Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 196/2009 du 3 décembre 2009 Numéro du rôle : 4685 En cause : le recours en annulation des articles 2 et 3 de la loi du 16 janvier 2009 modifiant les articles 189ter, 235ter, 335bis et 416 du Code d'instruction crimin La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Mel(...)"
Extrait de l'arrêt n° 196/2009 du 3 décembre 2009 Numéro du rôle : 4685 En cause : le recours en annulation des articles 2 et 3 de la loi du 16 janvier 2009 modifiant les articles 189ter, 235ter, 335bis et 416 du Code d'instruction crimin La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Mel(...) Uittreksel uit arrest nr. 196/2009 van 3 december 2009 Rolnummer 4685 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2 en 3 van de wet van 16 januari 2009 tot wijziging van de artikelen 189ter, 235ter, 335bis en 416 van het Wetboek Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 196/2009 du 3 décembre 2009 Uittreksel uit arrest nr. 196/2009 van 3 december 2009
Numéro du rôle : 4685 Rolnummer 4685
En cause : le recours en annulation des articles 2 et 3 de la loi du In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2 en 3 van de
16 janvier 2009 modifiant les articles 189ter, 235ter, 335bis et 416 wet van 16 januari 2009 tot wijziging van de artikelen 189ter, 235ter,
du Code d'instruction criminelle, introduit par M.K. et autres. 335bis en 416 van het Wetboek van strafvordering, ingesteld door M.K. en anderen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de
Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Bossuyt, voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 15 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 15 april 2009
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 16 april
2009, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 2 en 3 van
avril 2009 et parvenue au greffe le 16 avril 2009, un recours en de wet van 16 januari 2009 tot wijziging van de artikelen 189ter,
annulation des articles 2 et 3 de la loi du 16 janvier 2009 modifiant
les articles 189ter, 235ter, 335bis et 416 du Code d'instruction 235ter, 335bis en 416 van het Wetboek van strafvordering
criminelle (publiée au Moniteur belge du 16 janvier 2009, deuxième (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 16 januari 2009, tweede
édition) a été introduit par M.K., F.M., J.M., F.S., T.V. H., O.V., editie) door M.K., F.M., J.M., F.S., T.V. H., O.V., B.V., S.V., O.O.,
B.V., S.V., O.O., C.M., C.V., A.H., A.K. et A.P., qui font tous C.M., C.V., A.H., A.K. en A.P., die allen keuze van woonplaats doen te
élection de domicile à 9000 Gand, Recolletenlei 39-40. 9000 Gent, Recolletenlei 39-40.
La demande de suspension des mêmes dispositions, introduite par les De vordering tot schorsing van dezelfde bepalingen, ingesteld door
mêmes parties requérantes, a été rejetée par l'arrêt n° 98/2009 du 10 dezelfde verzoekende partijen, is verworpen bij het arrest nr. 98/2009
juin 2009, publié au Moniteur belge du 7 août 2009. van 10 juni 2009, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 7
augustus 2009.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions attaquées Ten aanzien van de bestreden bepalingen
B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation des articles 2 B.1.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van de
et 3 de la loi du 16 janvier 2009 modifiant les articles 189ter, artikelen 2 en 3 van de wet van 16 januari 2009 tot wijziging van de
235ter, 335bis et 416 du Code d'instruction criminelle. artikelen 189ter, 235ter, 335bis en 416 van het Wetboek van
strafvordering.
B.1.2. L'article 2 de la loi du 16 janvier 2009 dispose : B.1.2. Artikel 2 van de wet van 16 januari 2009 bepaalt :
« L'article 189ter du Code d'instruction criminelle, inséré par la loi « Artikel 189ter van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij de
du 27 décembre 2005, est complété par un alinéa 4 rédigé comme suit : wet van 27 december 2005, wordt aangevuld met een vierde lid, luidende :
' Outre le cas visé à l'alinéa 1er, le juge du fond ou la Cour de ' Buiten het in het eerste lid bedoelde geval, kan de feitenrechter of
cassation peut, en cas d'incidents portant sur la légalité du contrôle het Hof van Cassatie bij wettigheidsincidenten met betrekking tot de
des méthodes particulières de recherche d'observation et controle op de bijzondere opsporingsmethoden observatie en
d'infiltration, transmettre l'affaire au ministère public afin qu'il infiltratie, de zaak aan het openbaar ministerie overzenden teneinde
porte celle-ci devant la chambre des mises en accusation compétente en deze bij de bevoegde kamer van inbeschuldigingstelling aan te brengen
vue du contrôle prévu à l'article 235ter. ' ». voor de in artikel 235ter bepaalde controle. ' ».
Les trois premiers alinéas de l'article 189ter du Code d'instruction De eerste drie leden van artikel 189ter van het Wetboek van
criminelle, tels qu'ils ont été insérés par la loi du 27 décembre strafvordering, zoals ingevoegd bij wet van 27 december 2005, bepalen
2005, disposent : :
« Sur la base d'éléments concrets qui ne sont apparus que « De rechtbank kan, op basis van concrete gegevens, die pas aan het
postérieurement au contrôle de la chambre des mises en accusation licht zijn gekomen na de controle van de kamer van
exercé en vertu de l'article 235ter, le tribunal peut, soit d'office, inbeschuldigingstelling krachtens artikel 235ter, hetzij ambtshalve,
soit sur réquisition du ministère public, soit à la demande du hetzij op vordering van het openbaar ministerie, hetzij op verzoek van
prévenu, de la partie civile ou de leurs avocats, charger la chambre de beklaagde, de burgerlijke partij of hun advocaten, de kamer van
des mises en accusation de contrôler l'application des méthodes inbeschuldigingstelling gelasten de controle over de toepassing van de
particulières de recherche d'observation et d'infiltration, en bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie uit te oefenen
application de l'article 235ter. met toepassing van artikel 235ter.
Cette réquisition ou cette demande doit, sous peine de déchéance, être Deze vordering of dit verzoek dient, op straffe van verval, voor ieder
soulevée avant tout autre moyen de droit, sauf si ce moyen concerne ander rechtsmiddel te worden opgeworpen, behalve indien het middel
des éléments concrets et nouveaux qui sont apparus lors de l'audience. betrekking heeft op nieuwe en concrete elementen die tijdens de
terechtzitting aan het licht zijn gekomen.
Le tribunal transmet le dossier au ministère public, afin de porter De rechtbank zendt het dossier aan het openbaar ministerie over,
l'affaire à cet effet devant la chambre des mises en accusation ». teneinde de zaak daartoe bij de kamer van inbeschuldigingstelling aan te brengen ».
B.1.3. L'article 3 de la loi du 16 janvier 2009 dispose : B.1.3. Artikel 3 van de wet van 16 januari 2009 bepaalt :
« A l'article 235ter, § 2, alinéa 3, du même Code, inséré par la loi « In artikel 235ter, § 2, derde lid, van hetzelfde Wetboek, ingevoegd
du 27 décembre 2005, les mots ' de la même manière la partie civile et bij de wet van 27 december 2005, worden de woorden ' op dezelfde
wijze, de burgerlijke partij en de inverdenkinggestelde ' vervangen
l'inculpé ' sont remplacés par les mots ' séparément les parties door de woorden ' in aanwezigheid van de procureur-generaal,
civiles et les inculpés, en présence du procureur général ' ». afzonderlijk de burgerlijke partijen en de inverdenkinggestelden ' ».
L'article 235ter du Code d'instruction criminelle, inséré par la loi Artikel 235ter van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij wet
du 27 décembre 2005 disposait, avant l'annulation de son paragraphe 6 van 27 december 2005, bepaalde vóór de vernietiging van paragraaf 6
par l'arrêt n° 105/2007 du 19 juillet 2007 et avant sa modification ervan bij het arrest nr. 105/2007 van 19 juli 2007 en vóór de
par la loi du 16 janvier 2009 : wijziging bij de wet van 16 januari 2009 :
« § 1er. La chambre des mises en accusation est chargée de contrôler « § 1. De kamer van inbeschuldigingstelling is belast met de controle
[...] la mise en oeuvre des méthodes particulières de recherche over de toepassing van de bijzondere opsporingsmethoden observatie en
d'observation et d'infiltration. infiltratie. De kamer van inbeschuldigingstelling onderzoekt, op vordering van het
Dès la clôture de l'information dans laquelle ces méthodes ont été openbaar ministerie, de regelmatigheid van de bijzondere
utilisées et avant que le ministère public ne procède à la citation opsporingsmethoden observatie en infiltratie bij het afsluiten van het
directe, la chambre des mises en accusation examine, sur la opsporingsonderzoek waarin deze methoden werden toegepast en alvorens
réquisition du ministère public, la régularité des méthodes het openbaar ministerie tot rechtstreekse dagvaarding overgaat.
particulières de recherche d'observation et d'infiltration. De kamer van inbeschuldigingstelling onderzoekt op het ogenblik dat de
Dès le moment où le juge d'instruction communique son dossier au procureur du Roi en vertu de l'article 127, § 1er, alinéa 1er, la chambre des mises en accusation examine, sur la réquisition du ministère public, la régularité des méthodes particulières de recherche d'observation et d'infiltration qui ont été appliquées dans le cadre de l'instruction ou de l'information qui l'a précédée. § 2. La chambre des mises en accusation se prononce dans les trente jours de la réception de la réquisition du ministère public. Ce délai est ramené à huit jours si l'un des inculpés se trouve en détention préventive. La chambre des mises en accusation entend, séparément et en l'absence des parties, le procureur général en ses observations. Elle entend de la même manière la partie civile et l'inculpé, après convocation qui leur est notifiée par le greffier par télécopie ou par lettre recommandée à la poste au plus tard quarante-huit heures avant l'audience. Le greffier les informe également dans cette convocation, que le dossier répressif est mis à leur disposition au greffe, en original ou en copie pour consultation pendant cette période. Pour les méthodes particulières de recherche d'observation et onderzoeksrechter zijn dossier aan de procureur des Konings overzendt krachtens artikel 127, § 1, eerste lid, op vordering van het openbaar ministerie, de regelmatigheid van de bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie die werden toegepast in het kader van het gerechtelijk onderzoek of in het daaraan voorafgaande opsporingsonderzoek. § 2. De kamer van inbeschuldigingstelling doet uitspraak binnen dertig dagen na ontvangst van de vordering van het openbaar ministerie. Deze termijn wordt teruggebracht tot acht dagen indien één van de inverdenkinggestelden zich in voorlopige hechtenis bevindt. De kamer van inbeschuldigingstelling hoort, afzonderlijk en buiten de aanwezigheid van de partijen, de opmerkingen van de procureur-generaal. Zij hoort, op dezelfde wijze, de burgerlijke partij en de inverdenkinggestelde, na kennisgeving die hen door de griffier ten laatste achtenveertig uur vóór de zitting per faxpost of bij een ter post aangetekende brief wordt gedaan. De griffier stelt hen in dezelfde post eveneens ter kennis dat het strafdossier tijdens deze periode op de griffie in origineel of in kopie ter inzage ligt.
d'infiltration, elle peut entendre, séparément et en l'absence des Zij kan, met betrekking tot de toegepaste bijzondere
parties, le juge d'instruction et l'officier de police judiciaire visé opsporingsmethoden observatie en infiltratie, de onderzoeksrechter en
aux articles 47sexies, § 3, 6°, et 47octies, § 3, 6°. de in de artikelen 47sexies, § 3, 6° en 47octies, § 3, 6°, bedoelde
La chambre des mises en accusation peut charger le juge d'instruction officier van gerechtelijke politie afzonderlijk en buiten de
aanwezigheid van de partijen horen.
De kamer van inbeschuldigingstelling kan de onderzoeksrechter gelasten
d'entendre les fonctionnaires de police chargés d'exécuter de politieambtenaren die belast zijn met de uitvoering van de
l'observation et l'infiltration et le civil visé à l'article 47octies, observatie en infiltratie en de in artikel 47octies, § 1, tweede lid,
§ 1er, alinéa 2, en application des articles 86bis et 86ter. Elle peut bedoelde burger te horen met toepassing van de artikelen 86bis en
décider d'être présente à l'audition menée par le juge d'instruction 86ter. Zij kan beslissen bij het verhoor door de onderzoeksrechter
ou de déléguer un de ses membres à cet effet. aanwezig te zijn of één van haar leden daartoe af te vaardigen.
§ 3. Le ministère public soumet au président de la chambre des mises § 3. Het openbaar ministerie legt aan de voorzitter van de kamer van
en accusation le dossier confidentiel visé aux articles 47septies, § 1er, inbeschuldigingstelling het vertrouwelijk dossier voor bedoeld in de
alinéa 2, ou 47novies, § 1er, alinéa 2, qui porte sur l'information ou artikelen 47septies, § 1, tweede lid, of 47novies, § 1, tweede lid,
dat betrekking heeft op het opsporingsonderzoek of gerechtelijk
sur l'instruction visée au § 1er. Seuls les magistrats de la chambre onderzoek bedoeld in § 1. Enkel de magistraten van de kamer van
des mises en accusation ont le droit de consulter ce dossier inbeschuldigingstelling hebben het recht dit vertrouwelijk dossier in
confidentiel. te zien.
Le président de la chambre des mises en accusation prend les mesures De voorzitter van de kamer van inbeschuldigingstelling neemt de nodige
nécessaires en vue d'assurer la protection du dossier confidentiel. Il maatregelen ter beveiliging van het vertrouwelijk dossier. Hij bezorgt
le restitue immédiatement au ministère public après en avoir pris het vertrouwelijk dossier, na kennisname ervan, onmiddellijk aan het
connaissance. openbaar ministerie terug.
§ 4. L'arrêt de la chambre des mises en accusation ne peut pas faire § 4. In het arrest van de kamer van inbeschuldigingstelling mag geen
mention du contenu du dossier confidentiel, ni du moindre élément gewag worden gemaakt van de inhoud van het vertrouwelijk dossier, noch
susceptible de compromettre les moyens techniques et les techniques van enig element dat de afscherming van de gebruikte technische
d'enquête policière utilisés ou la garantie de la sécurité et de hulpmiddelen en de politionele onderzoekstechnieken of de vrijwaring
l'anonymat de l'indicateur, des fonctionnaires de police chargés de van de veiligheid en de afscherming van de identiteit van de
l'exécution de l'observation ou de l'infiltration et du civil visé à informant, de politieambtenaren die belast zijn met de uitvoering van
l'article 47octies, § 1er, alinéa 2. de observatie of infiltratie en de in artikel 47octies, § 1, tweede
§ 5. Il est procédé pour le surplus conformément à l'article 235bis, lid, bedoelde burger in het gedrang kan brengen.
§§ 5 et 6. § 5. Er wordt verder gehandeld overeenkomstig artikel 235bis, §§ 5 en
§ 6. Le contrôle du dossier confidentiel par la chambre des mises en 6. § 6. Tegen de controle van het vertrouwelijk dossier door de kamer van
accusation n'est susceptible d'aucun recours ». inbeschuldigingstelling staat geen rechtsmiddel open ».
B.1.4. De bij het voormelde arrest nr. 105/2007 vernietigde paragraaf
B.1.4. Le paragraphe 6 de l'article 235ter du Code d'instruction 6 van artikel 235ter van het Wetboek van strafvordering is bij het
criminelle, qui a été annulé par l'arrêt précité n° 105/2007, a été
rétabli par l'article 4 de la loi du 16 janvier 2009, qui n'est pas niet bestreden artikel 4 van de wet van 16 januari 2009 hersteld en
attaqué, et dispose actuellement : bepaalt thans :
« § 6. Le pourvoi en cassation doit être introduit dans un délai de « § 6. Beroep in cassatie moet worden ingesteld binnen een termijn van
quinze jours par une déclaration au greffe de la chambre des mises en vijftien dagen door een verklaring ter griffie van de kamer van
accusation. Ce délai prend cours à la date du prononcé de l'arrêt. inbeschuldigingstelling. Deze termijn gaat in op de dag waarop het
arrest is uitgesproken.
Toutefois, lorsqu'un des inculpés est privé de liberté, le pourvoi en Wanneer echter een van de inverdenkinggestelden van zijn vrijheid is
cassation doit être introduit dans un délai de vingt-quatre heures qui beroofd, dan moet het beroep in cassatie worden ingesteld binnen een
termijn van vierentwintig uren, die ten aanzien van het openbaar
prend cours, à l'égard du ministère public et de chacune des parties, ministerie en elk van de partijen, begint te lopen vanaf de dag waarop
à la date du prononcé de l'arrêt ». het arrest is uitgesproken ».
B.2.1. Les dispositions attaquées concernent plus précisément le B.2.1. De bestreden bepalingen houden meer bepaald verband met de
contrôle du dossier confidentiel qui doit être constitué lorsqu'il est controle op het vertrouwelijk dossier dat moet worden aangelegd
fait usage des méthodes particulières de recherche d'observation ou wanneer van de bijzondere opsporingsmethoden observatie of infiltratie
d'infiltration. gebruik wordt gemaakt.
Ce dossier, tenu par le procureur du Roi, contient l'autorisation du Dat door de procureur des Konings beheerde dossier bevat de machtiging
procureur du Roi ou du juge d'instruction de recourir à une telle van de procureur des Konings of van de onderzoeksrechter om een
méthode et mentionne les indices qui justifient le recours à la dergelijke methode aan te wenden, met vermelding van de aanwijzingen
méthode, les motifs pour lesquels elle est indispensable, le nom ou die verantwoorden dat een beroep wordt gedaan op die methode, de
redenen waarom die methode onontbeerlijk is, de naam of de
une description des personnes visées, la manière dont la méthode sera beschrijving van de beoogde personen, de wijze waarop de methode zal
exécutée, la période au cours de laquelle elle peut l'être et les nom worden uitgevoerd, de periode tijdens welke zij kan worden uitgevoerd
et qualité de l'officier de police judiciaire qui dirige l'opération en de naam en de hoedanigheid van de officier van gerechtelijke
(articles 47sexies, § 3, et 47octies, § 3, du Code d'instruction politie die de operatie leidt (artikelen 47sexies, § 3, en 47octies, §
criminelle). Le dossier confidentiel contient aussi l'autorisation 3, van het Wetboek van strafvordering). Het vertrouwelijk dossier
accordée par le procureur du Roi aux fonctionnaires de police de bevat ook de door de procureur des Konings aan de politieambtenaren
commettre des infractions lors de l'exécution de la méthode de toegekende machtigingen om strafbare feiten te plegen tijdens de
recherche (articles 47sexies, § 4, et 47octies, § 4), les décisions de uitvoering van de opsporingsmethode (artikelen 47sexies, § 4, en
modification, d'extension ou de prolongation de l'autorisation 47octies, § 4), de beslissingen tot wijziging, aanvulling of
(articles 47septies, § 2, et 47novies, § 2), et les rapports faits par verlenging (artikelen 47septies, § 2, en 47novies, § 2) en de aan de
l'officier de police judiciaire au procureur du Roi sur chaque phase procureur des Konings door de officier van gerechtelijke politie
de l'exécution de la méthode (articles 47septies, § 1er, et 47novies, uitgebrachte verslagen over elke fase van de uitvoering van de methode
§ 1er). (artikelen 47septies, § 1, en 47novies, § 1).
Outre ce dossier, qui est confidentiel afin d'assurer la protection de Naast dat dossier, dat vertrouwelijk is om de fysieke integriteit te
l'intégrité physique des personnes participant aux méthodes verzekeren van personen die deelnemen aan de bijzondere
particulières de recherche et afin de garantir l'efficacité des opsporingsmethoden en om bepaalde technieken te verhullen teneinde de
méthodes mises en oeuvre pour l'avenir en occultant certaines doeltreffendheid van de toegepaste methoden te waarborgen voor de
techniques, le dossier pénal ordinaire contient un procès-verbal, toekomst, bevat het gewone strafdossier een proces-verbaal, opgesteld
rédigé par l'officier de police judiciaire qui dirige l'exécution de door de officier van gerechtelijke politie die de tenuitvoerlegging
l'observation ou de l'infiltration, concernant les différentes phases van de observatie of de infiltratie leidt, over de verschillende fasen
de l'exécution de celles-ci mais faisant toutefois abstraction des van de tenuitvoerlegging daarvan, met abstractie van de vertrouwelijke
données confidentielles. Ce procès-verbal fait référence à gegevens. Dat proces-verbaal verwijst naar de machtiging tot
l'autorisation de mise en oeuvre de l'observation ou de l'infiltration aanwending van de observatie of de infiltratie en bevat ook de in
et contient également les mentions visées à l'article 47sexies, § 3, artikel 47sexies, § 3, 1°, 2°, 3° en 5° (in geval van observatie) en
1°, 2°, 3° et 5° (en cas d'observation) ou à l'article 47octies, § 3, de in artikel 47octies, § 3, 1°, 2°, 3° en 5° (in geval van
1°, 2°, 3° et 5° (en cas d'infiltration). Ces mentions sont les infiltratie) bedoelde vermeldingen. Die vermeldingen zijn de ernstige
indices sérieux de l'infraction qui justifient l'observation ou aanwijzingen van het strafbaar feit die de observatie of infiltratie
l'infiltration, les motifs pour lesquels l'usage de cette méthode est wettigen, de redenen waarom het gebruik van die methode onontbeerlijk
indispensable à la manifestation de la vérité, le nom ou une is om de waarheid aan het licht te brengen, de naam of beschrijving
description de la personne ou des personnes sur lesquelles porte la van de persoon of personen op wie de methode betrekking heeft en de
méthode et la période au cours de laquelle l'observation ou periode tijdens welke de observatie of infiltratie kan worden
l'infiltration peut être exécutée. uitgevoerd.
Ces procès-verbaux, accompagnés de la décision écrite par laquelle le De bedoelde processen-verbaal worden, samen met de schriftelijke
procureur du Roi ou le juge d'instruction confirme l'existence de beslissing waarbij de procureur des Konings of de onderzoeksrechter
het bestaan van de door hem verleende machtiging tot observatie of
l'autorisation d'observation ou d'infiltration qu'il a accordée, sont infiltratie bevestigt, bij het strafdossier gevoegd, na het beëindigen
joints au dossier répressif après qu'il a été mis fin à l'observation van de observatie of de infiltratie (artikelen 47septies, § 2, en
ou à l'infiltration (articles 47septies, § 2, et 47novies, § 2). 47novies, § 2).
B.2.2. Après que la Cour, dans son arrêt n° 202/2004 du 21 décembre B.2.2. Nadat het Hof bij zijn arrest nr. 202/2004 van 21 december 2004
2004, eut constaté l'inconstitutionnalité de l'absence de contrôle de ontstentenis van een jurisdictionele controle op het vertrouwelijk
juridictionnel du dossier confidentiel, le législateur a chargé la dossier ongrondwettig had bevonden, heeft de wetgever de kamer van
chambre des mises en accusation du contrôle de l'application des inbeschuldigingstelling belast met de controle over de toepassing van
méthodes particulières de recherche d'observation et d'infiltration de bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie (artikel
(article 235ter du Code d'instruction criminelle, inséré par la loi du
27 décembre 2005). Le contrôle est obligatoire et a lieu lors de la 235ter van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij wet van 27
clôture de l'information, avant que le ministère public ne procède à december 2005). De controle is verplicht en is gesitueerd bij het
la citation directe, ou à la fin de l'instruction, lorsque le juge afsluiten van het opsporingsonderzoek vooraleer het openbaar
ministerie tot rechtstreekse dagvaarding overgaat of op het einde van
d'instruction transmet son dossier au procureur du Roi en vertu de het gerechtelijk onderzoek wanneer de onderzoeksrechter zijn dossier
l'article 127, § 1er, alinéa 1er, du Code d'instruction criminelle. La aan de procureur des Konings overzendt krachtens artikel 127, § 1,
chambre des mises en accusation peut aussi procéder à ce contrôle de manière provisoire, au cours de l'instruction, soit d'office, soit à la demande du juge d'instruction, soit à la requête du ministère public (article 235quater du même Code). Ce contrôle peut également être ordonné par la juridiction de jugement (article 189ter du même Code) ou par le président de la cour d'assises (article 335bis du même Code), lorsqu'après le contrôle exercé par la chambre des mises en accusation, des éléments concrets et nouveaux apparaissent, qui pourraient révéler l'existence d'une irrégularité en ce qui concerne ces méthodes particulières de recherche. eerste lid, van het Wetboek van strafvordering. De kamer van inbeschuldigingstelling kan die controle ook voorlopig verrichten, tijdens het gerechtelijk onderzoek, hetzij ambtshalve, hetzij op verzoek van de onderzoeksrechter, hetzij op vordering van het openbaar ministerie (artikel 235quater van hetzelfde Wetboek). Die controle kan eveneens worden gelast door het vonnisgerecht (artikel 189ter van hetzelfde Wetboek), of door de voorzitter van het hof van assisen (artikel 335bis van hetzelfde Wetboek) wanneer, na de controle door de kamer van inbeschuldigingstelling, nieuwe en concrete elementen aan het licht zijn gekomen die zouden kunnen wijzen op het bestaan van een onregelmatigheid met betrekking tot die bijzondere opsporingsmethoden.
B.2.3. Dans son arrêt n° 105/2007 du 19 juillet 2007, la Cour s'est B.2.3. Het Hof heeft bij zijn arrest nr. 105/2007 van 19 juli 2007
déjà prononcée, notamment, sur le grief selon lequel la partie civile reeds geoordeeld over, onder meer, de grief dat de burgerlijke partij
et l'inculpé ne peuvent consulter le dossier confidentiel. La Cour a en de inverdenkinggestelde het vertrouwelijk dossier niet kunnen
raadplegen. Het Hof besloot dat de wil van de wetgever om de zware
jugé que la volonté manifestée par le législateur de lutter criminaliteit doeltreffend te bestrijden en de noodzaak om daartoe
efficacement contre la criminalité grave et la nécessité, pour ce bepaalde gevoelige gegevens geheim te houden, in het gedrang zouden
faire, de garder secrètes certaines données sensibles seraient worden gebracht indien, bij dat soort van criminaliteit, de
compromises si, dans ce type de criminalité, les inculpés pouvaient, à inverdenkinggestelden, bij de controle van het vertrouwelijk dossier
l'occasion du contrôle du dossier confidentiel par la chambre des door de kamer van inbeschuldigingstelling, toegang zouden kunnen
mises en accusation, avoir accès à ce dossier : la Cour a jugé qu'il hebben tot dat dossier : het Hof oordeelde dat het niet onredelijk is
n'est pas déraisonnable d'organiser une procédure qui diffère de een rechtspleging te organiseren die verschilt van die waarvoor de
celles pour lesquelles le secret n'est pas nécessaire et dans geheimhouding niet noodzakelijk is en waarin de partijen inzage kunnen
lesquelles les parties peuvent consulter toutes les pièces du dossier hebben in alle stukken van het strafdossier. Het Hof hield daarbij
répressif. Ce faisant, la Cour a notamment pris en compte le fait que onder meer ermee rekening dat gegevens van het vertrouwelijk dossier
les données du dossier confidentiel ne peuvent servir de preuve au niet als bewijs kunnen worden gebruikt ten nadele van de
détriment de l'inculpé et que seuls les renseignements qui sont de inverdenkinggestelde en dat enkel de inlichtingen die van die aard
nature à compromettre la protection des exécutants et la mise en zijn dat zij de bescherming van de uitvoerders en de aanwending zelf
oeuvre même des méthodes de recherche ne peuvent être consultés par la van de opsporingsmethoden in het gedrang kunnen brengen, aan inzage
défense, alors que toutes les autres informations relatives à la mise door de verdediging worden onttrokken, terwijl alle andere informatie
en oeuvre et à l'exécution de ces méthodes de recherche doivent over de aanwending en de uitvoering van die opsporingsmethoden moet
figurer dans le dossier répressif, qui peut être consulté par la worden opgenomen in het strafdossier dat bij de rechtspleging van
partie civile et l'inculpé dans le cadre de la procédure visée à artikel 235ter van het Wetboek van strafvordering voor de burgerlijke
l'article 235ter du Code d'instruction criminelle. Le moyen, qui partij en de inverdenkinggestelde ter inzage ligt. Het middel, dat de
invoquait la violation des articles 10 et 11 de la Constitution, schending aanvoerde van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan
combinés ou non avec l'article 6 de la Convention européenne des niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor
droits de l'homme et avec l'article 14 du Pacte international relatif de rechten van de mens en met artikel 14 van het Internationaal
Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, werd derhalve
aux droits civils et politiques, a dès lors été déclaré non fondé ongegrond verklaard (B.9.4.1 tot en met B.12.5 van het arrest nr.
(B.9.4.1 à B.12.5 de l'arrêt n° 105/2007). 105/2007).
B.2.4. Dans l'arrêt n° 105/2007 précité, la Cour s'est également B.2.4. Het Hof heeft in het voormelde arrest nr. 105/2007 eveneens
prononcée sur le grief selon lequel les parties devant la chambre des uitspraak gedaan over de grief dat de partijen voor de kamer van
mises en accusation sont entendues séparément et selon lequel cette inbeschuldigingstelling afzonderlijk worden gehoord en dat die
procédure n'est pas contradictoire. A ce sujet, la Cour a jugé : rechtspleging niet op tegenspraak geschiedt. Daaromtrent heeft het Hof geoordeeld :
« B.14.4. Le législateur a pu estimer qu'un contrôle effectif du « B.14.4. De wetgever kon van oordeel zijn dat een effectieve controle
dossier confidentiel par la chambre des mises en accusation exige van het vertrouwelijk dossier door de kamer van
qu'elle puisse procéder aux auditions [organisées conformément à inbeschuldigingstelling vereist dat zij kan overgaan tot de
l'article 235ter du Code d'instruction criminelle]. Afin d'assurer la hoorzittingen [overeenkomstig artikel 235ter van het Wetboek van
confidentialité des données sensibles, il est justifié qu'un tel strafvordering]. Teneinde de vertrouwelijkheid van de gevoelige
examen puisse avoir lieu en l'absence des parties. gegevens veilig te stellen is het gerechtvaardigd dat een dergelijk
Bien que le débat devant la chambre des mises en accusation ne soit onderzoek kan plaatsvinden in afwezigheid van de partijen.
pas contradictoire, la loi garantit que toutes les parties concernées Hoewel het debat voor de kamer van inbeschuldigingstelling niet
seront entendues, de sorte que la juridiction d'instruction est contradictoir is, biedt de wet de waarborg dat alle betrokken partijen
informée de la façon la plus complète possible avant de décider. Les worden gehoord zodat het onderzoeksgerecht zo volledig mogelijk wordt
parties ayant la faculté de consulter au préalable le dossier geïnformeerd alvorens te beslissen. Aangezien de partijen de
répressif, qui contient, sauf les données sensibles, toutes les mogelijkheid hebben om vooraf inzage te hebben in het strafdossier,
informations relatives aux méthodes de recherche utilisées, elles dat met uitzondering van de gevoelige gegevens alle informatie over de
aangewende opsporingsmethoden bevat, kunnen zij een nuttig verweer
peuvent présenter une défense utile (comp. CEDH, 16 février 2000, voeren (vgl. EHRM, 16 februari 2000, Jasper t. Verenigd Koninkrijk, §§
Jasper c. Royaume-Uni, §§ 55 et 56). 55 en 56).
B.14.5. En ce que le contrôle prévu par l'articler 235ter du Code B.14.5. In zoverre de controle bedoeld in artikel 235ter van het
d'instruction criminelle porte sur le dossier confidentiel, et compte Wetboek van strafvordering betrekking heeft op het vertrouwelijk
tenu de ce que les pièces du dossier confidentiel ne peuvent être dossier, en rekening houdend met het feit dat de stukken uit het
utilisées comme moyen de preuve, les droits de la défense ne sont pas vertrouwelijk dossier niet als bewijs kunnen worden gebruikt, worden
affectés de manière disproportionnée par le fait que les parties sont de rechten van de verdediging niet op onevenredige wijze aangetast
entendues séparément ». doordat de partijen afzonderlijk worden gehoord ».
Ni à cette occasion, ni dans ses arrêts nos 107/2007 du 26 juillet Noch bij die gelegenheid, noch in zijn arresten nrs. 107/2007 van 26
2007 et 25/2009 du 18 février 2009, la Cour n'a statué sur la présence juli 2007 en 25/2009 van 18 februari 2009, deed het Hof uitspraak over
permanente ou non du ministère public aux auditions visées à l'article de al dan niet permanente aanwezigheid van het openbaar ministerie
235ter, § 2, du Code d'instruction criminelle. tijdens de in artikel 235ter, § 2, van het Wetboek van strafvordering
bedoelde hoorzittingen.
Quant à l'intérêt des parties requérantes Ten aanzien van het belang van de verzoekende partijen
B.3. Sans qu'il soit nécessaire d'examiner séparément la situation de B.3. Zonder dat het nodig is om de situatie van elk van de verzoekende
chacune des parties requérantes, il suffit de constater qu'elles font partijen afzonderlijk te onderzoeken, volstaat het vast te stellen dat
valoir qu'elles sont impliquées dans des procédures pénales zij aanvoeren dat zij betrokken zijn in individuele strafprocedures
individuelles dans lesquelles se pose la question de la régularité du waarbij de vraag rijst naar de regelmatigheid van de controle op het
contrôle exercé sur l'emploi des méthodes particulières de recherche gebruik van de bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie
d'observation et d'infiltration, conformément à l'article 235ter du overeenkomstig artikel 235ter van het Wetboek van strafvordering. De
Code d'instruction criminelle. Les parties requérantes justifient d'un verzoekende partijen doen blijken van een belang bij de vernietiging
intérêt à l'annulation des dispositions attaquées, qui portent van de bestreden bepalingen, die precies betrekking hebben op de
précisément sur la procédure devant la chambre des mises en accusation rechtspleging voor de kamer van inbeschuldigingstelling overeenkomstig
conformément à l'article 235ter précité. het voormelde artikel 235ter.
Le fait, invoqué par le Conseil des ministres, que la Cour de Het door de Ministerraad aangevoerde gegeven dat het Hof van Cassatie
cassation a estimé, par arrêt du 3 mars 2009, que les juridictions de bij een arrest van 3 maart 2009 heeft geoordeeld dat de
jugement seraient liées par la décision de la chambre des mises en vonnisgerechten gebonden zouden zijn door de beslissing van de kamer
accusation ne prive pas les parties requérantes de leur intérêt à van inbeschuldigingstelling, ontneemt de verzoekende partijen niet hun
attaquer les dispositions qui s'appliquent dans les procédures dans belang bij het aanvechten van de bepalingen die van toepassing zijn op
lesquelles elles sont impliquées et qui permettent aux juridictions de de procedures waarbij zij betrokken zijn en die het de vonnisgerechten
jugement de faire exécuter un nouveau contrôle par la chambre des mogelijk maken een nieuwe controle door de kamer van
mises en accusation. inbeschuldigingstelling te laten uitvoeren.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
Quant au fond Ten gronde
En ce qui concerne le premier moyen Ten aanzien van het eerste middel
B.4.1. Dans un premier moyen, dirigé contre l'article 2 de la loi du B.4.1. In een eerste middel, gericht tegen artikel 2 van de wet van 16
16 janvier 2009, les parties requérantes invoquent la violation des januari 2009, voeren de verzoekende partijen de schending aan van de
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec les articles 6.1 artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de
et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme. artikelen 6.1 en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
Elles font valoir que, par cet article, le législateur ne poursuit pas mens. Zij voeren aan dat de wetgever met dat artikel geen legitiem doel
de but légitime, que la mesure n'est pas nécessaire et qu'elle n'est nastreeft en dat de maatregel niet noodzakelijk is, en al evenmin in
pas davantage proportionnée au but poursuivi. verhouding staat tot het nagestreefde doel.
Selon les parties requérantes, l'article 2 de la loi du 16 janvier Volgens de verzoekende partijen schendt artikel 2 van de wet van 16
2009 viole les normes de référence invoquées au moyen, plus januari 2009 de in het middel aangehaalde referentienormen, meer
précisément en ce que cette disposition permet qu'un juge - sur bepaald doordat het mogelijk wordt gemaakt dat een rechter - op
indication d'un autre juge et pas toujours le juge de cassation - aangeven van een andere rechter en niet altijd de cassatierechter -
réforme sa décision, laquelle a autorité de chose jugée. zijn beslissing, die gezag en kracht van gewijsde heeft, hervormt.
Les parties requérantes font encore valoir que la disposition attaquée De verzoekende partijen voeren voorts aan dat de bestreden bepaling
viole également le « principe de bonne législation » et que la ook de « beginselen van behoorlijke regelgeving » schendt en dat de
possibilité d'une nouvelle appréciation, par un juge, d'un litige qui mogelijkheid van een nieuwe beoordeling door een rechter van een
a été tranché par une décision ayant autorité de chose jugée donne geschil dat is beslecht door een beslissing die gezag en kracht van
lieu à une insécurité juridique totale, de sorte que le principe de gewijsde heeft, aanleiding geeft tot totale rechtsonzekerheid, zodat
légalité et le principe de sécurité juridique seraient également ook het wettigheidsbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel zouden
violés. zijn geschonden.
B.4.2. La Cour, qui est compétente pour statuer sur la conformité de B.4.2. Het Hof, dat bevoegd is om uitspraak te doen over de
normes législatives aux normes de référence visées à l'article 142 de overeenstemming van wetskrachtige normen met de in artikel 142 van de
la Constitution et à l'article 1er de la loi spéciale du 6 janvier Grondwet en in artikel 1 van de bijzondere wet van 6 januari 1989
1989, ne peut exercer un contrôle direct au regard des « principes de bedoelde referentienormen, vermag niet rechtstreeks te toetsen aan de
bonne législation » et du principe de sécurité juridique. « beginselen van behoorlijke regelgeving » en het rechtszekerheidsbeginsel.
B.5.1. Le Conseil des ministres fait valoir que le moyen est imprécis B.5.1. De Ministerraad voert aan dat het middel onduidelijk en
et, partant, irrecevable. derhalve niet-ontvankelijk is.
B.5.2. Le moyen est suffisamment précis en ce qu'il peut B.5.2. Het middel is voldoende duidelijk in zoverre het
raisonnablement être interprété comme dénonçant la violation du redelijkerwijze zo kan worden begrepen dat een schending van het
principe d'égalité et de non-discrimination inscrit aux articles 10 et beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie vervat in de artikelen
11 de la Constitution combinés avec le droit à un procès équitable 10 en 11 van de Grondwet wordt aangevoerd, in samenhang gelezen met
garanti par l'article 6 de la Convention européenne des droits de het recht op een eerlijk proces gewaarborgd bij artikel 6 van het
l'homme, la catégorie des personnes dont ce droit fondamental serait Europees Verdrag voor de rechten van de mens, waarbij de categorie van
violé devant être comparée à la catégorie des personnes auxquelles ce personen ten aanzien van wie dat grondrecht zou zijn geschonden, dient
te worden vergeleken met de categorie van personen voor wie dat
droit fondamental est garanti. grondrecht is gewaarborgd.
B.6. Même si l'article 6 de la Convention européenne des droits de B.6. Al is artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
l'homme n'est en principe pas applicable au cours de la phase mens in beginsel niet van toepassing in de fase voorafgaand aan de
préalable à la procédure pénale devant les juridictions qui statuent strafrechtspleging voor de rechtscolleges die over de gegrondheid van
sur le bien-fondé de l'action publique, il convient d'avoir égard au de strafvordering uitspraak doen, dient ermee rekening te worden
fait que les exigences de l'article 6, et notamment de son paragraphe gehouden dat de vereisten van artikel 6, en onder meer lid 3 ervan,
3, peuvent jouer un rôle avant la saisine du juge du fond si et dans een rol kunnen spelen vóór de aanhangigmaking van de zaak bij de
la mesure où leur inobservation initiale risque de compromettre rechter ten gronde, indien en voor zover de initiële miskenning ervan
gravement le caractère équitable du procès (CEDH, 24 novembre 1993, Imbrioscia c. Suisse). Par ailleurs, les méthodes particulières de recherche d'observation et d'infiltration portent atteinte au droit à la vie privée ou à l'inviolabilité du domicile, atteinte qui doit rester limitée à ce qui est nécessaire pour lutter contre certaines formes de criminalité grave. Toute personne qui s'estime menacée par une telle ingérence doit, si elle en fait la demande, avoir accès à un juge qui puisse statuer sur le respect des dispositions légales applicables en la matière et sur la question de savoir si de telles mesures sont nécessaires dans une société démocratique et sont raisonnablement het eerlijk karakter van het proces ernstig in het gedrang dreigt te brengen (EHRM, 24 november 1993, Imbrioscia t. Zwitserland). Overigens brengen de bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie een aantasting teweeg van het recht op privéleven of van de onschendbaarheid van de privéwoning, die beperkt moeten blijven tot wat noodzakelijk is om bepaalde vormen van zware criminaliteit te bestrijden. Eenieder die zich door een dergelijke inmenging bedreigt acht, moet desgevraagd toegang krijgen tot een rechter die vermag te oordelen over de inachtneming van de ter zake geldende wettelijke bepalingen en over de vraag of dergelijke maatregelen noodzakelijk zijn in een democratische samenleving en in een redelijke verhouding
proportionnées au but poursuivi. Non seulement l'article 6 de la staan tot de beoogde doelstelling. Niet alleen artikel 6 van het
Convention européenne des droits de l'homme, mais également les Europees Verdrag voor de rechten van de mens, maar ook de algemene
principes généraux du droit à un procès équitable et des droits de la rechtsbeginselen van het recht op een eerlijk proces en van de rechten
défense doivent être respectés. van verdediging moeten worden geëerbiedigd.
B.7. La loi du 16 janvier 2009 vise, en ordre principal, à remédier B.7. De wet van 16 januari 2009 beoogt in hoofdorde de gevolgen te
aux conséquences d'une divergence jurisprudentielle concernant la verhelpen van een divergentie in de rechtspraak met betrekking tot de
présence du ministère public aux auditions de la chambre des mises en aanwezigheid van het openbaar ministerie tijdens de hoorzittingen van
accusation lors du contrôle des méthodes particulières de recherche de kamer van inbeschuldigingstelling bij de controle over de
d'observation et d'infiltration en application de l'article 235ter du bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie met toepassing
Code d'instruction criminelle. van artikel 235ter van het Wetboek van strafvordering.
Cette divergence portait notamment sur les alinéas 2 et 3, anciens, de De divergentie had inzonderheid betrekking op de vroegere tweede en
l'article 235ter, § 2, qui disposaient : « la chambre des mises en derde leden van artikel 235ter, § 2, die bepaalden : « de kamer van
accusation entend, séparément et en l'absence des parties, le inbeschuldigingstelling hoort, afzonderlijk en buiten de aanwezigheid
procureur général en ses observations » et « elle entend de la même van de partijen, de opmerkingen van de procureur-generaal » en « zij
hoort, op dezelfde wijze, de burgerlijke partij en de
manière la partie civile et l'inculpé ». inverdenkinggestelde ».
Contrairement aux chambres des mises en accusation des autres In tegenstelling tot de kamers van inbeschuldigingstelling van de
ressorts, la chambre des mises en accusation de la Cour d'appel de andere rechtsgebieden, zijn die bepalingen door de kamer van
Gand a interprété ces dispositions en ce sens que le procureur général inbeschuldigingstelling van het Hof van Beroep te Gent zo begrepen dat
était d'abord entendu en son réquisitoire, en l'absence des autres eerst de procureur-generaal in zijn vordering werd gehoord, in
parties, et qu'ensuite respectivement la partie civile et l'inculpé afwezigheid van de overige partijen, en dat vervolgens respectievelijk
étaient entendus en l'absence du ministère public. de burgerlijke partij en de inverdenkinggestelde werden gehoord, in
afwezigheid van het openbaar ministerie.
Dans son arrêt du 28 octobre 2008 (RG P.08.0706.N), la Cour de In zijn arrest van 28 oktober 2008 (AR P.08.0706.N) heeft het Hof van
cassation a jugé : Cassatie geoordeeld :
« L'article 235ter, § 2, alinéas 2 et 3, du Code d'instruction « Artikel 235ter, § 2, tweede en derde lid, Wetboek van Strafvordering
criminelle [...] n'implique pas que le procureur général puisse être [...] houdt niet in dat de procureur-generaal niet aanwezig mag zijn
absent lors de l'audition de la partie civile ou de l'inculpé mais, au bij het horen van de burgerlijke partij of de inverdenkinggestelde.
contraire, que l'absence du procureur général entache la procédure de Het houdt integendeel in dat wanneer de procureur-generaal niet
l'article 235ter du Code d'instruction criminelle d'une cause de aanwezig was, de rechtspleging van artikel 235ter Wetboek van
nullité ». Strafvordering door nietigheid is aangetast ».
La Cour d'appel de Gand a jugé, dans un arrêt du 6 janvier 2009 Het Hof van Beroep te Gent oordeelde bij een arrest van 6 januari 2009
(www.juridat.be n° N.20090106), que l'audition séparée du ministère (www.juridat.be nr. N.20090106) dat het afzonderlijk horen van het
public et des autres parties au cours du contrôle préalable de la openbaar ministerie en van de overige partijen tijdens de voorafgaande
méthode particulière de recherche d'observation par la chambre des controle van de bijzondere opsporingsmethode van observatie door de
mises en accusation violait le principe du contradictoire et le droit kamer van inbeschuldigingstelling het recht op tegenspraak en het
à un procès équitable, tel qu'il est garanti par l'article 6 de la recht op een eerlijk proces, zoals gewaarborgd bij artikel 6 van het
Convention européenne des droits de l'homme. La Cour d'appel, qui se Europees Verdrag voor de rechten van de mens, schond. Het Hof van
réfère à l'arrêt de la Cour de cassation du 14 octobre 2003 (P.03.0762 Beroep, dat refereert aan het arrest van het Hof van Cassatie van 14
N) (Pas., 2003, p. 1607), a estimé que la preuve qui était fondée sur oktober 2003 (P.03.0762.N) (Arr. Cass., 2003, 1862), was van oordeel
cette méthode de recherche était irrégulière et a déclaré l'action dat het bewijs dat was gestoeld op die opsporingsmethode ontoelaatbaar
publique irrecevable, dès lors que l'information judiciaire était is en verklaarde de strafvordering onontvankelijk, nu het gerechtelijk
largement fondée sur ces méthodes particulières de recherche. vooronderzoek in ruime mate was gebaseerd op die bijzondere
opsporingsmethoden.
D'autres arrêts de la Cour d'appel de Gand datés du même jour ont une Nog andere arresten van het Hof van Beroep te Gent van diezelfde datum
portée équivalente. hebben eenzelfde strekking.
B.8. La proposition de loi du 8 janvier 2009 complétant les articles B.8. Het wetsvoorstel van 8 januari 2009 tot aanvulling van de
189ter et 235ter du Code d'instruction criminelle avait pour but de artikelen 189ter en 235ter van het Wetboek van strafvordering, had tot
remédier à l'incertitude concernant la procédure à suivre devant la doel de onzekerheid met betrekking tot de procedure voor de kamer van
chambre des mises en accusation lors du contrôle de l'utilisation des inbeschuldigingstelling bij de controle op de aanwending van
méthodes particulières de recherche et de préciser les termes de la bijzondere opsporingsmethoden te remediëren en de bewoordingen van de
loi pour que d'éventuelles erreurs de procédure ne puissent entraîner wet te verduidelijken opdat eventuele procedurefouten niet zouden
des conséquences disproportionnées pour l'action publique (Doc. parl., leiden tot een onevenredig gevolg voor de strafvervolging (Parl. St.,
Sénat, 2008-2009, n° 4-1091/1). Senaat, 2008-2009, nr. 4-1091/1).
Afin d'apporter une solution à ce problème considéré comme aigu, le Om een oplossing te bieden voor dat als acuut ervaren probleem, heeft
législateur a choisi de permettre un nouveau contrôle des méthodes de wetgever ervoor geopteerd een nieuwe controle van de bijzondere
particulières de recherche d'observation et d'infiltration par la opsporingsmethoden observatie en infiltratie door de kamer van
chambre des mises en accusation en conformité avec l'interprétation inbeschuldigingstelling mogelijk te maken in overeenstemming met de
faite par la Cour de cassation dans l'arrêt précité du 28 octobre interpretatie van het Hof van Cassatie in het voormelde arrest van 28
2008, outre la possibilité, prévue à l'article 189ter du Code oktober 2008, naast de bestaande mogelijkheid van artikel 189ter van
d'instruction criminelle, en vertu duquel les juridictions de jugement het Wetboek van strafvordering, op grond waarvan de vonnisgerechten,
peuvent, sur la base d'éléments concrets qui n'apparaissent qu'après op basis van concrete gegevens die pas aan het licht zijn gekomen na
le contrôle préalable exercé par la chambre des mises en accusation, de voorgaande controle van de kamer van inbeschuldigingstelling, een
ordonner un contrôle supplémentaire. bijkomende controle kunnen bevelen.
A cet effet, l'article 2 attaqué de la loi du 16 janvier 2009 permet Daartoe maakt het bestreden artikel 2 van de wet van 16 januari 2009
un contrôle, en cas d'« incidents portant sur la légalité » du bij « wettigheidsincidenten » met betrekking tot de controle op de
contrôle des méthodes particulières de recherche d'observation et bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie een controle
d'infiltration, à l'initiative soit du juge du fond, soit de la Cour mogelijk op initiatief van hetzij de feitenrechter, hetzij het Hof van
de cassation dans le cadre d'un pourvoi en cassation immédiat contre Cassatie naar aanleiding van een onmiddellijk cassatieberoep tegen de
les arrêts en question de la chambre des mises en accusation. desbetreffende arresten van de kamer van inbeschuldigingstelling. Het
L'article 3, également attaqué, dispose expressément que l'audition de eveneens bestreden artikel 3 bepaalt uitdrukkelijk dat het horen van
la partie civile et celle de l'inculpé doivent avoir lieu en présence de burgerlijke partij en van de inverdenkinggestelde dient te
du ministère public. geschieden in aanwezigheid van het openbaar ministerie.
Au cours des travaux préparatoires, le ministre de la Justice a De minister van Justitie heeft tijdens de parlementaire voorbereiding
déclaré que « la première [phase] consiste à apporter les correctifs verklaard dat « een eerste stap [...] de onmiddellijke en dringende
nécessaires de manière immédiate et urgente » et que « la deuxième correctie [is] » en dat « een tweede stap bestaat in een formeel
phase consiste en un engagement formel d'examiner la procédure dans sa engagement om de globale procedure te bekijken en de nodige verdere
globalité et d'apporter ultérieurement les autres correctifs correcties verder aan te brengen » (Parl. St., Senaat, 2008-2009, nr.
nécessaires » (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° 4-1091/3, p. 5). 4-1091/3, p. 5).
B.9. La loi du 16 janvier 2009 a été publiée au Moniteur belge du même B.9. De wet van 16 januari 2009 is op dezelfde dag in het Belgisch
jour et, en vertu de son article 7, est entrée en vigueur ce même Staatsblad bekendgemaakt en is krachtens het artikel 7 ervan ook op
die dag in werking getreden.
jour. Par cette entrée en vigueur immédiate, le législateur a voulu Met die onmiddellijke inwerkingtreding heeft de wetgever met spoed de
clarifier rapidement l'interprétation de l'article 235ter, § 2, du interpretatie willen verduidelijken van artikel 235ter, § 2, van het
Code d'instruction criminelle, en conformité avec l'arrêt précité de Wetboek van strafvordering, in overeenstemming met het voormelde
la Cour de cassation du 28 octobre 2008. La mesure contenue dans arrest van het Hof van Cassatie van 28 oktober 2008. De maatregel van
l'article 2 de la loi du 16 janvier 2009, qui vise la catégorie des artikel 2 van de wet van 16 januari 2009, ten aanzien van de categorie
personnes qui sont impliquées dans une affaire pénale dans le cadre de van personen in een strafzaak waarbij bijzondere opsporingsmethoden
laquelle des méthodes particulières de recherche d'observation et observatie en infiltratie zijn gebruikt, heeft als legitieme
d'infiltration ont été utilisées, a pour objectif légitime d'apporter doelstelling rechtszekerheid te brengen en te vermijden dat een
la sécurité juridique et d'éviter qu'une interprétation différente andersluidende interpretatie opnieuw tot gevolg zou kunnen hebben dat
puisse à nouveau avoir pour effet que des inculpés de délits graves verdachten van zware misdrijven zouden ontsnappen aan vervolging
échappent aux poursuites en raison d'un vice de forme lors du contrôle wegens een vormfout in de controle op de bewijsgaring in strafzaken.
de la manière dont les preuves sont rassemblées en matière pénale. Het door de verzoekende partijen aangevoerde feit dat dit rechtsmiddel
Le fait, allégué par les parties requérantes, que cette voie de zou worden gebruikt in andere gevallen dan die welke door de wetgever
recours serait utilisée dans d'autres cas que celui qui aurait été
visé, en ordre principal, par le législateur ne prive pas la mesure de in hoofdorde zouden zijn beoogd, ontneemt de maatregel zijn
sa justification. Cette utilisation est d'ailleurs plutôt de nature à verantwoording niet. Dat gebruik is overigens veeleer van dien aard
augmenter la garantie des droits de la défense. dat het de waarborg van het recht van verdediging kan verhogen.
B.10.1. La Cour doit encore examiner si la disposition attaquée a des B.10.1. Het Hof dient nog te onderzoeken of de bestreden bepaling
effets disproportionnés. onevenredige gevolgen teweegbrengt.
Les parties requérantes font valoir que la force de chose jugée et De verzoekende partijen betogen dat de kracht van gewijsde en het
l'autorité de chose jugée de décisions de justice sont méconnues et gezag van gewijsde van rechterlijke beslissingen worden miskend en dat
qu'il est porté atteinte au droit à un procès équitable, consacré par afbreuk is gedaan aan het recht op een eerlijk proces gewaarborgd bij
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme. artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
B.10.2. Les articles 2 et 3 de la loi du 16 janvier 2009 n'entendent B.10.2. De artikelen 2 en 3 van de wet van 16 januari 2009 beogen niet
pas porter atteinte aux arrêts précités de la Cour d'appel de Gand, afbreuk te doen aan de voormelde arresten van het Hof van Beroep te
qui - comme cela a du reste déjà été exposé à l'audience dans le cadre Gent, die overigens - zoals ter zitting naar aanleiding van de
de la demande de suspension - ne sont pas passés en force de chose vordering tot schorsing reeds is uiteengezet - niet in kracht van
gewijsde zijn gegaan, maar het voorwerp zijn geweest van voorzieningen
jugée mais ont fait l'objet de pourvois ayant entraîné la cassation de die hebben geleid tot de verbreking van die arresten en de verwijzing
ces arrêts et le renvoi des affaires à la Cour d'appel d'Anvers, entre van de zaken naar het Hof van Beroep te Antwerpen, onder meer bij
autres par arrêt du 3 mars 2009 (P.09.0079.N). arrest van 3 maart 2009 (P.09.0079.N).
Les dispositions attaquées sont, en tant que règles de procédure, De bestreden bepalingen zijn als regels van rechtspleging
conformément à l'article 3 du Code judiciaire, d'application immédiate overeenkomstig artikel 3 van het Gerechtelijk Wetboek wel van
aux affaires pendantes. Elles ne visent pas à porter atteinte à des onmiddellijke toepassing op de hangende zaken. Zij beogen niet afbreuk
décisions passées en force de chose jugée de la chambre des mises en te doen aan in kracht van gewijsde gegane arresten van de kamer van
accusation mais prévoient une voie de recours spécifique qui tient inbeschuldigingstelling, maar voorzien in een specifiek rechtsmiddel,
compte de l'objectif d'intérêt général mentionné ci-dessus, le rekening houdend met de voormelde doelstelling van algemeen belang,
contrôle du dossier confidentiel dans le cadre de l'application des waarbij de controle van het vertrouwelijk dossier naar aanleiding van
méthodes particulières de recherche d'observation et d'infiltration de toepassing van de bijzondere opsporingsmethoden observatie en
étant à nouveau effectué par la même chambre des mises en accusation. infiltratie opnieuw door dezelfde kamer van inbeschuldigingstelling
Le législateur ne vise pas à influencer le contrôle matériel du geschiedt. De wetgever beoogt niet de inhoudelijke controle van het
dossier confidentiel mais ajoute uniquement une hypothèse dans vertrouwelijk dossier te beïnvloeden, maar voegt enkel een hypothese
laquelle ce contrôle, outre les hypothèses de l'article 189ter, alinéa toe waarin die controle, naast de hypotheses van het oorspronkelijke
1er, originaire, et de l'article 235quater du Code d'instruction artikel 189ter, eerste lid, en van artikel 235quater van het Wetboek
criminelle, peut encore être effectué par la juridiction qui est van strafvordering, alsnog kan plaatsvinden door het daartoe exclusief
exclusivement compétente à cet effet, en conformité avec bevoegde rechtscollege, in overeenstemming met de interpretatie van
l'interprétation de la Cour de cassation selon laquelle le ministère het Hof van Cassatie, waarbij de bedoelde hoorzittingen worden
public est présent en permanence aux auditions en question. gehouden in permanente aanwezigheid van het openbaar ministerie.
B.10.3. Dans leur mémoire en réponse, les parties requérantes B.10.3. In hun memorie van antwoord klagen de verzoekende partijen aan
dénoncent le fait qu'il est instauré une « voie de recours spécifique dat er een « specifiek rechtsmiddel » wordt ingevoerd dat enkel kan
», qui ne peut être utilisée que pour des vices de forme concernant le worden aangewend voor vormfouten met betrekking tot de controle op de
contrôle des méthodes particulières de recherche et non celui des bijzondere opsporingsmethoden en niet voor die met betrekking tot de
écoutes téléphoniques ou des perquisitions. controle op telefoontap of op huiszoekingen.
La spécificité de la problématique exposée en B.7 et B.8, en ce qui De specificiteit van de in B.7 en B.8 omschreven problematiek in
concerne le contrôle par la chambre des mises en accusation des verband met de controle door de kamer van inbeschuldigingstelling van
méthodes particulières de recherche, d'observation et d'infiltration de bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie
conformément à l'article 235ter du Code d'instruction criminelle, overeenkomstig artikel 235ter van het Wetboek van strafvordering
justifie que le législateur ait adopté une solution appropriée, une verantwoordt dat de wetgever een geëigende oplossing heeft aangenomen,
mesure comparable n'étant pas nécessaire pour ce qui concerne le terwijl een vergelijkbare maatregel niet nodig was wat betreft de
contrôle des écoutes téléphoniques ou des perquisitions, ces mesures controle op telefoontap of huiszoekingen, nu er voor die maatregelen
ne comportant pas de dossier confidentiel. geen vertrouwelijk dossier is.
B.10.4. Quant à l'atteinte alléguée à l'autorité de chose jugée des B.10.4. Wat betreft de beweerde aantasting van het gezag van gewijsde
arrêts de la chambre des mises en accusation, il convient de prendre van de arresten van de kamer van inbeschuldigingstelling, dienen zowel
en compte tant la portée spécifique de l'autorité de chose jugée en de specifieke draagwijdte van het gezag van gewijsde in strafzaken als
matière pénale que la nature particulière des décisions en question. de bijzondere aard van de bedoelde arresten in overweging te worden genomen.
Sans qu'il soit nécessaire, en l'espèce, d'établir si les arrêts Zonder dat het te dezen nodig is uit te maken of de voorbereidende
préparatoires de la chambre des mises en accusation ont autorité de arresten van de kamer van inbeschuldigingstelling gezag van gewijsde
chose jugée à l'égard des juridictions de jugement en matière pénale, hebben ten aanzien van de vonnisgerechten in strafzaken, volstaat het
il suffit de constater que la portée de ces décisions n'est pas telle vast te stellen dat de draagwijdte van die arresten niet zover gaat
qu'elle ferait obstacle à un nouveau contrôle du dossier confidentiel dat deze een nieuwe controle van het vertrouwelijk dossier door
par la même chambre des mises en accusation. Ces arrêts se limitent à dezelfde kamer van inbeschuldigingstelling in de weg zou staan. Die
un examen de la légalité des méthodes particulières de recherche arresten beperken zich tot een onderzoek van de wettigheid van de
d'observation et d'infiltration utilisées. Par ailleurs, comme la Cour gebruikte bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie.
l'a déjà constaté en B.12.3 de l'arrêt n° 105/2007, précité, les Overigens, zoals het Hof reeds in B.12.3 van zijn voormeld arrest nr.
données du dossier confidentiel ne peuvent servir de preuve au 105/2007 heeft vastgesteld, kunnen de gegevens van het vertrouwelijk
détriment de l'inculpé. B.10.5. Enfin, les parties requérantes ne démontrent pas que leur droit de défense serait violé. Par son arrêt n° 105/2007, la Cour a jugé que les droits de la défense n'étaient pas affectés de manière disproportionnée par l'audition séparée des parties. Le droit des parties requérantes à un procès équitable n'est pas méconnu en ce qu'est prévue actuellement la possibilité d'une phase complémentaire dans la procédure devant la chambre des mises en accusation, dans laquelle le ministère public est présent en permanence lors des auditions des parties, ce qui étend la possibilité d'un débat contradictoire. En tant qu'inculpés, les parties requérantes ne peuvent par ailleurs que tirer profit de ce qu'à l'occasion d'un nouveau contrôle, des irrégularités seraient constatées, qui impliqueraient le retrait des dossier niet als bewijs worden gebruikt ten nadele van de inverdenkinggestelde. B.10.5. Ten slotte maken de verzoekende partijen niet aannemelijk dat hun recht van verdediging wordt geschonden. In zijn arrest nr. 105/2007 heeft het Hof geoordeeld dat de rechten van de verdediging niet op onevenredige wijze werden aangetast doordat de partijen afzonderlijk worden gehoord. Het recht op een eerlijk proces van de verzoekende partijen wordt niet geschonden doordat thans wordt voorzien in een mogelijkheid tot een aanvullende fase in de rechtspleging voor de kamer van inbeschuldigingstelling waarbij het openbaar ministerie permanent aanwezig is tijdens de hoorzittingen met de partijen, wat hun mogelijkheid tot tegenspraak verruimt. Als inverdenkinggestelden kunnen de verzoekende partijen er overigens enkel baat bij hebben dat naar aanleiding van een nieuwe controle onregelmatigheden zouden worden vastgesteld die leiden tot een verwijdering van nietig verklaarde stukken uit het dossier
pièces annulées du dossier, conformément à l'article 235bis, § 6, du overeenkomstig artikel 235bis, § 6, van het Wetboek van
Code d'instruction criminelle. Elles ne peuvent raisonnablement strafvordering. Zij kunnen niet in redelijkheid staande houden dat zij
prétendre qu'elles auraient le droit d'assister aux auditions en het recht zouden hebben om de hoorzittingen in afwezigheid van het
l'absence du ministère public ou qu'elles pouvaient escompter échapper openbaar ministerie bij te wonen of dat zij erop mochten rekenen dat
aux poursuites parce que le contrôle qui a été effectué s'est fait en zij zouden ontsnappen aan vervolging omdat de eerder gedane controle
l'absence du ministère public, d'autant plus que les arrêts de la Cour in afwezigheid van het openbaar ministerie is geschied, des te minder
d'appel de Gand du 6 janvier 2009 mentionnés plus haut, qui ont daar de bovenvermelde arresten van het Hof van Beroep te Gent van 6
conduit à ce résultat, ont dans l'intervalle été cassés par la Cour de januari 2009, die tot zulk een resultaat hebben geleid, inmiddels door
cassation. het Hof van Cassatie zijn verbroken.
B.10.6. Il résulte de ce qui précède qu'en adoptant l'article 2 de la B.10.6. Uit wat voorafgaat, volgt dat de wetgever met artikel 2 van de
loi du 16 janvier 2009, le législateur a pris une mesure qui ne porte wet van 16 januari 2009 een maatregel heeft genomen die geen afbreuk
pas atteinte au droit à un procès équitable. doet aan het recht op een eerlijk proces.
B.11. Le premier moyen n'est pas fondé. B.11. Het eerste middel is niet gegrond.
En ce qui concerne le second moyen Ten aanzien van het tweede middel
B.12. Dans un second moyen, dirigé contre l'article 3 de la loi du 16 B.12. In een tweede middel, gericht tegen artikel 3 van de wet van 16
janvier 2009, les parties requérantes dénoncent la violation des januari 2009, voeren de verzoekende partijen de schending aan van de
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec les artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen
articles 6.1 et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme, met de artikelen 6.1 en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten
en ce qu'il dispose que sont entendus « séparément les parties civiles van de mens, doordat het bepaalt dat « in aanwezigheid van de
et les inculpés, en présence du procureur général ». procureur-generaal, afzonderlijk de burgerlijke partijen en de
B.13. Il découle de l'article 3 de la loi du 16 janvier 2009, cité en B.3.1, que les auditions par la chambre des mises en accusation dans le cadre du contrôle du dossier confidentiel, conformément à l'article 235ter du Code d'instruction criminelle, doivent être organisées de manière à ce que l'inculpé et la partie civile puissent être entendus séparément mais toujours en présence du ministère public. B.14. Le Conseil des ministres invoque le manque de précision du moyen. B.15.1. En ce que le moyen dénoncerait une atteinte discriminatoire au droit à un procès équitable, il n'est pas fondé pour les raisons indiquées en B.10. B.15.2. En ce que le moyen dénoncerait le fait que le ministère public est chaque fois présent lorsque l'inculpé ou la partie civile sont entendus, alors que ces parties sont entendues séparément sans pouvoir répliquer l'une à l'autre, il suffit d'observer, outre ce qui a déjà été dit en B.10.5 en ce qui concerne le caractère non contradictoire inverdenkinggestelden » worden gehoord. B.13. Uit het in B.1.3 geciteerde artikel 3 van de wet van 16 januari 2009 vloeit voort dat de hoorzittingen voor de kamer van inbeschuldigingstelling naar aanleiding van de controle van het vertrouwelijk dossier overeenkomstig artikel 235ter van het Wetboek van strafvordering zo moeten worden georganiseerd dat de inverdenkinggestelde en de burgerlijke partij afzonderlijk kunnen worden gehoord doch steeds in aanwezigheid van het openbaar ministerie. B.14. De Ministerraad voert aan dat het middel niet duidelijk is. B.15.1. In zoverre het middel een discriminerende miskenning van het recht op een eerlijk proces zou aanklagen, is het niet gegrond om de in B.10 aangehaalde redenen. B.15.2. In zoverre het middel zou aanklagen dat het openbaar ministerie telkens aanwezig is wanneer de inverdenkinggestelde, respectievelijk de burgerlijke partij wordt gehoord, terwijl die partijen afzonderlijk worden gehoord zonder onderling te kunnen repliceren, volstaat het, naast wat in B.10.5 is gesteld in verband
de la procédure devant la chambre des mises en accusation conformément met het niet-contradictoir karakter van de rechtspleging voor de kamer
à l'article 235ter du Code d'instruction criminelle, qu'il existe une van inbeschuldigingstelling met toepassing van artikel 235ter van het
différence de nature à ce point fondamentale entre les intérêts que Wetboek van strafvordering, op te merken dat er een zodanig
défend le ministère public et ceux des parties concernées qu'il n'est fundamenteel verschil van aard is tussen de belangen die het openbaar
pas dépourvu de justification raisonnable que le ministère public, ministerie behartigt en die van de betrokken partijen, dat het niet
van redelijke verantwoording verstoken is dat het openbaar ministerie
contrairement à ces parties, soit présent en permanence. in tegenstelling tot die partijen permanent aanwezig is.
B.15.3. Le second moyen n'est pas fondé. B.15.3. Het tweede middel is niet gegrond.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
rejette le recours. verwerpt het beroep.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op
janvier 1989, à l'audience publique du 3 décembre 2009. de openbare terechtzitting van 3 december 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^