← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 88/2009 du 28 mai 2009 Numéro du rôle : 4482 En cause : la
question préjudicielle relative à l'article 22, § 2, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer
« la charte » de l'assuré social, posée par la Cour du La Cour constitutionnelle, composée
des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)"
Extrait de l'arrêt n° 88/2009 du 28 mai 2009 Numéro du rôle : 4482 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 22, § 2, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » de l'assuré social, posée par la Cour du La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...) | Uittreksel uit arrest nr. 88/2009 van 28 mei 2009 Rolnummer 4482 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 22, § 2, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het « handvest » van de sociaal verzekerde, gesteld door het A Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 88/2009 du 28 mai 2009 | Uittreksel uit arrest nr. 88/2009 van 28 mei 2009 |
Numéro du rôle : 4482 | Rolnummer 4482 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 22, § 2, de | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 22, § 2, van de |
la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » de l'assuré | wet van 11 april 1995 tot invoering van het « handvest » van de |
social, posée par la Cour du travail d'Anvers. | sociaal verzekerde, gesteld door het Arbeidshof te Antwerpen. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de |
Martens, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. | rechters P. Martens, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, |
Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y. | J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier |
Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, | P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par arrêt du 19 juin 2008 en cause de Linda Bessemans et Wim Vallons | Bij arrest van 19 juni 2008 in zake Linda Bessemans en Wim Vallons |
contre la SA « SNCB Holding », dont l'expédition est parvenue au | tegen de nv « NMBS Holding », waarvan de expeditie ter griffie van het |
greffe de la Cour le 24 juin 2008, la Cour du travail d'Anvers a posé | Hof is ingekomen op 24 juni 2008, heeft het Arbeidshof te Antwerpen de |
la question préjudicielle suivante : | volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 22, § 2, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer ' | « Schendt artikel 22, § 2, van de wet van 11 april 1995 tot invoering |
la charte ' de l'assuré social viole-t-il les articles 10 et 11 de la | van het ' Handvest ' van de Sociaal Verzekerde, de artikelen 10 en 11 |
Constitution, dans l'interprétation selon laquelle cet article | van de Grondwet, in de interpretatie dat dit artikel enkel toepassing |
s'applique pour autant seulement que des conditions aient été | vindt inzoverre door het desbetreffende beheerscomité voorwaarden zijn |
déterminées par le comité de gestion concerné et approuvées par le | bepaald dewelke werden goedgekeurd door de bevoegde minister, zodat |
ministre compétent, de sorte qu'il peut dès lors seulement être | derhalve enkel afstand van terugvordering kan worden gedaan als door |
renoncé à la récupération si des conditions ont été fixées par le | het desbetreffende beheerscomité voorwaarden werden bepaald en geen |
comité de gestion concerné et qu'il ne peut être renoncé à la | afstand van terugvordering kan worden gedaan als door het |
récupération si le comité de gestion concerné n'a pas déterminé de conditions ? ». | desbetreffend beheerscomité geen voorwaarden werden bepaald ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. L'article 22 de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la | B.1. Artikel 22 van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het « |
charte » de l'assuré social (ci-après : la loi du 11 avril 1995) | handvest » van de sociaal verzekerde (hierna : de wet van 11 april |
dispose : | 1995) bepaalt : |
« § 1er. Sans préjudice des dispositions légales ou réglementaires | « § 1. Onverminderd de wettelijke of reglementaire bepalingen eigen |
propres aux différents secteurs de la sécurité sociale, les | aan de verschillende sectoren van de sociale zekerheid, zijn de |
dispositions des §§ 2 à 4 s'appliquent à la récupération de l'indu. | bepalingen van de §§ 2 tot 4 van toepassing op de terugvordering van |
onverschuldigd betaalde bedragen. | |
§ 2. L'institution de sécurité sociale compétente peut, dans les | § 2. De bevoegde instelling van sociale zekerheid kan, binnen de |
conditions déterminées par son Comité de gestion et approuvées par le | voorwaarden bepaald door zijn beheerscomité en goedgekeurd door de |
ministre compétent, renoncer à la récupération de l'indu : | bevoegde minister, afzien van de terugvordering van het onverschuldigde : |
a) dans des cas ou catégories de cas dignes d'intérêt et à la | a) in behartigenswaardige gevallen of categorieën van gevallen en mits |
condition que le débiteur soit de bonne foi; | de schuldenaar te goeder trouw is; |
b) lorsque la somme à récupérer est minime; | b) wanneer het terug te vorderen bedrag gering is; |
c) lorsqu'il s'avère que le recouvrement de la somme à récupérer est | c) wanneer blijkt dat de terugvordering onzeker of te duur is |
aléatoire ou trop onéreux par rapport au montant à récupérer. | vergeleken met het bedrag dat teruggevorderd moet worden. |
§ 3. Sauf en cas de dol ou de fraude, il est renoncé d'office, au | § 3. Behoudens in het geval van bedrog of arglist, wordt ambtshalve |
décès de celui à qui elles ont été payées, à la récupération des | afgezien van de terugvordering van onverschuldigd betaalde prestaties, |
prestations payées indûment si, à ce moment, la réclamation de l'indu | bij het overlijden van degene aan wie ze betaald zijn, indien hem op |
ne lui avait pas encore été notifiée. | dat ogenblik nog geen kennis was gegeven van de terugvordering. |
§ 4. Toutefois, sans préjudice de l'application de l'article 1410 du Code judiciaire, cette disposition ne fait pas obstacle à la récupération de l'indu sur les prestations qui, au moment du décès de l'intéressé étaient échues, mais ne lui avaient pas encore été versées ou n'avaient pas encore été payées à l'une des personnes suivantes : 1° au conjoint avec qui le bénéficiaire cohabitait au moment de son décès; 2° aux enfants avec qui le bénéficiaire vivait au moment de son décès; 3° à la personne avec qui le bénéficiaire vivait au moment de son décès; 4° à la personne qui est intervenue dans les frais d'hospitalisation, à concurrence de son intervention; 5° à la personne qui a payé les frais funéraires à concurrence de ces frais. § 5. Le Roi peut, par arrêté délibéré en Conseil des ministres et après avis du Conseil national du travail, déterminer que les §§ 1er à | § 4. Onverminderd de toepassing van artikel 1410 van het Gerechtelijk Wetboek verhindert deze bepaling nochtans niet de terugvordering van onverschuldigd betaalde bedragen wanneer het gaat om prestaties die, op het ogenblik van het overlijden van de belanghebbende, vervallen waren doch hem nog niet waren uitbetaald of niet waren uitbetaald aan één van de volgende personen : 1° de echtgenoot met wie de gerechtigde op het ogenblik van zijn overlijden samenleefde; 2° de kinderen met wie de gerechtigde op het ogenblik van zijn overlijden samenleefde; 3° de persoon met wie de gerechtigde op het ogenblik van zijn overlijden samenleefde; 4° de persoon die een deel betaald heeft in de ziekenhuiskosten en zulks tot beloop van het door hem betaalde bedrag; 5° de persoon die de begrafeniskosten betaald heeft en zulks tot beloop van het bedrag van die kosten. § 5. De Koning kan, bij een in ministerraad overlegd besluit en na advies van de Nationale Arbeidsraad, bepalen dat de §§ 1 tot 4 van dit |
4 ne sont pas d'application à certaines branches de la sécurité | artikel niet van toepassing zijn op bepaalde regelingen van sociale |
sociale ». | zekerheid ». |
B.2.1. Il ressort des motifs de l'arrêt de renvoi que le litige | B.2.1. Uit de motivering van het verwijzingsarrest blijkt dat het |
pendant devant le juge a quo porte sur la récupération d'allocations | geschil dat hangende is voor de verwijzende rechter, betrekking heeft |
op de terugvordering van aanvullende uitkeringen die onterecht werden | |
complémentaires indument versées par la SA « SNCB Holding » à un | uitbetaald door de nv « NMBS Holding » aan een statutair |
pensionné statutaire pour qu'il puisse bénéficier de la pension | gepensioneerde om hem de mogelijkheid te geven te beschikken over het |
minimale garantie. | gewaarborgde minimumpensioen. |
B.2.2. En vertu de l'article 22, § 2, en cause, un organisme de | B.2.2. Volgens het in het geding zijnde artikel 22, § 2, kan een |
sécurité sociale peut renoncer à la récupération de l'indu, aux | bevoegde socialezekerheidsinstelling afzien van de terugvordering van |
conditions déterminées par le comité de gestion et approuvées par le | het onverschuldigde binnen de voorwaarden bepaald door het |
beheerscomité en goedgekeurd door de bevoegde minister en in de | |
ministre compétent, dans les cas visés aux a), b) et c) de cette | gevallen bedoeld in a), b) en c) van die bepaling. |
disposition. | |
Le juge a quo estime que l'article 22, § 2, doit être interprété en ce | De verwijzende rechter is van mening dat artikel 22, § 2, zo moet |
sens qu'il n'est possible de renoncer à la récupération que lorsque le | worden geïnterpreteerd dat een afstand van terugvordering enkel |
comité de gestion compétent a fixé des conditions pour la renonciation | mogelijk is wanneer door het bevoegde beheerscomité voorwaarden voor |
à la récupération qui ont été approuvées par le ministre compétent. | verzaking aan de terugvordering zijn vastgelegd die door de bevoegde |
minister zijn goedgekeurd. | |
B.2.3. Le juge a quo pose en conséquence une question préjudicielle à | B.2.3. Dienvolgens stelt de verwijzende rechter het Hof een vraag over |
la Cour concernant la compatibilité, avec les articles 10 et 11 de la Constitution, de la disposition en cause, si celle-ci est interprétée en ce sens qu'elle peut uniquement être appliquée lorsque le comité de gestion a fixé des conditions et que celles-ci ont été approuvées par le ministre compétent. B.3.1. La règle selon laquelle l'indu qui a été payé doit pouvoir être récupéré s'applique également en matière de sécurité sociale. B.3.2. Parallèlement, le droit de la sécurité sociale a toujours tenu compte du fait qu'une récupération entraîne souvent des problèmes pour l'assuré social. Par conséquent, il peut, dans des cas exceptionnels, être renoncé à la récupération. Les exceptions sont formulées de | de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de in het geding zijnde bepaling, wanneer die zo wordt geïnterpreteerd dat ze enkel kan worden toegepast wanneer door het beheerscomité voorwaarden zijn bepaald en die door de bevoegde minister zijn goedgekeurd. B.3.1. De regel volgens welke datgene wat werd betaald zonder verschuldigd te zijn, moet kunnen worden teruggevorderd, geldt tevens inzake sociale zekerheid. B.3.2. Daartegenover staat evenwel dat het socialezekerheidsrecht altijd rekening heeft gehouden met het feit dat een terugvordering veelal moeilijkheden veroorzaakt voor de sociaal verzekerde. Derhalve kan in uitzonderlijke gevallen van de terugvordering worden afgezien. De uitzonderingsregels zijn algemeen verwoord in artikel 22, § 2, a), |
manière générale à l'article 22, § 2, a), b) et c), de la loi du 11 | b), en c) van de wet van 11 april 1995. De invulling per sector van |
avril 1995. Eu égard à la spécificité de chacune des branches de la | die algemene regel wordt, gelet op de eigenheid van elk van de takken |
sécurité sociale, la concrétisation, par secteur, de cette règle | van de sociale zekerheid, overgelaten aan diegenen die de financiële |
générale est laissée à ceux qui doivent en gérer les moyens | middelen ervan moeten beheren, maar onder voorbehoud van goedkeuring |
financiers, mais sous réserve de l'approbation du ministre. | door de minister. |
B.4. Lors des travaux préparatoires, il a été constaté que les | B.4. Tijdens de parlementaire voorbereiding werd vastgesteld dat de |
différents secteurs de la sécurité sociale connaissaient déjà des | verschillende sectoren van de sociale zekerheid reeds regels kenden in |
règles concernant la renonciation à l'indu et qu'il convenait de | verband met de terugvordering van het onverschuldigde en dat aan elke |
laisser à chaque secteur le soin d'appliquer ses propres dispositions | sector de zorg moest worden gelaten om zijn eigen bepalingen ter zake |
en la matière (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 353/5, p. 21). Le | toe te passen (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 353/5, p. 21). De |
législateur n'a donc pas voulu porter atteinte aux dispositions | wetgever heeft dus geen afbreuk willen doen aan de wettelijke of |
légales ou réglementaires propres aux divers secteurs de la sécurité | reglementaire bepalingen die eigen zijn aan de verschillende sectoren |
sociale, ce que confirme l'article 22, § 1er, de la loi du 11 avril | van de sociale zekerheid, wat artikel 22, § 1, van de wet van 11 april |
1995. | 1995 bevestigt. |
Par ailleurs, l''article 22, § 5, de la loi du 11 avril 1995 permet | Artikel 22, § 5, van de wet van 11 april 1995 laat de Koning overigens |
expressément au Roi de prévoir que l'article 22, §§ 1er à 4, n'est pas | uitdrukkelijk toe te bepalen dat artikel 22, §§ 1 tot 4, niet van |
applicable à un régime déterminé. | toepassing is op een bepaalde regeling. |
B.5.1. Il découle de l'article 22, § 1er, cité en B.1, que les | B.5.1. Uit het in B.1 geciteerde artikel 22, § 1, vloeit voort dat de |
dispositions contenues dans les paragraphes 2 à 4 de cet article | bepalingen vervat in de paragrafen 2 tot 4 van dat artikel van |
s'appliquent lorsqu'il n'existe pas de dispositions légales ou | toepassing zijn wanneer er geen wettelijke of reglementaire bepalingen |
réglementaires propres au secteur de la sécurité sociale concerné. | bestaan die eigen zijn aan de betrokken sector van de sociale zekerheid. |
B.5.2. Il ne peut toutefois être déduit de cette disposition qu'il | B.5.2. Uit die bepaling kan echter niet worden afgeleid dat zou kunnen |
pourrait être dérogé au principe selon lequel, lorsqu'une norme | worden afgeweken van het beginsel volgens hetwelk een verschil in |
établit une différence de traitement entre certaines catégories de | behandeling dat door een norm tussen bepaalde categorieën van personen |
personnes, celle-ci doit se fonder sur une justification raisonnable | wordt ingevoerd, dient te berusten op een redelijke verantwoording in |
qui s'apprécie par rapport aux effets de la norme considérée. Il | het licht van de gevolgen van de betrokken norm. Het staat, naar |
appartient, selon le cas, à la Cour ou au juge administratif ou | gelang van het geval, aan het Hof of aan de administratieve of |
judiciaire d'apprécier si la dérogation qui serait contenue dans une | justitiële rechter te oordelen of de afwijking die zou zijn vervat in |
norme législative ou réglementaire est compatible avec les articles 10 | een wettelijke of reglementaire norm bestaanbaar is met de artikelen |
et 11 de la Constitution. | 10 en 11 van de Grondwet. |
B.5.3. L'article 22, § 2, permet en outre au comité de gestion de | B.5.3. Artikel 22, § 2, stelt bovendien het beheerscomité van de |
l'organisme de sécurité sociale concerné, moyennent l'approbation du | betrokken instelling van de sociale zekerheid, mits goedkeuring van de |
ministre compétent, de déterminer les conditions dans lesquelles se | bevoegde minister, in staat te bepalen onder welke voorwaarden kan |
réalise la renonciation à la récupération d'indu dans les trois | worden afgezien van de terugvordering van het onverschuldigde in de |
hypothèses énumérées par cette disposition. | drie in die bepaling opgesomde gevallen. |
B.5.4. Dans l'interprétation selon laquelle il serait impossible à | B.5.4. In de interpretatie volgens welke het onmogelijk zou zijn voor |
l'organisme de sécurité sociale de renoncer à la récupération de | de instelling van de sociale zekerheid om af te zien van de |
l'indu lorsque le comité de gestion n'a pas déterminé les conditions | terugvordering van het onverschuldigde wanneer het beheerscomité niet |
de cette renonciation, l'article 22, § 2, n'est pas compatible avec | de voorwaarden van die afstand heeft bepaald, is artikel 22, § 2, niet |
les articles 10 et 11 de la Constitution puisqu'il permettrait au | bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, vermits het het |
comité de gestion, par son silence, de rendre inapplicable la règle | beheerscomité, door zijn stilzwijgen, in staat zou stellen de in dat |
inscrite à cet article sans que cette différence de traitement soit | artikel vervatte regel ontoepasbaar te maken zonder dat dat verschil |
susceptible de justification. | in behandeling zou kunnen worden verantwoord. |
B.5.5. L'article 22, § 2, peut toutefois être interprété en ce sens | B.5.5. Artikel 22, § 2, kan evenwel in die zin worden geïnterpreteerd |
que, à défaut pour le comité de gestion d'avoir déterminé les | dat, wanneer het beheerscomité niet de voorwaarden heeft bepaald |
conditions dans lesquelles il peut être renoncé à la récupération de | waaronder van de terugvordering van het onverschuldigde kan worden |
l'indu, cette renonciation peut tout de même avoir lieu dans les cas | afgezien, die afstand toch kan gebeuren in de gevallen zoals bedoeld |
mentionnés en a), b) et c) de cet article. | in a), b) en c) van dat artikel. |
Dans cette interprétation, l'article 22, § 2, est compatible avec les | In die interpretatie is artikel 22, § 2, bestaanbaar met de artikelen |
articles 10 et 11 de la Constitution. | 10 en 11 van de Grondwet. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- Interprété en ce sens qu'il ne s'applique que si des conditions ont | |
été déterminées par le comité de gestion concerné et approuvées par le | |
ministre compétent, l'article 22, § 2, de la loi du 11 avril 1995 | - Artikel 22, § 2, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het |
visant à instituer « la charte » de l'assuré social viole les articles | « handvest » van de sociaal verzekerde, in die zin geïnterpreteerd dat |
het slechts van toepassing is wanneer voorwaarden zijn bepaald door | |
het betrokken beheerscomité en goedgekeurd door de bevoegde minister, | |
10 et 11 de la Constitution. | schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
- Interprétée en ce sens qu'elle s'applique, même en l'absence de | - Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat ze van toepassing |
conditions déterminées par le comité de gestion concerné et approuvées | is, zelfs bij ontstentenis van voorwaarden bepaald door het betrokken |
par le ministre compétent, la même disposition ne viole pas les | beheerscomité en goedgekeurd door de bevoegde minister, schendt de |
articles 10 et 11 de la Constitution. | artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
l'audience publique du 28 mai 2009. | terechtzitting van 28 mei 2009. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |