Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 183/2009 du 12 novembre 2009 Numéro du rôle : 4662 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 101, § 2, alinéas 2 et 3, du Code des impôts sur les revenus 1992, posées par la Cour d'appel d'Anve La Cour constitutionnelle, composée du président M. Bossuyt, du juge M. Melchior, faisant foncti(...)"
Extrait de l'arrêt n° 183/2009 du 12 novembre 2009 Numéro du rôle : 4662 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 101, § 2, alinéas 2 et 3, du Code des impôts sur les revenus 1992, posées par la Cour d'appel d'Anve La Cour constitutionnelle, composée du président M. Bossuyt, du juge M. Melchior, faisant foncti(...) Uittreksel uit arrest nr. 183/2009 van 12 november 2009 Rolnummer 4662 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 101, § 2, tweede en derde lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld do6or het Hof van Bero Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit voorzitter M. Bossuyt, rechter M. Melchior, waarnemend (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 183/2009 du 12 novembre 2009 Uittreksel uit arrest nr. 183/2009 van 12 november 2009
Numéro du rôle : 4662 Rolnummer 4662
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 101, § In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 101, § 2, tweede
2, alinéas 2 et 3, du Code des impôts sur les revenus 1992, posées par en derde lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992,
la Cour d'appel d'Anvers. gesteld do6or het Hof van Beroep te Antwerpen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée du président M. Bossuyt, du juge M. Melchior, faisant samengesteld uit voorzitter M. Bossuyt, rechter M. Melchior,
fonction de président, et des juges R. Henneuse, E. De Groot, L. waarnemend voorzitter, en de rechters R. Henneuse, E. De Groot, L.
Lavrysen, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y. Lavrysen, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier
Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par arrêt du 10 mars 2009 en cause de Pascal Vanmolle contre l'Etat Bij arrest van 10 maart 2009 in zake Pascal Vanmolle tegen de
Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 17 mars ingekomen op 17 maart 2009, heeft het Hof van Beroep te Antwerpen de
2009, la Cour d'appel d'Anvers a posé les questions préjudicielles suivantes : volgende prejudiciële vragen gesteld :
1. « L'article 101, § 2, alinéa 2, du CIR 1992 viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il autorise le contribuable qui a érigé un bâtiment sur un bien immobilier non bâti à déduire le prix du bâtiment érigé sans avoir égard au fait que les travaux ont été exécutés par un entrepreneur enregistré, par un entrepreneur non enregistré ou par le contribuable lui-même, alors que le contribuable qui a acquis un bâtiment existant ne peut déduire que le coût des travaux effectués par un entrepreneur enregistré et non pas le coût des travaux exécutés par un entrepreneur non enregistré, ni le prix de revient des matériaux s'il a réalisé lui-même les travaux ? »; 2. « L'article 101, § 2, alinéa 3, du CIR 1992 viole-t-il les articles 1. « Schendt artikel 101, § 2, tweede lid, WIB92 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de belastingplichtige die een gebouw heeft opgetrokken op een ongebouwd onroerend goed toestaat de prijs van het opgetrokken gebouw in rekening te brengen zonder acht te slaan op het feit of de werken werden uitgevoerd door een geregistreerde aannemer, door een niet-geregistreerde aannemer of door de belastingplichtige zelf, terwijl de belastingplichtige die een bestaand gebouw verkregen heeft enkel de kosten van werken door een geregistreerd aannemer in rekening mag brengen en niet de kosten van de werken door een niet-geregistreerde aannemer, noch de kostprijs van de materialen indien hij zelf de werken heeft verricht ? »;
10 et 11 de la Constitution en ce qu'il permet la déduction des 2. « Schendt artikel 101, § 2, derde lid, WIB92 de artikelen 10 en 11
travaux dans la mesure où ils ont été effectués par un entrepreneur van de Grondwet, in zoverre het de aftrek toelaat van werken, in de
enregistré avec les matériaux qu'il a achetés alors que les travaux mate dat ze worden uitgevoerd door een geregistreerd aannemer met door
effectués par un entrepreneur non enregistré et les matériaux acquis hem aangekochte materialen, daar waar de werken, uitgevoerd door een
et transformés par le contribuable lui-même ne peuvent pas être pris niet-geregistreerde aannemer en de materialen, verworven en verwerkt
door de belastingplichtige zelf niet in aanmerking mogen worden
en considération ? ». genomen ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition en cause Wat de in het geding zijnde bepaling betreft
B.1.1. La disposition en cause concerne l'imposition des plus-values B.1.1. De in het geding zijnde bepaling betreft de belasting van
réalisées lors de l'aliénation d'un immeuble bâti constituant une meerwaarden verwezenlijkt bij de vervreemding van een gebouwd
opération normale de gestion d'un patrimoine privé. onroerend goed die een normale verrichting van beheer van een
privévermogen uitmaakt.
B.1.2. L'article 90, 10°, du Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR 1992) dispose : B.1.2. Artikel 90, 10°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : WIB 1992), bepaalt :
« Les revenus divers sont : « Diverse inkomsten zijn :
[...] [...]
10° les plus-values réalisées à l'occasion d'une cession à titre 10° meerwaarden die naar aanleiding van een overdracht onder
onéreux, sur des immeubles bâtis situés en Belgique ou sur des droits réels autres qu'un droit d'emphytéose ou de superficie ou qu'un droit immobilier similaire portant sur ces immeubles, pour autant qu'il s'agisse : a) de biens bâtis qui ont été acquis à titre onéreux et qui sont aliénés dans les cinq ans de la date d'acquisition; b) de biens bâtis qui ont été acquis par voie de donation entre vifs et qui sont aliénés dans les trois ans de l'acte de donation et dans les cinq ans de la date d'acquisition à titre onéreux par le donateur; bezwarende titel zijn verwezenlijkt op in België gelegen gebouwde onroerende goederen of op zakelijke rechten met betrekking tot zulke goederen, met uitzondering van het recht van erfpacht, het recht van opstal of een gelijkaardig onroerend recht, ingeval : a) die gebouwde onroerende goederen onder bezwarende titel zijn verkregen en binnen vijf jaar na de datum van verkrijging zijn vervreemd; b) die gebouwde onroerende goederen zijn verkregen bij schenking onder levenden en zijn vervreemd binnen drie jaar na de akte van schenking en binnen vijf jaar na de datum van verkrijging onder bezwarende titel door de schenker;
c) de biens non bâtis qui ont été acquis à titre onéreux ou par voie c) de belastingplichtige een gebouw heeft opgetrokken op een ongebouwd
de donation entre vifs, sur lesquels un bâtiment a été érigé par le onroerend goed dat hij onder bezwarende titel of bij schenking onder
contribuable, dont la construction a débuté dans les cinq ans de levenden heeft verkregen, voor zover de bouwwerken een aanvang hebben
l'acquisition du terrain à titre onéreux par le contribuable ou par le genomen binnen de vijf jaar na de verkrijging van de grond onder
donateur et pour autant que l'ensemble ait été aliéné dans les cinq bezwarende titel door de belastingplichtige of door de schenker en het
ans de la date de la première occupation ou location de l'immeuble. geheel binnen de vijf jaar na de datum van de eerste ingebruikname of
verhuring van het gebouw werd vervreemd.
Par date d'acquisition ou d'aliénation, on entend : Onder datum van verkrijging of vervreemding moet worden verstaan :
- la date de l'acte authentique de l'acquisition ou de l'aliénation; - de datum van de authentieke akte van verkrijging of van vervreemding;
- ou, à défaut d'acte authentique, la date à laquelle tout autre acte - of, bij gebrek aan authentieke akte, de datum waarop enigerlei
ou écrit constatant l'acquisition ou l'aliénation a été soumis à la andere akte of geschrift waarbij de verkrijging of de vervreemding is
formalité d'enregistrement ». vastgesteld, aan de registratieformaliteit is onderworpen ».
B.1.3. L'article 93bis du même Code dispose : B.1.3. Artikel 93bis van datzelfde Wetboek bepaalt :
« Par dérogation à l'article 90, 10°, ne sont pas imposables les « In afwijking van artikel 90, 10°, zijn niet belastbaar, de
plus-values constatées à l'occasion : meerwaarden vastgesteld ter gelegenheid van :
1° de la cession à titre onéreux de l'habitation pour laquelle, en 1° een overdracht onder bezwarende titel van de woning waarvoor, met
application de l'article 16, la déduction pour habitation peut être toepassing van artikel 16, de woningaftrek kan worden toegestaan
accordée pendant une période ininterrompue d'au moins 12 mois qui gedurende een ononderbroken periode van ten minste 12 maanden die de
précède le mois au cours duquel l'aliénation a eu lieu. Toutefois, une
période de 6 mois au maximum, durant laquelle l'habitation doit rester maand van de vervreemding voorafgaat. Evenwel mag tussen de periode
inoccupée, pourra s'intercaler entre la période d'au moins 12 mois et van ten minste 12 maanden en de maand van vervreemding nog een periode
le mois au cours duquel l'aliénation a eu lieu; van maximaal 6 maanden liggen, gedurende dewelke de woning niet in
gebruik mag zijn genomen;
2° de la cession à titre onéreux de biens appartenant : 2° een overdracht onder bezwarende titel van goederen die toebehoren :
a) à des mineurs, même émancipés ou à des interdits, lorsque cette a) aan al dan niet ontvoogde minderjarigen of aan onbekwaamverklaarden
cession a été autorisée par le conseil de famille ou une instance ingeval de familieraad of een gerechtelijke instantie daartoe
judiciaire; machtiging heeft gegeven;
b) à des personnes pourvues d'un administrateur provisoire en vertu b) aan personen aan wie een voorlopige bewindvoerder is toegevoegd
des articles 488bis, a, à 488bis, k, du Code civil, moyennant une overeenkomstig de artikelen 488bis, a tot 488bis, k, van het
autorisation spéciale du juge de paix; Burgerlijk Wetboek, krachtens een bijzondere machtiging van de
vrederechter;
3° d'expropriations ou de cessions amiables d'immeubles pour cause 3° onteigeningen of overdrachten in der minne van onroerende goederen
d'utilité publique, lorsque ces cessions sont soumises gratuitement à ten algemenen nutte, wanneer die overdrachten overeenkomstig artikel
la formalité de l'enregistrement conformément à l'article 161 du Code 161 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten
des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe ». kosteloos aan de registratieformaliteit zijn onderworpen ».
B.1.4. L'article 101, § 2, du même Code dispose : B.1.4. Artikel 101, § 2, van datzelfde Wetboek bepaalt :
« Les plus-values visées à l'article 90, 10°, s'entendent de la « De in artikel 90, 10°, vermelde meerwaarden worden in aanmerking
différence entre les deux termes ci-après : genomen naar het verschil tussen de volgende twee grootheden :
1° le prix de cession du bien ou, si elle lui est supérieure, la 1° de prijs waartegen het goed is overgedragen of, indien die hoger
valeur qui a servi de base à la perception du droit d'enregistrement is, de waarde die tot maatstaf van heffing van het registratierecht of
ou de la TVA, ce prix ou cette valeur étant, le cas échéant, diminués de BTW heeft gediend, met dien verstande dat die prijs of die waarde
des frais que le contribuable justifie avoir faits ou supportés en in voorkomend geval wordt verminderd met de kosten die de
raison de l'aliénation du bien; belastingplichtige verantwoordt te hebben gedaan of gedragen voor de
vervreemding van het goed;
2° le prix d'acquisition du bien, majoré de 25 p.c., ou des frais 2° de verkrijgingsprijs van het goed, vermeerderd met 25 pct., of met
d'acquisition ou de mutation réellement exposés lorsque ceux-ci sont de werkelijk gedragen kosten van verkrijging of van overgang wanneer
supérieurs à 25 p.c., étant entendu que par prix d'acquisition, il deze meer bedragen dan 25 pct., met dien verstande dat onder
faut entendre : verkrijgingsprijs moet worden verstaan :
a) pour l'application de l'article 90, 10°, alinéa 1er, a : le prix a) voor de toepassing van artikel 90, 10°, eerste lid, a : de prijs
pour lequel le bien a été acquis par le contribuable, ou, si elle lui waarvoor het goed door de belastingplichtige werd verkregen, of,
est supérieure, la valeur qui a servi de base à la perception du droit indien die hoger is, de waarde die tot maatstaf van heffing van het
d'enregistrement ou de la TVA; registratierecht of de BTW heeft gediend;
b) pour l'application de l'article 90, 10°, alinéa 1er, b : le prix b) voor de toepassing van artikel 90, 10°, eerste lid, b : de prijs
pour lequel le bien a été acquis par le donateur, ou, si elle lui est waarvoor het goed door de schenker werd verkregen, of, indien die
supérieure, la valeur qui a servi de base à la perception du droit hoger is, de waarde die tot maatstaf van heffing van het
d'enregistrement ou de la TVA; registratierecht of de BTW heeft gediend;
c) pour l'application de l'article 90, 10°, alinéa 1er, c : le prix c) voor de toepassing van artikel 90, 10°, eerste lid, c : de prijs
pour lequel le terrain a été acquis à titre onéreux par le waarvoor de grond door de belastingplichtige of door de schenker onder
contribuable ou par le donateur, ou, si elle lui est supérieure, la bezwarende titel werd verkregen, of, indien die hoger is, de waarde
valeur qui a servi de base à la perception du droit d'enregistrement, die tot maatstaf van heffing van het registratierecht heeft gediend,
augmenté du prix de la construction du bâtiment par le contribuable, vermeerderd met de prijs van het door de belastingplichtige
qui a servi de base à la perception de la TVA. opgetrokken gebouw die tot maatstaf van heffing van de BTW heeft
Le prix d'acquisition ainsi majoré est augmenté de 5 p.c. pour chaque gediend. De aldus vermeerderde verkrijgingsprijs wordt verhoogd met 5 pct. voor
année écoulée entre la date d'acquisition et la date de l'aliénation, elk jaar dat is verlopen tussen de datum van verkrijging en die van de
étant entendu que dans le cas visé dans l'alinéa 1er, c, vervreemding, met dien verstande dat in het geval vermeld in het
l'augmentation de 5 p.c. s'applique, d'une part, sur le prix eerste lid, c, de verhoging van 5 pct. van toepassing is, eensdeels,
d'acquisition du terrain, par année écoulée entre la date op de verkrijgingsprijs van de grond, per verlopen jaar tussen de
d'acquisition du terrain à titre onéreux et la date d'aliénation de datum van verkrijging van de grond onder bezwarende titel en de datum
l'ensemble, et, d'autre part, sur le prix de la construction du van vervreemding van het geheel, en, anderdeels, op de bouwprijs van
bâtiment, par année écoulée entre la date de la première occupation ou het gebouw, per verlopen jaar tussen de datum van de eerste
location de l'immeuble et la date de l'aliénation de l'ensemble. ingebruikname of verhuring van het gebouw, en de datum van de
vervreemding van het geheel.
Le prix d'acquisition ainsi déterminé est ensuite : De aldus vastgestelde verkrijgingsprijs wordt vervolgens :
a) augmenté des frais de travaux supportés par le propriétaire et a) verhoogd met de kosten van werken, die door de eigenaar zijn
justifiés au moyen d'une facture, pour autant que ces travaux soient gedragen en verantwoord zijn door middel van een factuur, in zoverre
effectués dans l'immeuble aliéné, entre la date d'acquisition, de die werken aan het vervreemde gebouw zijn uitgevoerd, tussen de datum
première occupation ou location et la date d'aliénation, par une van verkrijging, van eerste ingebruikname of van verhuring, en die van
personne qui, au moment de la conclusion du contrat d'entreprise, est de vervreemding, door een persoon die, op het ogenblik van het
enregistrée comme entrepreneur conformément à l'article 401; afsluiten van het ondernemingscontract overeenkomstig artikel 401 als
aannemer is geregistreerd;
b) diminué, le cas échéant, des indemnités perçues du chef de b) in voorkomend geval verminderd met de vergoedingen verkregen
sinistres ayant frappé l'immeuble aliéné ». ingevolge schade aan het vervreemde gebouw ».
B.1.5. La juridiction a quo renvoie dans la première question B.1.5. Het verwijzende rechtscollege verwijst in de eerste
préjudicielle à l'article 101, § 2, alinéa 2, du CIR 1992. Toutefois, prejudiciële vraag naar artikel 101, § 2, tweede lid, van het WIB
il ressort du contenu de cette question et de la décision de renvoi 1992. Uit de inhoud van die vraag en uit de verwijzingsbeslissing
qu'il s'agit d'une erreur matérielle et que la juridiction a quo blijkt evenwel dat het om een materiële vergissing gaat en dat het
voulait viser l'article 101, § 2, alinéa 3, du CIR 1992. verwijzende rechtscollege artikel 101, § 2, derde lid, van het WIB
1992 bedoelt.
Quant à la première question préjudicielle Wat de eerste prejudiciële vraag betreft
B.2. La juridiction a quo demande si l'article 101, § 2, alinéa 3, du B.2. Het verwijzende rechtscollege vraagt of artikel 101, § 2, derde
CIR 1992 est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution lid, van het WIB 1992 bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de
Grondwet in zoverre het twee soorten belastingplichtigen verschillend
en ce qu'il traite différemment deux types de contribuables : d'une behandelt : enerzijds, de belastingplichtige die een gebouw heeft
part, le contribuable qui a érigé un bâtiment sur un bien non bâti opgetrokken op een ongebouwd onroerend goed dat hij onder bezwarende
qu'il a acquis à titre onéreux ou par voie de donation entre vifs et titel of bij schenking onder levenden heeft verkregen en die het
qui a aliéné l'ensemble dans les cinq ans de la date de la première geheel binnen vijf jaar na de datum van de eerste ingebruikname of
occupation ou location de l'immeuble et, d'autre part, le contribuable verhuring van het gebouw heeft vervreemd en, anderzijds, de
qui a acquis des biens bâtis à titre onéreux et qui les a aliénés dans belastingplichtige die gebouwde onroerende goederen onder bezwarende
les cinq ans de la date d'acquisition. Alors que pour la première titel heeft verkregen en die ze binnen vijf jaar na de datum van
catégorie de contribuables, le prix auquel le terrain a été acquis par le contribuable ou par le donateur à titre onéreux est augmenté, lors de la fixation du prix d'acquisition, du prix de l'immeuble érigé par le contribuable ayant servi de base à la perception de la TVA, sans qu'il doive être démontré que l'immeuble a été érigé par un entrepreneur enregistré, pour la seconde catégorie de contribuables, le prix auquel le bien a été acquis par le contribuable est seulement augmenté des frais des travaux qui ont été effectués par un entrepreneur enregistré, à l'exclusion des frais des travaux qui ont été exécutés par un entrepreneur non enregistré ou par le contribuable. B.3. A l'origine, l'imposition des plus-values était limitée aux biens verkrijging heeft vervreemd. Terwijl voor de eerste categorie van belastingplichtigen bij het bepalen van de verkrijgingsprijs de prijs waarvoor de grond door de belastingplichtige of door de schenker onder bezwarende titel werd verkregen, wordt vermeerderd met de prijs van het door de belastingplichtige opgetrokken gebouw die tot maatstaf van heffing van de BTW heeft gediend, zonder dat moet worden aangetoond dat het gebouw door een geregistreerde aannemer werd opgericht, wordt voor de tweede categorie van belastingplichtigen de prijs waarvoor het goed door de belastingplichtige werd verkregen enkel verhoogd met de kosten van werken die zijn uitgevoerd door een geregistreerde aannemer, met uitsluiting van de kosten van de werken die door een niet-geregistreerde aannemer of door de belastingplichtige worden uitgevoerd. B.3. Oorspronkelijk was de belasting op meerwaarden beperkt tot
non bâtis (article 90, 8°, du CIR 1992). L'arrêté royal du 20 décembre ongebouwde onroerende goederen (artikel 90, 8°, van het WIB 1992). Het
1996 « portant des mesures fiscales diverses en application des koninklijk besluit van 20 december 1996 « houdende diverse fiscale
maatregelen, met toepassing van de artikelen 2, § 1, en 3, § 1, 2° en
articles 2, § 1er, et 3, § 1er, 2° et 3°, de la loi du 26 juillet 1996 3°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de
visant à réaliser les conditions budgétaires de la participation de la budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan de Europese
Belgique à l'Union économique et monétaire européenne », confirmé par Economische en Monetaire Unie », bekrachtigd bij artikel 2 van de wet
l'article 2 de la loi du 13 juin 1997 « portant confirmation des van 13 juni 1997 « tot bekrachtiging van de koninklijke besluiten
arrêtés royaux pris en application de la loi du 26 juillet 1996 visant genomen met toepassing van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot
à réaliser les conditions budgétaires de la participation de la realisatie van de budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan
Belgique à l'Union économique et monétaire européenne, et la loi du 26 de Europese Economische en Monetaire Unie, en de wet van 26 juli 1996
juillet 1996 portant modernisation de la sécurité sociale et assurant tot modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de
la viabilité des régimes légaux des pensions », a étendu cette leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels », heeft die belasting
imposition aux biens bâtis. uitgebreid tot gebouwde onroerende goederen.
B.4. L'article 101, § 2, du CIR 1992 définit la manière dont doit être B.4. Artikel 101, § 2, van het WIB 1992 bepaalt de wijze waarop de
calculée la plus-value qui sert de base imposable. A cet égard, il meerwaarde die als belastbare grondslag dient, wordt berekend. Hiertoe
convient de soustraire du prix de cession du bien, le cas échéant dient de prijs van overdracht van het goed, in voorkomend geval
diminué des frais d'aliénation, le prix d'acquisition du bien, majoré verminderd met de kosten van vervreemding, te worden verminderd met de
de 25 p.c. ou des frais d'acquisition ou de mutation réellement verkrijgingsprijs van het goed, vermeerderd met 25 pct., of met de
werkelijk gedragen kosten van verkrijging of van overgang wanneer die
exposés lorsque ceux-ci sont supérieurs à 25 p.c. L'article 101, § 2, meer bedragen dan 25 pct. Artikel 101, § 2, eerste lid, 2°, van het
alinéa 1er, 2°, du CIR 1992 détermine ce qu'il convient d'entendre par WIB 1992 bepaalt wat dient te worden verstaan onder de
prix d'acquisition. verkrijgingsprijs.
La valeur d'un bâtiment De waarde van een gebouw
B.5.1. L'article 101, § 2, alinéa 1er, 2°, du CIR 1992 règle la B.5.1. Artikel 101, § 2, eerste lid, 2°, van het WIB 1992 regelt de
manière dont la valeur d'un bâtiment doit être établie lors de la wijze waarop bij het bepalen van de verkrijgingsprijs van een goed de
fixation du prix d'acquisition d'un bien. waarde van een gebouw dient te worden vastgesteld.
B.5.2. Pour un bien bâti acquis par le contribuable à titre onéreux ou B.5.2. Voor een bebouwd onroerend goed dat de belastingplichtige onder
bezwarende titel of bij schenking onder levenden heeft verkregen
par voie de donation entre vifs (article 90, 10°, alinéa 1er, a) et (artikel 90, 10°, eerste lid, a) en b), van het WIB 1992) gaat het om
b), du CIR 1992), il s'agit du prix auquel le bien a été acquis par le de prijs waarvoor het goed door de belastingplichtige of door de
contribuable ou par le donateur, ou, si elle lui est supérieure, de la schenker werd verkregen, of, indien die hoger is, de waarde die tot
valeur qui a servi de base à la perception du droit d'enregistrement ou de la TVA. B.5.3. Pour un bâtiment qui a été érigé par le contribuable sur un bien non bâti qu'il a acquis à titre onéreux ou par voie de donation entre vifs (article 90, 10°, alinéa 1er, c), du CIR 1992), il s'agit du prix auquel le terrain a été acquis, ou, si elle lui est supérieure, de la valeur qui a servi de base à la perception du droit d'enregistrement, augmenté du prix de la construction du bâtiment par le contribuable, qui a servi de base à la perception de la TVA. maatstaf van heffing van het registratierecht of de BTW heeft gediend. B.5.3. Voor een gebouw dat door de belastingplichtige wordt opgetrokken op een ongebouwd onroerend goed dat hij onder bezwarende titel of bij schenking onder levenden heeft verkregen (artikel 90, 10°, eerste lid, c), van het WIB 1992) gaat het om de prijs waarvoor de grond werd verkregen, of, indien die hoger is, de waarde die tot maatstaf van heffing van het registratierecht heeft gediend, vermeerderd met de prijs van het door de belastingplichtige opgetrokken gebouw die tot maatstaf van heffing van de BTW heeft gediend.
B.6.1. Dans le régime de la TVA, il est tenu compte, lors de la B.6.1. In het stelsel van de BTW wordt bij het bepalen van de maatstaf
fixation de la base de perception, de tous les travaux, y compris des van heffing rekening gehouden met alle werken, met inbegrip van de
travaux exécutés par un entrepreneur non enregistré, mais à werken die worden uitgevoerd door een niet-geregistreerde aannemer,
l'exclusion des travaux que le propriétaire du bien immeuble a maar met uitsluiting van de werken die de eigenaar van het onroerend
lui-même exécutés, pour autant que la valeur de ces travaux ne se goed zelf uitvoert, voor zover de waarde van die werken niet in
reflète pas dans la valeur normale du bien. L'article 26, alinéa 1er, aanmerking wordt genomen in de normale waarde van het goed. Artikel
du Code de la TVA dispose à cet égard : 26, eerste lid, van het BTW-Wetboek bepaalt dienaangaande :
« Pour les livraisons de biens et les prestations de services, la taxe « Voor de leveringen van goederen en de diensten wordt de belasting
est calculée sur tout ce qui constitue la contrepartie obtenue ou à berekend over alles wat de leverancier van het goed of de
obtenir par le fournisseur du bien ou par le prestataire du service de dienstverrichter als tegenprestatie verkrijgt of moet verkrijgen van
la part de celui à qui le bien ou le service est fourni, ou d'un degene aan wie het goed wordt geleverd of de dienst wordt verstrekt,
tiers, y compris les subventions directement liées au prix de ces of van een derde, met inbegrip van de subsidies die rechtstreeks met
opérations ». de prijs van die handelingen verband houden ».
B.6.2. En ce qui concerne la construction d'un bâtiment, l'article 36, B.6.2. Wat de oprichting van een gebouw betreft, bepaalt artikel 36,
§§ 1er et 2, du Code de la TVA dispose : §§ 1 en 2, van het BTW-Wetboek :
« § 1er. La base d'imposition ne peut être inférieure à la valeur « § 1. De maatstaf van heffing mag niet lager zijn dan de normale
normale, telle qu'elle est déterminée par l'article 32, alinéa 1er, en waarde zoals die is bepaald door artikel 32, eerste lid, ten aanzien
ce qui concerne : a) les bâtiments cédés avec application de la taxe; b) les prestations de services ayant pour objet des travaux immobiliers, lorsqu'elles portent sur des bâtiments à ériger. § 2. Lorsque le maître de l'ouvrage conclut plusieurs contrats pour l'érection d'un bâtiment, le total des bases d'imposition applicables à ces contrats ne peut être inférieur à la valeur normale cumulée des travaux. Quand des travaux immobiliers sont relatifs à l'achèvement d'un bâtiment qui a été acquis avec paiement de la taxe, le total des bases d'imposition ne peut être inférieur au minimum indiqué à l'alinéa van : a) de met voldoening van de belasting over de toegevoegde waarde vervreemde gebouwen; b) werk in onroerende staat, wanneer het betrekking heeft op op te richten gebouwen. § 2. Wanneer de opdrachtgever meer dan één contract sluit voor de oprichting van een gebouw, mag het totaal van de maatstaven van heffing betreffende die contracten, niet lager zijn dan de normale waarde van de gezamenlijke werken. Wanneer werken in onroerende staat betrekking hebben op de voltooiing van een gebouw dat met betaling van de belasting werd verkregen, mag het totaal van de maatstaven van heffing niet lager zijn dan het
précédent ». minimum dat in het vorige lid is aangegeven ».
L'article 32, alinéa 1er, du Code de la TVA, auquel cette disposition Artikel 32, eerste lid, van het BTW-Wetboek, waarnaar die bepaling
renvoie, est libellé comme suit : verwijst, luidt :
« Par valeur normale, on entend le montant total qu'un preneur, se « Als normale waarde wordt beschouwd het volledige bedrag dat een
trouvant au stade de commercialisation auquel est effectuée la
livraison de biens ou la prestation de services, devrait payer, dans afnemer in de handelsfase waarin de levering van goederen of de dienst
des conditions de pleine concurrence, à un fournisseur ou prestataire wordt verricht, bij eerlijke concurrentie zou moeten betalen aan een
indépendant à l'intérieur du pays dans lequel la transaction est onafhankelijke leverancier of dienstverrichter op het grondgebied van
imposée, pour se procurer à ce moment les biens ou les services en het land waar de handeling belastbaar is, om de desbetreffende
question ». goederen of diensten op dat tijdstip te verkrijgen ».
B.7. Pour un bâtiment qui est érigé par le contribuable sur un bien B.7. Voor een gebouw dat door de belastingplichtige wordt opgetrokken
non bâti, il était impossible au législateur de tenir compte, pour la op een ongebouwd onroerend goed, kon de wetgever voor het bepalen van
détermination du prix d'acquisition, du prix auquel le bâtiment aurait de verkrijgingsprijs geen rekening houden met de prijs waarvoor het
été acquis par le contribuable ou par le donateur, ni de la valeur qui gebouw door de belastingplichtige of door de schenker werd verkregen,
aurait servi de base à la perception du droit d'enregistrement. Par noch met de waarde die tot maatstaf van heffing van het
registratierecht heeft gediend. Bijgevolg kon hij redelijkerwijze
conséquent, il pouvait raisonnablement prévoir que, lors de la bepalen dat bij het vaststellen van de verkrijgingsprijs de waarde van
fixation du prix d'acquisition, la valeur du bâtiment érigé par le het door de belastingplichtige opgetrokken gebouw wordt bepaald aan de
contribuable serait déterminée en fonction du prix qui a servi de base hand van de prijs die tot maatstaf van heffing van de BTW heeft
à la perception de la TVA. Dès lors que dans le régime de la TVA, il gediend. Vermits in het stelsel van de BTW bij het bepalen van de
est tenu compte, lors de la fixation de la base de perception, des maatstaf van heffing rekening wordt gehouden met de in B.6.1 vermelde
travaux mentionnés en B.6.1, il n'est pas manifestement déraisonnable werken, is het niet kennelijk onredelijk om bij het bepalen van de
de tenir également compte, lors de la détermination de la plus-value meerwaarde van een door de belastingplichtige op een ongebouwd
d'un bâtiment érigé par le contribuable sur un bien non bâti, des onroerend goed opgetrokken gebouw eveneens rekening te houden met
mêmes travaux, y compris des travaux qui ont été effectués par un diezelfde werken, met inbegrip van de werken die door een
entrepreneur non enregistré. niet-geregistreerde aannemer worden uitgevoerd.
Les frais de travaux effectués après l'acquisition, la première De kosten van werken verricht na de verkrijging, de eerste
occupation ou la location d'un bâtiment ingebruikname of de verhuring van een gebouw
B.8. L'article 101, § 2, alinéa 3, du CIR 1992 règle la manière dont B.8. Artikel 101, § 2, derde lid, van het WIB 1992 regelt de wijze
il est tenu compte, lors de la fixation du prix d'acquisition, des waarop bij het bepalen van de verkrijgingsprijs rekening wordt
frais de travaux qui sont supportés par le propriétaire et qui ont été gehouden met de kosten van werken die door de eigenaar zijn gedragen
effectués après l'acquisition, la première occupation ou la location en die zijn verricht na de verkrijging, de eerste ingebruikname of de
du bâtiment. La restriction contenue dans la disposition en cause verhuring van het gebouw. De in die bepaling vervatte beperking dat
selon laquelle il n'est tenu compte que des travaux qui ont été enkel rekening wordt gehouden met werken die zijn uitgevoerd door een
exécutés par un entrepreneur enregistré s'applique tant aux travaux geregistreerde aannemer, geldt zowel voor werken aan gebouwde
effectués dans des biens bâtis qui ont été acquis à titre onéreux ou onroerende goederen die onder bezwarende titel of bij schenking onder
par voie de donation entre vifs (article 90, 10°, a) et b), du CIR levenden zijn verkregen (artikel 90, 10°, a) en b), van het WIB 1992)
1992) qu'aux travaux effectués dans un bâtiment érigé sur un bien non als voor werken aan een op een ongebouwd onroerend goed opgetrokken
bâti (article 90, 10°, c), du CIR 1992), pour autant que ces travaux gebouw (artikel 90, 10°, c), van het WIB 1992), voor zover die werken
soient effectués après la première occupation ou la location du zijn uitgevoerd na de eerste ingebruikname of de verhuring van het
bâtiment. gebouw.
B.9. En disposant que le prix d'acquisition est uniquement augmenté B.9. Door te bepalen dat de verkrijgingsprijs enkel wordt verhoogd met
des frais de travaux exécutés par un entrepreneur enregistré, la de kosten van werken die zijn uitgevoerd door een geregistreerde
disposition en cause tend à lutter contre le travail au noir. aannemer, beoogt de in het geding zijnde bepaling het zwartwerk te
B.10.1. Le système de l'enregistrement des entrepreneurs tend à bestrijden. B.10.1. Het stelsel van de registratie van de aannemers strekt ertoe
garantir, au moyen de vérifications approfondies, que ceux-ci door middel van grondige onderzoeken de correcte toepassing door hen
appliqueront correctement la législation fiscale et sociale (Doc. van de fiscale en sociale wetgeving te waarborgen (Parl. St., Senaat,
parl., Sénat, 1977-1978, n° 415-1, p. 38). 1977-1978, nr. 415-1, p. 38).
Selon les travaux préparatoires, le législateur tend à lutter contre Volgens de parlementaire voorbereiding beoogt de wetgever de strijd
les pourvoyeurs de main-d'oeuvre et les pratiques frauduleuses se aan te binden tegen de koppelbazen en de bedrieglijke praktijken die
traduisant, d'une part, par le non-paiement des cotisations de ontstaan, enerzijds, uit de niet-betaling van sociale bijdragen,
sécurité sociale, du précompte professionnel et de la TVA et, d'autre bedrijfsvoorheffing en BTW en, anderzijds, uit het bezetten van een
part, par l'occupation d'un nombre important de postes de travail soit belangrijk aantal arbeidsplaatsen door personen die sociale
par des personnes bénéficiant d'allocations sociales et effectuant des uitkeringen genieten en die prestaties verrichten met schending van de
prestations en violation des dispositions régissant l'octroi de ces bepalingen betreffende de toekenning van die uitkeringen, of door
allocations, soit par des étrangers non autorisés à travailler, ce qui buitenlanders die niet gemachtigd zijn te werken, wat tot gevolg heeft
a pour effet de réduire d'autant les offres pour les demandeurs dat het aanbod vermindert voor de werkzoekenden die in orde zijn met
d'emploi réguliers (ibid., p. 36). de voorschriften (ibid., p. 36).
B.10.2. Eu égard à cet objectif, il n'est pas manifestement B.10.2. Gelet op die doelstelling is het niet kennelijk onredelijk dat
déraisonnable que, lors de la détermination du prix d'acquisition, il bij het bepalen van de verkrijgingsprijs geen rekening wordt gehouden
ne soit pas tenu compte des travaux qui ont été effectués par un met werken die zijn uitgevoerd door een niet-geregistreerde aannemer.
entrepreneur non enregistré. En effet, le législateur pouvait De wetgever vermocht immers op die manier het beroep op een
décourager de cette manière le recours à un entrepreneur non niet-geregistreerde aannemer ontmoedigen.
enregistré. B.10.3.1. L'appelant devant la juridiction a quo souligne qu'en vertu B.10.3.1. De appellant voor het verwijzende rechtscollege wijst erop
de l'article 407 du CIR 1992, le commettant-personne physique qui fait dat luidens artikel 407 van het WIB 1992, de opdrachtgever-natuurlijke
exécuter, à des fins strictement privées, des travaux par un persoon die voor louter privédoeleinden werken laat uitvoeren door een
entrepreneur qui a des dettes fiscales n'est pas soumis à la aannemer die fiscale schulden heeft, niet is onderworpen aan de
responsabilité solidaire prévue à l'article 402 du CIR 1992 et à hoofdelijke aansprakelijkheid bepaald in artikel 402 van het WIB 1992
l'obligation prescrite à l'article 403 du CIR 1992 de retenir et de en aan de in artikel 403 van het WIB 1992 voorgeschreven verplichting
verser 15 p.c. du montant dont il est redevable, non compris la taxe 15 pct. van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief belasting
sur la valeur ajoutée, au fonctionnaire désigné par le Roi. over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten bij de door de
Koning aan te wijzen ambtenaar.
B.10.3.2. Toutefois, le fait que le législateur exonère une personne B.10.3.2. Het feit dat de wetgever een natuurlijke persoon die voor
physique qui fait exécuter des travaux à des fins strictement privées louter privédoeleinden werken laat uitvoeren, vrijstelt van de in de
des mesures prévues aux articles 402 et 403 du CIR 1992 n'empêche pas artikelen 402 en 403 van het WIB 1992 bepaalde maatregelen, verhindert
que, pour l'imposition d'une plus-value, il adopte encore une mesure evenwel niet dat hij bij het belasten van een meerwaarde alsnog een
tendant à décourager le recours à des entrepreneurs non enregistrés. maatregel neemt die het beroep op niet-geregistreerde aannemers beoogt
te ontmoedigen.
B.11. Il n'est pas déraisonnable non plus que le contribuable ne B.11. Het is eveneens niet onredelijk dat de belastingplichtige niet
puisse pas porter en compte le coût des matériaux de construction de kosten van de door hemzelf aangekochte bouwmaterialen in rekening
qu'il a lui-même achetés. On évite ainsi que ces matériaux de mag brengen. Aldus wordt vermeden dat die bouwmaterialen door een
construction ne soient utilisés par un entrepreneur qui n'émettrait aannemer worden aangewend, zonder dat hij voor die werken een factuur
pas de facture pour ces travaux. A cet égard, il convient de tenir uitgeeft. Hierbij dient rekening te worden gehouden met het feit dat
compte du fait qu'en vertu de l'article 93bis du CIR 1992 cité en luidens het in B.1.3 aangehaalde artikel 93bis van het WIB 1992 de
B.1.3, les plus-values réalisées lors de l'aliénation de l'habitation meerwaarden verwezenlijkt bij de vervreemding van de woning waarvoor,
pour laquelle, en application de l'article 16 du CIR 1992, la met toepassing van artikel 16 van het WIB 1992, de woningaftrek kan
déduction pour habitation peut être accordée, ne sont pas imposables. worden toegestaan, niet belastbaar zijn.
B.12. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. B.12. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Wat de tweede prejudiciële vraag betreft
B.13. La juridiction a quo demande si l'article 101, § 2, alinéa 3, du B.13. Het verwijzende rechtscollege vraagt of artikel 101, § 2, derde
CIR 1992 est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution lid, van het WIB 1992 bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de
en ce qu'il traite différemment deux types de contribuables : d'une Grondwet in zoverre het twee soorten belastingplichtigen verschillend
part, le contribuable qui a supporté les frais de travaux qui ont été behandelt : enerzijds, de belastingplichtige die de kosten heeft
exécutés par un entrepreneur enregistré et, d'autre part, le gedragen van werken die door een geregistreerde aannemer zijn
contribuable qui a supporté les frais de travaux qui ont été exécutés uitgevoerd en, anderzijds, de belastingplichtige die de kosten heeft
par un entrepreneur non enregistré ou par lui-même. Alors que pour la gedragen van werken die door een niet-geregistreerde aannemer of door
première catégorie de contribuables, en ce qui concerne la hemzelf zijn uitgevoerd. Terwijl voor de eerste categorie van
détermination de la plus-value réalisée sur un bien bâti, le prix belastingplichtigen bij het bepalen van de meerwaarde gerealiseerd op
een gebouwd onroerend goed de verkrijgingsprijs van het onroerend goed
d'acquisition du bien immeuble est augmenté des frais de travaux wordt verhoogd met de door de belastingplichtige gedragen kosten van
supportés par le contribuable, pour la seconde catégorie de werken, wordt voor de tweede categorie van belastingplichtigen de
contribuables, le prix d'acquisition n'est pas augmenté des frais verkrijgingsprijs niet verhoogd met de door de belastingplichtige
supportés par le contribuable. gedragen kosten.
B.14. Pour les motifs mentionnés en B.10, le législateur pouvait B.14. Om de in B.10 vermelde redenen, vermocht de wetgever het beroep
décourager le recours à un entrepreneur non enregistré en prévoyant op een niet-geregistreerde aannemer te ontmoedigen door te bepalen dat
que le prix d'acquisition d'un bien immeuble n'est pas majoré des de verkrijgingsprijs van een onroerend goed niet wordt verhoogd met de
frais de travaux qui sont exécutés par un tel entrepreneur. kosten van werken die door een dergelijke aannemer worden uitgevoerd.
B.15. En ce que la disposition en cause a pour effet que le prix B.15. In zoverre de in het geding zijnde bepaling tot gevolg heeft dat
d'acquisition n'est pas majoré du prix des matériaux de construction de verkrijgingsprijs niet wordt verhoogd met de kosten van door de
achetés par le contribuable, la différence de traitement est belastingplichtige aangekochte bouwmaterialen, is het verschil in
raisonnablement justifiée par l'objectif du législateur de lutter behandeling redelijk verantwoord door het opzet van de wetgever om
contre le travail au noir. Comme il a été exposé en B.11, on évite zwartwerk tegen te gaan. Zoals in B.11 wordt uiteengezet, wordt aldus
ainsi que ces matériaux de construction ne soient utilisés par un vermeden dat die bouwmaterialen door een aannemer worden aangewend,
entrepreneur qui n'émettrait pas de facture pour ceux-ci. zonder dat hij voor die werken een factuur uitgeeft.
B.16. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. B.16. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 101, § 2, alinéa 3, du Code des impôts sur les revenus 1992 Artikel 101, § 2, derde lid, van het Wetboek van de
ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. inkomstenbelastingen 1992 schendt de artikelen 10 en 11 van de
Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 12 novembre 2009. terechtzitting van 12 november 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^