Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 65/2011 du 5 mai 2011 Numéro du rôle : 4946 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 15 de la loi du 1 er mars 1958 relative au statut des officiers de carrière des forces terrestre, aérienne La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 65/2011 du 5 mai 2011 Numéro du rôle : 4946 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 15 de la loi du 1 er mars 1958 relative au statut des officiers de carrière des forces terrestre, aérienne La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...) Uittreksel uit arrest nr. 65/2011 van 5 mei 2011 Rolnummer 4946 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 15 van de wet van 1 maart 1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren van de land-, de lucht-, de zeemacht en de medische di Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 65/2011 du 5 mai 2011 Uittreksel uit arrest nr. 65/2011 van 5 mei 2011
Numéro du rôle : 4946 Rolnummer 4946
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 15 de la loi In zake : de prejudiciële vraag over artikel 15 van de wet van 1 maart
du 1er mars 1958 relative au statut des officiers de carrière des 1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren van de land-, de
forces terrestre, aérienne et navale et du service médical, ainsi que lucht-, de zeemacht en de medische dienst en der reserveofficieren van
des officiers de réserve de toutes les forces armées et du service alle krijgsmachtdelen en van de medische dienst, gesteld door de Raad
médical, posée par le Conseil d'Etat. van State.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels et F. Daoût, assistée rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels en F.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt n° 203.944 du 18 mai 2010 en cause de Dirk Dobbelaere contre Bij arrest nr. 203.944 van 18 mei 2010 in zake Dirk Dobbelaere tegen
de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 2 ingekomen op 2 juni 2010, heeft de Raad van State de volgende
juin 2010, le Conseil d'Etat a posé la question préjudicielle suivante prejudiciële vraag gesteld :
: « L'article 15 de la loi du 1er mars 1958 relative au statut des « Schendt artikel 15 van de wet van 1 maart 1958 betreffende het
officiers de carrière des forces terrestre, aérienne et navale et du statuut van de beroepsofficieren van de land-, de lucht- en de
service médical, ainsi que des officiers de réserve de toutes les zeemacht en de medische dienst en der reserveofficieren van alle
forces armées et du service médical, tel qu'il a été remplacé et krijgsmachtdelen en van de medische dienst, zoals het werd vervangen
modifié par l'article 12 de la loi du 28 décembre 1990, par l'article en gewijzigd door artikel 12 van de wet van 28 december 1990, door
12 de la loi du 20 mai 1994 et par l'article 26 de la loi du 25 mai artikel 12 van de wet van 20 mei 1994 en door artikel 26 van de wet
2000, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, lus van 25 mei 2000, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk
isolément ou combinés avec les articles 12, 23 et 182 de la genomen of gelezen in samenhang met de artikelen 12, 23 en 182 van de
Constitution, dans la mesure où cette disposition confère au ministre Grondwet, in de mate dat die bepaling de minister van Landsverdediging
de la Défense nationale un pouvoir discrétionnaire pour refuser une een discretionaire bevoegdheid verleent om een aangevraagde tijdelijke
demande de retrait temporaire d'emploi pour convenances personnelles ambtsontheffing wegens persoonlijke aangelegenheden te weigeren op
sur la base d'exigences d'encadrement et parce qu'il n'est pas grond van encadreringsvereisten en omdat niet voldaan is aan de
satisfait aux conditions de rendement ? ». rendementsvoorwaarden ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Au moment où la décision attaquée devant la juridiction a quo a B.1. Op het ogenblik dat de bij het verwijzende rechtscollege
été prise, l'article 15 de la loi du 1er mars 1958 relative au statut bestreden beslissing werd genomen, bepaalde artikel 15 van de wet van
des officiers de carrière des forces terrestre, aérienne et navale et 1 maart 1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren van de
du service médical, ainsi que des officiers de réserve, de toutes les land-, de lucht-, de zeemacht en de medische dienst en der
forces armées et du service médical (tel qu'il a été modifié par reserveofficieren van alle krijgsmachtdelen en van de medische dienst
l'article 12 de la loi du 28 décembre 1990, par l'article 12 de la loi (zoals gewijzigd bij artikel 12 van de wet van 28 december 1990, bij
du 20 mai 1994 et - avec effet rétroactif - par l'article 26 de la loi artikel 12 van de wet van 20 mei 1994 en - met terugwerkende kracht -
du 25 mai 2000) disposait : bij artikel 26 van de wet van 25 mei 2000) :
« Les officiers qui le demandent peuvent être retirés temporairement « De officieren die hierom verzoeken kunnen door de Minister van
de leur emploi par le Ministre de la Défense nationale pour Landsverdediging tijdelijk wegens persoonlijke aangelegenheden uit hun
convenances personnelles. ambt ontheven worden.
Tout retrait temporaire d'emploi ou toute prolongation est sollicité Elke tijdelijke ambtsontheffing of elke verlenging wordt aangevraagd
pour une durée de trois, six, neuf ou douze mois. voor een duur van drie, zes, negen of twaalf maanden.
Sauf pour motifs exceptionnels à apprécier par le Ministre de la Behoudens uitzonderlijke redenen waarover de Minister van
Défense nationale, la durée de tous les retraits temporaires d'emploi Landsverdediging oordeelt, mag de duur van alle tijdelijke
sur propre demande ne peut dépasser au total douze mois au cours de la ambtsontheffingen op eigen aanvraag tijdens de loopbaan van de
carrière de l'officier. officier een totaal van twaalf maanden niet overschrijden.
En cas de mobilisation ou en période de guerre, les officiers ne In geval van mobilisatie of in periode van oorlog kunnen de officieren
peuvent pas obtenir un retrait temporaire d'emploi à leur demande. Il geen tijdelijke ambtsontheffing op aanvraag bekomen. Hetzelfde geldt
en est de même pour les officiers qui en période de paix se trouvent voor de officieren die zich in periode van vrede in de deelstand ' in
dans la sous-position ' en engagement opérationnel ' ou sont mis sur operationele inzet ' bevinden of die op preadvies gesteld zijn met het
préavis en vue de cet engagement. oog op deze inzet.
Les retraits temporaires d'emploi accordés à la demande prennent De op aanvraag bekomen tijdelijke ambtsontheffingen eindigen
automatiquement fin, sans préavis, en période de guerre ou en cas de automatisch, zonder opzegging, in periode van oorlog of in geval van
mobilisation. mobilisatie.
En période de paix, les retraits temporaires d'emploi accordés à la In periode van vrede kunnen, in geval van operationele inzet of van
demande peuvent, dans des cas exceptionnels et pour autant que le preadvies met het oog op deze inzet, in uitzonderlijke gevallen en
besoin en personnel ne puisse être rencontré d'aucune autre manière, voor zover de personeelsbehoefte op geen enkele andere manier kan
être retirés en cas d'engagement opérationnel ou de mise sur préavis worden ingevuld, de toegekende tijdelijke ambtsontheffingen op verzoek
en vue de cet engagement ». ingetrokken worden ».
B.2. La juridiction a quo demande si la disposition en cause est B.2. Het verwijzende rechtscollege vraagt of de in het geding zijnde
compatible avec les articles 10 et 11, combinés ou non avec les bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11, al dan niet in
articles 12, 23 et 182, de la Constitution en ce qu'elle confère au samenhang gelezen met de artikelen 12, 23 en 182, van de Grondwet,
ministre de la Défense nationale le pouvoir discrétionnaire de refuser doordat zij de minister van Landsverdediging een discretionaire
une demande de retrait temporaire d'emploi pour convenances bevoegdheid verleent om een aangevraagde tijdelijke ambtsontheffing
personnelles sur la base d'exigence d'encadrement et parce qu'il n'est wegens persoonlijke aangelegenheden te weigeren op grond van
pas satisfait aux conditions de rendement. Il ressort des faits et de encadreringsvereisten en omdat niet is voldaan aan de
la motivation de l'arrêt de renvoi qu'il est plus précisément demandé rendementsvoorwaarden. Uit de feiten en de motivering van het
à la Cour si le pouvoir conféré au ministre de la Défense nationale verwijzingsarrest blijkt dat het Hof meer bepaald wordt gevraagd of de
est compatible avec les articles de la Constitution mentionnés dans la aan de minister van Landsverdediging verleende bevoegdheid bestaanbaar
question, en ce que ceux-ci réservent au législateur le pouvoir de is met de in de vraag aangehaalde grondwetsartikelen, in zoverre die
déterminer le statut des militaires et de limiter la liberté aan de wetgever de bevoegdheid voorbehouden om het statuut van de
individuelle, en particulier du libre choix d'une activité militairen te bepalen en de individuele vrijheid, inzonderheid de
professionnelle. vrije keuze van beroepsarbeid, te beperken.
B.3. L'article 182 de la Constitution dispose : B.3. Artikel 182 van de Grondwet bepaalt :
« Le mode de recrutement de l'armée est déterminé par la loi. Elle « De wet bepaalt op welke wijze het leger wordt aangeworven. Zij
règle également l'avancement, les droits et les obligations des regelt eveneens de bevordering, de rechten en de verplichtingen van de
militaires. » militairen ».
De bepaling van de wijze waarop en de voorwaarden waaronder een
militair tijdelijk uit zijn ambt kan worden ontheven, valt onder de
La détermination de la manière dont et des conditions dans lesquelles regeling van de rechten en verplichtingen van militairen.
un militaire peut être retiré temporairement de son emploi relève de B.4.1. Door de bevoegdheid inzake de regeling van de rechten en
la réglementation des droits et obligations des militaires. verplichtingen van de militairen aan de wetgevende macht toe te
B.4.1. En attribuant au pouvoir législatif la compétence de régler les wijzen, heeft de Grondwetgever willen vermijden dat de krijgsmacht zou
droits et obligations des militaires, le Constituant a voulu éviter worden geregeld door de uitvoerende macht alleen. Aldus waarborgt
que le pouvoir exécutif règle seul la force armée. L'article 182 de la artikel 182 van de Grondwet dat over die aangelegenheid wordt beslist
Constitution garantit ainsi que cette matière fera l'objet de door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering.
décisions prises par une assemblée délibérante démocratiquement élue.
Bien que l'article 182 de la Constitution réserve ainsi, en cette Ofschoon artikel 182 van de Grondwet de normatieve bevoegdheid in die
matière, la compétence normative au législateur fédéral - qui doit en aangelegenheid aldus voorbehoudt aan de federale wetgever - die de
régler les éléments essentiels -, il n'exclut pas qu'un pouvoir essentiële elementen ervan moet regelen -, sluit het niet uit dat een
d'exécution limité soit laissé au pouvoir exécutif fédéral. Une telle beperkte uitvoeringsmacht aan de federale uitvoerende macht wordt
overgelaten. Een dergelijke delegatie is niet in strijd met het
délégation n'est pas contraire au principe de légalité pour autant que wettigheidsbeginsel voor zover de machtiging voldoende nauwkeurig is
l'habilitation soit définie de manière suffisamment précise et porte omschreven en betrekking heeft op de tenuitvoerlegging van maatregelen
sur l'exécution de mesures dont les éléments essentiels sont fixés waarvan de essentiële elementen voorafgaandelijk door de wetgever zijn
préalablement par le législateur. vastgelegd.
B.4.2. Selon la disposition en cause, le ministre de la Défense B.4.2. Volgens de in het geding zijnde bepaling kan de minister van
nationale peut, sauf dans un certain nombre de situations Landsverdediging, behoudens in een aantal bijzondere situaties
particulières (mobilisation, guerre, sous-position d'engagement (mobilisatie, oorlog, het zich bevinden in de deelstand van
opérationnel ou mise sur préavis en vue de cet engagement), retirer temporairement de leur emploi les officiers qui le demandent pour convenances personnelles. Il convient d'examiner si cette habilitation demeure dans les limites indiquées en B.4.1. B.5. La disposition en cause ne confère pas de compétence réglementaire au ministre de la Défense nationale mais lui attribue un pouvoir discrétionnaire, en fonction duquel il doit rechercher un équilibre entre l'intérêt de l'armée et celui du militaire concerné. Cette attribution par la loi d'un pouvoir de décision individuel à un operationele inzet of in preadvies met het oog op die inzet), de officieren die hierom verzoeken tijdelijk wegens persoonlijke aangelegenheden uit hun ambt ontheffen. Er dient te worden onderzocht of die machtiging binnen de in B.4.1 vermelde perken blijft. B.5. De in het geding zijnde bepaling verleent de minister van Landsverdediging geen reglementaire bevoegdheid maar kent hem een discretionaire bevoegdheid toe waarbij hij een evenwicht dient na te streven tussen het belang van het leger en dat van de betrokken militair. Een dergelijke toewijzing van individuele beslissingsbevoegdheid aan
ministre n'équivaut pas à une délégation de la compétence een minister door de wet komt niet neer op een delegatie van
réglementaire. L'article 182 de la Constitution ne s'oppose pas à ce regelgevende bevoegdheid. Artikel 182 van de Grondwet staat niet eraan
que soit attribué à un ministre un pouvoir de décision lui permettant in de weg dat aan een minister beslissingsbevoegdheid wordt toegekend
die hem toestaat elke aanvraag tot het verkrijgen van een tijdelijke
d'examiner chaque demande de retrait temporaire d'emploi et ambtsontheffing te onderzoeken en ze af te wegen tegen de behoeften
d'apprécier celle-ci par rapport aux besoins de l'armée, entre autres van het leger, onder meer inzake encadreringsvereisten, die naar
en matière d'encadrement, qui peuvent évoluer en fonction des gelang van de omstandigheden kunnen evolueren en die, in bepaalde
circonstances et qui, dans certaines de celles-ci, peuvent justifier omstandigheden, kunnen verantwoorden dat beslissingen worden genomen
que soient prises des décisions dictées également par la volonté de « die mede zijn ingegeven door de zorg om de aan de militairen - op
rentabiliser » pendant une certaine période la formation offerte aux kosten van de Staat - geboden opleiding te laten « renderen »
militaires aux frais de l'Etat. gedurende een bepaalde periode.
B.6. Bien qu'une telle attribution de compétence au ministre implique B.6. Ofschoon een dergelijke toewijzing van bevoegdheid aan de
un large pouvoir d'appréciation, elle n'est pas incompatible avec les minister een ruime beoordelingsbevoegdheid met zich meebrengt, is zij
articles 10 et 11, combinés avec l'article 182, de la Constitution, niet onverenigbaar met de artikelen 10 en 11, in samenhang gelezen met
puisque la disposition en cause, lue dans son ensemble, indique de artikel 182, van de Grondwet, daar de in het geding zijnde bepaling,
manière suffisamment claire qu'en prenant sa décision, le ministre in haar geheel gelezen, op voldoende duidelijke wijze aangeeft dat de
doit avoir en vue le bon fonctionnement des forces armées et motiver minister bij het nemen van zijn beslissing de goede werking van de
sa décision en tenant compte de l'intérêt du service. Il ne saurait krijgsmacht voorop dient te stellen en zijn beslissing dient te
davantage être déduit de la disposition en cause que le législateur motiveren, rekening houdend met het dienstbelang. Uit de in het geding
aurait autorisé le ministre à méconnaître le principe d'égalité et de zijnde bepaling kan evenmin worden afgeleid dat de wetgever de
minister zou hebben toegestaan het beginsel van gelijkheid en
non-discrimination. Le juge compétent peut apprécier, dans chaque cas niet-discriminatie te miskennen. De bevoegde rechter zal in elk
particulier, si le ministre fait de la compétence qui lui a été afzonderlijk geval oordelen of de minister de bevoegdheid die hem is
attribuée un usage conforme à la loi, de sorte que les intéressés verleend overeenkomstig de wet uitoefent zodat aan de betrokkenen een
bénéficient d'une protection juridique adéquate. afdoende rechtsbescherming wordt geboden.
B.7. Le contrôle au regard des articles 10 et 11, lus en combinaison B.7. De toetsing aan de artikelen 10 en 11, gelezen in samenhang met
avec les articles 12 et 23, de la Constitution, n'aboutit pas à une de artikelen 12 en 23, van de Grondwet leidt, wat betreft de naleving
autre conclusion en ce qui concerne le respect du principe de van het wettigheidsbeginsel, niet tot een andere conclusie.
légalité. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 15 de la loi du 1er mars 1958 relative au statut des Artikel 15 van de wet van 1 maart 1958 betreffende het statuut der
officiers de carrière des forces terrestre, aérienne et navale et du beroepsofficieren van de land-, de lucht-, de zeemacht en de medische
service médical, ainsi que des officiers de réserve de toutes les dienst en der reserveofficieren van alle krijgsmachtdelen en van de
forces armées et du service médical, tel qu'il a été modifié par les
lois des 28 décembre 1990, 20 mai 1994 et 25 mai 2000, ne viole pas medische dienst, zoals gewijzigd bij de wetten van 28 december 1990,
les articles 10 et 11, lus ou non en combinaison avec les articles 12, 20 mei 1994 en 25 mei 2000, schendt niet de artikelen 10 en 11, al dan
23 et 182, de la Constitution. niet in samenhang gelezen met de artikelen 12, 23 en 182, van de
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Grondwet. Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 5 mai 2011. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 5 mei 2011.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^