← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 35/2011 du 10 mars 2011 Numéro du rôle : 4895 En cause : la
question préjudicielle relative à l'article 9, alinéa 2, du livre III, titre VIII, chapitre II, section
3, du Code civil La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse
et M. Bossuyt, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 35/2011 du 10 mars 2011 Numéro du rôle : 4895 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 9, alinéa 2, du livre III, titre VIII, chapitre II, section 3, du Code civil La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...) | Uittreksel uit arrest nr. 35/2011 van 10 maart 2011 Rolnummer 4895 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, tweede lid, van boek III, titel VIII, hoofdstuk II, afdeling 3, van het Burgerlijk Wetboek Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 35/2011 du 10 mars 2011 | Uittreksel uit arrest nr. 35/2011 van 10 maart 2011 |
Numéro du rôle : 4895 | Rolnummer 4895 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 9, alinéa 2, | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, tweede lid, van boek |
du livre III, titre VIII, chapitre II, section 3, du Code civil (« Des | III, titel VIII, hoofdstuk II, afdeling 3, van het Burgerlijk Wetboek |
règles particulières aux baux à ferme »), posée par le Juge de paix du | (« Regels betreffende de pacht in het bijzonder »), gesteld door de |
canton de Florennes-Walcourt. | Vrederechter van het kanton Florennes-Walcourt. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de |
Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels et P. Nihoul, assistée | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J. Spreutels en P. |
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, | Nihoul, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 10 mars 2010 en cause de Jean Gouthière et Emma Lorge | Bij vonnis van 10 maart 2010 in zake Jean Gouthière en Emma Lorge |
contre Olivier Berwart, dont l'expédition est parvenue au greffe de la | tegen Olivier Berwart, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is |
Cour le 12 mars 2010, le Juge de paix du canton de Florennes-Walcourt | ingekomen op 12 maart 2010, heeft de Vrederechter van het kanton |
a posé la question préjudicielle suivante : | Florennes-Walcourt de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 9, alinéa 2, de la loi du 4 novembre 1969 formant la | « Schendt artikel 9, tweede lid, van de wet van 4 november 1969, die |
section 3 du chapitre II du titre VIII du livre III, du Code civil | afdeling 3 van hoofdstuk II van titel VIII van boek III van het |
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il crée | Burgerlijk Wetboek vormt, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in |
zoverre het een verschil in behandeling in het leven roept tussen | |
une différence de traitement entre candidats pareillement qualifiés à | kandidaten die dezelfde kwalificaties hebben voor de terugname van een |
la reprise d'une exploitation agricole selon des critères non | landbouwbedrijf volgens criteria die niet objectief, niet relevant en |
objectifs, non pertinents et non conformes à l'intention du | niet conform de bedoeling van de wetgever zijn, en die te maken hebben |
législateur, tenant à l'âge et à la carrière professionnelle du | met de leeftijd en de beroepsloopbaan van de verpachter die de |
bailleur auteur du congé ? ». | pachtovereenkomst opzegt ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
Quant aux dispositions en cause et à la portée de la question | Wat de in het geding zijnde bepalingen en de draagwijdte van de |
préjudicielle | prejudiciële vraag betreft |
B.1.1. La loi du 4 novembre 1969 modifiant la législation sur le bail | B.1.1. De wet van 4 november 1969 tot wijziging van de pachtwetgeving |
à ferme et sur le droit de préemption en faveur des preneurs de biens | en van de wetgeving betreffende het recht van voorkoop ten gunste van |
huurders van landeigendommen, die de « pachtwet » wordt genoemd, vormt | |
ruraux, dénommée « loi sur le bail à ferme », forme la section 3 (« | afdeling 3 (« Regels betreffende de pacht in het bijzonder ») van boek |
Des règles particulières aux baux à ferme ») du livre III, titre VIII, chapitre II, du Code civil. L'article 9 de cette loi dispose : « L'exploitation du bien repris au preneur sur la base du motif déterminé aux articles 7, 1°, et 8, doit consister en une exploitation personnelle, effective et continue pendant neuf années au moins par la personne ou les personnes indiquées dans le congé comme devant assurer cette exploitation ou, s'il s'agit de personnes morales, par leurs organes ou dirigeants responsables et pas seulement par leurs préposés. Toutefois, le motif du congé consistant en l'exploitation personnelle ne peut être invoqué par des personnes, et s'il s'agit de personnes morales, leurs organes ou dirigeants responsables, qui auraient atteint, au moment de l'expiration du préavis, l'âge de 65 ans, ou de 60 ans lorsqu'il s'agit d'une personne n'ayant jamais été exploitant agricole pendant au moins trois ans; ne peut également invoquer ce motif celui qui, après la cessation de son exploitation agricole, l'a donnée à bail. | III, titel VIII, hoofdstuk II, van het Burgerlijk Wetboek. Artikel 9 van die wet bepaalt : « De exploitatie van het goed dat van de pachter is teruggenomen op grond van bij artikelen 7, 1°, en 8, bepaalde reden, moet een persoonlijke, werkelijke en ten minste negen jaar voortgezette exploitatie zijn door degene of degenen die in de opzegging als aanstaande exploitant zijn aangewezen of, indien zij rechtspersonen zijn, door hun verantwoordelijke organen of bestuurders en niet alleen door hun aangestelden. De opzeggingsreden bestaande in de persoonlijke exploitatie kan evenwel niet worden aangevoerd door personen noch, indien het om rechtspersonen gaat, door hun verantwoordelijke organen of bestuurders die, op het ogenblik van het verstrijken van de opzeggingstermijn, de leeftijd van 65 jaar zouden hebben bereikt of de leeftijd van 60 jaar wanneer het een persoon betreft die niet gedurende ten minste drie jaar landbouwexploitant is geweest; degene die na de stopzetting van zijn landbouwbedrijf het bedrijf verpacht, kan evenmin die reden aanvoeren. |
De même, le motif du congé en vue de l'exploitation personnelle ne | De opzegging voor persoonlijke exploitatie kan evenmin als reden |
peut pas être invoqué par le titulaire d'un usufruit constitué entre | worden aangevoerd door de titularis van een vruchtgebruik gevestigd |
vifs par la volonté de l'homme. | onder de levenden door de wil van de mens. |
La personne ou les personnes indiquées dans le congé comme devant | Degene of degenen die in de opzegging als aanstaande exploitant zijn |
assurer l'exploitation et, s'il s'agit de personnes morales, leurs | aangewezen en indien zij rechtspersonen zijn, hun verantwoordelijke |
organes ou dirigeants responsables doivent : | organen of bestuurders moeten : |
- soit être porteur d'un certificat d'études ou d'un diplôme qui lui a | - ofwel houder zijn van een getuigschrift of diploma afgegeven na het |
été délivré après avoir suivi avec fruit un cours agricole ou des | volgen met goed gevolg van een landbouwcursus of van onderwijs aan een |
études à une école d'agriculture ou d'horticulture; | land- of tuinbouwschool; |
- soit être exploitant agricole ou l'avoir été pendant au moins un an | - ofwel landbouwexploitant zijn of geweest zijn in de voorbije periode |
au cours des cinq dernières années; | van vijf jaar gedurende ten minste één jaar; |
- soit avoir participé effectivement pendant au moins un an à une | - ofwel reeds effectief gedurende ten minste één jaar aan een |
exploitation agricole. | landbouwexploitatie hebben deelgenomen. |
Les personnes morales dont il est question au présent article doivent | De rechtspersonen bedoeld in dit artikel moeten opgericht zijn |
être constituées conformément à la loi du 12 juillet 1979 créant la | overeenkomstig de wet van 12 juli 1979 tot instelling van de |
société agricole ou sous la forme d'une société de personnes ou d'une | landbouwvennootschap of in de vorm van een personenvennootschap of een |
société d'une personne à responsabilité limitée. En outre, les | eenpersoonsvennootschap met beperkte aansprakelijkheid. Daarenboven |
personnes qui dirigent l'activité de la société en qualité | moeten degenen die als bestuurder of zaakvoerder de leiding hebben van |
d'administrateur ou de gérant doivent fournir un travail réel dans le | de activiteit die in de vennootschap wordt gevoerd, daadwerkelijke |
cadre de l'entreprise agricole ». | arbeid verrichten op het landbouwbedrijf ». |
L'article 7, alinéa 1er, de la même loi dispose : | Artikel 7, eerste lid, van dezelfde wet bepaalt : |
« Le bailleur peut mettre fin au bail à l'expiration de chaque période | « De verpachter kan bij het verstrijken van elke pachtperiode een |
s'il justifie de l'existence d'un motif sérieux. Peuvent seuls être | einde maken aan de pacht, indien hij van een ernstige reden doet |
admis comme tels, indépendamment de ceux visés à l'article 6 : 1° l'intention manifestée par le bailleur d'exploiter lui-même tout ou partie du bien loué ou d'en céder en tout ou en partie l'exploitation à son conjoint, à ses descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs. Si le bien loué est ou devient copropriété de plusieurs personnes, il ne peut être mis fin au bail en vue de l'exploitation personnelle au profit d'un copropriétaire, de son conjoint, ses descendants, enfants adoptifs ou de son conjoint ou des conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs, que si ce copropriétaire possède au moins la moitié indivise du bien loué ou a reçu sa part en héritage ou par legs; | blijken. Ongeacht de in artikel 6 bedoelde redenen kunnen als ernstige redenen uitsluitend worden aanvaard : 1° het door de verpachter te kennen gegeven voornemen om zelf het verpachte goed geheel of gedeeltelijk te exploiteren of de exploitatie ervan geheel of gedeeltelijk over te dragen aan zijn echtgenoot, aan zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die van zijn echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen. Ingeval het pachtgoed medeëigendom is of wordt van verscheidene personen, kan aan de pachtovereenkomst slechts een einde worden gemaakt voor de persoonlijke exploitatie ten behoeve van een medeëigenaar, zijn echtgenoot, zijn afstammelingen of aangenomen kinderen, of die van zijn echtgenoot of van de echtgenoot van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen, voor zover die medeëigenaar ten minste de onverdeelde helft van het pachtgoed bezit of zijn deel heeft verkregen door erfopvolging of legaat; |
[...] ». | [...] ». |
L'article 8, § 1er, de la même loi dispose : | Artikel 8, § 1, van dezelfde wet bepaalt : |
« Au cours de chacune des périodes successives de bail, à l'exclusion | « Gedurende elk van de opeenvolgende pachtperiodes, met uitsluiting |
de la première et de la deuxième, le bailleur peut, par dérogation à | van de eerste en de tweede, kan de verpachter, in afwijking van |
l'article 4, mettre fin au bail en vue d'exploiter lui-même l'ensemble | artikel 4, een einde maken aan de pacht om zelf het verpachte goed |
du bien loué ou d'en céder la totalité de l'exploitation à son | geheel te exploiteren of de exploitatie ervan geheel over te dragen |
conjoint, ses descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de son | aan zijn echtgenoot, aan zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of |
conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs ou à | aan die van zijn echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde |
ses parents jusqu'au quatrième degré. | afstammelingen of aangenomen kinderen of aan zijn bloedverwanten tot |
Les dispositions de l'article 7, 1°, deuxième alinéa, sont | de vierde graad. |
d'application ». | De bepalingen van artikel 7, 1°, tweede lid, zijn van toepassing ». |
B.1.2. Dans sa version initiale, l'article 9 de la loi sur le bail à | B.1.2. In zijn oorspronkelijke versie bepaalde artikel 9 van de |
ferme disposait : | pachtwet : |
« L'exploitation du bien repris au preneur sur la base du motif | « De exploitatie van het goed dat van de pachter is teruggenomen op |
déterminé aux articles 7, 1°, et 8, doit consister en une exploitation | grond van de bij artikels 7, 1°, en 8 bepaalde reden, moet een |
personnelle, effective et continue pendant neuf années au moins par la | persoonlijke, werkelijke en ten minste negen jaar voortgezette |
personne ou les personnes indiquées dans le congé comme devant assurer | exploitatie zijn door degene of degenen die in de opzegging als |
cette exploitation et, s'il s'agit de personnes morales, par leurs | aanstaande exploitant zijn aangewezen en, indien zij rechtspersonen |
organes ou dirigeants responsables et pas seulement par leurs préposés | zijn, door hun verantwoordelijke organen of beheerders en niet alleen |
». | door hun aangestelden ». |
Les articles 7, 1°, et 8 de la loi prévoyaient déjà que le motif | De artikelen 7, 1°, en 8 van de wet voorzagen reeds erin dat de reden |
d'exploitation personnelle recouvrait également la cession de | van de persoonlijke exploitatie eveneens betrekking had op de |
overdracht van de exploitatie aan de echtgenoot, de afstammelingen van | |
l'exploitation au conjoint, aux descendants du bailleur ou à ses | de verpachter of zijn aangenomen kinderen of die van zijn echtgenoot. |
enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint. Quant à l'article 9, il | Artikel 9 verzekerde een minimum aan waarborgen voor de uitgezette |
assurait, en exigeant une exploitation personnelle, effective et | pachter door een persoonlijke, werkelijke en voortgezette exploitatie |
continue par le bénéficiaire du congé, un minimum de garanties pour le | door de begunstigde van de opzegging te vereisen. |
preneur évincé. | |
B.1.3. La loi du 7 novembre 1988 modifiant la législation sur le bail | B.1.3. De wet van 7 november 1988 tot wijziging van de wetgeving |
à ferme et la limitation des fermages a, d'une part, étendu la liste | betreffende de pacht en de beperking van de pachtprijzen heeft, |
des parents pouvant bénéficier du motif d'exploitation personnelle | enerzijds, de lijst uitgebreid van de bloedverwanten die het voordeel |
invoqué par le bailleur, et a, d'autre part, renforcé les conditions | van de door de verpachter aangevoerde reden van persoonlijke |
de reprise pour exploitation personnelle par le bailleur. | exploitatie kunnen genieten en, anderzijds, de terugnemingsvoorwaarden |
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a | verstrengd voor de persoonlijke exploitatie door de verpachter. |
Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever, | |
entendu, tout en préservant « un équilibre entre les intérêts du | met behoud van « een evenwicht [...] tussen enerzijds de belangen van |
preneur quant à sa sécurité d'entreprise et ceux du bailleur en tant | de pachter met het oog op zijn bedrijfszekerheid en anderzijds die van |
qu'investisseur en biens ruraux » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n° | de verpachter die in landeigendommen geïnvesteerd heeft » (Parl. St., |
171/40, pp. 7, 11, 47 et 133), renforcer la position du preneur | Kamer, 1981-1982, nr. 171/40, pp. 7, 11, 47 en 133), de positie van de |
vis-à-vis du propriétaire qui désire lui donner congé (ibid., p. 8). | pachter heeft willen verstevigen ten aanzien van de eigenaar die de pacht wil opzeggen (ibid., p. 8). |
B.2. Il ressort des faits et de la procédure devant le juge a quo que | B.2. Uit de feiten en de rechtspleging voor de verwijzende rechter |
ce dernier demande à la Cour si l'article 9, alinéa 2, de la loi sur | blijkt dat die laatste aan het Hof vraagt of artikel 9, tweede lid, |
le bail à ferme viole les articles 10 et 11 de la Constitution en ce | van de pachtwet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, in |
zoverre het een verschil in behandeling zou doen ontstaan onder | |
qu'il ferait naître une différence de traitement entre les candidats | kandidaten die dezelfde kwalificaties hebben voor de terugneming van |
pareillement qualifiés à la reprise d'une exploitation agricole | een landbouwbedrijf wanneer dat artikel in die zin wordt |
lorsque cet article est interprété comme interdisant à un bailleur | geïnterpreteerd dat het een verpachter die de leeftijd van 65 jaar |
ayant atteint l'âge de 65 ans, ou l'âge de 60 ans s'il n'a pas été | heeft bereikt, of de leeftijd van 60 jaar indien hij niet gedurende |
exploitant agricole pendant au moins trois ans, de mettre fin au bail | ten minste drie jaar landbouwexploitant is geweest, verbiedt de |
pachtovereenkomst te beëindigen teneinde die over te dragen aan een | |
à ferme en vue de le céder à une personne qui répond à toutes les | persoon die voldoet aan alle voorwaarden inzake leeftijd, |
conditions tenant à l'âge, au lien de parenté et à la qualité | verwantschapsband en beroepsbekwaamheid vereist bij de artikelen 7, |
professionnelle requises par les articles 7, 1°, et 8 de la même loi. | 1°, en 8 van dezelfde wet. Het Hof beperkt het onderzoek van de vraag |
La Cour limite l'examen de la question à cette hypothèse. | tot dat geval. |
Quant à la compétence de la Cour | Wat de bevoegdheid van het Hof betreft |
B.3.1. Le Conseil des ministres considère que la Cour n'est pas | B.3.1. De Ministerraad is van mening dat het Hof niet bevoegd is om te |
compétente pour répondre à la question posée par le juge a quo, parce | antwoorden op de door de verwijzende rechter gestelde vraag aangezien |
qu'elle aurait pour seul objet de demander à la Cour de lui indiquer | die als enige doel zou hebben het Hof te vragen hem de interpretatie |
l'interprétation qu'il convient de donner à l'article 9, alinéa 2, de | aan te wijzen die dient te worden gegeven aan artikel 9, tweede lid, |
la loi sur le bail à ferme en ce qu'il prévoit que « le motif du congé | van de pachtwet in zoverre het bepaalt dat « de opzeggingsreden |
[...] ne peut être invoqué [que] par » certaines personnes, et de préciser en l'occurrence si ces personnes sont les bailleurs qui donnent le congé ou le bénéficiaire qui profite du congé. B.3.2. C'est au juge a quo, sous le contrôle de la Cour de cassation, qu'il appartient de déterminer la ou les normes applicables au litige qui lui est soumis. Il appartient à la Cour constitutionnelle de se prononcer sur l'interprétation d'une disposition législative qui, comme en l'espèce, pourrait être contraire à une disposition constitutionnelle dont elle a à assurer le respect. L'exception est rejetée. Quant au fond | [slechts] kan [...] worden aangevoerd door » bepaalde personen, en in het onderhavige geval te preciseren of die personen de verpachters zijn die de opzegging doen of de begunstigde die het voordeel van de opzegging geniet. B.3.2. Het komt de verwijzende rechter, onder het toezicht van het Hof van Cassatie, toe om de norm of de normen te bepalen die van toepassing zijn op het geschil dat hem is voorgelegd. Het komt het Grondwettelijk Hof toe om zich uit te spreken over de interpretatie van een wetsbepaling die, zoals te dezen, strijdig zou kunnen zijn met een grondwetsbepaling waarvan het de naleving dient te verzekeren. De exceptie wordt verworpen. Ten gronde |
B.4. Le législateur, lorsqu'il modifia la loi du 4 novembre 1969, a | B.4. Wanneer de wetgever de wet van 4 november 1969 heeft gewijzigd, |
expressément indiqué qu'il entendait limiter les possibilités de congé | heeft hij uitdrukkelijk aangegeven dat hij de mogelijkheden van |
pour exploitation personnelle et que ce congé était « désormais | opzegging voor persoonlijke exploitatie wou beperken en dat die |
uniquement possible en faveur de personnes n'ayant pas atteint l'âge | opzegging « voortaan alleen mogelijk [is] ten voordele van personen |
de la pension [...] ou qui disposent d'une expérience professionnelle | beneden de pensioenleeftijd [...] of met voldoende beroepservaring » |
suffisante » (Doc. parl., Chambre, 1988, n° 531/3, pp. 3 et 8, et | (Parl. St., Kamer, 1988, nr. 531/3, pp. 3 en 8, en Senaat, 1986-1987, |
Sénat, 1986-1987, n° 586-2, p. 3). En ce qui concerne plus particulièrement la volonté d'éviter les abus, les travaux préparatoires indiquent : « Il n'est que trop fréquent qu'un propriétaire n'ayant pas la qualité d'exploitant agricole, qui signifie le congé prétendument en vue d'exploiter lui-même le bien loué, obtienne gain de cause. Il suffit parfois que la possibilité existe dans le chef du propriétaire d'exploiter lui-même le bien loué et qu'il fasse valoir toutes sortes de raisons, à première vue acceptables, dont l'appréciation du bien-fondé est laissée entièrement au juge de paix, lequel n'est pas toujours un expert en la matière. De nombreux hectares de terrains agricoles sont ainsi soustraits à leur affectation » (Doc. parl., | nr. 586-2, p. 3). Wat meer in het bijzonder de wil om misbruiken te voorkomen betreft, vermeldt de parlementaire voorbereiding : « Het gebeurt maar al te vaak dat een eigenaar-niet-landbouwer, die de opzegging betekent zogezegd met het oog op ' eigen exploitatie ', gelijk haalt. Het volstaat soms dat hij zelf zou kunnen exploiteren, en allerhande, op het eerste gezicht aanvaardbare redenen opgeeft waarvan de appreciatie volledig in de handen ligt van de vrederechter, die niet altijd een deskundige is ter zake. Vele hectaren landbouwgrond worden zo aan hun bestemming onttrokken » (Parl. St., |
Chambre, 1981-1982, n° 156/1, p. 4). | Kamer, 1981-1982, nr. 156/1, p. 4). |
B.5. Le motif d'un congé ne peut jamais être invoqué que par son | B.5. De reden van een opzegging kan enkel worden aangevoerd door de |
expéditeur, à savoir le bailleur, le preneur évincé ne pouvant | afzender ervan, namelijk de verpachter, waarbij de uitgezette pachter |
soulever une exception contre le bénéficiaire du congé que s'il s'agit | slechts een exceptie tegen de begunstigde van de opzegging kan |
du bailleur. Une interprétation littérale de la disposition en cause | opwerpen wanneer het om de verpachter gaat. Een letterlijke |
aux termes de laquelle « le motif du congé consistant en | interpretatie van de in het geding zijnde bepaling luidens welke « de |
l'exploitation personnelle ne peut être invoqué par des personnes | opzeggingsreden bestaande in de persoonlijke exploitatie [...] niet |
[...] » conduit donc à devoir considérer que la limitation d'âge | [kan] worden aangevoerd door personen [...] » leidt dus ertoe dat |
litigieuse vise le bailleur et non le bénéficiaire du congé. Cette | ervan moet worden uitgegaan dat de betwiste leeftijdsbeperking |
interprétation contredit la volonté du législateur de mieux définir le | betrekking heeft op de verpachter en niet op de begunstigde van de |
congé pour exploitation personnelle afin d'éviter les abus des | opzegging. Die interpretatie is in tegenspraak met de wil van de |
wetgever om de opzegging voor persoonlijke exploitatie beter te | |
bailleurs ainsi que de favoriser la reprise par de jeunes agriculteurs | definiëren teneinde de misbruiken door de verpachters te voorkomen, |
alsook de terugneming door jonge landbouwers te bevorderen door te | |
en évitant que les bénéficiaires du renon aient atteint l'âge de la | voorkomen dat de begunstigden van de opzegging de pensioengerechtigde |
pension ou ne disposent pas d'une expérience professionnelle | leeftijd hebben bereikt of niet over voldoende beroepservaring |
suffisante. En effet, si l'on suit cette interprétation, un bailleur | beschikken. Indien die interpretatie wordt gevolgd, zou een verpachter |
âgé de moins de 65 ans pourrait donner un congé en faveur d'un | jonger dan 65 jaar immers een opzegging kunnen doen ten gunste van een |
bénéficiaire ayant atteint l'âge de la pension mais un autre bailleur | begunstigde die de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, maar |
ayant atteint l'âge de la pension ne pourrait donner un renon en | een andere verpachter die de pensioengerechtigde leeftijd heeft |
faveur d'un descendant ayant toutes les qualifications | bereikt, zou geen opzegging kunnen doen ten gunste van een |
professionnelles requises et n'ayant pas atteint l'âge de la pension. | afstammeling die alle vereiste beroepskwalificaties bezit en die niet de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt. |
Dans cette interprétation, l'article 9, alinéa 2, de la loi sur le | In die interpretatie is artikel 9, tweede lid, van de pachtwet niet |
bail à ferme n'est pas compatible avec les articles 10 et 11 de la | bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
Constitution. | |
B.6. Une autre interprétation de l'article 9, alinéa 2, de cette loi, | B.6. Een andere interpretatie van artikel 9, tweede lid, van die wet, |
conforme à l'objectif recherché par le législateur, est toutefois | in overeenstemming met de door de wetgever nagestreefde doelstelling, |
possible. Elle est fondée sur une lecture conjointe de cette | is evenwel mogelijk. Zij is gebaseerd op een lezing van die bepaling |
disposition avec les articles 7, alinéa 1er, 1°, et 8, § 1er, de cette | in samenhang met de artikelen 7, eerste lid, 1°, en 8, § 1, van |
même loi et donne à la disposition en cause un effet utile conforme | diezelfde wet en geeft aan de in het geding zijnde bepaling een |
aux articles 10 et 11 de la Constitution. En ajoutant à l'article 9, alinéa 2, deux causes d'exclusion spécifiques aux conditions générales prévues jusque-là pour justifier le renon d'un bail à ferme en vue de l'exploitation personnelle - dont la condition d'âge -, le législateur entendait qu'un bailleur trop âgé ne puisse donner un congé pour lui-même ou au profit d'une personne ayant des liens de parenté avec lui mais également trop âgée. Entendue ainsi, la condition d'âge ne s'applique qu'au futur exploitant et permet de la sorte d'éviter que des terres soient soustraites à leur destination agricole. Le congé donné par un bailleur plus âgé, pour un motif d'occupation personnelle au profit de ses descendants ou parents qui satisfont à la condition d'âge prévue par la disposition en cause, maintient expressément l'affectation agricole des terres et assure le | nuttige werking in overeenstemming met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Door in artikel 9, tweede lid, twee specifieke uitsluitingsgronden toe te voegen aan de algemene voorwaarden waarin tot dan toe was voorzien om de opzegging van een pachtovereenkomst met het oog op de persoonlijke exploitatie te verantwoorden - waaronder de leeftijdsvoorwaarde -, wilde de wetgever voorkomen dat een te oude verpachter een opzegging zou kunnen doen voor zichzelf of ten voordele van een persoon die met hem verwantschapsbanden heeft maar die eveneens te oud is. In die zin begrepen is de leeftijdsvoorwaarde slechts van toepassing op de toekomstige uitbater en maakt zij het aldus mogelijk te voorkomen dat gronden aan hun landbouwbestemming worden onttrokken. De opzegging gedaan door een oudere verpachter om reden van persoonlijk gebruik ten voordele van zijn afstammelingen of bloedverwanten die beantwoorden aan de leeftijdsvoorwaarde bepaald in de in het geding zijnde bepaling, handhaaft uitdrukkelijk de landbouwbestemming van de gronden en verzekert het familiale karakter |
caractère familial de l'exploitation, objectif recherché par le | van de exploitatie, doelstelling die door de wetgever werd |
législateur. | nagestreefd. |
Dans cette interprétation, la condition d'âge inscrite à l'article 9, | In die interpretatie is de in artikel 9, tweede lid, van de wet van 4 |
alinéa 2, de la loi du 4 novembre 1969 n'est pas incompatible avec les | november 1969 vastgestelde leeftijdsvoorwaarde niet onbestaanbaar met |
articles 10 et 11 de la Constitution. | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- L'article 9, alinéa 2, du livre III, titre VIII, chapitre II, | - Artikel 9, tweede lid, van boek III, titel VIII, hoofdstuk II, |
section 3, du Code civil (« Des règles particulières aux baux à ferme | afdeling 3, van het Burgerlijk Wetboek (« Regels betreffende de pacht |
») viole les articles 10 et 11 de la Constitution s'il est interprété | in het bijzonder ») schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet |
indien het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het een verpachter | |
comme interdisant au bailleur âgé de plus de 65 ans, ou de plus de 60 | ouder dan 65 jaar, of dan 60 jaar indien hij niet ten minste drie jaar |
ans lorsqu'il s'agit d'une personne n'ayant jamais été exploitant | |
agricole pendant au moins trois ans, de donner congé pour exploitation | landbouwexploitant is geweest, verbiedt de pachtovereenkomst voor |
personnelle en faveur d'une des personnes limitativement énumérées par | persoonlijke exploitatie op te zeggen ten gunste van een van de in |
l'article 7, 1°. | artikel 7, 1°, limitatief opgesomde personen. |
- L'article 9, alinéa 2, du livre III, titre VIII, chapitre II, | - Artikel 9, tweede lid, van boek III, titel VIII, hoofdstuk II, |
section 3, du Code civil (« Des règles particulières aux baux à ferme | afdeling 3, van het Burgerlijk Wetboek (« Regels betreffende de pacht |
») ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution s'il est | in het bijzonder ») schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet |
interprété comme autorisant un bailleur âgé de plus de 65 ans, ou de | indien het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het een verpachter |
plus de 60 ans lorsqu'il s'agit d'une personne n'ayant jamais été | ouder dan 65 jaar, of dan 60 jaar indien hij niet ten minste drie jaar |
exploitant agricole pendant au moins trois ans, à donner congé pour | landbouwexploitant is geweest, toestaat de pachtovereenkomst voor |
exploitation personnelle en faveur d'une des personnes limitativement | persoonlijke exploitatie op te zeggen ten gunste van een van de in |
énumérées par l'article 7, 1°. | artikel 7, 1°, limitatief opgesomde personen. |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 10 mars 2011. | Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 10 maart 2011. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
R. Henneuse. | R. Henneuse. |