Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 200/2009 du 17 décembre 2009 Numéro du rôle : 4722 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Bruges. La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groo(...)"
Extrait de l'arrêt n° 200/2009 du 17 décembre 2009 Numéro du rôle : 4722 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Bruges. La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groo(...) Uittreksel uit arrest nr. 200/2009 van 17 december 2009 Rolnummer 4722 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brugge. Het Grondwettelijk Hof samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters M. Melchior, R. Henneuse, (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 200/2009 du 17 décembre 2009 Uittreksel uit arrest nr. 200/2009 van 17 december 2009
Numéro du rôle : 4722 Rolnummer 4722
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1017, alinéa In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1017, tweede lid,
2, du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Bruges. van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te
La Cour constitutionnelle, Brugge. Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de
Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen et E. Derycke, rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen en E.
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Bossuyt, voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 3 juin 2009 en cause de Stephan Van Canneyt contre l'« Bij vonnis van 3 juni 2009 in zake Stephan Van Canneyt tegen de Orde
Orde van advocaten te Brugge - Bureau voor Juridische Bijstand », dont van advocaten te Brugge - Bureau voor Juridische Bijstand, waarvan de
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 9 juin 2009, le expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 9 juni 2009, heeft
Tribunal du travail de Bruges a posé la question préjudicielle suivante : de Arbeidsrechtbank te Brugge de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire viole-t-il le principe « Schendt art. 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek het
d'égalité et les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que le gelijkheidsbeginsel en de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat
demandeur d'une aide juridique gratuite de deuxième ligne qui de aanvrager van kosteloze juridische tweedelijnsbijstand die een
introduit un recours contre une décision du bureau d'aide juridique ne beroep instelt tegen een beslissing van het Bureau voor Juridische
peut bénéficier de cet article dans l'interprétation selon laquelle il Bijstand niet van dit artikel kan genieten in de interpretatie dat hij
n'est pas considéré comme un assuré social visé par l'article 1017, niet beschouwd wordt als sociaal verzekerde zoals bedoeld in art.
alinéa 2, du Code judiciaire et/ou dans l'interprétation selon 1017, tweede lid, Ger.W. en/of in de interpretatie dat de Orde van
laquelle l'Ordre des avocats (en tant qu'exécutant de la législation Advocaten (als uitvoerder van de wetgeving betreffende deze kosteloze
relative à cette aide juridique gratuite de deuxième ligne) n'est pas juridische tweedelijnsbijstand) niet beschouwd wordt als overheid of
considéré comme une autorité ou un organisme visés à l'article 1017, instelling zoals bedoeld in art. 1017, tweede lid, Ger.W., of in de
alinéa 2, du Code judiciaire, ou dans l'interprétation selon laquelle interpretatie dat ze beiden of één van beiden wel als dusdanig
ils sont tous deux ou un des deux considérés en tant que tels, alors beschouwd worden, terwijl dezelfde aanvrager wel van art. 1017, tweede
que le même demandeur peut bénéficier de l'article 1017, alinéa 2, du lid, Ger.W. kan genieten als hij als aanvrager van ' gelijkaardige
Code judiciaire si, en tant que demandeur de ' droits analogues ', il rechten ' bij de arbeidsrechtbank een beroep instelt tegen een
introduit auprès du tribunal du travail un recours contre une décision beslissing van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn
du centre public d'action sociale en matière d'aide sociale ? ». inzake maatschappelijke dienstverlening ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 1017 du Code judiciaire dispose : B.1. Artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt :
« Tout jugement définitif prononce, même d'office, la condamnation aux « Tenzij bijzondere wetten anders bepalen, verwijst ieder eindvonnis,
dépens contre la partie qui a succombé, à moins que des lois zelfs ambtshalve, de in het ongelijk gestelde partij in de kosten,
particulières n'en disposent autrement et sans préjudice de l'accord onverminderd de overeenkomst tussen partijen, die het eventueel
des parties que, le cas échéant, le jugement décrète. bekrachtigt.
La condamnation aux dépens est toutefois toujours prononcée, sauf en Behalve wanneer het geding roekeloos of tergend is, wordt de overheid
cas de demande téméraire ou vexatoire, à charge de l'autorité ou de of de instelling, belast met het toepassen van de wetten en
l'organisme tenu d'appliquer les lois et règlements prévus aux
articles 579, 6°, 580, 581 et 582, 1° et 2°, en ce qui concerne les verordeningen bedoeld in de artikelen 579, 6°, 580, 581 en 582, 1° en
2°, ter zake van vorderingen ingesteld door of tegen de sociaal
demandes introduites par ou contre les assurés sociaux. verzekerden persoonlijk, steeds in de kosten verwezen.
Par assurés sociaux, il faut entendre : les assurés sociaux au sens de Met sociaal verzekerden worden bedoeld : de sociaal verzekerden in de
l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer la ' Charte ' de l'assuré social. Les dépens peuvent être compensés dans la mesure appréciée par le juge, soit si les parties succombent respectivement sur quelque chef, soit entre conjoints, ascendants, frères et soeurs ou alliés au même degré. Tout jugement d'instruction réserve les dépens ». B.2. La juridiction a quo demande si le deuxième alinéa de cette zin van artikel 2, 7°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het ' Handvest ' van de sociaal verzekerde. De kosten kunnen worden omgeslagen zoals de rechter het raadzaam oordeelt, hetzij wanneer de partijen onderscheidenlijk omtrent enig geschilpunt in het ongelijk zijn gesteld, hetzij over echtgenoten, bloedverwanten in de opgaande lijn, broeders en zusters of aanverwanten in dezelfde graad. In een onderzoeksvonnis wordt de beslissing inzake kosten steeds aangehouden ». B.2. Het verwijzende rechtscollege vraagt of het tweede lid van die
disposition est compatible avec les articles 10 et 11 de la bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in
Constitution en ce qu'une personne qui introduit auprès d'un tribunal zoverre een persoon die bij een arbeidsrechtbank een beroep instelt
du travail un recours contre une décision du bureau d'aide juridique refusant l'aide juridique gratuite de deuxième ligne ne peut bénéficier de cette disposition, alors qu'une personne qui introduit auprès d'un tribunal du travail un recours contre une décision d'un centre public d'action sociale en matière d'aide sociale peut en bénéficier. B.3. Dans l'affaire portée devant la juridiction a quo, la partie requérante devant cette juridiction a demandé une aide juridique gratuite de deuxième ligne pour des procédures concernant, d'une part, une pension alimentaire et, d'autre part, une saisie-arrêt. Cette aide lui a été refusée au motif que ses revenus auraient été trop élevés. La Cour limite son examen à cette hypothèse. tegen een beslissing van het bureau voor juridische bijstand waarbij kosteloze juridische tweedelijnsbijstand wordt geweigerd, die bepaling niet kan genieten, terwijl een persoon die bij een arbeidsrechtbank een beroep instelt tegen een beslissing van een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn inzake maatschappelijk welzijn wel die bepaling kan genieten. B.3. In de zaak voor het verwijzende rechtscollege vroeg de verzoekende partij voor dat college kosteloze juridische tweedelijnsbijstand voor procedures inzake, enerzijds, onderhoudsgeld en, anderzijds, beslag onder derden. Die bijstand werd haar geweigerd omdat haar inkomsten te hoog zouden zijn. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die hypothese.
B.4.1. Selon le Conseil des ministres, la disposition en cause doit B.4.1. Volgens de Ministerraad dient de in het geding zijnde bepaling
être interprétée en ce sens qu'une personne qui introduit un recours aldus te worden geïnterpreteerd dat een persoon die een beroep instelt
contre la décision d'un bureau d'aide juridique refusant l'aide tegen de beslissing van een bureau voor juridische bijstand waarbij
juridique gratuite de deuxième ligne ne peut être condamnée aux kosteloze juridische tweedelijnsbijstand wordt geweigerd, niet in de
dépens, sauf lorsqu'il s'agit d'une procédure téméraire ou vexatoire. kosten kan worden verwezen, behalve wanneer het geding roekeloos of tergend is.
B.4.2. Il appartient en règle à la juridiction a quo d'interpréter les B.4.2. Het staat in de regel aan het verwijzende rechtscollege om de
dispositions qu'elle applique, sous réserve d'une lecture bepalingen die het toepast, te interpreteren, onder voorbehoud van een
manifestement erronée de la disposition en cause, ce qui n'est pas le kennelijk verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepaling, wat
cas en l'espèce. Dès lors, la Cour examine la disposition en cause te dezen niet het geval is. Het Hof zal de in het geding zijnde
dans l'interprétation mentionnée en B.2. bepaling dan ook onderzoeken in de in B.2 vermelde interpretatie.
B.5. L'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire, remplacé par B.5. Artikel 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, vervangen
l'article 15 de la loi du 24 juin 1970 « modifiant la loi du 10 bij artikel 15 van de wet van 24 juni 1970 « tot wijziging van de wet
octobre 1967 contenant le Code judiciaire et certaines dispositions van 10 oktober 1967 houdende het Gerechtelijk Wetboek en van sommige
bepalingen betreffende de bevoegdheid van de hoven en rechtbanken en
relatives à la compétence des cours et tribunaux et à la procédure de burgerlijke rechtspleging » en gewijzigd bij artikel 26 van de wet
civile » et modifié par l'article 26 de la loi du 30 juin 1971 « van 30 juni 1971 « betreffende de administratieve geldboeten
relative aux amendes administratives applicables en cas d'infraction à toepasselijk in geval van inbreuk op sommige sociale wetten » en bij
certaines lois sociales » ainsi que par l'article 2 de la loi du 22 artikel 2 van de wet van 22 april 2003 « tot wijziging van de
avril 2003 « modifiant les articles 1017 et 1022 du Code judiciaire », artikelen 1017 en 1022 van het Gerechtelijk Wetboek », werd vervangen
a été remplacé par l'article 129 de la loi du 13 décembre 2006 « bij artikel 129 van de wet van 13 december 2006 « houdende diverse
portant dispositions diverses en matière de santé » et modifié par bepalingen betreffende gezondheid » en gewijzigd bij artikel 128 van
l'article 128 de la loi-programme (I) du 27 décembre 2006. de programmawet (I) van 27 december 2006.
B.6.1. L'article 1017 du Code judiciaire prévoyait à l'origine, en B.6.1. Artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek voorzag
termes généraux, que tout jugement définitif condamne aux dépens la oorspronkelijk in algemene termen erin dat ieder eindvonnis de in het
partie ayant succombé, sans préjudice de l'accord des parties. ongelijk gestelde partij in de kosten verwijst, onverminderd de
L'article 15 de la loi du 24 juin 1970 prévoyait une exception à ce overeenkomst tussen partijen. Artikel 15 van de wet van 24 juni 1970
voorzag in een uitzondering op dat beginsel door in het tweede lid van
principe, en disposant au deuxième alinéa de l'article 1017 du Code artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek te bepalen dat « behalve
judiciaire que, « sauf en cas de demande téméraire ou vexatoire », la
condamnation est toujours prononcée à charge de l'autorité ou de wanneer het geding roekeloos of tergend is, » de overheid of de
l'organisme tenu d'appliquer les lois et règlements prévus, entre instelling belast met het toepassen van de wetten en verordeningen
autres, à l'article 580 du Code judiciaire, en ce qui concerne les bedoeld in inter alia artikel 580 van het Gerechtelijk Wetboek, ter
demandes introduites par ou contre les bénéficiaires. Lors des travaux zake van vorderingen ingesteld door of tegen de gerechtigden, steeds
préparatoires de cette disposition, il a été déclaré ce qui suit à ce in de kosten worden verwezen. In de parlementaire voorbereiding van
sujet : die bepaling werd hieromtrent het volgende verklaard :
« L'article 14 comble une lacune qui avait échappé aux auteurs du Code « Artikel 14 verhelpt een leemte die aan de opstellers van het Wetboek
et au législateur. en aan de wetgever was ontgaan.
Aux termes de l'article 1017 du Code judiciaire la partie qui succombe Naar luid van artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek wordt de in
est condamnée aux frais. Cette règle a une portée générale. het ongelijk gestelde partij in de kosten verwezen. Deze regel heeft
een algemene strekking.
Elle souffre toutefois des exceptions dans les cas où des lois Daarop zijn echter uitzonderingen mogelijk indien bijzondere wetten
particulières y dérogent expressément. Tel est le cas en matière daarvan uitdrukkelijk afwijken. Dit is het geval ter zake van
d'accidents de travail et de maladies professionnelles (v. la loi du arbeidsongevallen en beroepsziekten (zie de wet van 20 maart 1948 tot
20 mars 1948, complétant en ce qui concerne les frais de procédure, aanvulling, wat betreft de kosten van rechtspleging, van de
les lois coordonnées sur les accidents du travail). gecoördineerde wetten op de arbeidsongevallen).
Il existe cependant, dans l'état actuel de la législation, des cas où, In de huidige stand van de wetgeving bestaan er echter gevallen waarin
en fait la gratuité de la procédure est garantie aux bénéficiaires aan de uitkeringsgerechtigden kosteloze procedure wordt gewaarborgd,
d'indemnités, notamment en matière d'assurance obligatoire onder meer ter zake van de verplichte verzekering tegen ziekte en
maladie-invalidité. Les examens médicaux auxquels les assurés peuvent invaliditeit. De geneeskundige onderzoeken waaraan de verzekerden
être soumis n'entraînent pas de frais pour les intéressés. kunnen worden onderworpen, zijn voor de betrokkenen kosteloos.
Il n'y a aucune raison de modifier cette règle à l'occasion de Er bestaat geen enkele reden om die regel naar aanleiding van de
l'institution des juridictions du travail. instelling van de arbeidsgerechten te wijzigen.
Aussi le projet tend seulement à maintenir ce qui, en matière de Het ontwerp heeft dus enkel tot doel inzake sociale zekerheid te
sécurité sociale, a été admis de tout temps » (Doc. parl., Sénat, handhaven wat steeds werd aanvaard » (Parl. St., Senaat, 1969-1970,
1969-1970, n° 11, p. 8). nr. 11, p. 8).
B.6.2. L'article 2 de la loi du 22 avril 2003 restreignait, dans la B.6.2. Artikel 2 van de wet van 22 april 2003 beperkte in de in het
disposition en cause, le renvoi à l'article 580 du Code judiciaire aux geding zijnde bepaling de verwijzing naar artikel 580 van het
Gerechtelijk Wetboek tot een verwijzing naar het eerste tot het
points un à dix-sept de cet article, afin d'éviter que les ordres zeventiende punt van dat artikel, en dit teneinde te vermijden dat de
d'avocats soient condamnés aux dépens lorsqu'un recours est introduit orden van advocaten in de kosten worden verwezen wanneer beroep wordt
contre les décisions du bureau d'aide juridique (Doc. parl., Chambre, ingesteld tegen de beslissingen van het bureau voor juridische
2001-2002, DOC 50-1586/001, p. 5). Il a été dit ce qui suit à ce sujet bijstand (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC 50-1586/001, p. 5). In de
au cours des travaux préparatoires : parlementaire voorbereiding werd hieromtrent het volgende gesteld :
« L'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire prévoit que la « In artikel 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, wordt
condamnation aux dépens est toujours prononcée, sauf en cas de demande bepaald dat, behalve wanneer het geding tergend of roekeloos is, de
téméraire ou vexatoire, à charge de l'autorité ou de l'organisme tenu overheid of de instelling, belast met het toepassen van de wetten en
d'appliquer les lois et règlements prévus aux articles 580, 581 et de verordeningen bedoeld in de artikelen 580, 581 en 582, 1° en 2°,
582, 1° et 2°, en ce qui concerne les demandes introduites par ou ter zake van vorderingen ingesteld door of tegen de gerechtigden,
contre les bénéficiaires. steeds in de kosten worden verwezen.
L'article 580, 18°, du Code judiciaire dispose que le tribunal du Artikel 580, 18° van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat de
arbeidsrechtbank kennis neemt van de gevallen waarin beroep wordt
travail connaît des recours contre les décisions du bureau d'aide ingesteld tegen de beslissingen van het bureau voor juridische
juridique. bijstand.
Il ressort de la lecture conjointe des articles 1017 et 580, 18°, que Uit de samenlezing van de artikelen 1017 en 580, 18° blijkt dat de
la condamnation aux dépens est toujours prononcée à charge de l'Ordre Orde van advocaten - het bureau voor juridische bijstand dat de
des avocats - le bureau d'aide juridique qui prend les décisions beslissingen neemt waartegen beroep kan worden ingesteld, heeft geen
susceptibles de recours n'a pas la personnalité juridique -, qu'il ait rechtspersoonlijkheid - steeds in de kosten wordt verwezen, ongeacht
ou non succombé. of hij al dan niet in het ongelijk wordt gesteld.
Les ordres ne disposent cependant pas de moyens suffisants pour payer De orden beschikken echter niet over voldoende middelen om die
ces dépens inconditionnels. En outre, telle ne peut pas avoir été onvoorwaardelijke kosten te betalen. Bovendien kan dit niet de
l'intention du législateur. Il y a en effet lieu de souligner que les bedoeling geweest zijn van de wetgever. Er moet inderdaad worden
organes visés à l'article 580, 1° à 17°, sont des organismes publics onderstreept dat de organen bedoeld in artikel 580, 1° tot 17°,
openbare instellingen van sociale zekerheid zijn.
de sécurité sociale. De wetgever heeft de aangelegenheid ' juridische bijstand '
En confiant l'aspect ' aide juridique ' au tribunal du travail, le toevertrouwd aan de arbeidsrechtbank en heeft daarbij uit het oog
législateur a perdu de vue qu'une ' autorité Particulière ' comme verloren dat een ' particuliere autoriteit ' als de Orde van advocaten
l'Ordre des avocats ressortirait dès lors à la disposition de zou ressorteren onder het bepaalde in artikel [1017], tweede lid, van
l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire. het Gerechtelijk Wetboek.
La présente proposition de loi vise dès lors à modifier l'article Dit wetsvoorstel heeft dan ook als doel artikel 1017, tweede lid, van
1017, alinéa 2, du Code judiciaire afin d'éviter que les Ordres het Gerechtelijk Wetboek te wijzigen teneinde te vermijden dat de
continuent à être condamnés aux dépens » (Doc. parl., Chambre, Orden verder in de kosten worden verwezen » (Parl. St., Kamer,
2001-2002, DOC 50-1586/001, p. 4). 2001-2002, DOC 50-1586/001, p. 4).
Le ministre de la Justice a encore ajouté : De minister van Justitie voegde daaraan nog het volgende toe :
« En confiant l'aspect ' aide juridique ' au tribunal du travail, le « De wetgever heeft de aangelegenheid ' juridische bijstand '
toevertrouwd aan de arbeidsrechtbank en heeft daarbij uit het oog
législateur a perdu de vue qu'une ' autorité particulière ' comme verloren dat een ' particuliere autoriteit ' als de Orde van advocaten
l'Ordre des avocats ressortirait dès lors à la disposition de zou ressorteren onder het bepaalde in artikel [1017], tweede lid, van
l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire. het Gerechtelijk Wetboek.
Le présent projet de loi vise dès lors à modifier l'article 1017, Dit wetsontwerp heeft dan ook als doel artikel 1017, tweede lid, van
alinéa 2 du Code judiciaire afin d'éviter que les Ordres continuent à het Gerechtelijk Wetboek te wijzigen teneinde te vermijden dat de
être condamnés aux dépens » (Doc. parl., Sénat, 2002-2003, n° Orden verder in de kosten worden verwezen » (Parl. St., Senaat,
2-1568/2, p. 2). 2002-2003, nr. 2-1568/2, p. 2).
B.6.3. L'article 129 de la loi du 13 décembre 2006, qui a remplacé le B.6.3. Artikel 129 van de wet van 13 december 2006, dat het tweede lid
deuxième alinéa de l'article 1017 du Code judiciaire, entend préciser van artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek heeft vervangen, beoogt
en substance que seuls les assurés sociaux au sens de l'article 2, 7°, in essentie te preciseren dat enkel sociaal verzekerden in de zin van
de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » de artikel 2, 7°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het «
handvest » van de sociaal verzekerde zich op die bepaling kunnen
l'assuré social peuvent se prévaloir de cette disposition. Il a été beroepen. In de parlementaire voorbereiding werd hieromtrent het
déclaré ce qui suit à ce sujet, lors des travaux préparatoires : volgende verkaard :
« En application de l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire, les « In toepassing van artikel 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk
organismes de sécurité sociale sont toujours tenus de payer des Wetboek zijn de instellingen van sociale zekerheid, behalve wanneer
dépens, sauf en cas de demande téméraire ou vexatoire, en ce qui het geding tergend of roekeloos is, steeds gehouden tot betaling van
concerne les demandes introduites par ou contre les bénéficiaires. Le de gerechtskosten, ter zake van vorderingen ingesteld door of tegen de
législateur a ainsi voulu initialement rendre l'accès à la justice le gerechtigden. Aldus heeft de wetgever oorspronkelijk de sociaal
plus aisé possible aux assurés sociaux. verzekerden de toegang tot het gerecht zo gemakkelijk mogelijk willen
Les domaines dans lesquels des différends peuvent apparaître dans maken. De domeinen waarin in de verzekering voor geneeskundige verzorging en
l'assurance soins de santé et indemnités ont connu une grande uitkeringen geschillen kunnen ontstaan hebben de laatste jaren een
extension ces dernières années et concernent de plus en plus divers grote uitbreiding gekend en betreffen meer en meer diverse problemen
problèmes étrangers aux assurés stricto sensu. D'autres parties die vreemd zijn aan de verzekerden stricto sensu. Andere partijen
essayent par tous les moyens d'élargir la notion de bénéficiaire pour trachten met alle middelen de notie van gerechtigde uit te breiden om
pouvoir également bénéficier de la procédure gratuite. La ook te kunnen genieten van de kosteloze procedure. De rechtspraak
jurisprudence a accepté que la notion de bénéficiaire doive être heeft wel aanvaard dat de notie gerechtigde strikt moet worden
interprétée de manière stricte mais n'est pas unanime. geïnterpreteerd maar is niet eenstemmig.
La modification proposée a pour objectif de mettre un terme à la De voorgestelde wijziging heeft tot doel een einde te stellen aan de
discussion visant à savoir si les établissements et les dispensateurs discussie of verzorgingsinstellingen en zorgverleners kunnen worden
de soins peuvent être considérés comme des bénéficiaires au sens de beschouwd als gerechtigden in de zin van artikel 1017, tweede lid, van
l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire. Le recours à la notion het Gerechtelijk Wetboek. Het beroep op de notie sociaal verzekerde
d'assuré social répond au désir initial du législateur de garantir la beantwoordt aan de oorspronkelijke wil van de wetgever de
gratuité de la procédure pour les assurés sociaux dont les droits kosteloosheid van de procedure te waarborgen voor de sociaal
sociaux sont contestés. verzekerden wiens sociale rechten in betwisting zijn.
Dans la mesure où il n'est pas souhaité que des bénéficiaires qui Vermits het niet gewenst is dat gerechtigden die een vordering hadden
avaient introduit un recours sous l'empire de la loi ancienne se ingediend onder toepassing van de oude wetgeving zich zouden
voient condamnés à des dépens auxquels ils ne s'attendaient pas, et où veroordeeld zien tot kosten waartoe ze zich niet verwachtten, en men
il faut éviter d'empiéter sur les procédures en cours et où il importe tevens moet vermijden in te grijpen in de hangende procedures en de
de laisser au juge saisi toute liberté quant à l'interprétation qu'il rechter alle vrijheid moet laten wat betreft de interpretatie die hij
souhaite donner à l'ancienne version de l'article 1017, alinéa 2 du wenst te geven aan de oude versie van artikel 1017, al. 2, wordt
Code Judiciaire, il est proposé de prévoir, en dérogation à la règle
générale de l'article 3 du Code Judiciaire, une disposition spécifique voorgesteld, in afwijking van de algemene regel van artikel 3 van het
Gerechtelijk Wetboek, een specifieke bepaling in te voegen teneinde de
fixant l'entrée en vigueur de la nouvelle disposition : celle-ci ne inwerkingtreding van de nieuwe bepaling te regelen : deze zal slechts
s'appliquera qu'aux recours introduits postérieurement à l'entrée en toepasselijk zijn op de procedures ingeleid na de inwerkingtreding van
vigueur de la présente loi » (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC huidige wet » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2594/001, pp.
51-2594/001, pp. 62-63). 62-63).
B.7.1. Lors du remplacement de l'article 1017, alinéa 2, du Code B.7.1. Bij de vervanging van artikel 1017, tweede lid, van het
judiciaire par l'article 129 de la loi du 13 décembre 2006, le renvoi Gerechtelijk Wetboek bij artikel 129 van de wet van 13 december 2006
à l'article 580, 1° à 17°, du Code judiciaire, mentionné en B.6.2, a werd de in B.6.2 vermelde verwijzing naar artikel 580, 1° tot 17°, van
het Gerechtelijk Wetboek ongedaan gemaakt. De in het geding zijnde
été supprimé. Depuis lors, la disposition en cause renvoie à nouveau, bepaling verwijst sindsdien opnieuw in algemene termen naar artikel
en termes généraux, à l'article 580 du Code judiciaire, en ce compris 580 van het Gerechtelijk Wetboek, met inbegrip van het achttiende punt
le dix-huitième point de cette disposition, en vertu duquel les van die bepaling, luidens welke de arbeidsrechtbanken kennis nemen «
tribunaux du travail connaissent « des recours contre les décisions du van de gevallen waarin beroep wordt ingesteld tegen de beslissingen
bureau d'aide juridique ». van het bureau voor juridische bijstand ».
B.7.2. Il ressort toutefois de l'article 1017, alinéas 2 et 3, du Code B.7.2. Uit artikel 1017, tweede en derde lid, van het Gerechtelijk
judiciaire qu'une personne qui introduit un recours contre une Wetboek blijkt evenwel dat een persoon die beroep instelt tegen een
décision du bureau d'aide juridique peut bénéficier de l'avantage de beslissing van het bureau voor juridische bijstand enkel het voordeel
la disposition en cause pour autant seulement que le bureau d'aide van de in het geding zijnde bepaling kan genieten voor zover,
juridique puisse être considéré comme une autorité ou un organisme « enerzijds, het bureau voor juridische bijstand kan worden beschouwd
tenu d'appliquer les lois et règlements prévus aux articles 579, 6°, als een overheid of een instelling « belast met het toepassen van de
580, 581 et 582, 1° et 2° » du Code judiciaire et que le requérant wetten en verordeningen bedoeld in de artikelen 579, 6°, 580, 581 en
582, 1° en 2° » van het Gerechtelijk Wetboek en, anderzijds, de
puisse être considéré comme un assuré social au sens de l'article 2, verzoeker kan worden beschouwd als een sociaal verzekerde in de zin
7°, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » de van artikel 2, 7°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het
l'assuré social. « handvest » van de sociaal verzekerde.
B.8. Pour répondre à la question préjudicielle, il convient donc B.8. Er dient bij het beantwoorden van de prejudiciële vraag bijgevolg
d'opérer une distinction entre les interprétations suivantes : d'une een onderscheid te worden gemaakt tussen de volgende interpretaties :
part, les interprétations selon lesquelles soit le bureau d'aide enerzijds, de interpretaties waarin hetzij het bureau voor juridische
juridique ne peut être considéré comme une autorité ou un organisme au bijstand niet kan worden beschouwd als een overheid of een instelling
sens de l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire, soit le in de zin van artikel 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek,
requérant devant le tribunal du travail ne peut être considéré comme hetzij de verzoeker voor de arbeidsrechtbank niet kan worden beschouwd
un assuré social au sens de l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril als een sociaal verzekerde in de zin van artikel 2, 7°, van de wet van
1995 visant à instaurer « la charte » de l'assuré social; d'autre 11 april 1995 tot invoering van het « handvest » van de sociaal
part, l'interprétation selon laquelle le bureau d'aide juridique peut verzekerde; anderzijds, de interpretatie waarin het bureau voor
être considéré comme une autorité ou un organisme au sens précité et juridische bijstand wel kan worden beschouwd als een overheid of
selon laquelle le requérant devant le tribunal du travail est un instelling in voormelde zin en de verzoeker voor de arbeidsrechtbank
assuré social au sens précité. een sociaal verzekerde in voormelde zin is.
Interprétations selon laquelle le bureau d'aide juridique n'est pas Interpretaties waarin het bureau voor juridische bijstand geen
une autorité ou un organisme au sens de l'article 1017 du Code overheid of instelling is in de zin van artikel 1017 van het
judiciaire ou selon laquelle le requérant n'est pas un assuré social Gerechtelijk Wetboek, of waarin de verzoeker geen sociaal verzekerde is
B.9.1. En vertu de l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril 1995, il B.9.1. Volgens artikel 2, 7°, van de wet van 11 april 1995 dient onder
faut entendre par « assuré social » : « sociaal verzekerden » te worden verstaan :
« Les personnes physiques qui ont droit à des prestations sociales, « de natuurlijke personen die recht hebben op sociale prestaties, er
qui y prétendent ou qui peuvent y prétendre, leurs représentants aanspraak op maken of er aanspraak op kunnen maken, hun wettelijke
légaux et leurs mandataires ». vertegenwoordigers en hun gemachtigden ».
Les prestations sociales visent des prestations de sécurité sociale, Met sociale prestaties worden prestaties van sociale zekerheid
telles qu'elles sont énumérées à l'article 2, 1°, de la loi du 11 bedoeld, zoals opgesomd in artikel 2, 1°, van de wet van 11 april
avril 1995. 1995.
B.9.2. Il ressort des travaux préparatoires mentionnés en B.6.1 qu'en B.9.2. Uit de in B.6.1 vermelde parlementaire voorbereiding blijkt dat
adoptant la disposition en cause, le législateur a voulu éviter que de wetgever met de in het geding zijnde bepaling beoogde te vermijden
des parties qui bénéficiaient d'une procédure gratuite avant le dat partijen die vóór de overheveling van sociale zekerheidsgeschillen
transfert des litiges de sécurité sociale aux juridictions du travail naar de arbeidsgerechten een kosteloze procedure genoten, door die
puissent être condamnées aux dépens, par suite de ce transfert de bevoegdheidsoverdracht in de kosten zouden kunnen worden verwezen
compétence, lorsqu'elles succombent. wanneer ze in het ongelijk worden gesteld.
B.9.3. Il relève du pouvoir d'appréciation du législateur de décider B.9.3. Het behoort tot de beoordelingsbevoegdheid van de wetgever om
si le bénéfice de l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire doit te beslissen of artikel 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek
être étendu au demandeur d'aide juridique de deuxième ligne qui moet worden uitgebreid ten behoeve van de persoon die juridische
introduit, devant le tribunal du travail, un recours contre une tweedelijnsbijstand aanvraagt en die, voor de arbeidsrechtbank, een
décision du bureau d'aide juridique. beroep instelt tegen een beslissing van het bureau voor juridische
De ce qu'il n'a pas prévu cette extension, il ne peut se déduire qu'il bijstand. Uit het feit dat hij niet in die uitbreiding heeft voorzien, kan niet
aurait porté une atteinte disproportionnée aux droits de cette worden afgeleid dat hij op onevenredige wijze afbreuk zou hebben
catégorie de personnes. gedaan aan de rechten van die categorie van personen.
En effet, les dépens devant le tribunal du travail sont réduits à un De kosten voor procedures voor de arbeidsrechtbank zijn immers tot een
minimum, puisqu'il n'est pas exigé de droit de rôle ou d'expédition. minimum beperkt, vermits geen rol of expeditierecht is vereist. Wat de
En ce qui concerne l'indemnité de procédure, le juge doit tenir compte rechtsplegingsvergoeding betreft, dient de rechter rekening te houden
de la capacité financière de la partie succombante pour diminuer le met de financiële draagkracht van de verliezende partij om het bedrag
montant de l'indemnité (article 1022, alinéa 2, du Code judiciaire). van de vergoeding te verminderen (artikel 1022, tweede lid, van het
Gerechtelijk Wetboek).
B.9.4. Dans l'interprétation selon laquelle la personne qui attaque B.9.4. In de interpretatie dat de persoon die bij de arbeidsrechtbank
une décision du bureau d'aide juridique devant le tribunal du travail een beslissing van het bureau voor juridische bijstand bestrijdt, geen
n'est pas un assuré social au sens de l'article 2, 7°, de la loi du 11 sociaal verzekerde is in de zin van artikel 2, 7°, van de wet van 11
avril 1995 visant à instituer « la charte » de l'assuré social, il est april 1995 tot invoering van het « handvest » van de sociaal
dès lors raisonnable que cette personne ne puisse bénéficier de la verzekerde, is het bijgevolg redelijk verantwoord dat hij de in het
disposition en cause, même si le bureau d'aide juridique était une geding zijnde bepaling niet kan genieten, ook al zou het bureau voor
autorité ou un organisme tenu d'appliquer les lois et règlements juridische bijstand een overheid of instelling zijn belast met het
toepassen van de wetten en verordeningen bedoeld in de artikelen 579,
prévus aux articles 579, 6°, 580, 581 et 582, 1° et 2°, du Code 6°, 580, 581 en 582, 1° en 2°, van het Gerechtelijk Wetboek.
judiciaire. B.10.1. Le législateur pouvait également limiter le champ B.10.1. De wetgever vermocht tevens het toepassingsgebied van de in
d'application de la disposition en cause aux demandes introduites het geding zijnde bepaling te beperken tot vorderingen ingesteld tegen
contre une autorité ou un organisme tenu d'appliquer les lois et een overheid of instelling belast met het toepassen van de wetten en
règlements prévus aux articles 579, 6°, 580, 581 et 582, 1° et 2°, du verordeningen bedoeld in de artikelen 579, 6°, 580, 581 en 582, 1° en
Code judiciaire. En effet, si les dépens sont automatiquement mis à 2°, van het Gerechtelijk Wetboek. Indien immers automatisch de kosten
charge d'une autre partie que celles-là, il pourrait en résulter une ten laste worden gelegd van andere dan die partijen, zou dat ertoe
rupture de l'équilibre entre les parties devant le juge. kunnen leiden dat het evenwicht tussen partijen voor de rechter wordt verbroken.
B.10.2. Dans l'interprétation selon laquelle le bureau d'aide B.10.2. In de interpretatie dat het bureau voor juridische bijstand
juridique ne peut être considéré comme une autorité ou un organisme niet als een overheid of instelling belast met het toepassen van de
tenu d'appliquer les lois et règlements prévus aux articles 579, 6°,
580, 581 et 582, 1° et 2°, du Code judiciaire, il est donc raisonnable wetten en verordeningen bedoeld in de artikelen 579, 6°, 580, 581 en
582, 1° en 2°, van het Gerechtelijk Wetboek kan worden beschouwd, is
het bijgevolg redelijk verantwoord dat de persoon die bij de
que la personne qui attaque une décision du bureau d'aide juridique arbeidsrechtbank een beslissing van het bureau voor juridische
devant un tribunal du travail ne puisse bénéficier de la disposition bijstand bestrijdt, de in het geding zijnde bepaling niet kan
en cause, même si elle était un assuré social au sens de l'article 2, genieten, ook al zou hij een sociaal verzekerde zijn in de zin van
7°, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » de artikel 2, 7°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het «
l'assuré social. handvest » van de sociaal verzekerde.
B.11. Dans l'interprétation mentionnée en B.9.4 et B.10.2, la question B.11. In de in B.9.4 en B.10.2 vermelde interpretatie dient de
préjudicielle appelle une réponse négative. prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord.
Interprétation selon laquelle le bureau d'aide juridique est une Interpretatie waarin het bureau voor juridische bijstand een overheid
autorité ou un organisme au sens de l'article 1017 du Code judiciaire of instelling is in de zin van artikel 1017 van het Gerechtelijk
et selon laquelle le requérant est un assuré social Wetboek en de verzoeker een sociaal verzekerde is
B.12. Dans l'interprétation selon laquelle le bureau d'aide juridique B.12. In de interpretatie dat het bureau voor juridische bijstand een
est une autorité ou un organisme tenu d'appliquer les lois et overheid of een instelling is belast met het toepassen van de wetten
règlements prévus aux articles 579, 6°, 580, 581 et 582, 1° et 2°, du en verordeningen bedoeld in de artikelen 579, 6°, 580, 581 en 582, 1°
Code judiciaire et selon laquelle la personne qui attaque une décision en 2°, van het Gerechtelijk Wetboek en dat de persoon die bij de
de ce bureau devant un tribunal du travail est un assuré social au arbeidsrechtbank een beslissing van dat bureau bestrijdt een sociaal
sens de l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer verzekerde is in de zin van artikel 2, 7°, van de wet van 11 april
« la charte » de l'assuré social, il est satisfait aux conditions prévues par la disposition en cause pour que l'autorité ou l'organisme soit condamné aux dépens, sauf lorsqu'il s'agit d'une procédure téméraire ou vexatoire. Si la disposition en cause était néanmoins interprétée en ce sens qu'une personne qui introduit, auprès du tribunal du travail, un recours contre une décision du bureau d'aide juridique refusant l'aide juridique gratuite de deuxième ligne ne peut bénéficier de cette disposition, une différence de traitement non raisonnablement justifiée apparaîtrait alors entre deux catégories d'assurés sociaux. Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une réponse positive. B.13. La disposition en cause peut toutefois être interprétée en ce sens que, dans l'interprétation selon laquelle le bureau d'aide juridique est une autorité ou un organisme tenu d'appliquer les lois 1995 tot invoering van het « handvest » van de sociaal verzekerde, is aan de voorwaarden voldaan waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet opdat de overheid of de instelling in de kosten wordt verwezen, behoudens wanneer het geding tergend of roekeloos is. Indien de in het geding zijnde bepaling desondanks aldus zou worden geïnterpreteerd dat een persoon die bij een arbeidsrechtbank een beroep instelt tegen een beslissing van het bureau voor juridische bijstand waarbij kosteloze juridische tweedelijnsbijstand wordt geweigerd, die bepaling niet kan genieten, zou er aldus een verschil in behandeling ontstaan tussen twee categorieën van sociaal verzekerden dat niet redelijk is verantwoord. In die interpretatie dient de prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord. B.13. De in het geding zijnde bepaling kan evenwel aldus worden uitgelegd dat ze, in de interpretatie dat het bureau voor juridische bijstand een overheid of een instelling is belast met het toepassen van de wetten en verordeningen bedoeld in de artikelen 579, 6°, 580,
et règlements prévus par les articles 579, 6°, 580, 581 et 582, 1° et 581 en 582, 1° en 2°, van het Gerechtelijk Wetboek en dat de persoon
2°, du Code judiciaire et selon laquelle la personne qui attaque une die bij de arbeidsrechtbank een beslissing van dat bureau bestrijdt
décision de ce bureau devant le tribunal du travail est un assuré een sociaal verzekerde is in de zin van artikel 2, 7°, van de wet van
social au sens de l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril 1995 visant à 11 april 1995 tot invoering van het « handvest » van de sociaal
instituer « la charte » de l'assuré social, elle s'applique à la verzekerde, van toepassing is op de persoon die bij de
personne qui attaque, devant le tribunal du travail, la décision du arbeidsrechtbank de beslissing van het bureau voor juridische bijstand
bureau d'aide juridique. Dans cette interprétation, la question bestrijdt. In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend
préjudicielle appelle une réponse négative. te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- Dans l'interprétation selon laquelle soit le bureau d'aide juridique - In de interpretatie waarin hetzij het bureau voor juridische
ne peut être considéré comme une autorité ou un organisme au sens de bijstand niet kan worden beschouwd als een overheid of een instelling
l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire, soit une personne qui in de zin van artikel 1017, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek,
introduit auprès du tribunal du travail un recours contre la décision hetzij een persoon die bij de arbeidsrechtbank een beroep instelt
d'un bureau d'aide juridique refusant l'aide juridique gratuite de tegen de beslissing van een bureau voor juridische bijstand waarbij
kosteloze juridische tweedelijnsbijstand wordt geweigerd, niet kan
deuxième ligne ne peut être considérée comme un assuré social au sens worden beschouwd als een sociaal verzekerde in de zin van artikel 2,
de l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril 1995 instituant « la charte 7°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het « handvest »
» de l'assuré social, l'article 1017, alinéa 2, du Code judiciaire ne van de sociaal verzekerde, schendt artikel 1017, tweede lid, van het
viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution s'il est interprété Gerechtelijk Wetboek niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
en ce sens que ladite personne ne peut bénéficier de cette wanneer het aldus wordt geïnterpreteerd dat die persoon die bepaling
disposition. niet kan genieten.
- Dans l'interprétation selon laquelle le bureau d'aide juridique est - In de interpretatie waarin het bureau voor juridische bijstand een
une autorité ou un organisme au sens de l'article 1017, alinéa 2, du overheid of een instelling is in de zin van artikel 1017, tweede lid,
Code judiciaire et selon laquelle une personne qui introduit auprès du van het Gerechtelijk Wetboek en waarin een persoon die bij de
tribunal du travail un recours contre la décision d'un bureau d'aide arbeidsrechtbank een beroep instelt tegen de beslissing van een bureau
voor juridische bijstand waarbij kosteloze juridische
juridique refusant l'aide juridique gratuite de deuxième ligne est un tweedelijnsbijstand wordt geweigerd, een sociaal verzekerde is in de
assuré social au sens de l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril 1995 zin van artikel 2, 7°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van
visant à instituer « la charte » de l'assuré social, l'article 1017, het « handvest » van de sociaal verzekerde, schendt artikel 1017,
alinéa 2, du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de la tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10 en 11 van de
Constitution s'il est interprété en ce sens que ladite personne ne Grondwet wanneer het aldus wordt geïnterpreteerd dat die persoon die
peut bénéficier de cette disposition. bepaling niet kan genieten.
- Dans l'interprétation selon laquelle le bureau d'aide juridique est - In de interpretatie waarin het bureau voor juridische bijstand een
une autorité ou un organisme au sens de l'article 1017, alinéa 2, du overheid of een instelling is in de zin van artikel 1017, tweede lid,
Code judiciaire et selon laquelle une personne qui introduit auprès du van het Gerechtelijk Wetboek en waarin een persoon die bij de
tribunal du travail un recours contre la décision d'un bureau d'aide arbeidsrechtbank een beroep instelt tegen de beslissing van een bureau
voor juridische bijstand waarbij kosteloze juridische
juridique refusant l'aide juridique gratuite de deuxième ligne est un tweedelijnsbijstand wordt geweigerd, een sociaal verzekerde is in de
assuré social au sens de l'article 2, 7°, de la loi du 11 avril 1995 zin van artikel 2, 7°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van
instituant « la charte » de l'assuré social, l'article 1017, alinéa 2, het « handvest » van de sociaal verzekerde, schendt artikel 1017,
du Code judiciaire ne viole pas les articles 10 et 11 de la tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek niet de artikelen 10 en 11
Constitution s'il est interprété en ce sens que ladite personne peut van de Grondwet wanneer het aldus wordt geïnterpreteerd dat die
bénéficier de cette disposition. persoon die bepaling kan genieten.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 17 décembre 2009. terechtzitting van 17 december 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^