Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 99/2009 du 18 juin 2009 Numéros du rôle : 4465 et 4480 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 458 du Code des impôts sur les revenus 1992, posées par le Tribunal correctionnel de Bruxelles et pa La Cour constitutionnelle, composée du juge E. De Groot, faisant fonction de président, du prési(...)"
Extrait de l'arrêt n° 99/2009 du 18 juin 2009 Numéros du rôle : 4465 et 4480 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 458 du Code des impôts sur les revenus 1992, posées par le Tribunal correctionnel de Bruxelles et pa La Cour constitutionnelle, composée du juge E. De Groot, faisant fonction de président, du prési(...) Uittreksel uit arrest nr. 99/2009 van 18 juni 2009 Rolnummers 4465 en 4480 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 458 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Brussel en door Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit rechter E. De Groot, waarnemend voorzitter, voorzitter (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 99/2009 du 18 juin 2009 Uittreksel uit arrest nr. 99/2009 van 18 juni 2009
Numéros du rôle : 4465 et 4480 Rolnummers 4465 en 4480
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 458 du In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 458 van het
Code des impôts sur les revenus 1992, posées par le Tribunal Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de
correctionnel de Bruxelles et par la Cour d'appel d'Anvers. Correctionele Rechtbank te Brussel en door het Hof van Beroep te
La Cour constitutionnelle, Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof,
composée du juge E. De Groot, faisant fonction de président, du samengesteld uit rechter E. De Groot, waarnemend voorzitter,
président M. Melchior et des juges P. Martens, L. Lavrysen, A. Alen, voorzitter M. Melchior, en de rechters P. Martens, L. Lavrysen, A.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T.
Goey, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le juge E. De Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Groot, voorzitterschap van rechter E. De Groot,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par jugement du 30 avril 2008 en cause du ministère public et a. Bij vonnis van 30 april 2008 in zake het openbaar ministerie en
autres contre W.V. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe anderen tegen W.V. en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van
de la Cour le 8 mai 2008, le Tribunal correctionnel de Bruxelles a het Hof is ingekomen op 8 mei 2008, heeft de Correctionele Rechtbank
posé la question préjudicielle suivante : te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 458 du Code des impôts sur les revenus, interprété en ce « Schendt artikel 458 van het Wetboek Inkomstenbelasting, in de
sens qu'il s'oppose à ce que la part de chacun des condamnés en ce qui interpretatie dat het zich ertegen verzet dat de strafrechter het
concerne le remboursement de l'impôt éludé puisse être déterminée par aandeel van elk van de veroordeelde personen met betrekking tot de
le juge répressif en raison de circonstances atténuantes dûment terugbetaling van de ontdoken belasting kan bepalen, om reden van
behoorlijk gemotiveerde verzachtende omstandigheden of van
motivées ou du dépassement du délai raisonnable au sens de l'article 6 overschrijding van de redelijke termijn in de zin van artikel 6 van
de la Convention européenne des droits de l'homme ou à ce que ce juge het E.V.R.M., of dat die rechter uitstel kan verlenen voor het geheel
puisse accorder un sursis pour tout ou partie de cette condamnation of een gedeelte van die ambtshalve veroordeling of elke andere
d'office ou toute autre mesure visée dans la loi du 29 juin 1964 maatregel bedoeld in de wet van 29 juni 1964 betreffende de
concernant la suspension, le sursis et la probation, viole-t-il les
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6 de la opschorting, het uitstel en de probatie, de artikelen 10 en 11 van de
Convention européenne des droits de l'homme ? ». Grondwet, in samenhang met artikel 6 van het E.V.R.M. ? ».
b. Par arrêt du 18 juin 2008 en cause du ministère public et de l'Etat b. Bij arrest van 18 juni 2008 in zake het openbaar ministerie en de
belge, représenté par le ministre des Finances, contre G. V.R. et Belgische Staat, vertegenwoordigd door de minister van Financiën,
autres, en cause du ministère public et de Martin Michel, en sa tegen G. V.R. en anderen, in zake het openbaar ministerie en Martin
qualité de curateur, contre L. V.B et autres, et en cause du ministère Michel, in zijn hoedanigheid van curator, tegen L. V.B. en anderen, en
public et de Martin Michel, en sa qualité de curateur, contre J.M., inzake het openbaar ministerie en Martin Michel, in zijn hoedanigheid
van curator, tegen J.M., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof
dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 23 juin 2008, is ingekomen op 23 juni 2008, heeft het Hof van Beroep te Antwerpen de
la Cour d'appel d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 458, alinéa 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992 « Schendt artikel 458, eerste lid, van het Wetboek van de
(CIR 92) viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés inkomstenbelastingen 1992 (WIB-92), de artikelen 10 en 11 van de
avec l'article 6.1 de la Convention européenne de sauvegarde des Grondwet, gelezen in samenhang met artikel 6.1. van het Europees
droits de l'homme et des libertés fondamentales du 4 novembre 1950 Verdrag van 4 november 1950 tot bescherming van de rechten van de mens
(CEDH), dans l'interprétation selon laquelle l'obligation solidaire au en de fundamentele vrijheden (EVRM), in de interpretatie dat de erin
bedoelde hoofdelijke gehoudenheid tot betaling van de ontdoken
belastingen een straf is in de zin van artikel 6.1. van het EVRM;
paiement des impôts éludés qui y est visée constitue une peine au sens - in zoverre deze bepaling de hoofdelijke gehoudenheid tot betaling
de l'article 6.1 de la CEDH; van de ontdoken belastingen ten aanzien van zowel de dader als
- en ce que cette disposition attache automatiquement et de plein deelnemer automatisch en van rechtswege verbindt aan elke
droit, à toute condamnation pénale encourue pour une infraction strafrechtelijke veroordeling wegens een fiscaal misdrijf omschreven
fiscale définie aux articles 449 ou 450 du CIR 92, l'obligation solidaire au paiement des impôts éludés, tant pour l'auteur de l'infraction que pour quiconque y a participé, - sans réquisition du ministère public, sans débat contradictoire et sans motivation ou même seulement mention -, et en ce qu'elle ne permet dès lors pas que le juge pénal statue en pleine juridiction sur l'application de l'obligation solidaire au paiement des impôts éludés; - en ce que cette disposition refuse au juge pénal la faculté de tempérer l'obligation solidaire, lorsqu'il existe des circonstances atténuantes et/ou en fonction de la part concrètement prise par chacune des personnes condamnées aux infractions fiscales déclarées établies et/ou en fonction des avantages retirés, et en ce que le juge pénal ne peut, concernant cette obligation solidaire, ordonner un in artikel 449 of 450 WIB-92 - zonder vordering van het openbaar ministerie, zonder tegensprekelijk debat en zonder motivering of zelfs maar een vermelding - en het zo de strafrechter niet toestaat om zich met volle rechtsmacht uit te spreken over de toepassing van de hoofdelijke gehoudenheid tot betaling van de ontdoken belastingen; - in zoverre deze bepaling aan de strafrechter de mogelijkheid ontzegt om deze hoofdelijke gehoudenheid te matigen bij het bestaan van verzachtende omstandigheden en of in functie van het concreet aandeel van elke veroordeelde in de bewezen verklaarde fiscale misdrijven en of in functie van de genoten voordelen en in zoverre de strafrechter met betrekking tot deze hoofdelijke gehoudenheid geen
sursis (probatoire) à l'exécution, tel que défini dans la loi du 29 (probatie-)uitstel van tenuitvoerlegging kan bevelen zoals omschreven
juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la probation, et en in de wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en
ce que la possibilité ne lui est dès lors pas donnée d'éviter une de probatie en zo niet in de mogelijkheid wordt gesteld een mogelijke
éventuelle violation du droit au respect de la propriété, garanti par schending van het recht op eerbiediging van de eigendom gewaarborgd
l'article 1er du Premier Protocole additionnel du 20 mars 1952 à la door artikel 1 van het Aanvullend Protocol van 20 maart 1952 bij het
Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés Verdrag van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, te
fondamentales, vermijden,
alors que, lorsqu'il impose des sanctions qui constituent des peines terwijl de strafrechter bij het opleggen van sancties die naar
en droit pénal interne belge ou lorsqu'il inflige des amendes Belgisch intern strafrecht straffen zijn of bij het opleggen van
administratives qui présentent, selon la jurisprudence interne belge, administratieve geldboeten met een volgens de interne Belgische
un caractère pénal et qui ont une incidence financière identique, rechtspraak strafrechtelijk karakter met eenzelfde, vergelijkbare of
comparable ou même moindre, le juge pénal dispose effectivement d'une zelfs beperkter financiële impact, wel beschikt over een dergelijke
pleine juridiction, à l'issue d'un débat contradictoire ? ». volle rechtsmacht na een tegensprekelijk debat ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 4465 et 4480 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 4465 en 4480 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Les questions préjudicielles concernent l'article 458 du Code des B.1. De prejudiciële vragen betreffen artikel 458 van het Wetboek van
impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR 1992), qui dispose : de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : WIB 1992) dat bepaalt :
« Les personnes, qui auront été condamnées comme auteurs ou complices « Personen die als daders of als medeplichtigen van misdrijven bedoeld
d'infractions visées aux articles 449 à 452, seront tenues in de artikelen 449 tot 452 werden veroordeeld, zijn hoofdelijk
solidairement au paiement de l'impôt éludé. gehouden tot betaling van de ontdoken belasting.
Les personnes physiques ou morales seront civilement et solidairement De natuurlijke personen of de rechtspersonen zijn burgerlijk en
responsables des amendes et frais résultant des condamnations hoofdelijk aansprakelijk voor de geldboeten en kosten die het gevolg
prononcées en vertu des articles 449 à 456 contre leurs préposés ou zijn van de veroordelingen welke krachtens de artikelen 449 tot 456
dirigeants d'entreprise ». tegen hun gemachtigden of bedrijfsleiders zijn uitgesproken ».
B.2. Les questions préjudicielles invitent la Cour à se prononcer sur B.2. De prejudiciële vragen strekken ertoe van het Hof te vernemen of
le point de savoir si cette disposition est compatible avec les die bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees
de la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 1er Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 1 van het Eerste
du Premier Protocole additionnel à cette Convention. Aanvullend Protocol bij dat Verdrag.
La Cour doit examiner cet article dans l'interprétation selon laquelle Het Hof dient dat artikel te onderzoeken in de interpretatie dat de
le juge répressif ne serait pas compétent pour statuer en pleine strafrechter niet de bevoegdheid zou hebben om zich met volle
juridiction sur la sanction de responsabilité solidaire des auteurs et rechtsmacht uit te spreken over de daarin vervatte sanctie van de
des complices qui est contenue dans cette disposition ou pour hoofdelijke aansprakelijkheid van de daders en de medeplichtigen, of
individualiser cette sanction conformément aux dispositions pénales de om die sanctie te individualiseren overeenkomstig de gemeenrechtelijke
droit commun relatives aux circonstances atténuantes, à la suspension, strafbepalingen betreffende de verzachtende omstandigheden, de
au sursis et à la probation ou pour la tempérer en fonction de la part opschorting, het uitstel en de probatie, of ze te matigen naar gelang
concrètement prise par le condamné dans les infractions fiscales van het concrete aandeel van de veroordeelde in de bewezen verklaarde
établies ou en fonction des avantages qui en sont retirés par fiscale misdrijven of naar gelang van de genoten voordelen.
celui-ci. B.3. Les juges a quo, dans leurs questions préjudicielles, et les B.3. De verwijzende rechters, in hun prejudiciële vragen, en de
prévenus devant les juridictions a quo, dans leurs mémoires, estiment beklaagden voor de verwijzende rechtscolleges, in hun memories, gaan
que l'obligation solidaire prévue par la disposition en cause doit ervan uit dat de hoofdelijke gehoudenheid waarin de in het geding
zijnde bepaling voorziet, dient te worden beschouwd als een
être considérée comme une sanction pénale au sens de l'article 6.1 de strafsanctie in de zin van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor
la Convention européenne des droits de l'homme. de rechten van de mens.
B.4. Cette interprétation s'oppose à la jurisprudence de la Cour de B.4. Die interpretatie gaat in tegen de rechtspraak van het Hof van
cassation qui qualifie l'obligation solidaire en matière fiscale de Cassatie die de hoofdelijke gehoudenheid inzake belastingen aanmerkt
als een « civielrechtelijke sanctie [die] van rechtswege geldt »
sanction civile qui s'applique « de plein droit » (Cass., 20 juin (Cass., 20 juni 1995, Arr. Cass., 1995, nr. 312) of als « een
1995, Pas., 1995, I, n° 312) ou « de mesure réparatrice qui s'applique
de plein droit » (Cass., 21 octobre 2008, P.08.0535.N) et qui est herstelmaatregel die [...] van rechtswege werkt » (Cass., 21 oktober
similaire « à l'obligation solidaire de restitution à l'égard de tous 2008, P.08.0535.N) en die « gelijkaardig is aan de hoofdelijke
gehoudenheid tot teruggave ten aanzien van alle wegens een zelfde
les individus condamnés pour une même infraction visés à l'article 50 misdrijf veroordeelde personen bepaald in artikel 50 van het
du Code pénal » (Cass., 15 octobre 2002, Pas., 2002, I, n° 540; 21 Strafwetboek » (Cass., 15 oktober 2002, Arr. Cass., 2002, nr. 540; 21
octobre 2008, P.08.0535.N), article qui dispose : oktober 2008, P.08.0535.N), dat bepaalt :
« Tous les individus condamnés pour une même infraction sont tenus « Alle wegens een zelfde misdrijf veroordeelde personen zijn
solidairement des restitutions et des dommages-intérêts. hoofdelijk gehouden tot teruggave en schadevergoeding.
Ils sont tenus solidairement des frais, lorsqu'ils ont été condamnés Zij zijn hoofdelijk gehouden tot de kosten, wanneer zij door een
par le même jugement ou arrêt. zelfde vonnis of arrest zijn veroordeeld.
Néanmoins, le juge peut exempter tous ou quelques-uns des condamnés de Nochtans kan de rechter alle veroordeelden of enige van hen
la solidarité, en indiquant les motifs de cette dispense, et en vrijstellen van de hoofdelijkheid, mits hij de redenen van die
déterminant la proportion des frais à supporter individuellement par vrijstelling opgeeft en het door ieder persoonlijk te dragen aandeel
chacun d'eux. in de kosten bepaalt.
Les individus condamnés par des jugements ou arrêts distincts ne sont Personen, door onderscheidene vonnissen of arresten veroordeeld, zijn
tenus solidairement des frais qu'à raison des actes de poursuite qui alleen wegens daden van vervolging, die hun gemeen zijn, hoofdelijk
leur ont été communs ». gehouden tot de kosten ».
La Cour de cassation a jugé que la solidarité s'applique de plein Het Hof van Cassatie oordeelde dat de hoofdelijkheid van rechtswege
droit et ne doit pas être prononcée par le juge répressif (Cass., 15 werkt en niet door de strafrechter moet worden uitgesproken (Cass., 15
octobre 2002, Pas., 2002, I, n° 540). Concernant une sanction oktober 2002, Arr. Cass., 2002, nr. 540). Met betrekking tot een
identique prévue à l'article 73, alinéa 4, du Code de la TVA, dans la identieke sanctie in artikel 73, vierde lid, van het BTW-Wetboek, in
version de la loi du 3 juillet 1969, et à l'article 73sexies du Code de lezing van de wet van 3 juli 1969, en in artikel 73sexies van het
de la TVA, tel qu'il a été inséré par la loi du 10 février 1981, la BTW-Wetboek, zoals het werd ingevoegd bij de wet van 10 februari 1981,
Cour de cassation a jugé que la solidarité constitue une conséquence oordeelde het Hof van Cassatie dat de hoofdelijkheid een door de wet
civile que la loi elle-même attache à la condamnation pénale et zelf aan de strafrechtelijke veroordeling verbonden burgerlijk gevolg
qu'elle existe même si le juge répressif ne constate pas expressément is en dat zij bestaat, ook al heeft de strafrechter niet uitdrukkelijk
que le condamné était solidairement tenu au paiement de l'impôt éludé vastgesteld dat de veroordeelde hoofdelijk gehouden was tot betaling
(Cass., 11 octobre 1996, Pas., 1996, I, n° 375). van de ontdoken belasting (Cass., 11 oktober 1996, Arr. Cass., 1996,
Par conséquent, l'administration peut non seulement agir contre le nr. 375). De administratie kan derhalve niet enkel tegen de belastingplichtige
redevable, mais elle peut également décerner une contrainte à optreden maar zij kan ook een dwangbevel uitvaardigen tegen eenieder
l'encontre de tous ceux qui ont été condamnés en tant que coauteurs ou complices. die is veroordeeld als mededader of medeplichtige.
B.5. En vertu de la jurisprudence de la Cour européenne des droits de B.5. Op grond van de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten
l'homme, l'obligation solidaire pourrait être considérée comme une van de Mens zou de hoofdelijke gehoudenheid kunnen worden beschouwd
sanction pénale visée à l'article 6.1 de la Convention européenne des als een strafsanctie in de zin van artikel 6.1 van het Europees
droits de l'homme si elle a un caractère pénal selon la qualification Verdrag voor de rechten van de mens, indien zij volgens de
en droit interne ou s'il ressort de la nature de l'infraction, à internrechtelijke kwalificatie een strafrechtelijk karakter heeft, of
savoir sa portée générale et le caractère préventif et répressif de la indien uit de aard van de inbreuk, namelijk de algemene draagwijdte en
sanction, qu'il s'agit d'une sanction pénale ou encore s'il ressort de het preventieve en repressieve doel van de bestraffing, blijkt dat het
la nature et de la sévérité de la sanction subie par l'intéressé om een strafsanctie gaat, of nog indien uit de aard en de ernst van de
qu'elle a un caractère punitif et donc dissuasif (CEDH (grande sanctie die de betrokkene ondergaat, blijkt dat zij een bestraffend en
chambre), 23 novembre 2006, Jussila c. Finlande). daardoor ontradend karakter heeft (EHRM (grote kamer), 23 november
2006, Jussila t. Finland).
B.6.1. L'emplacement de l'article 458 du CIR 1992, à savoir dans la B.6.1. De plaats van artikel 458 in het WIB 1992, namelijk onder
section II du titre VII, chapitre X, ayant comme intitulé « Sanctions afdeling II van titel VII, hoofdstuk X, met als opschrift «
pénales », ne suffit pas pour qualifier la mesure, en droit interne, Strafrechtelijke sancties », volstaat niet om de maatregel
internrechtelijk te kwalificeren als een strafsanctie. Net als artikel
de sanction pénale. En effet, tout comme l'article 50 du Code pénal, 50 van het Strafwetboek strekt het immers ertoe - te dezen, van
cet article tend - en l'espèce, de plein droit - à attacher une rechtswege - een in wezen burgerrechtelijk gevolg te verbinden aan de
conséquence civile de par sa nature à la condamnation ou à la
déclaration de culpabilité du chef d'une infraction fiscale. veroordeling of schuldigverklaring wegens een fiscaal misdrijf.
B.6.2. En ce qui concerne les deuxième et troisième critères B.6.2. Wat het tweede en het derde in B.5 vermelde criterium betreft,
mentionnés en B.5, il convient d'observer que, bien que la mesure dient te worden opgemerkt dat, ofschoon de in het geding zijnde
litigieuse soit la conséquence des condamnations qui ont été maatregel het gevolg is van de veroordelingen welke krachtens de
prononcées en vertu des articles 449 à 456 du CIR 1992, elle tend artikelen 449 tot 456 van het WIB 1992 zijn uitgesproken, hij
principalement à garantir à l'Etat que les revenus qui lui ont échappé hoofdzakelijk ertoe strekt de Staat te verzekeren dat de inkomsten die
en raison de la fraude fiscale qui a été rendue possible par les hij misliep door de belastingontduiking die mogelijk was door de
infractions du chef desquelles les coauteurs et les complices ont été misdrijven waarvoor de mededaders en medeplichtigen worden
condamnés, reviennent finalement au Trésor public. L'obligation veroordeeld, uiteindelijk aan de Schatkist zullen toekomen. De
solidaire sert à compenser le dommage causé au Trésor par la faute à hoofdelijke gehoudenheid dient ter compensatie van de schade die voor
laquelle ont participé les coauteurs et les complices. Par ailleurs, de Schatkist is ontstaan door de fout waaraan de mededaders en
la Cour européenne des droits de l'homme a reconnu qu'une distinction medeplichtigen deelachtig zijn. Het Europees Hof voor de Rechten van
doit être établie entre, d'une part, les majorations d'impôt qui, dans de Mens heeft overigens erkend dat een onderscheid moet worden gemaakt
certains cas, peuvent être considérées comme une peine et, d'autre tussen, enerzijds, belastingverhogingen, die in sommige gevallen als
part, les dommages et intérêts à titre de compensation du préjudice een straf kunnen worden beschouwd en, anderzijds, schadevergoedingen
subi par l'Etat (ibid., § 38). ter compensatie van door de Staat geleden schade (ibid., § 38).
B.6.3. Ainsi qu'il ressort de la disposition en cause, la solidarité à B.6.3. Zoals uit de in het geding zijnde bepaling blijkt, beperkt de
laquelle sont tenus les coauteurs ou les complices en vertu de cette hoofdelijkheid waartoe mededaders of medeplichtigen krachtens die
disposition se limite « à l'impôt éludé ». Elle ne s'applique pas aux bepaling gehouden zijn zich tot « de ontdoken belasting ». Ze geldt
majorations d'impôt, aux amendes administratives, aux intérêts et aux niet voor de belastingverhogingen, administratieve boeten, interesten
frais. en kosten.
En outre, un coauteur ou un complice n'est solidairement tenu qu'au Bovendien is een mededader of een medeplichtige slechts hoofdelijk
paiement des impôts qui ont été éludés grâce à l'infraction du chef de gehouden tot de betaling van de belastingen die werden ontdoken door
laquelle l'intéressé a été condamné, de sorte qu'il est possible qu'il het misdrijf waarvoor de betrokkene is veroordeeld, zodat het mogelijk
ne s'agisse pas de la totalité, mais seulement d'une partie, de is dat het niet om de totaliteit, maar slechts om een deel van de
l'impôt éludé. ontdoken belasting gaat.
B.6.4. La solidarité prévue par la disposition en cause constitue en B.6.4. De hoofdelijkheid waarin de in het geding zijnde bepaling
réalité une mesure civile, dont les effets juridiques sont régis par voorziet, is in wezen een burgerrechtelijke maatregel, waarvan de
rechtsgevolgen worden geregeld door het Burgerlijk Wetboek. Artikel
le Code civil. L'article 1202 de ce Code dispose à cet égard : 1202 van dat Wetboek bepaalt dienaangaande :
« La solidarité ne se présume point; il faut qu'elle soit expressément « Hoofdelijkheid wordt niet vermoed; zij moet uitdrukkelijk bedongen
stipulée. zijn.
Cette règle ne cesse que dans les cas où la solidarité a lieu de plein Deze regel lijdt alleen uitzondering in de gevallen waarin
droit, en vertu d'une disposition de la loi ». hoofdelijkheid bestaat van rechtswege, krachtens een bepaling van de
B.6.5. Il résulte de ce qui précède que l'obligation solidaire prévue wet ». B.6.5. Uit wat voorafgaat, vloeit voort dat de hoofdelijke
gehoudenheid waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet, geen
par la disposition en cause n'est pas une peine au sens de l'article 6 straf is in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de
de la Convention européenne des droits de l'homme. rechten van de mens.
B.7.1. Les litiges qui découleraient de la fixation du montant de B.7.1. De betwistingen die voortvloeien uit de vaststelling van het
l'impôt éludé, du recouvrement de cet impôt ou du droit de recours du bedrag van de ontdoken belasting, de invordering van die belasting of
coauteur ou du complice condamné à la solidarité contre les autres het verhaalsrecht van de tot de hoofdelijke gehoudenheid veroordeelde
condamnés doivent cependant faire l'objet d'un contrôle de pleine mededader of medeplichtige jegens de andere veroordeelden, moeten
juridiction par le juge compétent. evenwel het voorwerp uitmaken van een rechterlijke controle met volle rechtsmacht.
B.7.2. Lorsque le montant de l'impôt éludé n'est pas établi au moment B.7.2. Wanneer het bedrag van de ontdoken belasting niet vaststaat op
de la condamnation, ce montant sera établi conformément à la het ogenblik van de veroordeling, zal dat bedrag worden vastgesteld
spécificité de chaque impôt. En tout état de cause, le codébiteur overeenkomstig de eigenheid van elke belasting. In ieder geval dient
solidaire doit pouvoir exercer les mêmes voies de recours que le de hoofdelijk gehouden schuldenaar dezelfde rechtsmiddelen te kunnen
redevable de l'impôt. A cet égard, il y a lieu d'observer que la aanwenden als de belastingplichtige. Te dien aanzien dient te worden
modification de l'article 366 du CIR 1992 par la loi du 15 mars 1999 opgemerkt dat met de wijziging, bij de wet van 15 maart 1999
relative au contentieux en matière fiscale a attribué le droit betreffende de beslechting van fiscale geschillen, van artikel 366 van
d'introduire une réclamation à tout redevable soumis au Code des het WIB 1992, het recht om bezwaar in te dienen wordt toegekend aan
elke belastingschuldige die is onderworpen aan het Wetboek van de
impôts sur les revenus, c'est-à-dire à toute personne qui peut être inkomstenbelastingen, dit wil zeggen aan elke persoon die kan zijn
tenue au paiement de l'impôt. gehouden tot de betaling van de belasting.
B.7.3. Lorsque les autorités procèdent au recouvrement de l'impôt B.7.3. Wanneer de overheid tot de invordering van de ontdoken
éludé à l'égard d'un coauteur ou d'un complice condamné à l'obligation belasting overgaat jegens een tot de hoofdelijke gehoudenheid
veroordeelde mededader of medeplichtige, wat luidens de
solidaire, ce qui serait uniquement le cas, selon les prescriptions administratieve voorschriften enkel het geval zou zijn wanneer alle
administratives, lorsque toutes les possibilités de recouvrement de la mogelijkheden tot invordering van de totaliteit van de ingekohierde
totalité de l'impôt enrôlé à charge du redevable lui-même, de son belasting ten laste van de belastingplichtige zelf, zijn echtgenoot of
conjoint ou de ses représentants ont été épuisées, les contestations zijn vertegenwoordigers zijn uitgeput, kunnen de betwistingen die
qui en découleraient peuvent faire l'objet d'un contrôle de pleine hieruit zouden voortvloeien, het voorwerp uitmaken van een
juridiction par le juge compétent. Ainsi, lorsqu'un doute existe quant rechterlijke controle met volle rechtsmacht. Zo kan, wanneer twijfel
à la partie de l'impôt qui a été éludée grâce à l'infraction du chef de laquelle une personne a été condamnée comme auteur, coauteur ou complice, le débiteur poursuivi peut porter ces contestations devant le tribunal civil compétent. B.7.4. En outre, en application des règles de la solidarité, le coauteur ou le complice qui a acquitté tout ou partie de la dette pourra se retourner contre les autres coauteurs et complices. Si l'un d'eux se trouve insolvable, la perte qu'occasionne son insolvabilité se répartit par contribution entre tous les autres coauteurs et complices solvables et celui qui a fait le paiement (article 1214, alinéa 2, du Code civil). Quand bien même le montant de l'impôt éludé au paiement duquel le coauteur ou le complice est solidairement tenu serait considérable, l'intéressé pourra en principe récupérer une partie de ce montant. B.8.1. Les juridictions a quo interrogent encore la Cour sur le point de savoir si la disposition en cause empêcherait le juge répressif de prendre en compte des circonstances atténuantes ou d'accorder les bestaat over het deel van de belasting dat is ontdoken door het misdrijf waarvoor een persoon als dader, mededader of medeplichtige is veroordeeld, de vervolgde schuldenaar die betwistingen voor de bevoegde burgerlijke rechtbank brengen. B.7.4. Bovendien zal, met toepassing van de regels van de hoofdelijkheid, de mededader of de medeplichtige die de gehele schuld of een deel ervan heeft voldaan, zich kunnen verhalen op de andere mededaders en medeplichtigen. Indien één van hen onvermogend is, wordt het door zijn onvermogen veroorzaakte verlies naar evenredigheid omgeslagen over al de andere mededaders en medeplichtigen die in staat zijn om te betalen, en degene die de schuld voldaan heeft (artikel 1214, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek). Ook al zou het bedrag van de ontdoken belasting tot de betaling waarvan de mededader of de medeplichtige hoofdelijk is gehouden aanzienlijk zijn, zal de betrokkene een deel van dat bedrag in beginsel kunnen terugvorderen. B.8.1. De verwijzende rechtscolleges ondervragen het Hof nog over het feit dat de in het geding zijnde bepaling de strafrechter zou verhinderen rekening te houden met verzachtende omstandigheden of de
mesures fixées dans la loi du 29 juin 1964 relative à la suspension, maatregelen bepaald in de wet van 29 juni 1964 betreffende de
au sursis et à la probation. opschorting, het uitstel en de probatie te verlenen.
B.8.2. Eu égard au fait que l'obligation solidaire ne constitue pas B.8.2. Gelet op het feit dat de hoofdelijke gehoudenheid geen straf
une peine, le législateur n'a pas violé les articles 10 et 11 de la is, heeft de wetgever de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet
Constitution en ne prévoyant pas que le juge pénal puisse prendre en geschonden door niet erin te voorzien dat de strafrechter zou vermogen
considération les circonstances et les mesures mentionnées en B.8.1. rekening te houden met de in B.8.1 vermelde omstandigheden en maatregelen.
B.9. Le contrôle au regard de l'article 1er du Premier Protocole B.9. De toetsing aan artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme, combiné het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in samenhang gelezen
avec les articles 10 et 11 de la Constitution, ne conduit pas à une met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, leidt niet tot een andere
autre conclusion. conclusie.
B.10. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. B.10. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Compte tenu de ce qui est exposé en B.7, l'article 458 du Code des Rekening houdend met wat in B.7 is uiteengezet, schendt artikel 458
impôts sur les revenus 1992 ne viole pas les articles 10 et 11 de la van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 niet de artikelen 10
Constitution, combinés ou non avec l'article 6 de la Convention en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6
européenne des droits de l'homme, et avec l'article 1er du Premier van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 1
Protocole additionnel à cette Convention. van het Eerste Aanvullend Protocol bij dat Verdrag.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 18 juin 2009. terechtzitting van 18 juni 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président f.f., De wnd. voorzitter,
E. De Groot. E. De Groot.
^