Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 119/2009 du 16 juillet 2009 Numéro du rôle : 4539 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 132 du Code des droits de succession, posée par la Cour d'appel d'Anvers. La Cour constitutionnelle, com après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procéd(...)"
Extrait de l'arrêt n° 119/2009 du 16 juillet 2009 Numéro du rôle : 4539 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 132 du Code des droits de succession, posée par la Cour d'appel d'Anvers. La Cour constitutionnelle, com après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procéd(...) Uittreksel uit arrest nr. 119/2009 van 16 juli 2009 Rolnummer 4539 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 132 van het Wetboek der successierechten, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof, sam wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 119/2009 du 16 juillet 2009 Uittreksel uit arrest nr. 119/2009 van 16 juli 2009
Numéro du rôle : 4539 Rolnummer 4539
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 132 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 132 van het
des droits de succession, posée par la Cour d'appel d'Anvers. Wetboek der successierechten, gesteld door het Hof van Beroep te
La Cour constitutionnelle, Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Bossuyt, voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt du 14 octobre 2008 en cause de l'Etat belge contre Walter Bij arrest van 14 oktober 2008 in zake de Belgische Staat tegen Walter
Van Proeyen et contre la SA « Dexia Banque Belgique », dont Van Proeyen en tegen de nv « Dexia Bank België », waarvan de expeditie
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 22 octobre 2008, la ter griffie van het Hof is ingekomen op 22 oktober 2008, heeft het Hof
Cour d'appel d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante : van Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 132 du Code des droits de succession, combiné avec les « Schendt artikel 132 W.Succ., samen gelezen met de artikelen 126, 128
articles 126, 128 et 131 du même Code, viole-t-il les articles 10 et
11 de la Constitution, combinés avec l'article 6 de la Convention en 131 W.Succ., de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, samen gelezen
européenne des droits de l'homme, en ce que ces articles permettent met artikel 6 E.V.R.M., doordat deze artikelen toelaten dat de
que l'héritier soit tenu de payer une amende, infligée postérieurement erfgenaam gehouden is tot betaling van een boete, opgelegd na het
au décès du redevable, pour cause de non-déclaration de succession ou overlijden van de belastingplichtige, wegens niet- of onvolledige
de déclaration de succession incomplète par le défunt, alors qu'en aangifte van nalatenschap door de overledene, daar waar in het gemeen
droit pénal commun prévalent le principe de la personnalité de la strafrecht het principe geldt van de persoonlijkheid van de straf
peine (article 86 du Code pénal et article 20 du titre préliminaire du (artikel 86 Sw. en artikel 20 V.T.Sv.) alsook het vermoeden van
Code de procédure pénale) ainsi que la présomption d'innocence,
formulée à l'article 6 de la Convention européenne des droits de onschuld, verwoord in artikel 6 E.V.R.M. ? Wordt bijgevolg een
l'homme ? Par conséquent, l'héritier d'une personne qui se voit erfgenaam van iemand die een fiscaal verzuim wordt verweten, dat
reprocher une omission fiscale, qui peut donner lieu à l'infliction aanleiding kan geven tot het opleggen van een sanctie die een
d'une sanction qui présente un caractère pénal au sens de l'article 6 strafrechtelijk karakter vertoont in de zin van artikel 6 E.V.R.M.
de la Convention européenne des droits de l'homme, est-il, sans
justification raisonnable, traité différemment de l'héritier d'une zonder redelijke verantwoording anders behandeld dan een erfgenaam van
personne qui a commis une infraction de droit commun, lequel peut
bénéficier des garanties de l'article 86 du Code pénal, de l'article iemand die een gemeenrechtelijk misdrijf pleegde [, die] kan genieten
20 du titre préliminaire du Code de procédure pénale et de l'article 6 van de waarborgen van artikel 86 Sw., artikel 20 V.T.Sv. en artikel 6
de la Convention européenne des droits de l'homme ? ». E.V.R.M. ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 132 du Code des B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 132 van het
droits de succession, lu en combinaison avec ses articles 126, 128 et Wetboek der successierechten, in samenhang gelezen met de artikelen
131, figurant dans la section I, « Amendes fiscales », du chapitre 126, 128 en 131 ervan, die in afdeling I, « Fiscale boeten », van
XIII, « Pénalités ». hoofdstuk XIII, « Strafbepalingen », zijn opgenomen.
L'article 132 du Code des droits de succession dispose : Artikel 132 van het Wetboek der successierechten bepaalt :
« En cas de décès d'une personne qui a encouru une amende « In geval van overlijden van een persoon die een evenredige boete
proportionnelle, son héritier, légataire ou donataire ne peut être opgelopen heeft, kan zijn erfgenaam, legataris of begiftigde niet
tenu du chef de cette amende au paiement d'une somme supérieure à la gehouden zijn uit hoofde dezer boete tot de betaling van een som hoger
moitié des droits, à moins qu'il n'ait concouru personnellement à la dan de helft van de rechten, ten ware hij persoonlijk aan de
contravention ». overtreding medegeholpen heeft ».
L'article 126 du même Code dispose : Artikel 126 van hetzelfde Wetboek bepaalt :
« L'héritier, légataire ou donataire qui a omis de déclarer des « De erfgenaam, legataris of begiftigde, die verzuimd heeft in België
immeubles situés en Belgique ou des rentes et créances inscrites dans gelegen onroerende goederen of renten en schuldvorderingen aan te
les registres tenus en Belgique par les conservateurs des hypothèques geven, die in de in België gehouden registers van de
acquitte, outre les droits, une somme égale à titre d'amende. hypotheekbewaarders ingeschreven zijn, betaalt, boven de rechten, een
Lorsque l'omission porte sur d'autres biens, l'amende est égale à deux gelijke som als boete. Wanneer het verzuim andere goederen betreft, is de boete gelijk aan
fois les droits ». tweemaal de rechten ».
L'article 128 du même Code dispose : Artikel 128 van hetzelfde Wetboek bepaalt :
« Une amende égale à deux fois les droits éludés est encourue par « Een boete gelijk aan het tweevoud van het ontdoken recht wordt
l'héritier, légataire ou donataire : verbeurd door de erfgenaam, legataris of begiftigde :
1° qui a celé ou mal déclaré au préjudice de l'Etat, un legs, une 1° die ten nadele van de Staat een legaat, een schenking, een graad
donation, un degré de parenté ou l'âge de la personne sur la tête de van verwantschap of de leeftijd van de persoon op wiens hoofd een
laquelle a été constitué un usufruit; vruchtgebruik is gevestigd, verzwijgt of onjuist aangeeft;
2° qui a déclaré des dettes qui ne sont pas à charge de la succession 2° die schulden aangeeft die niet ten laste van de nalatenschap komen
ou qui, dans le cas visé à l'article 42, VIII, deuxième phrase, omet of die in het geval vermeld in artikel 42, VIII, tweede zin, nalaat te
de signaler qu'une dette déclarée a été contractée en vue d'acquérir vermelden dat een opgegeven schuld werd aangegaan met als doel de
ou de conserver le logement familial; gezinswoning te verwerven of te behouden;
3° qui a fait, relativement au nombre d'enfants des successeurs du 3° die een onjuiste aangifte doet omtrent het aantal kinderen van de
défunt, une déclaration reconnue inexacte; rechtsopvolgers van de overledene;
4° qui a omis de faire la déclaration visée par l'article 42, numéro 4° die verzuimt de in artikel 42, VIIIbis en X bedoelde vermeldingen
VIIIbis et X, ou qui a fait une déclaration inexacte ou incomplète ». in de aangifte op te nemen of die dienaangaande een onjuiste of onvolledige vermelding maakt ».
L'article 131 du même Code dispose : Artikel 131 van hetzelfde Wetboek bepaalt :
« Les parties sont libérées des amendes prévues aux articles 126 à 128 « De partijen worden vrijgesteld van de boeten voorzien in de
si elles prouvent qu'il n'y a pas eu de leur faute ». artikelen 126 tot 128, indien zij bewijzen dat zij niet in fout zijn
B.2.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 132 du Code des ». B.2.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of artikel 132 van het
droits de succession, lu en combinaison avec les articles 126, 128 et Wetboek der successierechten, in samenhang gelezen met de artikelen
131 du même Code, viole les articles 10 et 11 de la Constitution, 126, 128 en 131 van hetzelfde Wetboek, de artikelen 10 en 11 van de
eux-mêmes lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention Grondwet schendt, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees
européenne des droits de l'homme, en ce que ces articles permettent Verdrag voor de rechten van de mens, doordat die artikelen toelaten
que l'héritier soit tenu de payer une amende fiscale, infligée dat een erfgenaam gehouden is tot de betaling van een fiscale
postérieurement au décès du redevable négligent, pour cause de geldboete, opgelegd na het overlijden van de nalatige
non-déclaration de succession ou de déclaration de succession belastingplichtige, wegens niet- of onvolledige aangifte van de
incomplète, alors qu'en droit pénal commun prévalent le principe de la nalatenschap, terwijl in het gemeen strafrecht het principe van de
personnalité de la peine (article 86 du Code pénal, article 20 du persoonlijkheid van de straf geldt (artikel 86 van het Strafwetboek,
titre préliminaire du Code de procédure pénale) ainsi que la artikel 20 van de voorafgaande titel van het Wetboek van
présomption d'innocence (article 6 de la Convention européenne des strafvordering), alsook het vermoeden van onschuld (artikel 6 van het
droits de l'homme). Europees Verdrag voor de rechten van de mens).
B.2.2. Il ressort des faits et de la procédure au fond que la B.2.2. Uit de feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil blijkt
redevable négligente ainsi que l'héritier de la redevable négligente dat de nalatige belastingplichtige, alsook de erfgenaam van de
sont des personnes physiques. La Cour limite donc son examen à cette nalatige belastingplichtige natuurlijke personen zijn. Het Hof beperkt
hypothèse. derhalve zijn onderzoek tot die hypothese.
B.3.1. L'amende pour omission visée à l'article 132 du Code des droits B.3.1. De boete wegens verzuim bedoeld in artikel 132, in samenhang
de succession, lu en combinaison avec l'article 126 du même Code, a gelezen met artikel 126, van het Wetboek der successierechten, is door
été explicitement conçue par le législateur comme une amende de wetgever expliciet opgevat als een fiscale administratieve boete
administrative fiscale puisqu'elle figure dans une section I, « vermits zij voorkomt in afdeling I, « Fiscale boeten », van hoofdstuk
Amendes fiscales », du chapitre XIII, « Pénalités », du Code des XIII, « Strafbepalingen », van het Wetboek der successierechten, die
droits de succession, distincte d'une section II, « Peines is onderscheiden van afdeling II, « Correctionele straffen », van
correctionnelles », du même chapitre. hetzelfde hoofdstuk.
L'amende pour omission peut s'élever jusqu'à un taux maximal égal au De boete wegens verzuim kan ten hoogste het dubbele bedragen van de
double du montant des droits éludés. ontdoken rechten.
En vertu de l'article 131 du Code des droits de succession, les Krachtens artikel 131 van het Wetboek der successierechten kunnen
parties peuvent être libérées des amendes prévues aux articles 126 à partijen worden vrijgesteld van de boeten waarin de artikelen 126 tot
128 si elles prouvent « qu'il n'y a pas eu de leur faute ». B.3.2. L'amende pour omission qui peut être infligée à l'héritier d'un contrevenant peut s'élever jusqu'à un taux maximal égal à la moitié du montant des droits éludés, sauf lorsque l'héritier a concouru personnellement à la contravention. Si l'héritier du contrevenant a concouru personnellement à la contravention, l'amende peut s'élever jusqu'à un taux maximal égal au double du montant des droits éludés. B.3.3. L'amende pour omission est due d'office par la simple constatation par l'administration que l'obligation de déclaration prévue par l'article 126, alinéa 2, du Code des droits de succession n'a pas été respectée. La preuve de l'existence d'un élément moral n'est pas requise; l'amende ne s'efface pas à la mort du contrevenant et elle est transmissible aux héritiers. 128 voorzien indien zij bewijzen dat zij niet in de fout zijn gegaan. B.3.2. De boete wegens verzuim die aan erfgenamen van een overtreder kan worden opgelegd, kan ten hoogste de helft bedragen van de ontdoken rechten, behalve wanneer de erfgenaam persoonlijk aan de overtreding heeft meegeholpen. Indien de erfgenaam van de overtreder persoonlijk heeft meegeholpen, bedraagt de boete ten hoogste het dubbele van de ontdoken rechten. B.3.3. De boete wegens verzuim wordt ambtshalve opgelegd vanwege het enkele feit van de niet-inachtneming, vastgesteld door de administratie, van de verplichting tot aangifte waarin artikel 126, tweede lid, van het Wetboek der successierechten voorziet. Het bewijs van het bestaan van een moreel bestanddeel is niet vereist; de boete vervalt niet door het overlijden van de overtreder en zij is overdraagbaar op de erfgenamen.
B.4. Lorsque le législateur estime que certains manquements à des B.4. Wanneer de wetgever oordeelt dat sommige tekortkomingen ten
obligations légales doivent faire l'objet d'une répression, il relève aanzien van wettelijke verplichtingen aan banden moeten worden gelegd,
de son pouvoir d'appréciation de décider s'il est opportun d'opter behoort het tot zijn beoordelingsbevoegdheid te beslissen of het
pour des sanctions pénales sensu stricto ou pour des sanctions opportuun is om voor strafsancties sensu stricto of voor
administratives. administratieve sancties te opteren.
B.5.1. Le rapport au Roi précédant l'arrêté royal du 31 mars 1936 B.5.1. Het verslag aan de Koning bij het koninklijk besluit van 31
établissant le Code des droits de succession mentionne : maart 1936 tot invoering van het Wetboek der successierechten vermeldt :
« La disposition nouvelle de l'article 132 est justifiée, si l'on « De nieuwe bepaling van artikel 132 is gewettigd indien men beschouwt
considère l'extrême rigueur qu'il y a de réclamer aux ayants droit hoe uiterst streng het is van de rechthebbenden van een overleden
d'un héritier contrevenant décédé la totalité des amendes overtredenden erfgenaam de algeheelheid te vorderen der evenredige
proportionnelles - parfois très élevées - encourues par ce dernier, boeten - soms zeer hoog - door dezen laatste opgeloopen, terwijl de
alors que l'irrégularité n'est souvent découverte qu'après onregelmatigheid vaak slechts ontdekt wordt na de zuivere aanvaarding
l'acceptation pure et simple de la succession du coupable » (rapport van de erfenis van den schuldige » (verslag aan de Koning bij het
au Roi précédant l'arrêté royal du 31 mars 1936 établissant le Code koninklijk besluit van 31 maart 1936 tot invoering van het Wetboek der
des droits de succession, Moniteur belge , 7 avril 1936). successierechten, Belgisch Staatsblad , 7 april 1936).
B.5.2. En outre, par l'instauration des peines correctionnelles dans B.5.2. Bovendien was het de bedoeling, met de invoering van de
la section II du chapitre X, l'objectif recherché était d'autoriser le correctionele straffen, in afdeling II van hoofdstuk X, om de wetgever
législateur, lorsque des personnes se rendent coupables de manoeuvres toe te laten dat hij zich, wanneer personen zich schuldig maken aan
frauduleuses en vue d'éluder l'impôt ou de permettre à un tiers d'y bedrieglijke handelingen om de belasting te ontduiken of om het een
échapper, à se montrer rigoureux à leur égard. derde mogelijk te maken deze te ontgaan, te hunnen opzichte streng zou
« S'abstenir délibérément de participer aux charges fiscales, c'est à tonen. « Zich met voorbedachtheid ervan te onthouden zijn deel in de fiscale
lasten te dragen, is meteen zijn plichten van goeden burger niet
la fois méconnaître ses devoirs de bon citoyen et porter atteinte à la erkennen en afbreuk doen aan de verdeelende rechtvaardigheid tegenover
justice distributive vis-à-vis des autres contribuables » (ibid. ). de andere belastingplichtigen » (ibid. ).
B.6.1. L'amende fiscale pour omission visée à l'article 126 du Code B.6.1. De in artikel 126 van het Wetboek der successierechten
des droits de succession a pour objet de prévenir et de sanctionner opgenomen fiscale geldboete wegens verzuim heeft tot doel de inbreuken
les infractions commises par tous les héritiers, légataires ou begaan door alle erfgenamen, legatarissen of begiftigden, zonder enig
donataires, sans distinction aucune, qui ne respectent pas onderscheid, die de in die bepaling bedoelde verplichting tot aangifte
l'obligation de déclaration prévue par cette disposition. Elle a un niet naleven, te voorkomen en te bestraffen. Zij heeft een overwegend
caractère essentiellement répressif et est donc pénale au sens de repressief karakter en is derhalve strafrechtelijk in de zin van
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme. artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
B.6.2. La nature pénale d'une amende administrative au sens de B.6.2. De strafrechtelijke aard van een administratieve geldboete in
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme a certes de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
pour effet que les garanties de cette disposition doivent être mens, brengt weliswaar mee dat de waarborgen van die bepaling in acht
respectées, mais n'a pas pour conséquence que cette amende serait de moeten worden genomen, maar heeft niet tot gevolg dat die geldboete in
nature pénale dans la législation belge et, dès lors, que l'article 86 de Belgische wetgeving van strafrechtelijke aard zou zijn en,
du Code pénal et l'article 20 du titre préliminaire du Code de bijgevolg, dat artikel 86 van het Strafwetboek en artikel 20 van de
procédure pénale lui seraient ou devraient lui être applicables. voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering erop van
toepassing zouden zijn of zouden moeten zijn.
B.6.3. Il résulte toutefois de l'article 6 de la Convention européenne B.6.3. Uit artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
des droits de l'homme et des garanties qui découlent des principes mens en uit de waarborgen die voortvloeien uit de algemene beginselen
généraux du droit pénal, également applicables aux amendes van het strafrecht, die ook van toepassing zijn op administratieve
administratives à caractère répressif prédominant, que les principes geldboeten met een overwegend repressief karakter, volgt evenwel dat
fondamentaux de la personnalité des peines et de la présomption de fundamentele beginselen van het persoonlijk karakter van de
d'innocence doivent être respectés. straffen en van het vermoeden van onschuld in acht dienen te worden genomen.
B.6.4. En ce que l'article 132 du Code des droits de succession B.6.4. Doordat artikel 132 van het Wetboek der successierechten
dispose qu'en cas de décès d'une personne qui a encouru une amende bepaalt dat in geval van overlijden van een persoon die een evenredige
proportionnelle, l'héritier, le légataire ou le donataire de cette boete opgelopen heeft, de erfgenaam, legataris of begiftigde van die
personne est tenu de s'acquitter, au moins partiellement, de cette persoon gehouden is die boete, minstens ten dele, te voldoen, doet die
amende, cette disposition porte atteinte, de manière discriminatoire, bepaling op discriminatoire wijze, ten nadele van voormelde categorie
au préjudice de la catégorie précitée de personnes, aux principes van personen, afbreuk aan de voormelde fundamentele beginselen.
fondamentaux précités. B.6.5. La question préjudicielle appelle une réponse positive. B.6.5. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 132 du Code des droits de succession viole les articles 10 Artikel 132 van het Wetboek der successierechten schendt de artikelen
et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6 de la Convention 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het
européenne des droits de l'homme. Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 16 juillet 2009. terechtzitting van 16 juli 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^