Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 53/2010 du 6 mai 2010 Numéros du rôle : 4767 et 4788 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2 La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges R. Henne(...)"
Extrait de l'arrêt n° 53/2010 du 6 mai 2010 Numéros du rôle : 4767 et 4788 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2 La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges R. Henne(...) Uittreksel uit arrest nr. 53/2010 van 6 mei 2010 Rolnummers 4767 en 4788 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april 2007 betreffende de ver Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters R(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 53/2010 du 6 mai 2010 Uittreksel uit arrest nr. 53/2010 van 6 mei 2010
Numéros du rôle : 4767 et 4788 Rolnummers 4767 en 4788
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis du In zake : de prejudiciële vragen over artikel 162bis van het Wetboek
Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été inséré par l'article 9 van strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21
de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten
et des frais d'avocat, posées par le Tribunal de police de Bruges et verbonden aan de bijstand van een advocaat, gesteld door de
le Tribunal de police de Courtrai. Politierechtbank te Brugge en de Politierechtbank te Kortrijk.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges R. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters
Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman et E. Derycke, et, conformément à R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman en E. Derycke, en,
l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989
constitutionnelle, du président émérite P. Martens, assistée du op het Grondwettelijk Hof, emeritus voorzitter P. Martens, bijgestaan
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par jugement du 1er septembre 2009 en cause de Stefaan Desloovere a. Bij vonnis van 1 september 2009 in zake Stefaan Desloovere tegen de
contre l'ASBL « Bureau belge des assureurs automobiles », dont vzw « Belgisch Bureau van de Autoverzekeraars », waarvan de expeditie
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 9 septembre 2009, le ter griffie van het Hof is ingekomen op 9 september 2009, heeft de
Tribunal de police de Bruges a posé la question préjudicielle suivante : Politierechtbank te Brugge de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 162bis du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été « Schendt art. 162bis Sv, zoals ingevoegd door de wet van 21 april
inséré par la loi du 21 avril 2007 [relative à la répétibilité des 2007 [betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten
honoraires et des frais d'avocat], viole-t-il le principe d'égalité verbonden aan de bijstand van een advocaat], het gelijkheidsbeginsel,
inscrit dans les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il zoals vastgelegd in art. 10 en 11 van de Grondwet, doordat het
prévoit que, dans un jugement prononcé par un tribunal pénal, seuls le voorziet dat in een vonnis uitgesproken door een strafrechtbank enkel
prévenu et les personnes civilement responsables de l'infraction sont de beklaagde en de personen die voor het misdrijf burgerrechtelijk
condamnés à payer à la partie civile l'indemnité de procédure, à aansprakelijk zijn veroordeeld worden tot het betalen aan de
burgerlijke partij van de rechtsplegingsvergoeding en dus niét het
l'exclusion donc du Bureau belge des assureurs automobiles, partie vrijwillig tussenkomend Belgisch Bureau voor Autoverzekeraars, terwijl
intervenante volontaire, alors que dans un jugement prononcé par un deze laatste in een vonnis uitgesproken door een burgerlijke rechtbank
tribunal civil, cette dernière partie doit (ou tout au moins peut) wel moet (minstens kan) veroordeeld worden tot het betalen van de
être condamnée à payer l'indemnité de procédure dès qu'elle est rechtsplegingsvergoeding zodra ze wordt aangemerkt als ' in het
considérée comme ' la partie ayant succombé ', et ce dans l'hypothèse ongelijk gestelde partij ', en dit alles in de hypothese dat de
où le tribunal pénal a condamné cette partie intervenante volontaire strafrechtbank enkel deze vrijwillig tussenkomende partij heeft
seule à la réparation du dommage ? ». veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding ? ».
b. Par jugement du 8 octobre 2009 en cause du ministère public contre b. Bij vonnis van 8 oktober 2009 in zake het openbaar ministerie tegen
M. Vandendriessche et S. Mauroo, dont l'expédition est parvenue au M. Vandendriessche en S. Mauroo, waarvan de expeditie ter griffie van
greffe de la Cour le 21 octobre 2009, le Tribunal de police de het Hof is ingekomen op 21 oktober 2009, heeft de Politierechtbank te
Courtrai a posé la question préjudicielle suivante : Kortrijk de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 162bis, alinéa 1er, du Code d'instruction criminelle, tel « Schendt artikel 162bis 1e lid van het Wetboek van Strafvordering,
qu'il a été inséré par la loi du 21 avril 2007 [relative à la zoals ingevoerd door de wet van 21 april 2007 [betreffende de
verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand
répétibilité des honoraires et des frais d'avocat], viole-t-il le van een advocaat], het gelijkheidsbeginsel, zoals vastgelegd in de
principe d'égalité inscrit dans les articles 10 et 11 de la artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat het voorziet dat in een
Constitution en ce qu'il prévoit que, dans un jugement prononcé par un vonnis uitgesproken door een strafrechtbank enkel de beklaagde en de
tribunal pénal, seuls le prévenu et les personnes civilement personen die voor het misdrijf burgerlijk aansprakelijk zijn
responsables de l'infraction sont condamnés à payer à la partie civile veroordeeld worden tot het betalen aan de burgerlijke partij van de
l'indemnité de procédure, à l'exclusion donc de la partie intervenante rechtsplegingsvergoeding en dus niet de vrijwillig tussenkomende
volontaire, alors que dans un jugement prononcé par un tribunal civil, partij terwijl deze laatste in een vonnis uitgesproken door een
cette dernière partie doit (ou tout au moins peut) être condamnée à burgerlijke rechtbank wel moet (minstens kan) veroordeeld worden tot
payer l'indemnité de procédure dès qu'elle est considérée comme ' la het betalen van de rechtsplegingsvergoeding zodra ze wordt aangemerkt
partie ayant succombé ', et ce dans l'hypothèse où la partie als ' in het ongelijk gestelde partij ', en dit alles in de hypothese
intervenante volontaire est le Fonds commun de garantie automobile, dat de vrijwillig tussenkomende partij het Gemeenschappelijk
Motorwaarborgfonds betreft dat veroordeeld wordt tot het betalen van
qui est condamné à la réparation du dommage en vertu des articles een schadevergoeding krachtens de artikelen 19bis- 2 2° en 19bis -17
19bis -2, 2°, et 19bis -17 de la loi du 21 novembre 1989 relative à van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs ? ». aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 4767 et 4788 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 4767 en 4788 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 162bis du B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 162bis van
Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été inséré par l'article 9 het Wetboek van strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de
de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen
et des frais d'avocat. Cette disposition modifie, tout comme les en de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat. Die bepaling
articles 8, 10, 11 et 12 de la même loi, plusieurs dispositions du wijzigt, samen met de artikelen 8, 10, 11 en 12, verschillende
Code d'instruction criminelle, en vue d'étendre partiellement le bepalingen van het Wetboek van strafvordering, teneinde het beginsel
principe de la répétibilité aux affaires tranchées par les van de verhaalbaarheid gedeeltelijk uit te breiden tot de door de
juridictions répressives. strafgerechten berechte zaken.
B.1.2. L'article 162bis du Code d'instruction criminelle dispose : B.1.2. Artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering bepaalt :
« Tout jugement de condamnation rendu contre le prévenu et les « Ieder veroordelend vonnis, uitgesproken tegen de beklaagde en tegen
personnes civilement responsables de l'infraction les condamnera de personen die voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijk zijn,
envers la partie civile à l'indemnité de procédure visée à l'article veroordeelt hen tot het betalen aan de burgerlijke partij van de
1022 du Code judiciaire. rechtsplegingsvergoeding bedoeld in artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek.
La partie civile qui aura lancé une citation directe et qui succombera De burgerlijke partij die rechtstreeks heeft gedagvaard en die in het
ongelijk wordt gesteld, zal veroordeeld worden tot het aan de
sera condamnée envers le prévenu à l'indemnité visée à l'article 1022 beklaagde betalen van de vergoeding bedoeld in artikel 1022 van het
du Code judiciaire. L'indemnité sera liquidée par le jugement ». Gerechtelijk Wetboek. De vergoeding wordt bepaald door het vonnis ».
B.2. Le jugement qui interroge la Cour dans l'affaire n° 4767 fait apparaître que, contrairement aux jugements qui ont conduit à l'arrêt n° 70/2009 du 23 avril 2009, le juge a quo n'a pas condamné in solidum le prévenu et son assureur, partie intervenante volontaire, à indemniser les parties civiles mais que seul l'assureur, et non le condamné, était appelé au règlement des effets civils des condamnations pénales. B.3. Dans l'affaire n° 4767, la Cour limite son examen à l'hypothèse où, après la condamnation pénale de l'assuré par la juridiction répressive, l'assuré n'est plus appelé au règlement des intérêts civils, de sorte que seul l'assureur est condamné au paiement de dommages et intérêts. Dans cette hypothèse, selon le juge a quo, l'assureur ne saurait être condamné à payer une indemnité de procédure. B.2. Uit het vonnis in de zaak nr. 4767 waarbij het Hof wordt ondervraagd, blijkt dat, in tegenstelling tot de vonnissen waarbij het Hof in zijn arrest nr. 70/2009 van 23 april 2009 werd ondervraagd, de verwijzende rechter niet de beklaagde en diens verzekeraar, vrijwillig tussenkomende partij, in solidum heeft veroordeeld tot het vergoeden van de burgerlijke partijen, maar dat bij de afhandeling van de burgerrechtelijke gevolgen van de strafrechtelijke veroordelingen enkel de verzekeraar betrokken was, en niet de veroordeelde. B.3. Het Hof beperkt zijn onderzoek in de zaak nr. 4767 tot de hypothese waarin, nadat het strafgerecht de verzekerde strafrechtelijk heeft veroordeeld, deze niet verder bij de afhandeling van de burgerlijke belangen wordt betrokken, zodat enkel de verzekeraar wordt veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding. In die hypothese zou, volgens de verwijzende rechter, geen rechtsplegingsvergoeding kunnen worden toegekend lastens de verzekeraar.
B.4. L'article 82, alinéa 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat B.4. Artikel 82, derde lid, van de wet van 25 juni 1992 op de
d'assurance terrestre dispose : landverzekeringsovereenkomst bepaalt :
« L'assureur paie, même au-delà des limites de la garantie, les frais « De verzekeraar betaalt, zelfs boven de dekkingsgrenzen, de kosten
afférents aux actions civiles ainsi que les honoraires et les frais betreffende burgerlijke rechtsvorderingen, alsook de honoraria en de
des avocats et des experts, mais seulement dans la mesure où ces frais kosten van de advocaten en de deskundigen, maar alleen in zover die
ont été exposés par lui ou avec son accord ou, en cas de conflit kosten door hem of met zijn toestemming zijn gemaakt of, in geval van
d'intérêts qui ne soit pas imputable à l'assuré, pour autant que ces belangenconflict dat niet te wijten is aan de verzekerde, voor zover
frais n'aient pas été engagés de manière déraisonnable ». die kosten niet onredelijk zijn gemaakt ».
B.5.1. L'article 89, § 5, de la même loi dispose : B.5.1. Artikel 89, § 5, van dezelfde wet bepaalt :
« Lorsque le procès contre l'assuré est porté devant la juridiction « Wanneer het geding tegen de verzekerde is ingesteld voor het
répressive, l'assureur peut être mis en cause par la personne lésée ou strafgerecht, kan de verzekeraar door de benadeelde of door de
par l'assuré et peut intervenir volontairement, dans les mêmes verzekerde in de zaak worden betrokken en kan hij vrijwillig
conditions que si le procès était porté devant la juridiction civile, tussenkomen, onder dezelfde voorwaarden als zou de vordering voor het
sans cependant que la juridiction répressive puisse statuer sur les burgerlijk gerecht gebracht zijn, maar het strafgerecht kan geen
droits que l'assureur peut faire valoir contre l'assuré ou le preneur uitspraak doen over de rechten die de verzekeraar kan doen gelden
d'assurance ». tegenover de verzekerde of de verzekeringnemer ».
B.5.2. Le fait que l'ASBL « Bureau belge des assureurs automobiles » B.5.2. Het gegeven dat de vzw « Belgisch Bureau van de
(affaire n° 4767) intervienne volontairement n'empêche pas Autoverzekeraars » (zaak nr. 4767) vrijwillig tussenkomt, staat de
l'application de l'article 89, § 5, précité. toepassing van het voormelde artikel 89, § 5, niet in de weg.
Conformément à l'article 19bis -1 de la loi du 21 novembre 1989 Overeenkomstig artikel 19bis -1 van de wet van 21 november 1989
relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake
véhicules automoteurs, ce Bureau indemnise la victime d'un accident de motorrijtuigen vergoedt dat Bureau de schade aan een slachtoffer van
la circulation, lorsque celui-ci - comme c'est le cas dans le litige een verkeersongeval, indien het ongeval, zoals in het bodemgeschil,
soumis au juge a quo - a été causé par un véhicule étranger. L'article door een buitenlands motorrijtuig wordt veroorzaakt. In artikel 2, §
2, § 2, de la même loi dispose expressément que le Bureau doit être 2, van dezelfde wet wordt uitdrukkelijk aangegeven dat het Bureau met
assimilé à un assureur. een verzekeraar moet worden gelijkgesteld.
B.5.3. En ce qui concerne le Fonds commun de garantie automobile B.5.3. Wat het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds betreft (zaak nr.
(affaire n° 4788), la loi du 21 novembre 1989, précitée, prévoit une 4788), voorziet de voormelde wet van 21 november 1989 in een regeling
réglementation similaire à celle de l'article 89, § 5, de la loi du 25 die soortgelijk is aan die van artikel 89, § 5, van de wet van 25 juni
juin 1992. 1992.
L'article 19bis -17 de la loi du 21 novembre 1989 dispose : « Lorsque l'action civile en réparation du dommage causé par un véhicule automoteur est intentée devant la juridiction répressive, le Fonds peut être mis en cause par la personne lésée et peut aussi intervenir volontairement dans les mêmes conditions que si l'action était portée devant la juridiction civile. Lorsque, en cas de non assurance, il a procédé à la réparation du dommage, le Fonds peut se porter partie civile contre la personne responsable. Le Fonds et la personne responsable peuvent se faire représenter dans Artikel 19bis -17 van de wet van 21 november 1989 bepaalt : « Wanneer de burgerlijke vordering tot vergoeding van de door een motorrijtuig veroorzaakte schade wordt ingesteld voor het strafgerecht, kan het Fonds door de benadeelde in het geding worden geroepen en kan het ook vrijwillig tussenkomen onder dezelfde voorwaarden als wanneer de vordering voor het burgerlijk gerecht was gebracht. Wanneer, ingeval van niet-verzekering, het Fonds is overgegaan tot vergoeding van de schade, kan het zich burgerlijke partij stellen tegen de aansprakelijke persoon. Het Fonds en de aansprakelijke persoon kunnen zich laten vertegenwoordigen onder dezelfde voorwaarden als de burgerlijk
les mêmes conditions que la partie civilement responsable ». aansprakelijke partij ».
B.6. En vertu de l'article 601bis du Code judiciaire, le tribunal de B.6. Krachtens artikel 601bis van het Gerechtelijk Wetboek neemt de
police connaît de toute demande relative à la réparation d'un dommage politierechtbank kennis van alle vorderingen tot vergoeding van schade
résultant d'un accident de la circulation. ontstaan uit een verkeersongeval.
B.7. Dès lors que, comme le relève le juge a quo dans l'affaire n° B.7. Aangezien, zoals de verwijzende rechter in de zaak nr. 4767
4767, le tribunal de police pourrait, s'il siégeait en matière civile, opmerkt, de politierechtbank, indien zij zitting zou houden in
condamner l'assureur à des dommages et intérêts ainsi qu'à l'indemnité burgerlijke zaken, de verzekeraar zou kunnen veroordelen tot een
de procédure prévue par l'article 1022 du Code judiciaire, il peut, schadevergoeding en tot de rechtsplegingsvergoeding van artikel 1022
lorsqu'il statue sur l'action civile alors qu'il siège en matière van het Gerechtelijk Wetboek, kan zij, wanneer zij uitspraak doet over
pénale, prononcer les mêmes condamnations, en application de l'article de burgerlijke rechtsvordering terwijl zij zitting houdt in
strafzaken, dezelfde veroordelingen uitspreken met toepassing van
89, § 5, de la loi du 25 juin 1992, même si l'article 162bis du Code artikel 89, § 5, van de wet van 25 juni 1992, ook al voorziet artikel
d'instruction criminelle ne prévoit pas explicitement cette hypothèse 162bis van het Wetboek van strafvordering niet expliciet in die
(Cass., 4 mars 2009, P.08.1682.F). hypothese (Cass., 4 maart 2009, P.08.1682.F).
B.8. Il découle de ce qui précède que la différence de traitement B.8. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat het in de prejudiciële vragen
mentionnée dans les questions préjudicielles n'existe pas. vermelde verschil in behandeling niet bestaat.
B.9. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. B.9. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 162bis du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été Artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering, zoals ingevoegd bij
inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative à la artikel 9 van de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid
répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, ne viole pas les van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een
articles 10 et 11 de la Constitution. advocaat, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 6 mai 2010. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 6 mei 2010.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^