← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 147/2009 du 30 septembre 2009 Numéro du rôle : 4534 En cause
: la question préjudicielle concernant l'article 488bis, h), § 2, du Code civil, tel qu'il a
été remplacé par l'article 8 de la loi du 3 mai 2003 modifi La Cour constitutionnelle, composée
des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. Mel(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 147/2009 du 30 septembre 2009 Numéro du rôle : 4534 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 488bis, h), § 2, du Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article 8 de la loi du 3 mai 2003 modifi La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. Mel(...) | Uittreksel uit arrest nr. 147/2009 van 30 september 2009 Rolnummer 4534 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 488bis, h ), § 2, van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 8 van de wet van 3 mei 2003 tot wijziging va Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de rechters(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 147/2009 du 30 septembre 2009 | Uittreksel uit arrest nr. 147/2009 van 30 september 2009 |
| Numéro du rôle : 4534 | Rolnummer 4534 |
| En cause : la question préjudicielle concernant l'article 488bis, h), | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 488bis, h ), § 2, van het |
| § 2, du Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article 8 de la loi | Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 8 van de wet van 3 mei |
| du 3 mai 2003 modifiant la législation relative à la protection des | 2003 tot wijziging van de wetgeving betreffende de bescherming van de |
| biens des personnes totalement ou partiellement incapables d'en | goederen van personen die wegens hun lichaams- of geestestoestand |
| assumer la gestion en raison de leur état physique ou mental, posée | geheel of gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren, gesteld door het |
| par la Cour d'appel de Mons. | Hof van Beroep te Bergen. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents P. Martens et M. Bossuyt, et des juges M. | samengesteld uit de voorzitters P. Martens en M. Bossuyt, en de |
| Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. | rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, |
| Snappe, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y. | J.-P. Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier |
| Dutilleux, présidée par le juge M. Melchior, | P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van rechter M. Melchior, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par arrêt du 14 octobre 2008 en cause de M.P. contre J.P. et autres, | Bij arrest van 14 oktober 2008 in zake M.P. tegen J.P. en anderen, |
| dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 17 octobre | waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 17 |
| 2008, la Cour d'appel de Mons a posé la question préjudicielle | oktober 2008, heeft het Hof van Beroep te Bergen de volgende |
| suivante : | prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 488bis, h), § 2, du Code civil, tel que modifié par la loi | « Schendt artikel 488bis, h), § 2, van het Burgerlijk Wetboek, zoals |
| du 3 mai 2003, en ce qu'il prévoit que la personne protégée ne peut | gewijzigd bij de wet van 3 mei 2003, in zoverre het bepaalt dat de |
| disposer valablement par dispositions de dernières volontés qu'après | beschermde persoon slechts geldig een uiterste wilsbeschikking kan |
| autorisation par le juge de paix à sa requête, ne viole-t-il pas | maken na machtiging, op zijn verzoek, door de vrederechter, artikel 1, |
| l'article 1, alinéa 1 du premier protocole additionnel à la Convention | eerste lid, van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees |
| européenne des Droits de l'Homme et partant, les articles 10 et 11 de | Verdrag voor de rechten van de mens en bijgevolg de artikelen 10 en 11 |
| la Constitution ? ». | van de Grondwet ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. L'article 488bis, h), § 2, du Code civil, tel qu'il a été inséré | B.1. Artikel 488bis, h ), § 2, van het Burgerlijk Wetboek, zoals het |
| par l'article 8 de la loi du 3 mai 2003 « modifiant la législation | werd ingevoegd bij artikel 8 van de wet van 3 mei 2003 « tot wijziging |
| relative à la protection des biens des personnes totalement ou | van de wetgeving betreffende de bescherming van de goederen van |
| partiellement incapables d'en assumer la gestion en raison de leur | personen die wegens hun lichaams- of geestestoestand geheel of |
| état physique ou mental », dispose : | gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren », bepaalt : |
| « La personne protégée ne peut disposer valablement par donations | « De beschermde persoon kan slechts geldig schenken onder levenden of |
| entre vifs ou par dispositions de dernières volontés qu'après | een uiterste wilbeschikking maken na machtiging, op zijn verzoek, door |
| autorisation par le juge de paix à sa requête. Le juge de paix juge de | de vrederechter. De vrederechter oordeelt over de wilsgeschiktheid van |
| l'aptitude de la volonté de la personne protégée. | de beschermde persoon. |
| Le juge de paix peut refuser l'autorisation à disposer par donations | De vrederechter mag de machtiging om te schenken weigeren indien de |
| si la personne protégée ou ses créanciers d'aliments sont menacés | beschermde persoon of zijn onderhoudsgerechtigden door de schenking |
| d'indigence par la donation. | behoeftig dreigen te worden. |
| Les dispositions des articles 1026 à 1034 du Code judiciaire sont | De bepalingen van de artikelen 1026 tot 1034 van het Gerechtelijk |
| d'application. Conformément à l'article 1026, 5°, du même Code, la | Wetboek zijn van toepassing. In afwijking van artikel 1026, 5°, van |
| signature du requérant est suffisante. | hetzelfde Wetboek, volstaat de handtekening van de verzoeker. |
| Le juge de paix peut désigner un expert médical qui doit rendre son | De vrederechter kan een geneesheer-deskundige aanstellen die advies |
| avis sur l'état de santé de la personne à protéger [lire : protégée]. | moet uitbrengen over de gezondheidstoestand van de te beschermen [lees |
| : beschermde] persoon. | |
| Le juge de paix rassemble toutes les informations utiles et peut | De vrederechter wint alle dienstige inlichtingen in en kan eenieder |
| convoquer tous ceux qu'il pense pouvoir l'éclairer, par pli judiciaire | die hij geschikt acht om hem in te lichten, oproepen bij gerechtsbrief |
| afin de les entendre en chambre du conseil. Dans tous les cas, il | om door hem in raadkamer te worden gehoord. Hij roept in ieder geval |
| appelle à la cause l'administrateur provisoire en cas de donation. | de voorlopige bewindvoerder op in geval van schenking. |
| La procédure de l'article 488bis, b), § 6, est applicable par analogie | De procedure van artikel 488bis, b ), § 6, is van overeenkomstige |
| ». | toepassing ». |
| B.2. Il ressort des faits de la cause soumise au juge a quo, de la | B.2. Uit de feiten van de aan de verwijzende rechter voorgelegde zaak, |
| motivation de sa décision et des termes de la question préjudicielle | de motivering van zijn beslissing en de bewoordingen van de |
| que la Cour est invitée à statuer sur la compatibilité, avec les | prejudiciële vraag blijkt dat het Hof wordt verzocht zich uit te |
| articles 10 et 11 de la Constitution lus en combinaison avec l'article | spreken over de bestaanbaarheid met de artikelen 10 en 11 van de |
| 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend |
| Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, van | |
| droits de l'homme, de l'article 488bis, h), § 2, alinéa 1er, première | artikel 488bis, h ), § 2, eerste lid, eerste zin, van het Burgerlijk |
| phrase, du Code civil, en ce qu'il s'applique au testament. | Wetboek, in zoverre het van toepassing is op het testament. |
| B.3.1. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | B.3.1. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees |
| européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». B.3.2. Le droit de disposer de ses biens constitue un élément | Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». B.3.2. Het recht om over zijn eigendom te beschikken vormt een |
| fondamental du droit de propriété (CEDH, 13 juin 1979, Marckx c. | fundamenteel element van het eigendomsrecht (EHRM, 13 juni 1979, |
| Belgique, § 63). | Marckx t. België, § 63). |
| B.4. L'article 488bis, h), § 2, alinéa 1er, première phrase, du Code | B.4. Artikel 488bis, h ), § 2, eerste lid, eerste zin, van het |
| civil interdit à une catégorie de personnes de disposer de leurs biens | Burgerlijk Wetboek verbiedt een categorie van personen om bij |
| par testament sans autorisation préalable d'un juge. | testament over hun eigendom te beschikken zonder voorafgaande |
| machtiging van een rechter. | |
| Il constitue dès lors une réglementation de l'usage des biens au sens | Het vormt bijgevolg een reglementering van het gebruik van de eigendom |
| de l'alinéa 2 de l'article 1er du Premier protocole additionnel à la | in de zin van het tweede lid van artikel 1 van het Eerste Aanvullend |
| Convention européenne des droits de l'homme. | Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
| B.5. Il y a lieu de vérifier si l'atteinte au droit de propriété est | B.5. Er dient te worden onderzocht of de inbreuk op het eigendomsrecht |
| raisonnablement proportionnée à un objectif d'intérêt général. | in een redelijk verband van evenredigheid staat tot een doelstelling |
| van algemeen belang. | |
| La disposition en cause ne satisferait pas à cette condition si elle | De in het geding zijnde bepaling zou niet voldoen aan die voorwaarde |
| rompait le juste équilibre entre les exigences de l'intérêt général et | indien ze het billijke evenwicht verbreekt tussen de vereisten van het |
| les impératifs de la sauvegarde des droits fondamentaux de l'individu, | algemeen belang en de imperatieven van de vrijwaring van de |
| en faisant peser sur les personnes concernées « une charge spéciale et | grondrechten van het individu door op de betrokken personen « een |
| exorbitante » (CEDH, 27 novembre 2007, Hamer c. Belgique, § 77). | bijzondere en buitensporige last » te doen wegen (EHRM, 27 november |
| 2007, Hamer t. België, § 77). | |
| B.6.1. La personne protégée visée par la disposition en cause est une | B.6.1. De in de in het geding zijnde bepaling beoogde beschermde |
| personne majeure « qui, en raison de son état de santé », est | persoon is een meerderjarige « die, wegens zijn gezondheidstoestand » |
| considérée comme « totalement ou partiellement hors d'état de gérer | wordt beschouwd als « geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn |
| ses biens » (article 488bis, a), du Code civil), et qui, en vue de la | goederen te beheren » (artikel 488bis, a), van het Burgerlijk Wetboek) |
| protection de ceux-ci, est pourvue d'un administrateur provisoire dont | en die met het oog op de bescherming daarvan over een voorlopige |
| la mission est « de gérer, en bon père de famille, les biens de la | bewindvoerder beschikt die tot taak heeft « de goederen van de |
| personne protégée, ou d'assister la personne protégée dans cette | beschermde persoon als een goed huisvader te beheren of de beschermde |
| gestion » (article 488bis, f), § 1er, alinéa 1er, du Code civil). | persoon in dat beheer bij te staan » (artikel 488bis, f), § 1, eerste |
| lid, van het Burgerlijk Wetboek). | |
| Un testament est un acte par lequel une personne dispose de ses biens | Een testament is een akte waarbij een persoon om niet over zijn |
| à titre gratuit (article 893 du Code civil). Il s'agit d'un « acte par | goederen beschikt (artikel 893 van het Burgerlijk Wetboek). Het gaat |
| lequel le testateur dispose, pour le temps où il n'existera plus, de | om een « akte waarbij de erflater, voor de tijd dat hij niet meer in |
| tout ou partie de ses biens, et qu'il peut révoquer » (article 895 du Code civil). La disposition en cause, qui a pour objectif de protéger une personne qui se trouve dans une situation de faiblesse, relève de l'intérêt général. B.6.2. La disposition en cause n'interdit pas aux personnes qu'elle vise de disposer de leurs biens par testament, mais elle subordonne la validité de cet acte à l'obtention d'une autorisation préalable du juge de paix. La demande d'autorisation est déposée ou adressée au greffe sous la forme d'une requête unilatérale qui ne doit pas être signée par un | leven zal zijn, over het geheel of een deel van zijn goederen beschikt, en die hij kan herroepen » (artikel 895 van het Burgerlijk Wetboek). De in het geding zijnde bepaling, die tot doel heeft een persoon die zich in een zwakke positie bevindt te beschermen, beoogt een doelstelling van algemeen belang. B.6.2. De in het geding zijnde bepaling verbiedt de erin beoogde personen niet over hun goederen te beschikken bij testament, maar zij maakt de geldigheid van die akte afhankelijk van het verkrijgen van een voorafgaande machtiging van de vrederechter. De aanvraag tot machtiging wordt neergelegd of toegezonden aan de griffie in de vorm van een eenzijdig verzoekschrift dat niet moet |
| avocat (article 488bis, h), § 2, alinéa 3, du Code civil combiné avec | worden ondertekend door een advocaat (artikel 488bis, h ), § 2, derde |
| l'article 1027 du Code judiciaire). La procédure d'autorisation n'est | lid, van het Burgerlijk Wetboek in combinatie met artikel 1027 van het |
| Gerechtelijk Wetboek). De machtigingsprocedure is niet openbaar | |
| pas publique (article 488bis, h), § 2, alinéa 3, première phrase, du | (artikel 488bis, h ), § 2, derde lid, eerste zin, van het Burgerlijk |
| Code civil combiné avec les articles 1028 et 1029, alinéa 1er, du Code | Wetboek in combinatie met de artikelen 1028 en 1029, eerste lid, van |
| judiciaire; article 488bis, h), § 2, alinéa 5, première phrase, du | het Gerechtelijk Wetboek; artikel 488bis, h ), § 2, vijfde lid, eerste |
| Code civil) et l'ordonnance d'autorisation est, en principe, | zin, van het Burgerlijk Wetboek) en de machtigingsbeschikking is in |
| exécutoire par provision (article 1029, alinéa 2, du Code judiciaire). | principe uitvoerbaar bij voorraad (artikel 1029, tweede lid, van het |
| Gerechtelijk Wetboek). | |
| Le juge de paix ne peut refuser l'autorisation de tester que si la | De vrederechter kan de machtiging om te testeren enkel weigeren indien |
| personne protégée ne dispose pas de l'« aptitude de la volonté » | de beschermde persoon niet over de vereiste « wilsgeschiktheid » |
| requise, c'est-à-dire une « aptitude à émettre une volonté juridique | beschikt, dit wil zeggen een « geschiktheid om een geldige rechtswil |
| valable [...], à apprécier à la lumière des facultés mentales » (Doc. | [...] te vormen, te beoordelen in het licht van de geestvermogens » |
| parl., Sénat, 2002-2003, n° 2-1087/6, p. 11). | (Parl. St., Senaat, 2002-2003, nr. 2-1087/6, p. 11). |
| Il statue sur la base d'un « certificat médical circonstancié » | Hij doet uitspraak op grond van een recente « omstandige geneeskundige |
| récent, établi par un médecin indépendant, et qui doit être produit | verklaring », opgesteld door een onafhankelijke geneesheer, en die |
| par la personne protégée qui demande l'autorisation de tester (article | moet worden voorgelegd door de beschermde persoon die de machtiging |
| vraagt om te testeren (artikel 488bis, h ), § 2, zesde lid, in | |
| 488bis, h), § 2, alinéa 6, combiné avec l'article 488bis, b), § 6, du | combinatie met artikel 488bis, b ), § 6, van het Burgerlijk Wetboek) |
| Code civil) et après avoir rassemblé toutes les informations utiles | en na alle dienstige inlichtingen te hebben ingewonnen (artikel |
| (article 488bis, h), § 2, alinéa 5, du Code civil). Il peut, en outre, | 488bis, h ), § 2, vijfde lid, van het Burgerlijk Wetboek). Hij kan |
| demander l'avis d'un expert médical sur l'état de santé de la personne | bovendien het advies vragen van een geneesheer-deskundige over de |
| protégée et entendre tous ceux qui, selon lui, peuvent l'éclairer | gezondheidstoestand van de beschermde persoon en al diegenen horen |
| (article 488bis, h), § 2, alinéas 4 et 5, du Code civil). | die, volgens hem, hem kunnen inlichten (artikel 488bis, h ), § 2, |
| B.7. Par conséquent, la mesure en cause est raisonnablement | vierde en vijfde lid, van het Burgerlijk Wetboek). |
| B.7. Bijgevolg staat de in het geding zijnde maatregel in een redelijk | |
| proportionnée à l'objectif poursuivi. | verband van evenredigheid tot de nagestreefde doelstelling. |
| La question préjudicielle appelle une réponse négative. | De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| En ce qu'il s'applique au testament, l'article 488bis, h), § 2, alinéa | In zoverre artikel 488bis, h ), § 2, eerste lid, eerste zin, van het |
| Burgerlijk Wetboek van toepassing is op het testament, schendt het | |
| 1er, première phrase, du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 | niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in samenhang gelezen met |
| de la Constitution lus en combinaison avec l'article 1er du Premier | artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag |
| Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de | voor de rechten van de mens. |
| l'homme. Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
| l'audience publique du 30 septembre 2009. | terechtzitting van 30 september 2009. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président f.f., | De wnd. voorzitter, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |