzoekende partij voor de verwijzende rechter beweert - zij betwist
partie requérante devant le juge a quo - contestant l'interprétation de interpretatie van die laatste - voorziet die bepaling, die afwijkt
retenue par celui-ci - cette disposition, dérogeant à l'article 1122 van artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek, niet in de
du Code judiciaire, s'abstient de permettre aux conjoints et mogelijkheid, voor de echtgenoot en de voormalige echtgenoot van een
ex-conjoints des faillis d'introduire une tierce opposition contre ce gefailleerde, om een derdenverzet in te stellen tegen dat vonnis,
jugement alors qu'elle le permet aux créanciers; cette disposition terwijl zij wel in die mogelijkheid voorziet voor de schuldeisers; die
porte dès lors une atteinte discriminatoire aux droits des premiers. bepaling doet dan ook op discriminerende wijze afbreuk aan de rechten
van de eerstgenoemden.
B.15. Dans l'interprétation indiquée en B.13.1, la seconde question B.15. In de interpretatie die in B.13.1 is vermeld, dient de tweede
préjudicielle appelle une réponse positive. prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord.
B.16. La Cour constate cependant que la disposition en cause peut B.16. Het Hof stelt echter vast dat de in het geding zijnde bepaling
faire l'objet d'une autre interprétation, si elle est lue en tenant anders kan worden geïnterpreteerd, indien zij wordt gelezen rekening
compte de l'article 1122 du Code judiciaire qui dispose : houdend met artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek, dat bepaalt :
« Toute personne qui n'a point été dûment appelée ou n'est pas « Ieder die niet behoorlijk is opgeroepen of niet in dezelfde
intervenue à la cause en la même qualité, peut former tierce hoedanigheid in de zaak is tussen gekomen, kan derdenverzet doen tegen
opposition à la décision, même provisoire, qui préjudicie à ses droits een, zij het voorlopige, beslissing die zijn rechten benadeelt en die
et qui a été rendue par une juridiction civile, ou par une juridiction gewezen is door een burgerlijk gerecht, of door een strafgerecht in
répressive en tant que celle-ci statue sur les intérêts civils. Néanmoins, le recours n'est ouvert : 1° aux ayants cause universels ou à titre universel, que s'ils font reconnaître le droit propre qu'ils invoquent; 2° aux ayants cause à titre particulier, qu'en cas de fraude de leur auteur ou s'ils ont acquis leur droit avant la date de la décision; 3° aux créanciers, qu'en cas de fraude de leur débiteur ou s'ils peuvent invoquer une hypothèque, un privilège ou tout autre droit distinct de leur droit de créance; 4° aux personnes représentées, qu'en cas de fraude de leur représentant légal, judiciaire ou conventionnel. Seule la fraude commise au cours de l'instance peut être invoquée ». Si la disposition en cause est interprétée comme ne dérogeant pas à l'article 1122 précité, le conjoint ou l'ex-conjoint du failli ont la possibilité d'introduire une tierce opposition contre le jugement du tribunal statuant sur l'excusabilité de celui-ci; dans cette interprétation, la disposition en cause ne porte pas une atteinte discriminatoire aux droits de ces personnes. B.17. Dans l'interprétation indiquée en B.16, la seconde question zover dit over burgerlijke belangen uitspraak heeft gedaan. Dit rechtsmiddel kan evenwel niet worden ingesteld : 1° door algemene rechtverkrijgenden of rechtverkrijgenden onder algemene titel, behalve wanneer zij het eigen recht waarop zij zich beroepen, doen erkennen; 2° door rechtverkrijgenden onder bijzondere titel, behalve wanneer hun rechtsvoorganger bedrog heeft gepleegd of wanneer zij hun recht hebben verkregen vóór de dagtekening van de beslissing; 3° door schuldeisers, behalve wanneer hun schuldenaar bedrog heeft gepleegd of wanneer zij zich kunnen beroepen op een hypotheek, een voorrecht of enig ander recht dat buiten hun schuldvordering ligt; 4° door vertegenwoordigde personen, behalve bij bedrog van hun wettelijke, gerechtelijke of bij overeenkomst aangewezen vertegenwoordiger. Bedrog kan alleen dan worden ingeroepen, indien het tijdens het geding is gepleegd ». Indien de in het geding zijnde bepaling wordt geïnterpreteerd in die zin dat zij niet afwijkt van het voormelde artikel 1122, hebben de echtgenoot of de voormalige echtgenoot van de gefailleerde de mogelijkheid om derdenverzet in te stellen tegen het vonnis van de rechtbank waarbij uitspraak wordt gedaan over de verschoonbaarheid van die laatste; in die interpretatie doet de in het geding zijnde bepaling niet op discriminerende wijze afbreuk aan de rechten van die personen. B.17. In de interpretatie die in B.16 is vermeld, dient de tweede
préjudicielle appelle une réponse négative. prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
1. L'article 82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites 1. Artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8 augustus
ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. 1997 schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
2. L'article 73, alinéa 5, de la même loi, 2. Artikel 73, vijfde lid, van dezelfde wet,
- interprété comme dérogeant à l'article 1122 du Code judiciaire et - geïnterpreteerd in die zin dat het afwijkt van artikel 1122 van het
comme ne prévoyant pas la possibilité pour le conjoint ou Gerechtelijk Wetboek en niet voorziet in de mogelijkheid, voor de
l'ex-conjoint du failli d'introduire une tierce opposition à la echtgenoot of de voormalige echtgenoot van een gefailleerde, om
derdenverzet in te stellen tegen de beslissing waarbij uitspraak wordt
décision par laquelle il est statué sur l'excusabilité de ce dernier, gedaan over de verschoonbaarheid van die laatste, schendt de artikelen
viole les articles 10 et 11 de la Constitution; 10 en 11 van de Grondwet;
- interprété comme ne dérogeant pas à l'article 1122 du Code - geïnterpreteerd in die zin dat het niet afwijkt van artikel 1122 van
judiciaire et comme permettant au conjoint ou à l'ex-conjoint du het Gerechtelijk Wetboek en de echtgenoot of de voormalige echtgenoot
failli d'introduire une tierce opposition à la décision par laquelle van een gefailleerde de mogelijkheid biedt om derdenverzet in te
il est statué sur l'excusabilité de ce dernier, ne viole pas les stellen tegen de beslissing waarbij uitspraak wordt gedaan over de
articles 10 et 11 de la Constitution. verschoonbaarheid van die laatste, schendt de artikelen 10 en 11 van
de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 18 mai 2011. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 18 mei 2011.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^