← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 32/2009 du 24 février 2009 Numéro du rôle : 4461 En cause
: les questions préjudicielles concernant l'article 4 de l'arrêté royal du 30 janvier 199(...)"
Extrait de l'arrêt n° 32/2009 du 24 février 2009 Numéro du rôle : 4461 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 4 de l'arrêté royal du 30 janvier 199(...) | Uittreksel uit arrest nr. 32/2009 van 24 februari 2009 Rolnummer 4461 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4 van het koninklijk besluit van 30 januari 1997 « betreffende het pensioenstelsel der zelfstandigen met toepassing van de a Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 32/2009 du 24 février 2009 | Uittreksel uit arrest nr. 32/2009 van 24 februari 2009 |
Numéro du rôle : 4461 | Rolnummer 4461 |
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 4 de | In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4 van het koninklijk |
l'arrêté royal du 30 janvier 1997 « relatif au régime de pension des | besluit van 30 januari 1997 « betreffende het pensioenstelsel der |
travailleurs indépendants en application des articles 15 et 27 de la | zelfstandigen met toepassing van de artikelen 15 en 27 van de wet van |
loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la sécurité sociale et | 26 juli 1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot |
assurant la viabilité des régimes légaux de pensions et de l'article | vrijwaring van de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels en |
3, § 1er, 4°, de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les | van artikel 3, § 1, 4°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot |
conditions budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union | realisatie van de budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan |
économique et monétaire européenne », confirmé par l'article 6, 2°, de | de Europese en Monetaire Unie », bekrachtigd bij artikel 6, 2°, van de |
la loi du 26 juin 1997, posées par le Tribunal du travail de Nivelles. | wet van 26 juni 1997, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Nijvel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de |
Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman et E. Derycke, | rechters P. Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman en E. |
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. | Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
Par jugement du 7 avril 2008 en cause de Philippe Grosjean contre | Bij vonnis van 7 april 2008 in zake Philippe Grosjean tegen het |
l'Institut national d'assurances sociales pour travailleurs | |
indépendants (INASTI), dont l'expédition est parvenue au greffe de la | Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ), |
Cour le 24 avril 2008, le Tribunal du travail de Nivelles a posé les | waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 24 april |
questions préjudicielles suivantes : | 2008, heeft de Arbeidsrechtbank te Nijvel de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
1. « L'article 4 de l'arrêté royal du 30 janvier 1997 relatif au | 1. « Is artikel 4 van het koninklijk besluit van 30 januari 1997 |
régime de pension des travailleurs indépendants est-il incompatible | betreffende het pensioenstelsel der zelfstandigen onverenigbaar met de |
avec la Constitution belge, et plus particulièrement son article 10, | Belgische Grondwet, en in het bijzonder met artikel 10 ervan, doordat |
en ce qu'il crée une discrimination entre d'une part les travailleurs | het een discriminatie teweegbrengt tussen, enerzijds, de zelfstandigen |
indépendants qui n'ont payé des cotisations sociales qu'avant de | die enkel sociale bijdragen hebben betaald vóór ze met pensioen zijn |
prendre et/ou avant l'âge légal de la pension, et, d'autre part, ceux | gegaan en/of vóór de wettelijke pensioenleeftijd en, anderzijds, |
qui en ont également payé après l'âge légal de la pension et/ou après | diegenen die er ook hebben betaald na de wettelijke pensioenleeftijd |
avoir pris leur pension ? »; | en/of nadat ze met pensioen zijn gegaan ? »; |
2. « L'article 4 de l'arrêté royal du 30 janvier 1997 relatif au | 2. « Is artikel 4 van het koninklijk besluit van 30 januari 1997 |
régime de pension des travailleurs indépendants est-il incompatible | betreffende het pensioenstelsel der zelfstandigen onverenigbaar met de |
avec la Constitution belge, et plus particulièrement son article 10, | Belgische Grondwet, en in het bijzonder met artikel 10 ervan, doordat |
en ce qu'il crée une discrimination entre d'une part les travailleurs | het een discriminatie teweegbrengt tussen, enerzijds, de zelfstandigen |
indépendants qui usent de leur liberté de travailler après l'âge de la | die gebruik maken van hun vrijheid om te werken na de wettelijke |
pension légale et, d'autre part, ceux qui n'exercent plus leur | pensioenleeftijd en, anderzijds, diegenen die hun beroep niet meer |
profession après l'âge de la pension légale ? ». | uitoefenen na de wettelijke pensioenleeftijd ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec l'article 10 de | B.1. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid, met artikel 10 |
la Constitution de l'article 4 de l'arrêté royal du 30 janvier 1997 « | van de Grondwet, van artikel 4 van het koninklijk besluit van 30 |
relatif au régime de pension des travailleurs indépendants en | januari 1997 « betreffende het pensioenstelsel der zelfstandigen met |
application des articles 15 et 27 de la loi du 26 juillet 1996 portant | toepassing van de artikelen 15 en 27 van de wet van 26 juli 1996 tot |
modernisation de la sécurité sociale et assurant la viabilité des | modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de |
régimes légaux de pensions et de l'article 3, § 1er, 4°, de la loi du | leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels en van artikel 3, § 1, |
26 juillet 1996 visant à réaliser les conditions budgétaires de la | 4°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de |
participation de la Belgique à l'Union économique et monétaire | budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan de Europese en |
européenne » (ci-après : l'arrêté royal du 30 janvier 1997), confirmé | Monetaire Unie » (hierna : het koninklijk besluit van 30 januari |
par l'article 6, 2°, de la loi du 26 juin 1997. | 1997), bekrachtigd bij artikel 6, 2°, van de wet van 26 juni 1997. |
In de versie die van toepassing is op het geschil voor de verwijzende | |
Dans la version applicable au litige devant le juge a quo, l'article 4 | rechter, bepaalt artikel 4 van het koninklijk besluit van 30 januari |
de l'arrêté royal du 30 janvier 1997 dispose : | 1997 : |
« § 1er. La pension de retraite allouable en fonction de la carrière | « § 1. Het rustpensioen toekenbaar in functie van de loopbaan wordt |
est exprimée par une fraction. | uitgedrukt door een breuk. |
§ 2. Le dénominateur de cette fraction est 45. | § 2. De noemer van deze breuk is 45. |
§ 3. Le numérateur de la fraction visée au § 1er est obtenu en divisant par quatre le nombre qui exprime le total des trimestres susceptibles d'ouvrir le droit à la pension de retraite et qui se situent avant l'année au cours de laquelle la pension prend cours effectivement et pour la première fois. Lorsqu'une année civile n'est susceptible d'ouvrir le droit à la pension de retraite que si l'intéressé justifie, pour l'année en cause, d'une occupation d'une durée déterminée par le Roi et s'il est satisfait à cette condition, ladite année intervient pour quatre trimestres. Le Roi détermine comment est calculée la carrière qui se rapporte aux années visées à l'article 15, § 5, de l'arrêté royal n° 72. Il détermine également les conditions dans lesquelles les trimestres antérieurs à l'année au cours de laquelle le demandeur a atteint l'âge | § 3. De teller van de breuk bedoeld in § 1 wordt verkregen door het getal dat het totaal van de kwartalen uitdrukt die in aanmerking komen voor de opening van het recht op het rustpensioen en die gelegen zijn voor het jaar waarin het pensioen daadwerkelijk en voor de eerste maal ingaat, te delen door vier. Wanneer een kalenderjaar slechts in aanmerking kan komen voor de opening van het recht op het rustpensioen indien de betrokkene, voor het betrokken jaar, een bezigheid van een door de Koning bepaalde duur bewijst en wanneer aan deze voorwaarde voldaan is, wordt genoemd jaar in rekening gebracht voor vier kwartalen. De Koning bepaalt hoe de loopbaan berekend wordt die betrekking heeft op de jaren bedoeld in artikel 15, § 5, van het koninklijk besluit nr. 72. Hij bepaalt eveneens de voorwaarden waarin de kwartalen gelegen |
de 20 ans entrent en ligne de compte en vue de la fixation du numérateur visé par le présent paragraphe. § 4. L'application du paragraphe précédent ne peut avoir pour effet de retenir une fraction dépassant l'unité ». B.2. Dans la première question préjudicielle, le juge a quo interroge la Cour sur une éventuelle discrimination, en ce qui concerne le calcul de la pension de retraite, entre des travailleurs indépendants qui ont cotisé le même nombre de trimestres, selon qu'ils ont payé des cotisations sociales sans interruption avant de prendre leur pension ou qu'ils ont également payé des cotisations sociales après avoir pris temporairement leur pension, parce qu'ils ont repris une activité professionnelle d'indépendant : dans le premier cas, les travailleurs | voor het jaar gedurende hetwelk de aanvrager de leeftijd van 20 jaar bereikt heeft in aanmerking komen met het oog op de vaststelling van de in deze paragraaf bedoelde teller. § 4. De toepassing van de vorige paragraaf mag niet tot gevolg hebben dat een breuk in aanmerking wordt genomen die de eenheid overschrijdt ». B.2. In de eerste prejudiciële vraag ondervraagt de verwijzende rechter het Hof over een eventuele discriminatie, met betrekking tot de berekening van het rustpensioen, tussen zelfstandigen die gedurende hetzelfde aantal kwartalen bijdragen hebben betaald, naargelang zij ononderbroken sociale bijdragen hebben betaald alvorens met pensioen te gaan of zij eveneens sociale bijdragen hebben betaald nadat zij tijdelijk met pensioen zijn gegaan, aangezien zij een beroepsactiviteit als zelfstandige hebben hervat : in het eerste geval |
indépendants auront droit à une pension de retraite plus élevée que | hebben de zelfstandigen recht op een hoger rustpensioen dan in het |
dans le second cas. | tweede geval. |
Dans une seconde question préjudicielle, le juge a quo interroge la | In een tweede prejudiciële vraag ondervraagt de verwijzende rechter |
Cour sur une éventuelle discrimination, en ce qui concerne le calcul | het Hof over een eventuele discriminatie, met betrekking tot de |
de la pension de retraite, entre les travailleurs indépendants qui | berekening van het rustpensioen, tussen de zelfstandigen die |
usent de leur liberté de travailler après l'âge de la pension légale, | gebruikmaken van hun vrijheid om te werken na de wettelijke |
et ceux qui n'exercent plus leur profession après l'âge de la pension | pensioenleeftijd, en diegenen die hun beroep niet meer uitoefenen na |
légale, les premiers ayant droit à une pension de retraite moindre que | de wettelijke pensioenleeftijd, waarbij de eerstgenoemden recht hebben |
les seconds. Quant à la portée des questions préjudicielles | op een kleiner rustpensioen dan de laatstgenoemden. |
B.3.1. L'exercice d'une activité professionnelle par un travailleur | Ten aanzien van de draagwijdte van de prejudiciële vragen |
indépendant pensionné a des conséquences différentes selon que cette | B.3.1. De uitoefening van een beroepsactiviteit door een |
activité dépasse ou non les limites du travail autorisé pour un | gepensioneerde zelfstandige heeft verschillende gevolgen naargelang |
travailleur indépendant pensionné, déterminées par l'article 107 de | die activiteit al dan niet de bij artikel 107 van het koninklijk |
l'arrêté royal du 22 décembre 1967 portant règlement général relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs indépendants. B.3.2. Lorsqu'un travailleur indépendant pensionné continue à exercer une activité professionnelle d'indépendant dans les limites du travail autorisé, cette activité professionnelle limitée ne modifie pas son statut de pensionné. Les revenus produits par cette activité professionnelle autorisée peuvent se cumuler avec la pension tandis que des cotisations sociales limitées sont perçues sur ces revenus, à concurrence des revenus | besluit van 22 december 1967 « houdende algemeen reglement betreffende het rust- en overlevingspensioen der zelfstandigen » bepaalde grenzen van de voor een gepensioneerde zelfstandige toegestane arbeid overschrijdt. B.3.2. Wanneer een gepensioneerde zelfstandige een beroepsactiviteit als zelfstandige blijft uitoefenen binnen de grenzen van de toegestane arbeid, wijzigt die beperkte beroepsactiviteit zijn statuut van gepensioneerde niet. De inkomsten uit die toegestane beroepsactiviteit kunnen worden gecumuleerd met het pensioen terwijl op die inkomsten beperkte sociale bijdragen worden geïnd, ten belope van de toegestane beroepsinkomsten |
professionnels autorisés (articles 11, § 5, alinéa 1er, et 13, alinéa | (artikelen 11, § 5, eerste lid, en 13, derde lid, van het koninklijk |
3, de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut | besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal |
social des travailleurs indépendants). | statuut der zelfstandigen). |
B.3.3. Par contre, lorsque le travailleur indépendant pensionné exerce | B.3.3. Wanneer de gepensioneerde zelfstandige daarentegen een |
une activité professionnelle d'indépendant qui dépasse les limites | beroepsactiviteit als zelfstandige uitoefent die de toegestane perken |
autorisées, cette activité professionnelle a pour effet de suspendre | overschrijdt, heeft die beroepsactiviteit als gevolg dat de betaling |
le paiement de la pension, les revenus produits par cette activité professionnelle ne pouvant se cumuler avec la pension. Le travailleur indépendant pensionné qui exerce une activité professionnelle en dehors des limites du travail autorisé est donc traité comme un travailleur indépendant actif et doit verser des cotisations sociales au taux plein. B.4.1. Le litige devant le juge a quo concerne un travailleur indépendant qui, après avoir sollicité sa retraite anticipée, a repris son activité professionnelle d'indépendant en dehors des limites autorisées, ce qui a entraîné la suspension du paiement de sa pension et la reprise du versement des cotisations, avant d'exercer à nouveau cette activité dans les limites du travail autorisé et de solliciter que les cotisations afférentes à cette activité professionnelle d'indépendant en dehors des limites autorisées soient prises en compte pour le calcul de sa pension. B.4.2. Les questions préjudicielles ne concernent par conséquent que la situation d'un travailleur indépendant pensionné qui continue à exercer une activité professionnelle d'indépendant en dehors des limites du travail autorisé et à payer des cotisations sociales complètes après que sa pension a pris cours effectivement pour la première fois. La Cour limite son examen à cette situation. | van het pensioen wordt geschorst, aangezien de inkomsten uit die beroepsactiviteit niet kunnen worden gecumuleerd met het pensioen. De gepensioneerde zelfstandige die een beroepsactiviteit uitoefent buiten de grenzen van de toegestane arbeid, wordt dus behandeld als een actieve zelfstandige en dient sociale bijdragen te betalen tegen het volle tarief. B.4.1. Het geschil voor de verwijzende rechter heeft betrekking op een zelfstandige die, na zijn vervroegd rustpensioen te hebben aangevraagd, zijn beroepsactiviteit als zelfstandige heeft hervat buiten de toegestane perken, wat tot de schorsing van de betaling van zijn pensioen en tot de hervatting van de betaling van de bijdragen heeft geleid, alvorens binnen de grenzen van de toegestane arbeid die activiteit opnieuw uit te oefenen en te verzoeken dat de bijdragen met betrekking tot die beroepsactiviteit als zelfstandige buiten de toegestane perken in aanmerking zouden worden genomen voor de berekening van zijn pensioen. B.4.2. De prejudiciële vragen hebben bijgevolg enkel betrekking op de situatie van een gepensioneerde zelfstandige die een beroepsactiviteit als zelfstandige blijft uitoefenen buiten de grenzen van de toegestane arbeid en volledige sociale bijdragen blijft betalen nadat zijn pensioen daadwerkelijk voor de eerste maal is ingegaan. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die situatie. |
B.5. Par ailleurs, ce n'est pas l'âge de la pension légale qui | B.5. Bovendien is het niet de wettelijke pensioenleeftijd die de |
constitue la date de référence pour déterminer si les trimestres | referentiedatum vormt om te bepalen of al dan niet rekening kan worden |
susceptibles d'ouvrir le droit à la pension peuvent ou non être pris | gehouden met de kwartalen die in aanmerking komen voor de opening van |
en compte, mais « l'année au cours de laquelle la pension prend cours | het recht op het pensioen, maar wel « het jaar waarin het pensioen |
effectivement et pour la première fois » (article 4, § 3, alinéa 1er, | daadwerkelijk en voor de eerste maal ingaat » (artikel 4, § 3, eerste |
de l'arrêté royal du 30 janvier 1997). | lid, van het koninklijk besluit van 30 januari 1997). |
Les questions préjudicielles doivent donc se comprendre comme se | De prejudiciële vragen dienen dus te worden begrepen als een |
référant à l'année de la prise d'effet de la pension, soit de manière | verwijzing naar het jaar waarin het pensioen is ingegaan, hetzij |
anticipée, soit en raison de l'âge de la pension légale. | vervroegd, hetzij wegens de wettelijke pensioenleeftijd. |
B.6.1. Pour le surplus, il résulte des faits et de la motivation de la | B.6.1. Voor het overige volgt uit de feiten en de motivering van de |
décision de renvoi que les questions préjudicielles portent sur | verwijzingsbeslissing dat de prejudiciële vragen betrekking hebben op |
l'article 4, § 3, alinéa 1er, de l'arrêté royal du 30 janvier 1997, en | artikel 4, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit van 30 januari |
ce qu'il prévoit que les trimestres susceptibles d'ouvrir le droit à | 1997, in zoverre het bepaalt dat de kwartalen die in aanmerking komen |
la pension de retraite se situent avant l'année au cours de laquelle la pension prend cours « effectivement et pour la première fois ». La Cour doit donc examiner si, en empêchant de prendre en compte, pour le calcul de la pension de retraite des travailleurs indépendants, les trimestres d'activité professionnelle d'indépendant qui se situent après que la pension a pris cours effectivement pour la première fois et qui ont donné lieu au versement de cotisations sociales complètes, l'article 4, § 3, alinéa 1er, de l'arrêté royal du 30 janvier 1997 ne crée pas une discrimination entre les travailleurs indépendants. | voor de opening van het recht op het rustpensioen gelegen zijn vóór het jaar waarin het pensioen « daadwerkelijk en voor de eerste maal » ingaat. Het Hof dient dus te onderzoeken of artikel 4, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit van 30 januari 1997, door te beletten dat de kwartalen van beroepsactiviteit als zelfstandige die gelegen zijn na datum van de eerste daadwerkelijke ingang van het pensioen en die aanleiding hebben gegeven tot de betaling van volledige sociale bijdragen, in aanmerking worden genomen voor de berekening van het rustpensioen van de zelfstandigen, een discriminatie in het leven roept tussen de zelfstandigen. |
B.6.2. Dès lors qu'elles critiquent le même effet de la disposition, à | B.6.2. Aangezien in beide prejudiciële vragen hetzelfde gevolg van de |
savoir la possibilité de valoriser, pour le calcul de la pension, la | bepaling wordt bekritiseerd, namelijk de mogelijkheid om de |
carrière professionnelle après une première prise de cours effective | beroepsloopbaan na een eerste daadwerkelijke ingangsdatum van het |
de la pension, les deux questions préjudicielles doivent être | pensioen te valoriseren voor de berekening van het pensioen, dienen |
examinées ensemble. | beide vragen samen te worden onderzocht. |
Quant au fond | Ten gronde |
B.7. La possibilité de valoriser, pour le calcul de la pension, des | B.7. De mogelijkheid om, voor de berekening van het pensioen, |
trimestres d'activité professionnelle d'indépendant qui se situent | kwartalen van beroepsactiviteit als zelfstandige te valoriseren die |
après que la pension a pris cours effectivement pour la première fois, | gelegen zijn na de datum van de eerste daadwerkelijke ingang van het |
a fait l'objet de différents régimes successifs. | pensioen, heeft het voorwerp uitgemaakt van verschillende |
opeenvolgende regelingen. | |
B.8.1. L'article 25 de la loi du 6 février 1976 modifiant certaines | B.8.1. Artikel 25 van de wet van 6 februari 1976 houdende wijziging |
dispositions en matière de statut social des travailleurs indépendants | van sommige bepalingen inzake het sociaal statuut der zelfstandigen |
a introduit un article 16bis dans l'arrêté royal n° 72 du 10 novembre | heeft een artikel 16bis ingevoerd in het koninklijk besluit nr. 72 van |
1967 relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs | 10 november 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen der |
indépendants, qui dispose : | zelfstandigen, dat bepaalt : |
« § 1er. Par dérogation à l'article 16, la pension de retraite qui | « § 1. In afwijking op artikel 16, wordt het rustpensioen dat voor de |
prend cours effectivement et pour la première fois au plus tôt le 1er | eerste maal en ten vroegste op 1 januari 1977 daadwerkelijk ingaat, |
janvier 1977 est calculée suivant les règles suivantes : | berekend volgens de hiernavolgende regelen : |
1° sont totalisées les années susceptibles d'ouvrir le droit à la | 1° het totaal wordt gemaakt van de jaren welke het recht op het |
pensioen openen en die begrepen zijn in een periode die aanvangt op 1 | |
pension, comprises dans une période qui débute le 1er janvier 1946 et | januari 1946 en eindigt de 31ste december van het jaar, hetwelk |
qui se termine le 31 décembre de l'année qui précède celle au cours de | |
laquelle l'intéressé a atteint l'âge de 65 ans ou de 60 ans, selon | datgene voorafgaat waarin de belanghebbende 65 of 60 jaar wordt, naar |
qu'il s'agit d'un homme ou d'une femme, ou celle de la prise de cours | gelang het een man of een vrouw betreft, of datgene waarin het |
anticipée de la pension de retraite. | vervroegd rustpensioen ingaat. |
[...] | [...] |
§ 3. Les trimestres à compter de celui au cours duquel le travailleur | § 3. De kwartalen vanaf datgene waarin de zelfstandige de ouderdom van |
indépendant a atteint l'âge de 65 ans ou de 60 ans, selon qu'il s'agit | 65 jaar of 60 jaar heeft bereikt, naargelang het gaat om een man of |
d'un homme ou d'une femme, pour lesquels l'intéressé a usé de la | een vrouw, waarvoor de belanghebbende heeft gebruik gemaakt van de |
faculté visée à l'article 13, § 4, de l'arrêté royal n° 38 du 27 | mogelijkheid voorzien bij artikel 13, § 4 van het koninklijk besluit |
juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants | nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut |
sont ajoutés au nombre d'années visé au § 1er, 1°. | der zelfstandigen, worden gevoegd bij het aantal jaren bedoeld in § 1, |
Lorsque la pension établie conformément au § 1er était déjà complète | 1°. Wanneer het pensioen, vastgesteld overeenkomstig § 1, reeds volledig |
ou lorsqu'elle l'est devenue, après application de l'alinéa précédent, | is of volledig is geworden na toepassing van voorgaand lid, geven de |
les trimestres visés au présent paragraphe ou leur solde, suivant les | kwartalen bedoeld in deze paragraaf of hun saldo, volgens het geval, |
cas, donnent lieu à un octroi supplémentaire par trimestre de 0,25/54 | aanleiding tot een bijkomende toekenning per kwartaal van 0,25/45 of |
ou de 0,25/40, selon qu'il s'agit d'un homme ou d'une femme, du | 0,25/40 van het basisbedrag bedoeld in artikel 9, § 1, naar gelang het |
montant de base visé à l'article 9, § 1er. Le supplément ainsi octroyé | een man of een vrouw betreft. Het aldus toegekende supplement mag niet |
ne peut être supérieur à 5/45 ou 5/40, suivant les cas. | hoger zijn dan 5/45 of 5/40 volgens het geval. |
[...] ». | [...] ». |
B.8.2. L'article 16bis, § 3, de l'arrêté royal n° 72 du 10 novembre | B.8.2. Artikel 16bis, § 3, van het koninklijk besluit nr. 72 van 10 |
1967 relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs | november 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen der |
indépendants permettait donc au travailleur indépendant pensionné de | zelfstandigen maakte het de gepensioneerde zelfstandige bijgevolg |
valoriser les années d'activité professionnelle d'indépendant | mogelijk de jaren van beroepsactiviteit als zelfstandige na de |
postérieures à l'âge de la pension légale, lorsque le travailleur | wettelijke pensioenleeftijd te valoriseren, wanneer de zelfstandige |
indépendant avait continué à payer des cotisations pleines au-delà de | volledige bijdragen was blijven betalen na de pensioenleeftijd : in |
l'âge de la retraite : dans ce cas, « chaque trimestre ainsi couvert | dat geval « zal ieder aldus gedekt kwartaal een verhoging van het |
majorera la pension » (Doc. parl., Chambre, 1975-1976, n° 720/1, p. 7). | pensioen meebrengen » (Parl. St., Kamer, 1975-1976, nr. 720/1, p. 7). |
B.9. L'article 16bis, § 3, de l'arrêté royal n° 72 du 10 novembre | B.9. Artikel 16bis, § 3, van het koninklijk besluit nr. 72 van 10 |
1967, qui permettait la valorisation des années dites supplémentaires, | november 1967, dat het mogelijk maakte zogenaamde bijkomende jaren te |
valoriseren, is vervolgens opgeheven bij artikel 5 van het koninklijk | |
a ensuite été abrogé par l'article 5 de l'arrêté royal n° 1 du 26 mars | besluit nr. 1 van 26 maart 1981 « houdende wijziging van het |
1981 « modifiant l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le | koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het |
statut social des travailleurs indépendants et l'arrêté royal n° 72 du | sociaal statuut der zelfstandigen en van het koninklijk besluit nr. 72 |
10 novembre 1967 relatif à la pension de retraite et de survie des | van 10 november 1967 betreffende het rust- en overlevingspensioen der |
travailleurs indépendants ». | zelfstandigen ». |
In het Verslag aan de Koning dat voorafgaat aan het koninklijk besluit | |
Il est exposé dans le rapport au Roi précédant l'arrêté royal n° 1 du | nr. 1 van 26 maart 1981, wordt uiteengezet dat « in uitvoering van |
26 mars 1981 qu' « en exécution de ces pouvoirs spéciaux, le Roi doit | deze bijzondere machten [...] de Koning de nieuwe inspanning van de |
traduire l'effort nouveau des travailleurs indépendants en vue du | zelfstandigen [dient] te veruitwendigen met het oog op het herstel van |
rétablissement de l'équilibre structurel du régime de pension » | het structureel evenwicht van het pensioenstelsel [...] » (Belgisch |
(Moniteur belge du 3 avril 1981, p. 4094). | Staatsblad van 3 april 1981, p. 4094). |
B.10.1. L'article 124 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures | B.10.1. Artikel 124 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen |
d'harmonisation des régimes de pensions prévoyait de prendre en | tot harmonisering in de pensioenregelingen voorzag erin, voor de |
compte, pour le calcul de la pension de retraite, les trimestres | berekening van het rustpensioen, rekening te houden met de kwartalen |
susceptibles d'ouvrir le droit à la pension de retraite et « qui se | die in aanmerking komen voor de opening van het recht op het |
situent avant l'année au cours de laquelle la pension prend cours ». | rustpensioen en « die gelegen zijn vóór het jaar waarin het pensioen |
een aanvang zal nemen ». | |
En vertu de l'article 123 de la même loi, cette disposition est | Krachtens artikel 123 van dezelfde wet is die bepaling van toepassing |
applicable aux pensions qui « prennent effectivement cours pour la | op de pensioenen die « effectief voor de eerste maal ingaan ten |
première fois au plus tôt le 1er janvier 1985 ». | vroegste op 1 januari 1985 ». |
B.10.2. Dans les travaux préparatoires de cette disposition, il est | B.10.2. In de parlementaire voorbereiding van die bepaling wordt het |
exposé : | volgende uiteengezet : |
« Le Secrétaire d'Etat souligne une innovation importante : la | « De Staatssecretaris wijst op een belangrijke nieuwigheid : de |
carrière professionnelle ne prend plus fin le 31 décembre de l'année | beroepsloopbaan wordt niet langer afgesloten op 31 december van het |
qui précède l'âge normal de la pension (65 ans pour les hommes, 60 ans | jaar dat de normale pensioenleeftijd (65 jaar voor mannen, 60 jaar |
pour les femmes) ou la date de prise de cours anticipée de la pension | voor vrouwen) of de vervroegde ingangsdatum van het rustpensioen |
de retraite, mais se poursuit, comme dans le régime des travailleurs | voorafgaat, doch loopt door zoals in de regeling van de werknemers tot |
salariés, jusqu'au 30 décembre de l'année précédant la date de prise | 30 december van het jaar voorafgaand aan de ingangsdatum van het |
de cours de la pension. | pensioen. |
Interrogé à ce sujet par plusieurs membres, le Secrétaire d'Etat | |
explique que les années postérieures à l'âge normal de la pension | Hierover ondervraagd door sommige leden, verduidelijkt hij dat de |
seront prises en considération, le cas échéant, soit pour compléter | jaren na de normale pensioenleeftijd in voorkomend geval in aanmerking |
une carrière incomplète, soit pour remplacer des années forfaitaires | zullen komen hetzij om een onvolledige loopbaan op te vullen, hetzij |
ou moins avantageuses » (Doc. parl., Chambre, 1983-1984, n° 855/18, | om forfaitaire of minder voordelige jaren te vervangen » (Parl. St., |
pp. 93-94). | Kamer, 1983-1984, nr. 855/18, pp. 93-94). |
Cette disposition permettait de compléter dans une certaine mesure la | Door die bepaling kon de loopbaan van de gepensioneerde zelfstandige |
carrière du travailleur indépendant pensionné par les années | in zekere mate worden aangevuld met de activiteitsjaren na de eerste |
d'activité postérieures à la première prise d'effet de la pension. | ingangsdatum van het pensioen. |
B.11. L'arrêté royal du 30 janvier 1997 relatif au régime de pension | B.11. Het koninklijk besluit van 30 januari 1997 betreffende het |
des travailleurs indépendants a à nouveau modifié le régime de calcul | pensioenstelsel der zelfstandigen heeft de regeling voor de berekening |
de la pension des travailleurs indépendants, la disposition en cause | van het pensioen van de zelfstandigen opnieuw gewijzigd, waarbij de in |
ne permettant de valoriser que les trimestres d'activité | het geding zijnde bepaling het enkel mogelijk maakt de kwartalen van |
professionnelle qui se situent avant que la pension prenne cours | beroepsactiviteit vóór de datum van de eerste daadwerkelijke ingang |
effectivement pour la première fois. | van het pensioen te valoriseren. |
En vertu de l'article 2 de l'arrêté royal du 30 janvier 1997, cette | Krachtens artikel 2 van het koninklijk besluit van 30 januari 1997 is |
disposition est d'application « aux pensions des travailleurs | die bepaling van toepassing « op de pensioenen van de zelfstandigen |
indépendants qui prennent cours effectivement et pour la première fois | die daadwerkelijk en voor de eerste maal ten vroegste op 1 juli 1997 |
au plus tôt le 1er juillet 1997 ». | ingaan ». |
Les travaux préparatoires de la loi du 26 juin 1997, qui a confirmé | In de parlementaire voorbereiding van de wet van 26 juni 1997, waarbij |
l'arrêté royal du 30 janvier 1997 relatif au régime de pension des | het koninklijk besluit van 30 januari 1997 betreffende het |
travailleurs indépendants, exposaient : | pensioenstelsel der zelfstandigen werd bekrachtigd, werd het volgende uiteengezet : |
« Cet arrêté concrétise une série de mesures structurelles et | « Dit koninklijk besluit geeft concreet uitvoering aan een door de |
sélectives, annoncées par le gouvernement, relatives à la réforme du | regering aangekondigde reeks structurele en selectieve maatregelen |
régime de pensions des indépendants et qui doivent, d'une part, | betreffende de hervorming van het pensioenstelsel der zelfstandigen. |
Het doel van die maatregelen is enerzijds de financiële leefbaarheid | |
assurer la viabilité financière du régime et, d'autre part, le lier | van het stelsel te vrijwaren, anderzijds het stelsel nauwer te doen |
plus étroitement aux évolutions sociales » (Doc. parl., Chambre, | aansluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen » (Parl. St., Kamer, |
1996-1997, n° 997/5, pp. 32-33). | 1996-1997, nr. 997/5, pp. 32-33). |
La hausse prochaine des dépenses à prévoir dans le régime des pensions | De te verwachten stijging van de uitgaven waarmee in het |
était ainsi « atténuée » notamment « par une adaptation dans le calcul | pensioenstelsel rekening moet worden gehouden, werd aldus « minder |
fors », met name « door een aanpassing in de berekening van het | |
de la pension proportionnelle » (ibid. ). | proportionele pensioen » (ibid. ). |
B.12.1. L'article 249 de la loi-programme (I) du 27 décembre 2006 | B.12.1. Ingevolge artikel 249 van de programmawet (I) van 27 december |
supprime à l'article 4, § 3, alinéa 1er, de l'arrêté royal du 30 | 2006 vervallen in artikel 4, § 3, eerste lid, van het koninklijk |
janvier 1997 les mots « effectivement et pour la première fois ». | besluit van 30 januari 1997 de woorden « daadwerkelijk en voor de |
En vertu de l'article 250, alinéa 2, de la même loi-programme, | eerste maal ». Krachtens artikel 250, tweede lid, van dezelfde programmawet treedt |
l'article 249 entre en vigueur le 1er janvier 2007 et est | artikel 249 in werking op 1 januari 2007 en is het van toepassing « op |
d'application « aux pensions des travailleurs indépendants qui | |
prennent cours effectivement et pour la première fois au plus tôt le 1er | de pensioenen van de zelfstandigen die daadwerkelijk en voor de eerste |
janvier 2007 ». | maal ten vroegste op 1 januari 2007 ingaan ». |
Cette modification ne peut donc s'appliquer au litige pendant devant | Die wijziging kan bijgevolg niet van toepassing zijn op het hangende |
le juge a quo. | geschil voor de verwijzende rechter. |
B.12.2. En ce qui concerne un complément de carrière après que la | B.12.2. Met betrekking tot een aanvulling op de loopbaan na de datum |
pension a pris cours effectivement pour la première fois, les travaux | van de eerste daadwerkelijke aanvang van het pensioen wordt in de |
préparatoires de l'article 249 de la loi-programme (I) du 27 décembre | parlementaire voorbereiding van artikel 249 van de programmawet (I) |
2006 exposent : | van 27 december 2006 het volgende uiteengezet : |
« Dans le régime des travailleurs indépendants, en vertu de l'article | « In het stelsel der zelfstandigen, krachtens artikel 4, § 3, van het |
4, § 3, de l'arrêté royal du 30 janvier 1997 relatif au régime de | koninklijk besluit van 30 januari 1997 betreffende het pensioenstelsel |
pension des travailleurs indépendants, la pension de retraite qui a | der zelfstandigen, wordt het rustpensioen dat daadwerkelijk en voor de |
pris cours effectivement et pour la première fois au plus tôt le 1er | |
juillet 1997 et qui a été mise en payement - ne fût-ce qu'une fois - | eerste keer ten vroegste op 1 juli 1997 aanving en dat betaalbaar |
est définitivement fixée. La carrière ne peut plus être prospectée | gesteld werd - ook al was het maar één maal - definitief vastgesteld. |
au-delà du 31 décembre de l'année précédant l'année dans laquelle se situe la première prise de cours effective. En vertu de cette législation, un indépendant qui reprend une activité professionnelle en dehors des limites du travail autorisé et payant des cotisations sociales au taux plein pendant des trimestres situés après la prise de cours effective de sa pension ne peut dès lors pas compléter une carrière incomplète ou remplacer des années moins avantageuses au moyen desdits trimestres. Dans le régime des travailleurs salariés, cette forme de discrimination n'existe pas. Le présent chapitre a dès lors pour objet de mettre un terme à cette forme de discrimination entre les deux régimes de sécurité sociale en permettant au pensionné relevant du régime des travailleurs indépendants et qui remplit les conditions susvisées de compléter ou d'améliorer sa carrière professionnelle. | De loopbaan mag niet meer onderzocht worden na 31 december van het jaar vóór het jaar waarin de eerste daadwerkelijke ingangsdatum zich situeert. Krachtens deze wetgeving mag een zelfstandige die een beroepsactiviteit hervat buiten de grenzen van de toegestane arbeid en die sociale bijdragen betaalt tegen het volle tarief gedurende kwartalen die zich na de daadwerkelijke aanvangsdatum van zijn pensioen situeren, derhalve geen onvolledige loopbaan vervolledigen of minder voordelige jaren vervangen door middel van de genoemde kwartalen. In het werknemersstelsel bestaat deze vorm van discriminatie niet. Dit hoofdstuk beoogt bijgevolg een einde te maken aan deze vorm van discriminatie tussen beide sociale zekerheidsstelsels door de gepensioneerde die onder het stelsel van zelfstandigen valt en die aan de bovenbedoelde voorwaarden voldoet, de mogelijkheid te bieden zijn beroepsloopbaan aan te vullen of te verbeteren. |
[...] | [...] |
La suppression des mots 'effectivement et pour la première fois' rend | De opheffing van de woorden 'daadwerkelijk en voor de eerste maal' |
possible, lors d'un nouveau calcul de la pension, la prise en compte | maakt het mogelijk dat, bij een herberekening van het pensioen |
des trimestres situés après la prise de cours de la pension, qu'il | rekening wordt gehouden met de kwartalen die gelegen zijn na de |
s'agisse d'une première prise de cours ou non, dès lors que le | ingangsdatum van het pensioen, ongeacht of het gaat om een eerste |
travailleur indépendant a payé des cotisations susceptibles d'ouvrir | ingangsdatum of niet, zodra de zelfstandige bijdragen heeft betaald |
le droit à la pension et que le paiement de la pension a été suspendu | die het recht op pensioen kunnen openen en dat de betaling van het |
suite à la poursuite d'une activité professionnelle non autorisée de | pensioen geschorst werd ingevolge de voortzetting van een |
travailleur indépendant » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC | niet-toegelaten beroepsbezigheid als zelfstandige » (Parl. St., Kamer, |
51-2773/001, pp. 152-154). | 2006-2007, DOC 51-2773/001, pp. 152-154). |
B.13.1. Il résulte de ce qui précède que les travailleurs indépendants | B.13.1. Uit wat voorafgaat, vloeit voort dat de zelfstandigen van wie |
dont la pension prend cours effectivement et pour la première fois | het pensioen daadwerkelijk en voor de eerste maal ingaat tussen 1 juli |
entre le 1er juillet 1997 et le 31 décembre 2006 ne peuvent valoriser | 1997 en 31 december 2006, de kwartalen van beroepsactiviteit buiten de |
les trimestres d'activité professionnelle en dehors des limites du | grenzen van de toegestane arbeid, waarvoor zij tegen het volle tarief |
travail autorisé pour lesquels ils ont payé des cotisations sociales | sociale bijdragen hebben betaald gedurende kwartalen die gelegen zijn |
au taux plein pendant des trimestres situés après que la pension a | na de daadwerkelijke ingangsdatum van het pensioen, niet kunnen |
pris cours effectivement. | valoriseren. |
B.13.2. Le fait que la possibilité de valorisation des trimestres | B.13.2. Het feit dat de mogelijkheid om de kwartalen van |
d'activité professionnelle après que la pension a pris cours pour la | beroepsactiviteit na de datum van de eerste ingang van het pensioen te |
première fois - alors même que cette activité professionnelle dépasse | valoriseren - ook al overschrijdt die beroepsactiviteit de toegestane |
les limites autorisées, entraînant suspension du paiement de la | perken, wat leidt tot de schorsing van de betaling van het pensioen en |
pension et versement de cotisations sociales complètes - ait, selon le | tot de betaling van volledige sociale bijdragen -, naar gelang van het |
moment de prise d'effet de la pension, été autorisée ou non ne permet | ogenblik waarop het pensioen is ingegaan, al dan niet is toegestaan, |
pas de considérer que la disposition en cause est, en soi, | maakt het niet mogelijk te oordelen dat de in het geding zijnde |
discriminatoire. | bepaling op zich discriminerend is. |
Il apparaît toutefois que, lorsqu'elle était applicable, | Het blijkt echter dat het verbod, toen het van toepassing was, om |
l'interdiction de valoriser des années de cotisations sociales | jaren van volledige sociale bijdragen na de datum van de eerste |
complètes situées après que la pension a pris cours effectivement pour | daadwerkelijke ingang van het pensioen te valoriseren, was ingegeven |
la première fois était dictée par des impératifs budgétaires. | door budgettaire noodwendigheden. |
B.13.3. Des considérations budgétaires ne peuvent cependant justifier | B.13.3. Budgettaire overwegingen kunnen op zich echter niet |
à elles seules que des personnes se trouvant dans des situations | verantwoorden dat personen die zich in identieke situaties bevinden, |
identiques soient traitées de manière différente. | verschillend worden behandeld. |
Or, comme il a été rappelé en B.3.3, le travailleur indépendant | Zoals eraan is herinnerd in B.3.3, ontvangt de gepensioneerde |
pensionné qui exerce une activité professionnelle en dehors des | zelfstandige die een beroepsactiviteit uitoefent buiten de grenzen van |
limites du travail autorisé ne perçoit plus de pension et doit verser | de toegestane arbeid, echter geen pensioen meer en dient dezelfde |
les mêmes cotisations sociales qu'un travailleur indépendant actif. | sociale bijdragen te betalen als een actieve zelfstandige. |
Des considérations budgétaires ne permettent pas de justifier que l'on | Aan de hand van budgettaire overwegingen kan niet worden verantwoord |
traite de manière différente, en ce qui concerne le calcul de la | dat, met betrekking tot de berekening van het rustpensioen, |
pension de retraite, des travailleurs indépendants qui ont versé des | zelfstandigen die tegen het volle tarief bijdragen hebben betaald |
cotisations au taux plein pendant le même nombre de trimestres : en ne | gedurende hetzelfde aantal kwartalen, op verschillende wijze worden |
permettant pas de valoriser les années de cotisation situées après que la pension a pris cours effectivement pour la première fois, la disposition en cause a pour effet de sanctionner financièrement les travailleurs indépendants pensionnés qui reprennent une activité professionnelle dépassant les limites du travail autorisé tout en payant des cotisations sociales au taux plein pendant des trimestres situés après que la pension a pris cours effectivement, par rapport aux travailleurs indépendants pensionnés qui ne choisissent pas de reprendre pareille activité. Le simple fait qu'une pension effective ait pris cours une première fois ne constitue pas un critère objectif pertinent pour établir une distinction entre des travailleurs indépendants qui ont versé les mêmes cotisations sociales pendant le même nombre de trimestres. B.13.4. Pour le surplus, les travaux préparatoires de la loi-programme (I) du 27 décembre 2006, cités en B.12.2, démontrent que le législateur lui-même se rendait compte qu'il existait une discrimination entre le régime des travailleurs salariés et celui des | behandeld : door het niet mogelijk te maken de bijdragejaren na de datum van de eerste daadwerkelijke ingang van het pensioen te valoriseren, heeft de in het geding zijnde bepaling tot gevolg dat de gepensioneerde zelfstandigen die een beroepsactiviteit hervatten die de grenzen van de toegestane arbeid overschrijdt, en daarbij tegen het volle tarief sociale bijdragen betalen gedurende kwartalen die gelegen zijn na de datum van de daadwerkelijke ingang van het pensioen, financieel worden bestraft ten opzichte van de gepensioneerde zelfstandigen die niet ervoor kiezen een dergelijke activiteit te hervatten. Het loutere feit dat een daadwerkelijk pensioen een eerste maal een aanvang heeft genomen, is geen relevant objectief criterium om een onderscheid te maken tussen zelfstandigen die gedurende hetzelfde aantal kwartalen dezelfde sociale bijdragen hebben betaald. B.13.4. Voor het overige toont de in B.12.2 aangehaalde parlementaire voorbereiding van de programmawet (I) van 27 september 2006 aan dat de wetgever zelf zich ervan bewust was dat er een discriminatie bestond tussen het stelsel van de werknemers en dat van de zelfstandigen, in |
travailleurs indépendants, en ce qu' « un indépendant qui reprend une | zoverre « een zelfstandige die een beroepsactiviteit hervat buiten de |
activité professionnelle en dehors des limites du travail autorisé et | grenzen van de toegestane arbeid en die sociale bijdragen betaalt |
payant des cotisations sociales au taux plein pendant des trimestres | tegen het volle tarief gedurende kwartalen die zich na de |
situés après la prise de cours effective de la pension ne peut dès | daadwerkelijke aanvangsdatum van zijn pensioen situeren, derhalve geen |
lors pas compléter une carrière incomplète ou remplacer des années | onvolledige loopbaan [mag] vervolledigen of minder voordelige jaren |
moins avantageuses au moyen desdits trimestres » (Doc. parl., Chambre, | [mag] vervangen door middel van de genoemde kwartalen » (Parl. St., |
2006-2007, DOC 51-2773/001, p. 152). | Kamer, 2006-2007, DOC 51-2773/001, p. 152). |
B.14. Les questions préjudicielles appellent une réponse positive. | B.14. De prejudiciële vragen dienen bevestigend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
En ce qu'il prévoit que les trimestres susceptibles d'ouvrir le droit | In zoverre het bepaalt dat de kwartalen die in aanmerking komen voor |
à la pension de retraite doivent se situer avant l'année au cours de | de opening van het recht op het rustpensioen dienen gelegen te zijn |
laquelle la pension prend cours « effectivement et pour la première | vóór het jaar waarin het pensioen « daadwerkelijk en voor de eerste |
fois », l'article 4 de l'arrêté royal du 30 janvier 1997 « relatif au | maal » ingaat, schendt artikel 4 van het koninklijk besluit van 30 |
régime de pension des travailleurs indépendants en application des | januari 1997 « betreffende het pensioenstelsel der zelfstandigen met |
articles 15 et 27 de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation | toepassing van de artikelen 15 en 27 van de wet van 26 juli 1996 tot |
de la sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux de | modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de |
leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels en van artikel 3, § 1, | |
pensions et de l'article 3, § 1er, 4°, de la loi du 26 juillet 1996 | 4°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de |
visant à réaliser les conditions budgétaires de la participation de la | budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan de Europese en |
Belgique à l'Union économique et monétaire européenne », confirmé par | Monetaire Unie », bekrachtigd bij artikel 6, 2°, van de wet van 26 |
l'article 6, 2°, de la loi du 26 juin 1997, viole l'article 10 de la | juni 1997, artikel 10 van de Grondwet. |
Constitution. Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
l'audience publique du 24 février 2009. | terechtzitting van 24 februari 2009. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |