Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 161/2009 du 20 octobre 2009 Numéro du rôle : 4582 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 198, alinéa 1 er , 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première ins La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. Mel(...)"
Extrait de l'arrêt n° 161/2009 du 20 octobre 2009 Numéro du rôle : 4582 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 198, alinéa 1 er , 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première ins La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. Mel(...) Uittreksel uit arrest nr. 161/2009 van 20 oktober 2009 Rolnummer 4582 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 198, eerste lid, 7°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de rechters(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 161/2009 du 20 octobre 2009 Uittreksel uit arrest nr. 161/2009 van 20 oktober 2009
Numéro du rôle : 4582 Rolnummer 4582
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 198, alinéa In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 198, eerste lid,
1er, 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le 7°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de
Tribunal de première instance de Liège. Rechtbank van eerste aanleg te Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de
Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président P. Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Martens, voorzitterschap van voorzitter P. Martens,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 9 décembre 2008 en cause de la SA « IMMOMIP » contre Bij vonnis van 9 december 2008 in zake de nv « IMMOMIP » tegen de
l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
17 décembre 2008, le Tribunal de première instance de Liège a posé la ingekomen op 17 december 2008, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te
question préjudicielle suivante : Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« En limitant dans tous les cas de partage total de l'avoir social « Roept artikel 198, 7°, WIB 92, doordat het in alle gevallen van
gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van een vennootschap
d'une société - et même donc d'une société faillie qui ne sera plus - en dus zelfs van een gefailleerde vennootschap die niet langer de
susceptible de récupérer des pertes qu'elle aurait encourues - la verliezen die ze zou hebben geleden, kan recupereren - de mogelijkheid
possibilité de déduire des moins-values actées sur des actions ou om de op aandelen geleden minderwaarden af te trekken, beperkt tot het
parts à la partie du capital libéré représenté par ces actions ou deel van het gestorte kapitaal dat door die aandelen wordt
parts, l'article 198, 7° CIR 92 ne crée-t-il pas une discrimination vertegenwoordigd, ten aanzien van de beginselen verankerd in de
injustifiée, au regard des principes consacrés par les articles 10, 11 artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, een onverantwoorde
et 172 de la Constitution, entre les actionnaires qui ont souscrit au discriminatie in het leven tussen de aandeelhouders die hebben
ingetekend op het kapitaal van een vennootschap en diegenen die, tegen
capital d'une société et ceux qui ont acquis les actions de la même de marktprijs, aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven na
société, au prix du marché, après la constitution de celle-ci ? Cette disposition ne viole-t-elle pas le principe de proportionnalité en ce que son application peut porter gravement préjudice, par rapport aux actionnaires qui ont souscrit au capital d'une société, à ceux qui ont acquis des actions ou parts de la même société à une valeur largement supérieure à la partie du capital libéré qu'elles représentent et qui doivent enregistrer des moins-values sur ces actions ou parts dont la réalité et l'importance ne peuvent souffrir aucun doute, alors même qu'elle ne trouverait aucune justification au regard de l'objectif poursuivi par le législateur dans la mesure où le de oprichting daarvan ? Schendt die bepaling het evenredigheidsbeginsel, in zoverre de toepassing ervan, in tegenstelling tot de aandeelhouders die hebben ingetekend op het kapitaal van een vennootschap, een ernstig nadeel kan teweegbrengen voor diegenen die aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven tegen een veel hogere waarde dan het deel van het gestorte kapitaal dat zij vertegenwoordigen en die minderwaarden op die aandelen moeten boeken waarvan de realiteit en omvang geenszins kunnen worden betwijfeld, terwijl die bepaling geen enkele verantwoording zou vinden ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel, in zoverre het risico van tweevoudige aftrek van
risque de double déduction de pertes serait inexistant ? ». verlies onbestaande zou zijn ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 198, alinéa 1er, B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 198, eerste
7°, du Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR 1992), tel lid, 7°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (hierna :
qu'il a été modifié par l'article 28 de la loi du 6 juillet 1994 WIB 1992), zoals het werd gewijzigd bij artikel 28 van de wet van 6
portant des dispositions fiscales, qui dispose : juli 1994 houdende fiscale bepalingen, dat bepaalt :
« Ne sont pas considérés comme des frais professionnels : « Als beroepskosten worden niet aangemerkt :
[...] [...]
7° les réductions de valeur et les moins-values sur les actions ou 7° waardeverminderingen en minderwaarden op aandelen, behoudens
parts, à l'exception des moins-values actées à l'occasion du partage minderwaarden op aandelen geleden naar aanleiding van de gehele
total de l'avoir social d'une société jusqu'à concurrence de la perte verdeling van het maatschappelijk vermogen van een vennootschap tot
du capital libéré représenté par ces actions ou parts; ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen
wordt vertegenwoordigd;
[...] ». [...] ».
B.2.1. Le juge a quo demande à la Cour si, en limitant dans tous les B.2.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of de in het geding
zijnde bepaling, doordat zij in alle gevallen van gehele verdeling van
cas de partage total de l'avoir social d'une société, y compris le cas het maatschappelijk vermogen van een vennootschap, met inbegrip van
d'une société faillie, la possibilité de déduire des moins-values het geval van een gefailleerde vennootschap, de mogelijkheid om op
actées sur des actions ou parts à la seule perte du capital libéré aandelen genoteerde minderwaarden af te trekken, beperkt tot het
représenté par ces actions ou parts, la disposition en cause méconnaît verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt
les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, en ce qu'elle créerait une discrimination entre les sociétés actionnaires, selon qu'elles sont des actionnaires qui ont souscrit au capital de la société ou des actionnaires qui ont acquis les actions de la même société, au prix du marché, après la constitution de celle-ci. Selon le juge a quo, la disposition en cause aurait des conséquences disproportionnées pour les sociétés actionnaires qui ont acquis des actions ou parts de la société émettrice à une valeur largement supérieure à la partie du capital libéré qu'elles représentent. Le litige devant le juge a quo concerne la déductibilité, par une société résidente dont la liquidation a été clôturée, des moins-values actées sur des actions détenues dans une autre société résidente faillie. B.2.2. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour n'est appelée à examiner la disposition en cause qu'en ce qu'elle limite dans tous les cas de partage total de l'avoir social d'une société la déduction des moins-values « jusqu'à concurrence de la vertegenwoordigd, de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet schendt doordat zij een discriminatie zou creëren onder vennootschappen-aandeelhouders naargelang zij aandeelhouders zijn die hebben ingetekend op het kapitaal van de vennootschap of aandeelhouders die, tegen de marktprijs, aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven na de oprichting daarvan. Volgens de verwijzende rechter zou de in het geding zijnde bepaling onevenredige gevolgen hebben voor de vennootschappen-aandeelhouders die aandelen van de emitterende vennootschap hebben verworven tegen een veel hogere waarde dan het deel van het gestorte kapitaal dat zij vertegenwoordigen. Het geschil voor de verwijzende rechter heeft betrekking op de aftrekbaarheid, door een binnenlandse vennootschap waarvan de vereffening is gesloten, van de minderwaarden op aandelen in een andere binnenlandse vennootschap die failliet werd verklaard. B.2.2. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof enkel wordt verzocht om de in het geding zijnde bepaling te onderzoeken in zoverre zij in alle gevallen van gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van een vennootschap, de aftrek van minderwaarden op aandelen beperkt « tot ten hoogste het verlies aan
perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts ». gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd ».
B.3.1. La disposition en cause trouve son origine dans l'article 109, B.3.1. De in het geding zijnde bepaling gaat terug op artikel 109, 3°,
3°, du CIR 1964, tel qu'il a été introduit dans le Code par l'article van het WIB 1964, zoals het in het Wetboek werd ingevoerd bij artikel
3, E), de la loi du 23 octobre 1991 « transposant en droit belge la 3, E), van de wet van 23 oktober 1991 « tot omzetting in het Belgische
recht van de Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van
Directive du Conseil des Communautés européennes du 23 juillet 1990 23 juli 1990 betreffende de gemeenschappelijke fiscale regeling voor
concernant le régime fiscal commun applicable aux sociétés mères et filiales ». moedermaatschappijen en dochterondernemingen ».
B.3.2. La disposition en cause vise à « appliquer de manière B.3.2. De in het geding zijnde bepaling strekt ertoe « op consequente
conséquente le principe du non bis in idem » aux « moins-values wijze het beginsel non bis in idem toe te passen » op de «
encourues par la société mère sur des participations dans des filiales minderwaarden die de moedermaatschappij geleden heeft op deelnemingen
», le législateur constatant qu'« une moins-value est le reflet d'une in de dochterondernemingen », waarbij de wetgever vaststelde dat « een
détérioration du résultat de la filiale et donc, généralement, de minderwaarde [...] de weerspiegeling [is] van een verslechtering van
het resultaat van de dochteronderneming; in het algemeen is het dus
pertes [qui] sont récupérables dans le chef de la filiale lorsque sa een verlies [dat kan] worden gerecupereerd bij de dochteronderneming
situation s'améliore ». Le législateur a estimé que la « perte ne doit als de toestand verbetert ». De wetgever was van mening dat het «
dès lors pas être prise en charge deux fois : au niveau de la filiale verlies [...] dan [...] niet tweemaal ten laste [moet] worden genomen
et au niveau de la société mère » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° : op het vlak van de dochteronderneming en op het vlak van de
1784/3, p. 5). moedermaatschappij » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/3, p. 5).
Die bepaling is, samen met de regel van de vrijstelling van de
Cette disposition est, avec la règle d'immunité des plus-values meerwaarden gerealiseerd op aandelen waarvan de inkomsten als
réalisées sur des actions dont les revenus sont déductibles à titre de definitief belaste inkomsten aftrekbaar zijn, een van de maatregelen
revenus définitivement taxés, l'une des mesures qui visent à « die ertoe strekken « op een algemene en symmetrische wijze [te
introdui [re] de manière générale et symétrique une défiscalisation du voorzien] in een defiscalisatie voor het risico dat verbonden is aan
risque couru sur les actions ou parts », la « défiscalisation par aandelen of delen », waarbij de « defiscalisatie [...] door
non-déduction des [...] moins-values » étant présentée comme la niet-aftrek van de [...] minderwaarden » wordt voorgesteld als de
correspondance logique de la « défiscalisation des plus-values par logische tegenhanger van de « defiscalisatie van de meerwaarden door
non-taxation » (ibid., pp. 12 et 18). niet-heffing » (ibid., pp. 12 en 18).
Elle est, plus généralement, l'une des mesures adoptées afin d'assurer Meer in het algemeen is zij één van de maatregelen die zijn aangenomen
la neutralité budgétaire de l'opération de transposition de la om de budgettaire neutraliteit te verzekeren bij de omzetting van de
directive 90/435/CEE du Conseil du 23 juillet 1990 « concernant le richtlijn 90/435/EEG van de Raad van 23 juli 1990 « betreffende de
régime fiscal commun applicable aux sociétés mères et filiales d'Etats gemeenschappelijke fiscale regeling voor moedermaatschappijen en
membres différents » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 1784/1, pp. dochterondernemingen uit verschillende Lid-Staten » (Parl. St., Kamer,
1-2; ibid., n° 1784/3, p. 12). 1991-1992, nr. 1784/1, pp. 1-2; ibid., nr. 1784/3, p. 12).
Même si la mesure est présentée comme le corollaire de la règle Hoewel de maatregel wordt voorgesteld als een bepaling die samengaat
précitée d'exonération des plus-values (ibid., n° 1784/1, p. 6) et met de voormelde regel van de vrijstelling van de meerwaarden (ibid.,
mise en « parallèle » avec cette règle d'immunité (Doc. parl., Sénat, nr. 1784/1, p. 6) en die met die vrijstellingsregel « gelijkloopt »
1991-1992, n° 1454/2, p. 4), l'imposition des plus-values réalisées (Parl. St., Senaat, 1991-1992, nr. 1454/2, p. 4), is de belasting van
lors de la vente des actions n'est pas liée à la déductibilité des de meerwaarden die worden gerealiseerd bij de verkoop van de aandelen
moins-values réalisées lors de la vente d'actions. niet gekoppeld aan de aftrekbaarheid van de minderwaarden die bij de
verkoop van aandelen worden gerealiseerd.
B.4.1. La non-déductibilité de principe des moins-values sur actions B.4.1. Op de principiële niet-aftrekbaarheid van minderwaarden op
et parts connaît cependant une exception en cas de partage total de aandelen bestaat niettemin een uitzondering in geval van een gehele
l'avoir social. verdeling van het maatschappelijk vermogen.
L'exposé des motifs de la loi du 23 octobre 1991 expliquait : De memorie van toelichting van de wet van 23 oktober 1991 vermeldde
« Cette non déductibilité ne s'applique toutefois pas lorsque, au het volgende : « Deze niet-aftrekbaarheid is evenwel niet van toepassing wanneer op
moment de la liquidation de la société, les actions ou parts détenues het tijdstip van de vereffening van de vennootschap blijkt dat de in
font apparaître une valeur nette inférieure au capital souscrit et het bezit zijnde aandelen of delen een lagere netto-waarde hebben dan
libéré. Dans ce cas, les actionnaires de la société dissoute subissent het werkelijk gestort kapitaal. In dit geval lijden de aandeelhouders
une perte en capital et cette perte reste déductible à due van de ontbonden vennootschap een verlies aan kapitaal en dat verlies
concurrence. blijft in die mate aftrekbaar.
Compte tenu du fait que cette disposition s'applique également aux Rekening houdend met het feit dat deze bepaling ook van toepassing is
filiales étrangères de sociétés belges qui ne connaissent pas op de buitenlandse dochterondernemingen van Belgische vennootschappen
nécessairement le même régime juridique de liquidation, il faudra et die niet noodzakelijk eenzelfde juridisch stelsel van vereffening
il suffira à l'égard de ces filiales, d'établir le caractère définitif kennen, dient en volstaat het ten aanzien van deze ondernemingen het
de la cessation d'activité par partage des actifs et le montant de definitief karakter van de stopzetting van de werkzaamheid door
verdeling van het actief en het bedrag van het netto maatschappelijk
l'avoir social net » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 1784/1, p. vermogen vast te stellen » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/1,
8). p. 8).
Les travaux préparatoires précisent : In de parlementaire voorbereiding wordt gepreciseerd :
« Une exception [à la non-déductibilité des moins-values sur actions et parts] est toutefois prévue lorsque la réduction de valeur est relative à une participation dans une société en liquidation. Dans ce cas, la réduction de valeur reste déductible dans la mesure où l'avoir de la société liquidée est inférieur au capital social de la société dissoute représenté par ses actions ou parts. Cette règle s'applique également aux filiales étrangères des sociétés belges qui ne connaissent pas nécessairement le même régime juridique de liquidation. Pour déduire la réduction de valeur jusqu'à concurrence du capital, il suffit d'établir le caractère définitif de la cessation d'activité par répartition de l'actif et de déterminer le « Er is een uitzondering voorzien [op de niet-aftrekbaarheid van minderwaarden op aandelen] ten aanzien van minderwaarden op deelnemingen in vennootschappen die in vereffening zijn. In dat geval blijft de minderwaarde nog aftrekbaar in de mate waarin het vermogen van de geliquideerde vennootschap lager is dan [het] door aandelen of delen vertegenwoordigde maatschappelijk kapitaal van de ontbonden vennootschap. Deze regel is ook van toepassing op de buitenlandse filialen van Belgische vennootschappen die niet noodzakelijk eenzelfde juridisch stelsel van vereffening kennen. Om de minderwaarde ten belope van het kapitaal in aftrek te kunnen brengen volstaat het bij deze filialen het definitief karakter van de stopzetting van de activiteit door verdeling van het actief en het bedrag van het netto-maatschappelijk
montant de l'avoir social net » (Doc. parl., Sénat, 1991-1992, n° vermogen vast te stellen » (Parl. St., Senaat, 1991-1992, nr. 1454/2,
1454/2, pp. 4-5). pp. 4-5).
Zo wordt vastgesteld dat, in geval van een gehele verdeling van het
Il est ainsi constaté qu'en cas de partage total de l'avoir social, la maatschappelijk vermogen, de moedermaatschappij de minderwaarden ten
société mère prend en charge les moins-values « du moins à concurrence laste neemt, « ten minste ten belope van haar oorspronkelijke inbreng
de sa mise de fonds initiale dans la filiale, ce qui est somme toute in de dochteronderneming, hetgeen al bij al logisch is, aangezien de
logique, puisque la filiale dissoute ne récupérera plus jamais les dochteronderneming de opgestapelde verliezen nooit meer zal
pertes accumulées » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 1784/3, pp. recupereren » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/3, p. 6).
5-6). A une question parlementaire, il a également été répondu : Op een parlementaire vraag werd eveneens het volgende geantwoord :
« La possibilité de déduction offerte par l'article 198, 7°, du Code « De door artikel 198, 7° van het Wetboek van de inkomstenbelastingen
des impôts sur les revenus 1992 (précédemment article 109, 3°, du Code 1992 (voorheen artikel 109, 3°, van het Wetboek van de
des impôts sur les revenus) s'applique exclusivement aux moins-values inkomstenbelastingen) geboden aftrekmogelijkheid geldt enkel voor
(c'est-à-dire aux pertes effectivement supportées) et non aux minderwaarden (dat wil zeggen voor effectief geleden verliezen) en
réductions de valeur (c'est-à-dire aux dépréciations comptabilisées niet voor waardeverminderingen (dat wil zeggen voor voorlopig geboekte
provisoirement). ontwaardingen).
Généralement, cette perte effective ne sera définitivement connue Dat effectief verlies zal normalerwijze slechts definitief gekend zijn
qu'après le partage final, c'est-à-dire au moment où il ne reste plus na de eindverdeling, dat wil zeggen op het ogenblik dat er niets meer
rien à partager » (Question n° 851 du 24 décembre 1993, Chambre, te verdelen valt » (Vraag nr. 851 van 24 december 1993, Kamer,
Bulletin des questions et réponses, 1993-1994, n° 94, p. 9217). Bulletin van Vragen en Antwoorden, 1993-1994, nr. 94, p. 9217).
Le ministre a aussi précisé : De minister preciseerde ook :
« Le caractère définitif de cette perte n'est acquis qu'au moment où « Het definitief karakter van dat verlies is slechts verworven op het
il ne reste plus rien à partager, ce qui est notamment le cas lors de ogenblik dat er niets meer te verdelen valt, wat inzonderheid het
la clôture de la liquidation visée à l'article 188, alinéa 2, des lois geval is bij de afsluiting van de vereffening bedoeld in artikel 188,
coordonnées sur les sociétés commerciales. tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de handelsvennootschappen.
Toutefois, la question de savoir si, dans des cas déterminés, le Evenwel moet de vraag of in concrete gevallen de eindverdeling van het
partage final de l'avoir social a eu lieu est tributaire des vermogen heeft plaats gehad worden beantwoord in het licht van de
circonstances de droit et de fait dans lesquelles l'opération s'est feitelijke en juridische omstandigheden waarin de verrichting heeft
déroulée » (Question n° 1290 du 22 novembre 1994, Chambre, Bulletin plaats gehad » (Vraag nr. 1290 van 22 november 1994, Kamer, Bulletin
des questions et réponses, 1993-1994, n° 94, p. 14769). van Vragen en Antwoorden, 1993-1994, nr. 94, p. 14769).
B.4.2. Le fait qu'en l'espèce, la société émettrice soit une société faillie, de sorte que, selon le juge a quo, il n'y aurait plus de risque de double déduction des pertes, s'inscrit donc précisément dans l'objectif du législateur d'admettre, par exception, la déduction des moins-values dans le cas d'un partage total de l'avoir social. Dès lors que le législateur a décidé d'instaurer une possibilité dérogatoire de déduction de moins-values, mais de limiter cette déduction « à concurrence de la perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts », il est cohérent qu'il prévoie que la déductibilité s'effectue selon les mêmes règles, dans tous les cas de partage de l'avoir social, y compris donc en cas de faillite de la société émettrice. B.4.3. Il convient toutefois d'examiner si la limitation en cause ne crée pas une différence de traitement injustifiée entre les sociétés actionnaires qui ont souscrit au capital d'une société et les sociétés actionnaires qui ont acquis des actions de cette société au prix du marché après la constitution de celle-ci. B.4.2. Het feit dat te dezen de emitterende vennootschap een gefailleerde vennootschap is, zodat er volgens de verwijzende rechter geen risico meer zou bestaan van tweevoudige aftrek van het verlies, past dus precies binnen de doelstelling van de wetgever, namelijk, bij wijze van uitzondering, de aftrek van minderwaarden toestaan in het geval van een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen. Vermits de wetgever heeft beslist een afwijkende mogelijkheid tot aftrek van minderwaarden in te voeren, maar die aftrek te beperken « tot ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd », is het coherent dat hij bepaalt dat de aftrekbaarheid volgens dezelfde regels wordt uitgevoerd in alle gevallen van gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen, dus eveneens in geval van een faillissement van de emitterende vennootschap. B.4.3. Er dient echter nog te worden onderzocht of de in het geding zijnde beperking geen onverantwoord verschil in behandeling creëert tussen de vennootschappen-aandeelhouders die hebben ingetekend op het kapitaal van een vennootschap en diegenen die, tegen de marktprijs, aandelen van dezelfde vennootschap hebben verworven na de oprichting daarvan.
B.5.1. En ce qui concerne la limitation de la déduction des B.5.1. De beperking van de aftrek van minderwaarden op aandelen in
moins-values sur actions et parts en cas de partage total de l'avoir geval van een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen wordt
social, les travaux préparatoires de la loi précitée du 23 octobre in de parlementaire voorbereiding van de voormelde wet van 23 oktober
1991 expliquent : 1991 als volgt toegelicht :
« Ce principe [de non-déduction des réductions de valeur et « Er wordt echter een uitzondering op dit beginsel [van niet-aftrek
moins-values] reçoit cependant exception en cas de perte de la mise de van waardeverminderingen en minderwaarden] gemaakt in geval van
fonds des actionnaires dans la société émettrice de titres, perte qui verlies van de inbreng van de aandeelhouders in de vennootschap die de
peut être admise en charge pour l'actionnaire. effecten uitgeeft; dit verlies kan voor de aandeelhouder als last
Cette dérogation, si justifiée soit-elle, peut être la source d'abus. worden erkend. Hoezeer deze afwijking ook verantwoord is, ze kan een bron zijn van
S'agissant d'une déduction, la charge de la preuve incombe au misbruik. Als het gaat om een aftrek, ligt de bewijslast bij de
contribuable et il devra établir que le capital social sans avoir été belastingplichtige : hij zal moeten aantonen dat het maatschappelijk
surfait par surévaluation des biens apportés en nature, est kapitaal daadwerkelijk verloren is, zonder overschatting van de
effectivement perdu et n'a pas été distribué antérieurement sous la inbreng in natura, en dat het niet vroeger uitgekeerd werd in de vorm
forme de ' dividendes '. Le Ministre insiste tout particulièrement sur van ' dividenden '. De Minister legt vooral de nadruk op de in de
le libellé de la disposition ' capital social réellement libéré ' qui bepaling gebruikte term ' werkelijk gestort maatschappelijk kapitaal
s'écarte de la formulation traditionnelle du droit des sociétés. Il ', die afwijkt van de traditionele bewoordingen van het
vennootschapsrecht. Het zal fiscaal wel degelijk gaan om het kapitaal
s'agira bien fiscalement du capital mis à la disposition de la société dat werkelijk ter beschikking van de dochteronderneming werd gesteld
filiale d'une manière réelle et qui est et reste effectivement à sa en dat werkelijk te harer beschikking is en blijft. Zo ook, en nog
disposition. De même, et toujours pour écarter une utilisation steeds om misbruiken te voorkomen, zullen alleen de verliezen in
abusive, seront prises en compte les seules situations déficitaires aanmerking genomen worden die bij volledige verdeling zijn vastgesteld
constatées lors d'un partage total et non, par exemple, à l'occasion en niet bijvoorbeeld ter gelegenheid van een overname van effecten of
d'un rachat de titres ou d'une restructuration » (Doc. parl., Chambre, van een herstructurering » (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 1784/3,
1991-1992, n° 1784/3, p. 18). p. 18).
B.5.2. L'article 184 du CIR 1992 dispose : B.5.2. Artikel 184 van het WIB 1992 bepaalt :
« Le capital libéré est la partie du capital social qui est réellement « Het gestorte kapitaal is het deel van het maatschappelijk kapitaal
libérée et qui n'a fait l'objet ni d'une réduction, ni d'un dat werkelijk is gestort, in zover geen verminderingen of
remboursement. Les bénéfices, autres que les bénéfices distribués et terugbetalingen hebben plaatsgevonden. In het kapitaal opgenomen
imposés comme tels, qui sont incorporés au capital, ne sont pas andere winsten dan uitgekeerde winsten die als dusdanig aan belasting
considérés comme du capital libéré. werden onderworpen, worden niet als gestort kapitaal aangemerkt.
[...] ». [...] ».
L'article 23, 2°, de la loi du 22 décembre 1998 a par ailleurs Artikel 23, 2°, van de wet van 22 december 1998 heeft overigens een
introduit un alinéa 2 dans l'article 198 du CIR 1992, qui dispose : tweede lid ingevoegd in artikel 198 van het WIB 1992, dat bepaalt :
« Exclusivement pour l'application de l'alinéa 1er, 7°, sont « Uitsluitend voor de toepassing van het eerste lid, 7°, worden, in
toutefois, par dérogation à l'article 184, considérées comme du afwijking van artikel 184, toch als gestort kapitaal aangemerkt, de
capital libéré, les réductions de capital libéré opérées verminderingen van gestort kapitaal die voorheen zijn gedaan om
antérieurement pour l'apurement comptable de pertes éprouvées ou pour geleden verliezen boekhoudkundig aan te zuiveren of om een reserve tot
la constitution d'une réserve destinée à couvrir une perte prévisible dekking van een voorzienbaar verlies te vormen waarmede het geleden
et utilisée à l'apurement comptable de la perte éprouvée ». verlies boekhoudkundig is aangezuiverd ».
Cette disposition partait du constat que les réductions de capital en Die bepaling ging uit van de vaststelling dat verminderingen van
vue de l'apurement comptable de pertes n'ont « en principe aucune kapitaal om verliezen boekhoudkundig aan te zuiveren « in principe
incidence sur la valeur intrinsèque de la participation dans le chef geen enkele weerslag [hebben] op de intrinsieke waarde van de
des actionnaires ou associés » (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° deelneming in hoofde van de aandeelhouders of de vennoten » (Parl.
1608/1, p. 16); cette disposition est applicable « aux moins-values St., Kamer, 1997-1998, nr. 1608/1, p. 16); die bepaling is van
sur actions ou parts subies à partir du 1er janvier 1997, à l'occasion toepassing « op de minderwaarden op aandelen die vanaf 1 januari 1997
zijn geleden naar aanleiding van de gehele verdeling van het
du partage total de l'avoir social de la société émettrice, pour maatschappelijk vermogen van de emitterende vennootschap, voor zover
autant que la réduction de capital libéré en cause ait été opérée au de desbetreffende vermindering van gestort kapitaal ten vroegste vanaf
plus tôt le 24 juillet 1991, c'est-à-dire à compter de la date à 24 juli 1991 is gedaan dit wil zeggen vanaf de datum waarop de
partir de laquelle les dispositions de l'article 198, alinéa 1er, 7°, bepalingen van artikel 198, eerste lid, 7°, WIB 92 [...] ten aanzien
CIR 1992 [...] sont applicables aux moins-values réalisées » (ibid., van verwezenlijkte minderwaarden van toepassing zijn » (ibid., pp.
pp. 16-17). 16-17).
B.5.3. Il ressort de ce qui précède qu'en limitant le montant déductible des moins-values sur actions ou parts en cas de partage total de l'avoir social de la société émettrice « à concurrence de la perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts », le législateur a voulu éviter certains abus qui permettraient aux sociétés actionnaires de déduire des montants fictifs ou plus élevés que leur apport réel et stable dans la société émettrice. B.6.1. Toutefois, si le législateur visait à éviter des abus de la part des sociétés actionnaires originaires, il apparaît que la mesure en cause était également conçue pour les actionnaires acquéreurs. B.5.3. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat de wetgever, door het aftrekbare bedrag van de minderwaarden op aandelen in geval van een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van de emitterende vennootschap te beperken « tot ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd », bepaalde misbruiken heeft willen vermijden die het voor vennootschappen-aandeelhouders mogelijk zouden maken om fictieve bedragen of hogere bedragen dan hun werkelijke en blijvende inbreng in de emitterende vennootschap af te trekken. B.6.1. Ook al had de wetgever tot doel misbruiken door de oorspronkelijke vennootschappen-aandeelhouders te vermijden, toch blijkt dat de in het geding zijnde maatregel eveneens werd bedacht voor de aandeelhouders-verwervers.
B.6.2. En effet, l'article 28 de la loi du 6 juillet 1994 portant des B.6.2. Bij artikel 28 van de wet van 6 juli 1994 houdende fiscale
dispositions fiscales a introduit dans la disposition en cause les bepalingen werden immers in de in het geding zijnde bepaling de
mots « de la perte » entre les mots « jusqu'à concurrence » et les woorden « verlies aan » ingevoegd tussen de woorden « ten hoogste het
mots « du capital libéré », afin de corriger le libellé incorrect de » en « gestorte kapitaal », om de onjuiste formulering van de in het
la disposition en cause, telle qu'elle avait été introduite par la loi
du 23 octobre 1991, et de le faire correspondre à la volonté réelle du geding zijnde bepaling, zoals zij was ingevoerd bij de wet van 23
oktober 1991, te corrigeren en haar te laten overeenstemmen met de
législateur. werkelijke wil van de wetgever.
Lors de cette correction, les travaux préparatoires de la loi précitée Naar aanleiding van die correctie werd in de parlementaire
du 6 juillet 1994 ont explicité la portée de la disposition en cause voorbereiding van de voormelde wet van 6 juli 1994 de draagwijdte van
comme suit : de in het geding zijnde bepaling als volgt geëxpliciteerd :
« Le ministre explique que l'article 28 tend à préciser la portée d'un « De minister merkt op dat artikel 28 ertoe strekt de strekking te
texte qui avait été libellé de façon maladroite par la loi du 23 verduidelijken van een tekst die naar aanleiding van de wet van 23
octobre 1991. oktober 1991 op onhandige wijze geformuleerd was.
Conformément aux précisions fournies dans les travaux préparatoires de Zoals duidelijk is vermeld in de parlementaire stukken voorafgaand aan
de wet van 23 oktober 1991, is de niet-aftrekbaarheid van
l'époque, la non-déductibilité des moins-values sur actions ou parts ' minderwaarden op aandelen ' niet van toepassing wanneer op het
ne s'applique pas lorsque, au moment de la liquidation de la société, tijdstip van de vereffening van de vennootschap blijkt dat de in het
les actions ou parts détenues font apparaître une valeur nette bezit zijnde aandelen of delen een lagere nettowaarde hebben dan het
inférieure au capital souscrit et libéré. Dans ce cas, les werkelijk gestort kapitaal. In dat geval lijden de aandeelhouders van
actionnaires de la société dissoute subissent une perte en capital et de ontbonden vennootschap een verlies aan kapitaal en dat verlies
cette perte reste déductible à due concurrence ' (Exposé des motifs, blijft in die mate aftrekbaar ' (Memorie van toelichting, Kamer,
Chambre, session ordinaire 1991-1992, doc. n° 1784/1, p. 8). gewone zitting 1991-1992, stuk nr. 1784/1, blz. 8).
A la demande d'un membre, le ministre fournit l'exemple suivant : Op verzoek van een lid geeft de minister het volgende voorbeeld :
Une société A a acheté des actions d'une société B pour un montant de Een vennootschap A kocht aandelen van een vennootschap B voor een
1 200 000 francs. Le capital libéré qui est représenté par les actions bedrag van 1 200 000 frank. Het gestorte kapitaal dat door de aandelen
s'élève à 1 000 000 de francs. Les actions sont maintenues au bilan wordt vertegenwoordigd, bedraagt 1 000 000 frank. De aandelen blijven
pour leur prix d'acquisition. voor hun aankoopprijs op de balans behouden.
La société B est dissoute et la société A reçoit, lors du partage de Vennootschap B wordt ontbonden en vennootschap A ontvangt bij de
l'avoir social de B, un montant de 900 000 francs. verdeling van het vermogen van B een bedrag van 900 000 frank.
La perte de 300 000 francs (1 200 000 francs - 900 000 francs) peut Het verlies van 300 000 frank (1 200 000 frank - 900 000 frank) mag
être admise à titre de frais professionnels à concurrence de 100 000
francs (1 000 000 - 900 000 francs), ce qui entraîne que seul un ten belope van 100 000 frank (1 000 000 frank - 900 000 frank) als
montant de 200 000 francs doit être repris parmi les dépenses non beroepskosten worden aanvaard, zodat enkel een bedrag van 200 000
admises » (Doc. parl., Sénat, 1993-1994, n° 1119-2, pp. 20-21). frank in de verworpen uitgaven moet worden opgenomen » (Parl. St., Senaat, 1993-1994, nr. 1119-2, pp. 20-21).
B.6.3. Cet exemple chiffré, qui est d'ailleurs repris d'une circulaire B.6.3. Dat cijfermatig voorbeeld, dat overigens is overgenomen uit een
explicative du 27 septembre 1993 qui tendait à éclairer la portée de verklarende circulaire van 27 september 1993 die ertoe strekte de
la loi précitée du 23 octobre 1991 (Circulaire n° Ci.RH.421/439.105 du draagwijdte van de voormelde wet van 23 oktober 1991 te verduidelijken
27 septembre 1993, Bulletin des Contributions, n° 732), démontre que, dans la conception du législateur, la limitation de la déduction des moins-values sur actions et parts visait tant les sociétés actionnaires originaires que les sociétés actionnaires acquisitrices, puisque l'exemple cité concernait le cas d'une société devenue actionnaire par acquisition d'actions à une valeur supérieure au capital libéré représenté par les actions acquises. B.7.1. En limitant dans tous les cas de partage total de l'avoir social le montant des moins-values déductibles sur actions ou parts « à concurrence de la perte du capital libéré représenté par ces actions ou parts », le législateur a fixé, pour toutes les sociétés actionnaires, une limite déterminable de manière certaine sur le plan comptable et fiscal, ce qui permet donc d'éviter, que ce soit à l'égard des actionnaires originaires ou à l'égard des actionnaires acquéreurs, des pratiques abusives, ainsi que des difficultés d'évaluation du montant déductible des moins-values sur actions. B.7.2. Les sociétés qui acquièrent des actions sur le marché boursier, à un prix éventuellement nettement supérieur au montant du capital libéré que ces actions représentent, connaissent ainsi exactement le risque financier qu'elles encourent en matière de limitation de la déductibilité des moins-values qu'elles pourraient subir ultérieurement lors du partage total de l'avoir social de la société dont elles deviennent actionnaires. Il n'apparaît pas déraisonnable que le législateur refuse de prendre en considération le risque financier, lié aux spéculations inhérentes au marché boursier, que certaines sociétés acceptent de prendre en investissant dans des actions. (Circulaire nr. Ci.RH.421/439.105 van 27 september 1993, Bulletin der Belastingen, nr. 732), toont aan dat, in de opvatting van de wetgever, de beperking van de aftrek van minderwaarden op aandelen betrekking had op zowel de oorspronkelijke vennootschappen-aandeelhouders als de verwervende vennootschappen-aandeelhouders, vermits het aangehaalde voorbeeld betrekking had op het geval van een vennootschap die aandeelhouder was geworden door verwerving van aandelen tegen een hogere waarde dan het gestorte kapitaal dat door de verworven aandelen werd vertegenwoordigd. B.7.1. Door in alle gevallen van gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen het aftrekbare bedrag van de minderwaarden op aandelen te beperken « tot ten hoogste het verlies aan gestort kapitaal dat door die aandelen wordt vertegenwoordigd », heeft de wetgever voor alle vennootschappen-aandeelhouders een limiet vastgesteld die boekhoudkundig en fiscaal op vaststaande wijze kan worden bepaald, waardoor dus, zowel ten aanzien van de oorspronkelijke aandeelhouders als ten aanzien van de aandeelhouders-verwervers, misbruiken, alsook problemen bij het bepalen van het aftrekbare bedrag van minderwaarden op aandelen, kunnen worden vermeden. B.7.2. De vennootschappen die op de beurs aandelen verwerven tegen een prijs die mogelijkerwijs beduidend hoger is dan het bedrag van het gestorte kapitaal dat die aandelen vertegenwoordigen, kennen aldus precies het financiële risico dat zij lopen op het vlak van beperking van de aftrekbaarheid van de minderwaarden die zij later zouden kunnen noteren bij een gehele verdeling van het maatschappelijk vermogen van de vennootschap waarvan zij aandeelhouder worden. Het lijkt niet onredelijk dat de wetgever weigert het financiële risico in aanmerking te nemen dat is verbonden aan beursspeculatie, en dat bepaalde vennootschappen bewust nemen door in aandelen te investeren.
B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 198, alinéa 1er, 7°, du Code des impôts sur les revenus 1992 Artikel 198, eerste lid, 7°, van het Wetboek van de
ne viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. inkomstenbelastingen 1992 schendt de artikelen 10, 11 en 172 van de
Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 20 octobre 2009. terechtzitting van 20 oktober 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
P. Martens. P. Martens.
^