Extrait de l'arrêt n° 103/2009 du 18 juin 2009 Numéro du rôle : 4486 En cause : le recours en annulation de la loi du 21 décembre 2007 modifiant la loi du 10 mai 2007 tendant à lutter contre la discrimination entre les femmes et les hommes La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...) | Uittreksel uit arrest nr. 103/2009 van 18 juni 2009 Rolnummer 4486 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 21 december 2007 tot wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen wat Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 103/2009 du 18 juin 2009 | Uittreksel uit arrest nr. 103/2009 van 18 juni 2009 |
Numéro du rôle : 4486 | Rolnummer 4486 |
En cause : le recours en annulation de la loi du 21 décembre 2007 | In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 21 december 2007 |
modifiant la loi du 10 mai 2007 tendant à lutter contre la | tot wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van |
discrimination entre les femmes et les hommes, pour ce qui est de | discriminatie tussen vrouwen en mannen wat betreft het geslacht in |
l'appartenance sexuelle en matière d'assurance, introduit par l'ASBL « | verzekeringsaangelegenheden, ingesteld door de VZW « Belgische |
Association Belge des Consommateurs Test-Achats » et autres. | Verbruikersunie Test-Aankoop » en anderen. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de |
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, |
J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, | J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van |
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. | Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 26 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 26 juni 2008 |
juin 2008 et parvenue au greffe le 30 juin 2008, l'ASBL « Association | ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 30 juni |
Belge des Consommateurs Test-Achats », dont le siège social est établi | 2008, hebben de VZW « Belgische Verbruikersunie Test-Aankoop », met |
à 1060 Bruxelles, rue de Hollande 13, Yann van Vugt, demeurant à 1050 | maatschappelijke zetel te 1060 Brussel, Hollandstraat 13, Yann van |
Vugt, wonende te 1050 Brussel, Zwanenstraat 50, en Charles Basselier, | |
Bruxelles, rue des Cygnes 50, et Charles Basselier, demeurant à 7120 | wonende te 7120 Vellereille-les-Brayeux, route Provinciale 47, beroep |
Vellereille-les-Brayeux, route Provinciale 47, ont introduit un | |
recours en annulation de la loi du 21 décembre 2007 modifiant la loi | tot vernietiging ingesteld van de wet van 21 december 2007 tot |
du 10 mai 2007 tendant à lutter contre la discrimination entre les | wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie |
femmes et les hommes, pour ce qui est de l'appartenance sexuelle en | tussen vrouwen en mannen wat betreft het geslacht in |
matière d'assurance (publiée au Moniteur belge du 31 décembre 2007, troisième édition). | verzekeringsaangelegenheden (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 december 2007, derde editie). |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La Cour est saisie d'une demande d'annulation de la loi du 21 | B.1. Bij het Hof is een beroep aanhangig gemaakt tot vernietiging van |
décembre 2007 « modifiant la loi du 10 mai 2007 tendant à lutter | de wet van 21 december 2007 « tot wijziging van de wet van 10 mei 2007 |
contre la discrimination entre les femmes et les hommes, pour ce qui | ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen wat betreft |
est de l'appartenance sexuelle en matière d'assurance ». | het geslacht in verzekeringsaangelegenheden ». |
Cette loi dispose : | Die wet bepaalt : |
« Article 1er.La présente loi règle une matière visée à l'article 78 de la Constitution. |
« Artikel 1.Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet. |
Art. 2.La présente loi transpose la directive 2004/113/CE du Conseil |
Art. 2.Deze wet zet richtlijn 2004/113/EG van de Raad van 13 december |
du 13 décembre 2004 mettant en oeuvre le principe de l'égalité de | 2004 houdende toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van |
traitement entre les hommes et les femmes dans l'accès à des biens et | mannen en vrouwen bij de toegang tot en het aanbod van goederen en |
services et la fourniture des biens et services. | diensten om. |
Art. 3.L'article 10 de la loi du 10 mai 2007 tendant à lutter contre |
Art. 3.Artikel 10 van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van |
la discrimination entre les femmes et les hommes est remplacé par la disposition suivante : | discriminatie tussen vrouwen en mannen wordt vervangen als volgt : |
' Art. 10.§ 1er. Par dérogation à l'article 8, une distinction directe |
' Art. 10.§ 1. In afwijking van artikel 8 kan een proportioneel direct |
proportionnelle peut être établie sur la base de l'appartenance | onderscheid gemaakt worden op grond van het geslacht voor de bepaling |
sexuelle pour la fixation des primes et des prestations d'assurance, | van verzekeringspremies en -prestaties, als het geslacht een bepalende |
lorsque le sexe est un facteur déterminant dans l'évaluation des | |
risques sur la base de données actuarielles et statistiques | factor is bij de beoordeling van het risico op basis van relevante en |
pertinentes et précises. | nauwkeurige actuariële en statistische gegevens. |
Cette dérogation ne s'applique qu'aux contrats d'assurances sur la vie | Deze afwijking geldt enkel voor de levensverzekeringsovereenkomsten in |
au sens de l'article 97 de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat | de zin van artikel 97 van de wet van 25 juni 1992 op de |
d'assurance terrestre. | landverzekeringsovereenkomst. |
§ 2. A partir du 21 décembre 2007, les frais liés à la grossesse et à | § 2. Kosten die verband houden met zwangerschap en moederschap mogen |
la maternité ne peuvent en aucun cas encore entraîner de différences | vanaf 21 december 2007 in geen geval nog tot verschillen in |
en matière de primes et de prestations d'assurance. | verzekeringspremies en -prestaties leiden. |
§ 3. La Commission bancaire, financière et des Assurances collecte les | § 3. De Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen |
données actuarielles et statistiques visées au § 1er, en assure la | verzamelt de in § 1 bedoelde actuariële en statistische gegevens, |
publication le 20 juin 2008 au plus tard, puis celle des données actualisées tous les deux ans, et les publie sur son site internet. Ces données sont actualisées tous les deux ans. La Commission bancaire, financière et des Assurances est habilitée à réclamer auprès des institutions, des entreprises ou des personnes concernées les données nécessaires à cette fin. Elle précise quelles données doivent être transmises, de quelle manière et sous quelle forme. § 4. La Commission bancaire, financière et des Assurances fournit à la Commission européenne, au plus tard le 21 décembre 2009, les données dont elle dispose en vertu du présent article. Elle transmet ces données à la Commission européenne chaque fois qu'elles sont actualisées. | maakt ze uiterlijk op 20 juni 2008 en de geactualiseerde gegevens daarna om de twee jaar bekend en publiceert ze op haar internetpagina. Die gegevens worden om de twee jaar geactualiseerd. De Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen is gemachtigd de daartoe benodigde gegevens bij de betrokken instellingen, ondernemingen of personen op te vragen. Zij bepaalt welke gegevens moeten worden overgezonden, alsook de wijze waarop en de vorm waarin dit moet gebeuren. § 4. De Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen verstrekt de Europese Commissie uiterlijk op 21 december 2009 de gegevens waarover zij krachtens dit artikel beschikt. Zij bezorgt deze gegevens aan de Europese Commissie, telkens als ze worden geactualiseerd. |
§ 5. Les Chambres législatives évaluent, avant le 1er mars 2011, | § 5. De Wetgevende Kamers evalueren vóór 1 maart 2011 de toepassing |
l'application du présent article sur la base des données visées aux §§ | van dit artikel op basis van de in §§ 3 en 4 bedoelde gegevens, het in |
3 et 4, du rapport de la Commission européenne visé à l'article 16 de | artikel 16 van de richtlijn 2004/113/EG bedoelde verslag van de |
la directive 2004/113/CE, ainsi que de la situation dans les autres | Europese Commissie alsook de toestand in de andere lidstaten van de |
Etats membres de l'Union européenne. | Europese Unie. |
Cette évaluation aura lieu sur la base d'un rapport présenté aux | Deze evaluatie vindt plaats op basis van een verslag, dat door een |
Chambres législatives, dans les deux ans, par une Commission | Evaluatiecommissie binnen de 2 jaar aan de Wetgevende Kamers wordt |
d'évaluation. | voorgelegd. |
Par arrêté délibéré en Conseil des Ministres, le Roi fixe les règles | De Koning bepaalt, bij een besluit vastgesteld na overleg in de |
plus précises en matière de composition et de désignation de la | Ministerraad, de nadere regels inzake de samenstelling en de |
Commission d'évaluation, la forme et le contenu du rapport. | aanstelling van de Evaluatiecommissie, de vorm en de inhoud van het |
La Commission fera notamment rapport au sujet des conséquences du | verslag. De Commissie rapporteert onder andere over de gevolgen van dit artikel |
présent article sur la situation du marché et examinera également | op de markttoestand en onderzoekt ook andere segmentatiecriteria dan |
d'autres critères de segmentation que ceux liés au sexe. | die welke verband houden met het geslacht. |
§ 6. La présente disposition n'est pas applicable aux contrats | § 6. Deze bepaling is niet van toepassing op |
d'assurance conclus dans le cadre d'un régime complémentaire de | verzekeringsovereenkomsten die worden gesloten in het kader van een |
sécurité sociale. Ces contrats sont exclusivement soumis à l'article | aanvullende regeling voor sociale zekerheid. Voor die overeenkomsten |
12.' | geldt uitsluitend artikel 12.' |
Art. 4.Dans l'attente de la publication, par la Commission bancaire, |
Art. 4.In afwachting van de bekendmaking door de Commissie voor het |
financière et des Assurances, des données actuarielles et statistiques | Bank-, Financie- en Assurantiewezen van de relevante en nauwkeurige |
pertinentes et précises visées à l'article 10, § 3, de la loi du 10 | actuariële en statistische gegevens, bedoeld in artikel 10, § 3, van |
mai 2007 tendant à lutter contre la discrimination entre les femmes et | de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen |
les hommes, remplacé par l'article 2 de la présente loi, une | vrouwen en mannen, vervangen door artikel 2 van deze wet, is direct |
distinction directe fondée sur le sexe dans la fixation des primes et | onderscheid op grond van geslacht toegelaten voor de bepaling van |
prestations d'assurance est permise, si elle est objectivement | verzekeringspremies en -prestaties, als het objectief gerechtvaardigd |
justifiée par un but légitime et si les moyens de réaliser ce but sont | is door een legitiem doel en als de middelen om dit doel te bereiken |
appropriés et nécessaires. La Commission bancaire, financière et des | gepast en noodzakelijk zijn. De Commissie voor het Bank-, Financie- en |
Assurances publiera ces données le 20 juin 2008 au plus tard. | Assurantiewezen maakt de bedoelde gegevens uiterlijk op 20 juni 2008 |
Art. 5.La présente loi entre en vigueur le 20 décembre 2007 ». |
bekend. Art. 5.Deze wet treedt in werking op 20 december 2007 ». |
B.2. La loi du 10 mai 2007, modifiée par la loi du 21 décembre 2007, | B.2. De wet van 10 mei 2007, gewijzigd bij de bestreden wet van 21 |
transpose en droit interne la directive 2004/113/CE du Conseil du 13 | december 2007, zet de richtlijn 2004/113/EG van de Raad van 13 |
décembre 2004 « mettant en oeuvre le principe de l'égalité de | december 2004 « houdende toepassing van het beginsel van gelijke |
traitement entre les femmes et les hommes dans l'accès à des biens et | behandeling van mannen en vrouwen bij de toegang tot en het aanbod van |
services et la fourniture de biens et services » (ci-après : la | goederen en diensten » (hierna : de richtlijn van 13 december 2004) om |
directive du 13 décembre 2004). L'article 5 de cette directive dispose : | in het interne recht. Artikel 5 van die richtlijn luidt : |
« Facteurs actuariels | « Actuariële factoren |
1. Les Etats membres veillent à ce que, dans tous les nouveaux | 1. De lidstaten zorgen ervoor dat, in alle nieuwe contracten die na 21 |
contrats conclus après le 21 décembre 2007 au plus tard, l'utilisation | december 2007 worden gesloten, het gebruik van sekse als een factor |
du sexe comme facteur dans le calcul des primes et des prestations aux | bij de berekening van premies en uitkeringen in het kader van |
fins des services d'assurance et des services financiers connexes | verzekeringsdiensten en aanverwante financiële diensten niet |
n'entraîne pas, pour les assurés, de différences en matière de primes | resulteert in verschillen in de premies en uitkeringen van individuele |
et de prestations. | personen. |
2. Nonobstant le paragraphe 1, les Etats membres peuvent décider avant | |
le 21 décembre 2007 d'autoriser des différences proportionnelles en | 2. Niettegenstaande lid 1, kunnen de lidstaten vóór 21 december 2007 |
matière de primes et de prestations pour les assurés lorsque le sexe | besluiten proportionele verschillen in premies en uitkeringen voor |
est un facteur déterminant dans l'évaluation des risques, sur la base | individuele personen toe te staan in de gevallen waarin sekse een |
de données actuarielles et statistiques pertinentes et précises. Les | bepalende factor is bij de beoordeling van het risico op basis van |
Etats membres concernés en informent la Commission et veillent à ce | relevante en nauwkeurige actuariële en statistische gegevens. De |
que des données précises concernant l'utilisation du sexe en tant que | betrokken lidstaten stellen de Commissie van hun besluit in kennis, en |
facteur actuariel déterminant soient collectées, publiées et | zorgen ervoor dat nauwkeurige gegevens die relevant zijn voor het |
régulièrement mises à jour. Ces Etats membres réexaminent leur | gebruik van sekse als een bepalende actuariële factor worden verzameld |
en bekendgemaakt, en regelmatig worden geactualiseerd. Deze lidstaten | |
décision cinq ans après le 21 décembre 2007 en tenant compte du | toetsen hun besluit vijf jaar na 21 december 2007 en houden daarbij |
rapport de la Commission mentionné à l'article 16, et transmettent les | rekening met het in artikel 15 genoemde verslag van de Commissie. Zij |
résultats de ce réexamen à la Commission. | doen het resultaat van de toetsing aan de Commissie toekomen. |
3. En tout état de cause, les frais liés à la grossesse et à la | 3. Kosten die verband houden met zwangerschap en moederschap, mogen in |
maternité n'entraînent pas, pour les assurés, de différences en | geen geval tot verschillen in premies en uitkeringen voor individuele |
personen leiden. | |
matière de primes et de prestations. Les Etats membres peuvent reporter la mise en oeuvre des mesures | De lidstaten kunnen de uitvoering van de maatregelen die noodzakelijk |
nécessaires pour se conformer au présent paragraphe de deux ans au | zijn om aan dit lid te voldoen uitstellen tot uiterlijk twee jaar na |
plus tard après le 21 décembre 2007. Dans ce cas, les Etats membres | 21 december 2007. De betrokken lidstaten moeten de Commissie in dat |
concernés en informent immédiatement la Commission ». | geval onmiddellijk daarvan in kennis stellen ». |
B.3. Le premier moyen est pris, comme les deux autres moyens, de la | B.3. Het eerste middel is, zoals de andere twee middelen, afgeleid uit |
violation « des articles 10, 11 et 11bis de la Constitution combinés | de schending « van de artikelen 10, 11 en 11bis van de Grondwet, in |
avec l'article 13 du Traité CE, la directive 2004/113/CE du Conseil du | samenhang gelezen met artikel 13 van het EG-Verdrag, de richtlijn |
13 décembre 2004 mettant en oeuvre le principe de l'égalité de | 2004/113/EG van de Raad van 13 december 2004 houdende toepassing van |
traitement entre les hommes et les femmes dans l'accès à des biens et | het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen bij de |
services et la fourniture des biens et services, les articles 20, 21 | toegang tot en het aanbod van goederen en diensten, de artikelen 20, |
et 23 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne, | 21 en 23 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, |
l'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme, | artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, |
l'article 26 du Pacte international relatif aux droits civils et | artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
politiques et la Convention internationale sur l'élimination de toutes | politieke rechten en het Internationaal Verdrag inzake de uitbanning |
les formes de discrimination à l'égard des femmes ». | van alle vormen van discriminatie van vrouwen ». |
En usant de la faculté de dérogation offerte par l'article 5, | Door gebruik te maken van de mogelijkheid tot afwijking bepaald in |
paragraphe 2, de la directive du 13 décembre 2004, la loi attaquée | artikel 5, lid 2, van de richtlijn van 13 december 2004 zou de |
aurait violé les dispositions visées au moyen, dès lors que l'article | bestreden wet de in het middel beoogde bepalingen hebben geschonden, |
5, paragraphe 2, précité est lui-même contraire au principe de | aangezien het voormelde artikel 5, lid 2, zelf in strijd is met het |
l'égalité des sexes, tel qu'il est consacré en droit communautaire. | beginsel van de gelijkheid van de geslachten, zoals verankerd in het |
gemeenschapsrecht. | |
A titre subsidiaire, au cas où la Cour douterait de la conformité de | In ondergeschikte orde, indien het Hof erover zou twijfelen of artikel |
l'article 5, paragraphe 2, de la directive précitée au principe de | 5, lid 2, van de voormelde richtlijn niet in overeenstemming is met |
l'égalité des sexes, tel qu'il est consacré en droit communautaire, | het beginsel van de gelijkheid van de geslachten, zoals verankerd in |
les parties requérantes demandent de poser à la Cour de justice des | het gemeenschapsrecht, vragen de verzoekende partijen om aan het Hof |
Communautés européennes une question préjudicielle en appréciation de | van Justitie van de Europese Gemeenschappen een prejudiciële vraag te |
validité. | stellen over de geldigheid van de richtlijn. |
B.4. L'article 6, paragraphe 2, du Traité sur l'Union européenne | B.4. Artikel 6, lid 2, van het Verdrag betreffende de Europese Unie |
dispose : | bepaalt : |
« L'Union respecte les droits fondamentaux, tels qu'ils sont garantis | « De Unie eerbiedigt de grondrechten, zoals die worden gewaarborgd |
door het op 4 november 1950 te Rome ondertekende Europees Verdrag tot | |
par la convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et | bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden en |
des libertés fondamentales, signée à Rome le 4 novembre 1950, et tels | zoals zij uit de gemeenschappelijke constitutionele tradities van de |
qu'ils résultent des traditions constitutionnelles communes aux Etats | lidstaten voortvloeien, als algemene beginselen van het |
membres, en tant que principes généraux du droit communautaire ». | Gemeenschapsrecht ». |
L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose | Artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
: | bepaalt : |
« La jouissance des droits et libertés reconnus dans la présente | « Het genot van de rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag zijn |
Convention doit être assurée, sans distinction aucune, fondée | vermeld, is verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond ook, |
notamment sur le sexe, la race, la couleur, la langue, la religion, | zoals geslacht, ras, kleur, taal, godsdienst, politieke of andere |
les opinions politiques ou toutes autres opinions, l'origine nationale | overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, het behoren tot |
ou sociale, l'appartenance à une minorité nationale, la fortune, la naissance ou toute autre situation ». | een nationale minderheid, vermogen, geboorte of andere status ». |
Les articles 20, 21 et 23 de la Charte des droits fondamentaux de | De artikelen 20, 21 en 23 van het Handvest van de grondrechten van de |
l'Union européenne disposent : | Europese Unie bepalen : |
« Article 20.Égalité en droit |
« Artikel 20.Gelijkheid voor de wet |
Toutes les personnes sont égales en droit. | Eenieder is gelijk voor de wet. |
Article 21.Non-discrimination 1. Est interdite, toute discrimination fondée notamment sur le sexe, la race, la couleur, les origines ethniques ou sociales, les caractéristiques génétiques, la langue, la religion ou les convictions, les opinions politiques ou toute autre opinion, l'appartenance à une minorité nationale, la fortune, la naissance, un handicap, l'âge ou l'orientation sexuelle. 2. Dans le domaine d'application du traité instituant la Communauté européenne et du traité sur l'Union européenne, et sans préjudice des dispositions particulières desdits traités, toute discrimination fondée sur la nationalité est interdite. |
Artikel 21.Non-discriminatie 1. Elke discriminatie, met name op grond van geslacht, ras, kleur, etnische of sociale afkomst, genetische kenmerken, taal, godsdienst of overtuigingen, politieke of andere denkbeelden, het behoren tot een nationale minderheid, vermogen, geboorte, een handicap, leeftijd of seksuele geaardheid, is verboden. 2. Binnen de werkingssfeer van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap en het Verdrag betreffende de Europese Unie en onverminderd de bijzondere bepalingen van die Verdragen, is elke discriminatie op grond van nationaliteit verboden. |
[...] | [...] |
Article 23.Égalité entre hommes et femmes |
Artikel 23.Gelijkheid van mannen en vrouwen |
L'égalité entre les hommes et les femmes doit être assurée dans tous | De gelijkheid van mannen en vrouwen moet worden gewaarborgd op alle |
les domaines, y compris en matière d'emploi, de travail et de rémunération. | gebieden, met inbegrip van werkgelegenheid, beroep en beloning. |
Le principe de l'égalité n'empêche pas le maintien ou l'adoption de | Het beginsel van gelijkheid belet niet dat maatregelen gehandhaafd of |
mesures prévoyant des avantages spécifiques en faveur du sexe | genomen worden waarbij specifieke voordelen worden ingesteld ten |
sous-représenté ». | voordele van het ondervertegenwoordigde geslacht ». |
L'article 26 du Pacte international relatif aux droits civils et | Artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
politiques dispose : | politieke rechten bepaalt : |
« Toutes les personnes sont égales devant la loi et ont droit sans | « Allen zijn gelijk voor de wet en hebben zonder discriminatie |
discrimination à une égale protection de la loi. A cet égard, la loi | aanspraak op gelijke bescherming door de wet. In dit verband verbiedt |
doit interdire toute discrimination et garantir à toutes les personnes | de wet discriminatie van welke aard ook en garandeert eenieder gelijke |
une protection égale et efficace contre toute discrimination, | en doelmatige bescherming tegen discriminatie op welke grond ook, |
notamment de race, de couleur, de sexe, de langue, de religion, | zoals ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere |
d'opinion politique et de toute autre opinion, d'origine nationale ou | overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte |
sociale, de fortune, de naissance ou de toute autre situation ». | of andere status ». |
Enfin, l'article 13 du Traité instituant la Communauté européenne | Ten slotte bepaalt artikel 13 van het Verdrag tot oprichting van de |
dispose : | Europese Gemeenschap : |
« 1. Sans préjudice des autres dispositions du présent traité et dans | « 1. Onverminderd de andere bepalingen van dit Verdrag, kan de Raad, |
les limites des compétences que celui-ci confère à la Communauté, le | binnen de grenzen van de door dit Verdrag aan de Gemeenschap verleende |
Conseil, statuant à l'unanimité sur proposition de la Commission et | bevoegdheden, met eenparigheid van stemmen, op voorstel van de |
après consultation du Parlement européen, peut prendre les mesures | Commissie en na raadpleging van het Europees Parlement, passende |
nécessaires en vue de combattre toute discrimination fondée sur le | maatregelen nemen om discriminatie op grond van geslacht, ras of |
sexe, la race ou l'origine ethnique, la religion ou les convictions, | etnische afstamming, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of |
un handicap, l'âge ou l'orientation sexuelle. | seksuele geaardheid te bestrijden. |
2. Par dérogation au paragraphe 1, lorsque le Conseil adopte des | 2. Wanneer de Raad communautaire stimuleringsmaatregelen, harmonisatie |
mesures d'encouragement communautaires, à l'exclusion de toute | van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten |
harmonisation des dispositions législatives et réglementaires des | uitgezonderd, vaststelt ter ondersteuning van de maatregelen die de |
Etats membres, pour appuyer les actions des Etats membres prises en | lidstaten nemen om bij te dragen tot de verwezenlijking van de in lid |
vue de contribuer à la réalisation des objectifs visés au paragraphe | 1 genoemde doelstellingen neemt hij, in afwijking van lid 1, een |
1, il statue conformément à la procédure visée à l'article 251 ». | besluit volgens de procedure van artikel 251 ». |
B.5.1. Dès lors que la loi attaquée fait usage de la faculté offerte | B.5.1. Aangezien de bestreden wet gebruik maakt van de mogelijkheid |
par l'article 5, paragraphe 2, de la directive du 13 décembre 2004 et | waarin artikel 5, lid 2, van de richtlijn van 13 december 2004 |
que les critiques formulées par les parties requérantes, en leur | voorziet, en de kritiek die de verzoekende partijen in hun eerste |
premier moyen, à l'encontre de la loi valent dans la même mesure pour | middel ten aanzien van de wet formuleren, in dezelfde mate geldt ten |
cet article 5, paragraphe 2, il est nécessaire, pour statuer sur le | aanzien van dat artikel 5, lid 2, dient, teneinde over het beroep |
recours, de trancher préalablement la question de la validité de cette | uitspraak te doen, eerst de kwestie van de geldigheid van die bepaling |
disposition de la directive précitée. | van de voormelde richtlijn te worden beslecht. |
B.5.2. Il ne relève pas de la compétence de la Cour de se prononcer | B.5.2. Het Hof is niet bevoegd om uitspraak te doen over de vraag of |
sur la question de savoir si cette disposition de la directive est | die bepaling van de richtlijn al dan niet verenigbaar is met het |
compatible ou non avec l'interdiction de discrimination fondée sur le | verbod van discriminatie op grond van geslacht, dat onder meer vervat |
sexe, contenue entre autres dans l'article 6, paragraphe 2, du Traité | is in het voormelde artikel 6, lid 2, van het Verdrag betreffende de |
sur l'Union européenne précité. | Europese Unie. |
En effet, en vertu de l'article 234 du Traité instituant la Communauté | Op grond van artikel 234 van het Verdrag tot oprichting van de |
européenne, « la Cour de justice est compétente pour statuer, à titre | Europese Gemeenschap is immers « het Hof van Justitie [...] bevoegd, |
préjudiciel : [...] b) sur la validité et l'interprétation des actes | bij wijze van prejudiciële beslissing, een uitspraak te doen : [...] |
b) over de geldigheid en de uitlegging van de handelingen van de | |
pris par les institutions de la Communauté [...] ». | instellingen van de Gemeenschap [...] ». |
Le troisième alinéa du même article dispose : | De derde alinea van hetzelfde artikel bepaalt : |
« Lorsqu'une telle question est soulevée dans une affaire pendante | « Indien een vraag te dien aanzien wordt opgeworpen in een zaak |
devant une juridiction nationale dont les décisions ne sont pas | aanhangig bij een nationale rechterlijke instantie waarvan de |
susceptibles d'un recours juridictionnel de droit interne, cette | beslissingen volgens het nationale recht niet vatbaar zijn voor hoger |
juridiction est tenue de saisir la Cour de justice ». | beroep, is deze instantie gehouden zich tot het Hof van Justitie te |
B.6. Il convient en conséquence, préalablement à l'examen des moyens, | wenden ». B.6. Bijgevolg dient, alvorens de middelen worden onderzocht, aan het |
de poser à la Cour de justice des Communautés européennes la première | Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen de eerste in het |
question préjudicielle libellée au dispositif. | beschikkend gedeelte geformuleerde vraag te worden gesteld. |
B.7. Il ressort des travaux préparatoires de la disposition attaquée | B.7. Uit de parlementaire voorbereiding van de bestreden bepaling |
qu'il avait d'abord été envisagé de l'étendre à plusieurs branches | blijkt dat eerst werd overwogen die uit te breiden tot verschillende |
d'assurance, telles que l'assurance « soins de santé », l'assurance « | verzekeringstakken, zoals de gezondheidszorgverzekering, de |
dégâts matériels véhicule », l'assurance « responsabilité civile | voertuigcascoverzekering, de verzekering burgerrechtelijke |
véhicules automoteurs » et les assurances relevant de l'activité « vie | aansprakelijkheid motorrijtuigen en de verzekeringen die tot de |
» (Doc. parl., Chambre, 2007-2008, DOC 52-0404/001, p. 7) mais que, | activiteit « leven » behoren (Parl. St., Kamer, 2007-2008, DOC |
finalement, elle a été limitée aux seules assurances-vie (Doc. parl., | 52-0404/001, p. 7), maar dat die uiteindelijk is beperkt tot de |
Chambre, 2007-2008, DOC 52-0404/002). | levensverzekeringen (Parl. St., Kamer, 2007-2008, DOC 52-0404/002). |
En cas de réponse négative à la première question préjudicielle, il | Indien de eerste prejudiciële vraag ontkennend wordt beantwoord, moet |
convient de demander à la Cour de justice des Communautés européennes | aan het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen worden |
si une dérogation limitée aux seuls contrats d'assurance sur la vie | gevraagd of een afwijking die tot de levensverzekeringsovereenkomsten |
est également incompatible avec le principe d'égalité et de | is beperkt, eveneens onverenigbaar is met het beginsel van gelijkheid |
non-discrimination. | en niet-discriminatie. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour, | het Hof, |
avant de statuer au fond, | alvorens ten gronde uitspraak te doen, |
pose à la Cour de justice des Communautés européennes les questions | stelt aan het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen de |
préjudicielles suivantes : | volgende prejudiciële vragen : |
1. L'article 5, paragraphe 2, de la directive 2004/113/CE du Conseil | 1. Is artikel 5, lid 2, van de richtlijn 2004/113/EG van de Raad van |
du 13 décembre 2004 mettant en oeuvre le principe de l'égalité de | 13 december 2004 houdende toepassing van het beginsel van gelijke |
traitement entre les femmes et les hommes dans l'accès à des biens et | |
services et la fourniture de biens et services est-il compatible avec | behandeling van mannen en vrouwen bij de toegang tot en het aanbod van |
l'article 6, paragraphe 2, du Traité sur l'Union européenne, et plus | goederen en diensten verenigbaar met artikel 6, lid 2, van het Verdrag |
spécifiquement avec le principe d'égalité et de non-discrimination | betreffende de Europese Unie en meer bepaald met het bij die bepaling |
garanti par cette disposition ? | gewaarborgde beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie ? |
2. En cas de réponse négative à la première question, le même article | 2. Indien de eerste vraag ontkennend wordt beantwoord, is hetzelfde |
5, paragraphe 2, de la directive est-il également incompatible avec | artikel 5, lid 2, van de richtlijn eveneens onverenigbaar met artikel |
l'article 6, paragraphe 2, du Traité sur l'Union européenne si son | 6, lid 2, van het Verdrag betreffende de Europese Unie wanneer de |
application est limitée aux seuls contrats d'assurance sur la vie ? | toepassing ervan wordt beperkt tot de levensverzekeringsovereenkomsten |
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en | ? Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op |
janvier 1989, à l'audience publique du 18 juin 2009. | de openbare terechtzitting van 18 juni 2009. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |