Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 147/2010 du 16 décembre 2010 Numéro du rôle : 4908 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 124 de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, posée par le Tribunal de première instanc La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, des juges L. Lavry(...)"
Extrait de l'arrêt n° 147/2010 du 16 décembre 2010 Numéro du rôle : 4908 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 124 de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, posée par le Tribunal de première instanc La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, des juges L. Lavry(...) Uittreksel uit arrest nr. 147/2010 van 16 december 2010 Rolnummer 4908 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 124 van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Lu Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, de rechters L(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 147/2010 du 16 décembre 2010 Uittreksel uit arrest nr. 147/2010 van 16 december 2010
Numéro du rôle : 4908 Rolnummer 4908
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 124 de la In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 124 van de wet van
loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, posée par le 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, gesteld door de
Tribunal de première instance de Liège. Rechtbank van eerste aanleg te Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, des juges L. samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, de rechters
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T.
Merckx-Van Goey et P. Nihoul, et, conformément à l'article 60bis de la Merckx-Van Goey en P. Nihoul, en, overeenkomstig artikel 60bis van de
loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, du bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, emeritus
président émérite M. Melchior, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, voorzitter M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux,
présidée par le président émérite M. Melchior, onder voorzitterschap van emeritus voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 22 mars 2010 en cause de Joseph Petrella et Amanda Bij vonnis van 22 maart 2010 in zake Joseph Petrella en Amanda
Petrella, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op
Petrella, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 26 26 maart 2010, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Luik de
mars 2010, le Tribunal de première instance de Liège a posé la
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 124 de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance « Schendt artikel 124 van de wet van 25 juni 1992 op de
terrestre viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce landverzekeringsovereenkomst de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
que cette disposition a pour effet que le rapport ne peut être invoqué doordat die bepaling ertoe leidt dat, in geval van een
en cas d'opération d'épargne par le de cujus sous forme d'une spaarverrichting door de erflater in de vorm van een gemengde
assurance-vie mixte, même lorsque le contrat d'assurance-vie est une levensverzekering, de inbreng niet kan worden aangevoerd, ook wanneer
forme d'épargne formulée autrement du point de vue technique, alors het levensverzekeringscontract een technisch anders geformuleerde
que si l'effort d'épargne du de cujus s'était exprimé par l'achat de spaarvorm is, terwijl, indien de spaarinspanning van de erflater tot
uiting was gekomen door de aankoop van effecten of andere
titres ou d'autres biens d'épargne, le rapport pourrait être invoqué, spaartegoeden, de inbreng zou kunnen worden aangevoerd, en met andere
autrement dit une demande de rapport pourrait être faite ? ». woorden wel een vordering tot inbreng zou kunnen worden ingesteld ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle a pour objet l'article 124 de la loi du B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 124 van de wet
25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre (ci-après : la loi van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst (hierna : de wet
du 25 juin 1992), qui dispose : van 25 juni 1992) dat bepaalt :
« Rapport ou réduction en cas de décès du preneur d'assurance. « Inbreng of inkorting in geval van overlijden van de verzekeringnemer.
En cas de décès du preneur d'assurance, sont seules sujettes à rapport In geval van overlijden van de verzekeringnemer zijn de premies die
ou à réduction les primes payées par lui dans la mesure où les hij heeft betaald, niet aan inbreng of inkorting onderworpen, behalve
versements effectués sont manifestement exagérés eu égard à sa voor zover het betaalde kennelijk buiten verhouding staat tot zijn
situation de fortune, sans toutefois que ce rapport ou cette réduction vermogenstoestand, in welk geval de inbreng of de inkorting het bedrag
puisse excéder le montant des prestations exigibles ». van de opeisbare prestaties niet mag overschrijden ».
Cette disposition figure à la rubrique « C. Droits des héritiers du Die bepaling is opgenomen in « C. Rechten van de erfgenamen van de
preneur d'assurance à l'égard du bénéficiaire » de la section V « verzekeringnemer ten aanzien van de begunstigde » van afdeling V «
Droits du bénéficiaire » du chapitre II « Des contrats d'assurance sur Rechten van de begunstigde » van hoofdstuk II « Levensverzekeringsovereenkomsten » van titel III «
la vie » du titre III « Des assurances de personnes » de la loi du 25 Persoonsverzekeringen » van de wet van 25 juni 1992.
juin 1992. B.2. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid van het
B.2. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 124 précité avec le principe d'égalité et de non-discrimination en ce que cette disposition aurait pour effet que lorsqu'un des héritiers a été avantagé, de son vivant, par le de cujus, les autres héritiers ne pourraient pas demander le rapport de cet avantage lorsqu'il s'agit du capital d'une assurance-vie souscrite par le de cujus au profit de cet héritier, alors qu'ils le pourraient si cet avantage avait pris une autre forme. La différence de traitement soumise à la Cour concerne deux catégories d'héritiers : d'une part, ceux qui, lorsqu'ils ont reçu une donation, sont soumis aux règles du rapport, d'autre part, ceux qui en leur qualité de bénéficiaires d'un contrat d'assurance-vie mixte ne sont pas soumis à ces règles, du moins en ce qui concerne le capital. En ce qui concerne la notion de rapport voormelde artikel 124 met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie doordat die bepaling ertoe zou leiden dat, wanneer een van de erfgenamen tijdens zijn leven is bevoordeeld door de erflater, de andere erfgenamen de inbreng van dat voordeel niet zouden kunnen eisen wanneer het gaat om het kapitaal van een levensverzekering die de erflater ten gunste van die erfgenaam heeft gesloten, terwijl zij dat wel zouden kunnen doen indien dat voordeel een andere vorm had aangenomen. Het aan het Hof voorgelegde verschil in behandeling heeft betrekking op twee categorieën van erfgenamen : enerzijds, degenen die, wanneer zij een schenking hebben ontvangen, aan de regels van de inbreng zijn onderworpen en, anderzijds, degenen die als begunstigden van een gemengde levensverzekeringsovereenkomst, niet aan die regels zijn onderworpen, althans niet wat het kapitaal betreft. Wat het begrip « inbreng » betreft
B.3.1. Les articles 843 et 844 du Code civil disposent : «

Art. 843.Tout héritier, même bénéficiaire, venant à une succession, doit rapporter à ses cohéritiers tout ce qu'il a reçu du défunt, par donation entre vifs, directement ou indirectement : il ne peut retenir les dons ni réclamer les legs à lui faits par le défunt, à moins que les dons et legs ne lui aient été faits expressément par préciput et hors part, ou avec dispense du rapport.

Art. 844.Dans le cas même où les dons et legs auraient été faits par préciput ou avec dispense du rapport, l'héritier venant à partage ne peut les retenir que jusqu'à concurrence de la quotité disponible;

B.3.1. De artikelen 843 en 844 van het Burgerlijk Wetboek bepalen : «

Art. 843.Ieder erfgenaam die tot een erfenis komt, moet, zelfs indien hij onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaardt, aan zijn medeërfgenamen inbreng doen van al hetgeen hij van de overledene, bij schenking onder de levenden, rechtstreeks of onrechtstreeks ontvangen heeft; hij mag de giften niet behouden noch de legaten opeisen, die hem door de overledene zijn gedaan, tenzij de giften en legaten hem uitdrukkelijk zijn gedaan bij vooruitmaking en buiten erfdeel of met vrijstelling van inbreng.

Art. 844.Zelfs ingeval de giften en legaten gedaan zijn bij vooruitmaking of met vrijstelling van inbreng, mag de erfgenaam ze bij de verdeling slechts behouden ten belope van het beschikbaar gedeelte;

l'excédent est sujet à rapport ». het meerdere is aan inbreng onderworpen ».
B.3.2. Les enfants du de cujus sont protégés par l'existence pour ces B.3.2. De kinderen van de erflater worden beschermd door voor die
héritiers réservataires d'une part réservée (« réserve ») dont le de reservataire erfgenamen een voorbehouden gedeelte (« reserve ») vast
cujus ne peut pas disposer librement. te stellen waarover de erflater niet vrij kan beschikken.
L'article 913 du Code civil dispose : Artikel 913 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt :
« Les libéralités, soit par actes entre vifs, soit par testament, ne « De giften, hetzij bij akten onder de levenden, hetzij bij testament,
pourront excéder la moitié des biens du disposant, s'il ne laisse à mogen de helft van de goederen van de beschikker niet overschrijden,
indien hij bij zijn overlijden slechts één kind achterlaat; een derde,
son décès qu'un enfant; le tiers, s'il laisse deux enfants; le quart, indien hij twee kinderen achterlaat; een vierde, indien hij er drie of
s'il en laisse trois ou un plus grand nombre ». meer achterlaat ».
Le conjoint survivant est protégé par l'existence d'une réserve De langstlevende echtgenoot wordt beschermd door het bestaan van een
portant sur l'usufruit de la moitié des biens de la succession. voorbehouden erfdeel met betrekking tot het vruchtgebruik van de helft van de goederen van de nalatenschap.
L'article 915bis, § 1er, § 2, alinéa 1er, et § 4, du Code civil Artikel 915bis, § 1, § 2, eerste lid, en § 4, van het Burgerlijk
dispose : Wetboek, bepaalt :
« § 1er. Nonobstant toute disposition contraire, le conjoint survivant « § 1. Niettegenstaande elke andersluidende bepaling verkrijgt de
a droit à l'usufruit de la moitié des biens de la succession. langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik van de helft van de
goederen van de nalatenschap.
§ 2. Les libéralités par acte entre vifs ou par testament ne peuvent § 2. Giften bij akte onder de levenden of bij testament mogen niet tot
avoir pour effet de priver le conjoint survivant de l'usufruit de gevolg hebben dat de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik
l'immeuble affecté au jour de l'ouverture de la succession au logement verliest van het onroerend goed dat bij het openvallen van de
principal de la famille et des meubles meublants qui le garnissent. nalatenschap het gezin tot voornaamste woning diende en van het daarin
aanwezige huisraad.
[...] [...]
§ 4. Lorsque le conjoint survivant est en concours avec des héritiers § 4. Wanneer de langstlevende echtgenoot opkomt samen met erfgenamen
au profit desquels la loi établit une réserve, celle du conjoint aan wie de wet een voorbehouden erfdeel toekent, wordt zijn
s'impute proportionnellement sur la réserve des cohéritiers et sur la voorbehouden erfdeel naar evenredigheid toegerekend op dat van de
quotité disponible ». medeërfgenamen en op het beschikbaar gedeelte ».
En ce qui concerne l'assurance-vie et les droits des héritiers Wat de levensverzekering en de rechten van de erfgenamen betreft
B.4. La disposition en cause fait l'objet du commentaire suivant dans B.4. De in het geding zijnde bepaling wordt in de parlementaire
les travaux préparatoires : voorbereiding als volgt toegelicht :
« L'article 124 vise le cas où les héritiers du preneur d'assurance, sans recueillir les prestations assurées, entrent en concours avec le bénéficiaire désigné. Deux questions se posent dans cette hypothèse. D'une part, si le bénéficiaire désigné est lui-même l'un des héritiers du preneur d'assurance, il faut régler le problème du rapport à la succession de la libéralité qui a été faite par le preneur au profit du bénéficiaire désigné. D'autre part, si le preneur d'assurance a fait une attribution bénéficiaire qui entame la réserve héréditaire, la question se pose de savoir si, et dans quelle mesure, les héritiers réservataires pourront faire réduire la libéralité contenue dans le contrat d'assurance. Soulignons tout de suite que si rapport et réduction il y a, ils ne peuvent porter que sur les primes versées et non sur le capital assuré, dont le preneur d'assurance ne s'est jamais appauvri. Telle était déjà la solution de la loi de 1874 (article 43). D'autre part, le projet, conformément à la doctrine en la matière, déclare que les règles du rapport et de la réduction ne s'appliquent aux primes payées par le preneur d'assurance que dans la mesure où les versements faits de ce chef sont manifestement exagérés eu égard à sa situation de fortune. Enfin, dans l'hypothèse où la somme des primes versées dépasse le montant du capital assuré, le rapport et la réduction seront limités à « Artikel 124 is bedoeld voor het geval waarin de erfgenamen van de verzekeringnemer, zonder de uitkering te verkrijgen, samen met de aangewezen begunstigde tot de erfenis komen. In zodanig geval zijn er twee mogelijkheden. Enerzijds, wanneer de aangewezen begunstigde zelf een van de erfgenamen van de verzekeringnemer is, moet het vraagstuk worden geregeld van de inbreng in de nalatenschap van de gift die door de verzekeringnemer aan de aangewezen begunstigde is gedaan. Anderzijds, wanneer de verzekeringnemer een begunstiging heeft toegekend op het voorbehouden erfdeel, is het de vraag of, en in welke mate, de reservataire erfgenamen de in de verzekeringsovereenkomst vervatte gift kunnen doen inkorten. Laten wij onmiddellijk erop wijzen dat de eventuele inbreng en inkorting alleen mogen betrekking hebben op de gestorte premies en niet op het verzekerde kapitaal, dat nooit tot het vermogen van de verzekeringnemer heeft behoord. Deze oplossing was reeds neergelegd in artikel 43 van de wet van 1874. Voorts wordt in het ontwerp, overeenkomstig de rechtsleer op dat gebied, verduidelijkt dat de regels betreffende de inbreng en de inkorting alleen toepasselijk zijn op de premies die de verzekeringnemer heeft betaald, in zover het betaalde kennelijk buiten verhouding staat tot zijn vermogenstoestand. Ten slotte, wanneer de som van de betaalde premies het bedrag van het verzekerde kapitaal overschrijdt, worden de inbreng en de inkorting
ce montant » (Doc. parl., Chambre, 1990-1991, n° 1586/1, pp. 102-103). B.5.1. Dans son avis du 18 février 2005, la Commission des assurances souligne que certaines décisions rendues récemment par les cours et tribunaux procèdent à la disqualification des contrats d'assurance sur la vie pour les considérer comme des produits d'épargne ou de placement : « Face à l'apparition de produits d'assurance plus flexibles destinés à attirer l'épargne des ménages, certains juges estiment que ces contrats ne présentent plus un caractère aléatoire et qu'il ne se justifie plus, dès lors, de les faire bénéficier des avantages reconnus par la réglementation à l'assurance-vie. Cette réaction jurisprudentielle s'observe le plus souvent lorsque des sommes importantes sont investies, sous forme de primes uniques ou périodiques, par des personnes d'un certain âge, le bénéfice du contrat étant attribué à un tiers en cas de décès. Au moment du décès, les héritiers réservataires s'estiment lésés par cette attribution qui, selon eux, contribue à détourner des sommes qui auraient dû en tot dat bedrag beperkt » (Parl. St., Kamer, 1990-1991, nr. 1586/1, pp. 102-103). B.5.1. In haar advies van 18 februari 2005 wijst de Commissie voor Verzekeringen erop dat in een aantal recente uitspraken van hoven en rechtbanken levensverzekeringsovereenkomsten als spaar- of beleggingsproducten worden geherkwalificeerd : « Sommige rechters zijn van oordeel dat de flexibelere verzekeringsproducten die recent hun intrede hebben gemaakt op de markt en die mikken op het spaargeld van gezinnen geen aleatoir karakter meer hebben en dat het dus niet meer gerechtvaardigd is om aan deze overeenkomsten de door de levensverzekeringsreglementering toegekende voordelen te verlenen. Dergelijke rechterlijke reacties worden meestal waargenomen wanneer aanzienlijke bedragen in de vorm van koopsommen of periodieke premies belegd worden door personen van een zekere leeftijd en de winst van de overeenkomst aan een derde wordt toegekend in geval van overlijden. Op het ogenblik van het overlijden voelen de reservataire erfgenamen zich benadeeld door deze toekenning, die volgens hen bijdraagt tot het
principe revenir à la succession. verduisteren van sommen die in principe in de nalatenschap hadden
moeten worden opgenomen.
L'article 121 de la loi du 25 juin 1992 les empêche, en raison du Artikel 121 van de wet van 25 juni 1992 belet hen echter, via het
mécanisme de la stipulation pour autrui, de faire valoir des droits systeem van het beding ten behoeve van derden, hun rechten op het
sur le capital, le capital perçu par le tiers étant censé n'avoir kapitaal te doen gelden. Er wordt namelijk van uitgegaan dat het door
jamais transité par le patrimoine de la personne décédée. de derde geïnde kapitaal nooit tot het vermogen van de overledene
heeft behoord.
L'article 124 de la loi du 25 juin 1992 permet par contre aux Artikel 124 van de wet van 25 juni 1992 maakt het voor de erfgenamen
héritiers de demander la réduction des primes payées par le echter wel mogelijk om de inkorting te vragen van de door de
souscripteur, mais seulement lorsque les versements effectués sont verzekeringnemer gestorte premies, maar enkel wanneer de verrichte
manifestement exagérés eu égard à sa situation de fortune. stortingen kennelijk buiten verhouding staan tot zijn
vermogenstoestand.
Plutôt que de faire application de cette disposition dont les Om de sommen die uit hoofde van de overeenkomst gestort zijn terug te
conditions sont strictement définies, certains tribunaux préfèrent doen keren naar de nalatenschap, verkiezen sommige rechtbanken een
employer la voie de la disqualification en vue de faire rentrer les diskwalificatie boven de toepassing van deze bepaling, waaraan strikt
sommes versées au titre du contrat ainsi disqualifié dans la masse gedefinieerde voorwaarden verbonden zijn » (Commissie voor
successorale » (Commission des assurances, 18 février 2005, DOC Verzekeringen, 18 februari 2005, DOC C/2004/6, Advies « inzake de
C/2004/6, Avis « relatif à la requalification des contrats d'assurance herkwalificatie van levensverzekeringsovereenkomsten - Artikel 124 van
vie - Article 124 de la loi du 25 juin 1992 », pp. 1-2, www.cbfa.be). de wet van 25 juni 1992 », pp. 1-2, www.cbfa.be).
B.5.2. Dans ce même avis, la Commission des assurances examine B.5.2. In datzelfde advies onderzoekt de Commissie voor Verzekeringen
l'assurance-vie à la lumière de l'obligation du rapport : de levensverzekering in het licht van de verplichting van de inbreng :
« En ce qui concerne le rapport, l'on pourrait présumer que la libéralité indirecte contenue dans le contrat d'assurance est faite hors part si bien que le bénéficiaire serait généralement dispensé du rapport, sous réserve de la preuve contraire. Lorsque le défunt choisit expressément un de ses héritiers pour recueillir la prestation assurée au lieu de l'attribuer à sa succession, on peut considérer qu'il a voulu consentir à cet héritier une libéralité par préciput et hors part. Sans cela, la désignation serait inefficace » (ibid., p. 10). « Wat de inbreng betreft, zou kunnen worden verondersteld dat de vrijgevigheid die onrechtstreeks vervat zit in de verzekeringsovereenkomst buiten erfdeel is gebeurd zodat de begunstigde doorgaans zou worden vrijgesteld van deze inbreng, tot het bewijs van het tegendeel is geleverd. Wanneer de overledene uitdrukkelijk een van zijn erfgenamen aanwijst om de verzekerde prestatie te ontvangen in plaats van ze aan zijn nalatenschap toe te kennen, wordt aangenomen dat hij aan deze erfgenaam een gift bij vooruitneming heeft willen toestaan buiten erfdeel, zoniet zou de aanwijzing ondoeltreffend zijn » (ibid., pp. 10-11).
Elle conclut : Zij besluit :
« En ce qui concerne le rapport, l'on pourrait présumer que la « Wat de inbreng betreft, zou kunnen verondersteld worden dat de
libéralité indirecte contenue dans l'attribution bénéficiaire est vrijgevigheid die onrechtstreeks vervat zit in de begunstiging buiten
faite hors part » (ibid., p. 12). erfdeel is gebeurd » (ibid., p. 12).
B.6.1. En vertu de l'article 121 de la loi du 25 juin 1992, le B.6.1. Krachtens artikel 121 van de wet van 25 juni 1992 heeft de
bénéficiaire d'une assurance-vie a, par le seul fait de sa begunstigde van een levensverzekering door het enkele feit van zijn
désignation, droit aux prestations d'assurance. aanwijzing recht op de verzekeringsprestaties.
L'article 121 est une application à l'assurance-vie des règles de la Artikel 121 is een toepassing op de levensverzekering van de regels
stipulation pour autrui. Avant l'acceptation du bénéfice, le droit du betreffende het beding ten behoeve van een derde. Vóór de aanvaarding
van de begunstiging behoort het recht van de begunstigde reeds -
bénéficiaire existe déjà dans son patrimoine mais ce droit n'est que weliswaar precair - tot zijn vermogen (Parl. St., Kamer, 1990-1991,
précaire (Doc. parl., Chambre, 1990-1991, n° 1586/1, p. 101). nr. 1586/1, p. 101).
Etant donné que le capital perçu par le bénéficiaire n'a jamais Vermits het door de begunstigde geïnde kapitaal nooit tot het vermogen
appartenu au patrimoine du de cujus, l'article 121 empêche donc que van de erflater heeft behoord, verhindert artikel 121 bijgevolg dat de
les autres héritiers puissent faire valoir leurs droits à ce capital. andere erfgenamen hun rechten op dat kapitaal kunnen doen gelden.
B.6.2. L'article 124 en cause prévoit toutefois la possibilité de B.6.2. Het in het geding zijnde artikel 124 voorziet wel in de
rapport des primes payées par le preneur d'assurance, mais uniquement mogelijkheid van inbreng van de door de verzekeringnemer betaalde
à condition que ces versements soient manifestement exagérés eu égard premies, doch enkel op voorwaarde dat die stortingen kennelijk buiten
verhouding tot zijn vermogenstoestand staan.
à sa situation de fortune. Het kapitaal dat ten gevolge van het overlijden van de
Le capital qui est versé au bénéficiaire à la suite du décès du verzekeringnemer aan de begunstigde wordt uitgekeerd, keert evenwel
preneur d'assurance ne retourne toutefois pas dans la succession du de niet terug in de nalatenschap van de erflater-verzekeringnemer en
cujus -preneur d'assurance et échappe aux prétentions des héritiers. ontsnapt aan de vordering van de erfgenamen.
B.6.3. Le régime de faveur qui est accordé à l'assurance-vie par B.6.3. De gunstregeling die aan de levensverzekering door artikel 124
l'article 124 - et précédemment par l'article 43 de la loi du 11 juin is verleend - en eerder door artikel 43 van de wet van 11 juni 1874,
1874, modifié par la loi du 14 juillet 1976 - était justifié par le zoals gewijzigd bij de wet van 14 juli 1976 - was verantwoord door het
fait que l'assurance-vie était comprise comme un acte normal de feit dat de levensverzekering werd opgevat als een normale daad van
prévoyance entraînant un appauvrissement limité du patrimoine, voorzorg die een beperkte verarming van het vermogen inhield, omdat ze
puisqu'il se traduisait le plus souvent par le paiement de primes meestal de vorm aannam van de betaling van periodieke premies van een
périodiques d'un montant raisonnable. redelijk bedrag.
B.6.4. Or, ce n'est plus le cas désormais. Certains produits B.6.4. Thans is zulks evenwel niet meer het geval. Sommige
d'assurance sont devenus d'authentiques instruments de placement verzekeringsproducten zijn echte financiële beleggingsinstrumenten
financier, des avoirs d'épargne considérables étant mobilisés, avec geworden waarbij aanzienlijke spaartegoeden worden gemobiliseerd, met
pour effet que la part revenant aux héritiers peut être gravement als gevolg dat het gedeelte dat toekomt aan de erfgenamen, ernstig kan
affectée. worden aangetast.
B.6.5. Dans son arrêt n° 96/2008 du 26 juin 2008, la Cour a jugé que B.6.5. In zijn arrest nr. 96/2008 van 26 juni 2008 heeft het Hof
la disposition en cause viole les articles 10 et 11 de la Constitution geoordeeld dat de in het geding zijnde bepaling de artikelen 10 en 11
van de Grondwet schendt in zoverre zij ertoe leidt dat, in geval van
en ce qu'elle a pour effet que la réserve ne peut être invoquée à een spaarverrichting door de erflater in de vorm van een gemengde
l'égard du capital en cas d'opération d'épargne par le de cujus sous levensverzekering, de reserve niet kan worden aangevoerd ten aanzien
la forme d'une assurance-vie mixte. En effet, à la suite d'une faveur van het kapitaal. Ten gevolge van een begunstiging door een
accordée par un preneur d'assurance à un seul ou à plusieurs de ses verzekeringnemer van slechts een of meer van zijn kinderen, met
enfants, à l'exclusion d'un ou de plusieurs autres, les héritiers uitsluiting van een of meer andere, worden de niet-begunstigde
réservataires non bénéficiaires sont en réalité déshérités dans une reservataire erfgenamen immers in werkelijkheid, in meer of mindere
mesure plus ou moins grande, de sorte que la disposition en cause peut mate, onterfd, zodat de in het geding zijnde bepaling tot onevenredige
avoir des effets disproportionnés en ce qui concerne le traitement des gevolgen kan leiden wat de behandeling van verschillende categorieën
différentes catégories d'héritiers réservataires, selon qu'ils sont van reservataire erfgenamen betreft, naargelang zij al dan niet
bénéficiaires ou non du contrat d'assurance-vie du de cujus. En begunstigde zijn van de levensverzekeringsovereenkomst van de
revanche, l'article 843 du Code civil n'oblige au rapport que les erflater. Artikel 843 van het Burgerlijk Wetboek verplicht daarentegen
héritiers, à l'exclusion du donataire qui ne serait pas héritier, alleen de erfgenamen tot de inbreng, met uitsluiting van de begiftigde
tandis que l'article 844 permet au donateur de dispenser l'héritier du rapport. Le rapport - contrairement à la réserve qui ne peut être écartée que dans les cas prévus par la loi, qui ne peut être invoquée que par les héritiers réservataires et qui, pour le de cujus, est indisponible - peut être écarté par la simple volonté du donateur et aucun élément ne permet de justifier, à cet égard, que les contrats d'assurance en cause soient traités autrement que d'autres actes à titre gratuit. Sans doute l'objet des présomptions est-il différent dans le cas des donations et legs visés par le Code civil (l'obligation de rapport est présumée) et dans celui des assurances die geen erfgenaam zou zijn, terwijl artikel 844 het de schenker mogelijk maakt de erfgenaam van de inbreng vrij te stellen. De inbreng - in tegenstelling tot de reserve die alleen in de bij de wet bepaalde gevallen kan worden uitgesloten, die alleen kan worden aangevoerd door de reservataire erfgenamen en die voor de erflater niet beschikbaar is - kan gewoon worden uitgesloten door de eenvoudige wil van de schenker en geen element maakt het mogelijk in dat opzicht te verantwoorden dat de in het geding zijnde verzekeringsovereenkomsten anders worden behandeld dan andere akten om niet. Het voorwerp van de vermoedens is weliswaar verschillend in het geval van de schenkingen en legaten bedoeld in het Burgerlijk Wetboek (de verplichting tot inbreng wordt
visées par la disposition en cause (la dispense de rapport est vermoed) en in dat van de verzekeringen bedoeld in de in het geding
présumée), mais il reste que dans les deux cas, le de cujus a la zijnde bepaling (de vrijstelling van inbreng wordt vermoed); toch
possibilité de faire primer sa volonté, de sorte que la différence de heeft de erflater in beide gevallen de mogelijkheid om zijn wil te
traitement ne peut être tenue pour injustifiée. laten primeren, zodat het verschil in behandeling niet als
onverantwoord kan worden beschouwd.
B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 124 de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance Artikel 124 van de wet van 25 juni 1992 op de
terrestre ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution en ce landverzekeringsovereenkomst schendt de artikelen 10 en 11 van de
que cette disposition a pour effet que le rapport ne peut être invoqué Grondwet niet, in zoverre die bepaling ertoe leidt dat, in geval van
een spaarverrichting door de erflater in de vorm van een gemengde
à l'égard du capital en cas d'opération d'épargne par le de cujus sous levensverzekering, de inbreng niet kan worden aangevoerd ten aanzien
la forme d'une assurance-vie mixte. van het kapitaal.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 16 décembre 2010. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 16 december 2010.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^