← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 21/2009 du 12 février 2009 Numéro du rôle : 4560 En cause
: la question préjudicielle concernant l'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité
des honoraires et des frais d'avocat, posée par le Tri La
Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)"
Extrait de l'arrêt n° 21/2009 du 12 février 2009 Numéro du rôle : 4560 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, posée par le Tri La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...) | Uittreksel uit arrest nr. 21/2009 van 12 februari 2009 Rolnummer 4560 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 21/2009 du 12 février 2009 | Uittreksel uit arrest nr. 21/2009 van 12 februari 2009 |
Numéro du rôle : 4560 | Rolnummer 4560 |
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 13 de la loi | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 13 van de wet van 21 |
du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires et des | april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten |
frais d'avocat, posée par le Tribunal de première instance de Bruges. | verbonden aan de bijstand van een advocaat, gesteld door de Rechtbank |
La Cour constitutionnelle, | van eerste aanleg te Brugge. |
Het Grondwettelijk Hof, | |
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de |
Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke et T. Merckx-Van Goey, | rechters P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke en T. |
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. | Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
Bossuyt, | voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 7 novembre 2008 en cause du ministère public, Carlos | Bij vonnis van 7 november 2008 in zake het openbaar ministerie, Carlos |
Haerts et Leslie Deloof contre Eveline Deknudt, dont l'expédition est | Haerts en Leslie Deloof tegen Eveline Deknudt, waarvan de expeditie |
parvenue au greffe de la Cour le 18 novembre 2008, le Tribunal de | ter griffie van het Hof is ingekomen op 18 november 2008, heeft de |
première instance de Bruges a posé la question préjudicielle suivante | Rechtbank van eerste aanleg te Brugge de volgende prejudiciële vraag |
: | gesteld : |
« L'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité | « Schendt artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de |
des honoraires et des frais d'avocat (M.B. 31 mai 2007) viole-t-il ou | verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand |
non les articles 10 et 11 de la Constitution en instaurant, entre les | van een advocaat (B.S. 31 mei 2007) al dan niet de artikelen 10 en 11 |
catégories de personnes suivantes, une différence de traitement qui ne | van de Grondwet door een verschil in behandeling tussen de volgende |
repose pas sur un critère objectif et qui n'est pas raisonnablement | categorieën personen in te stellen, dat niet op een objectief |
justifiée, plus précisément : une distinction entre la catégorie des | criterium berust en dat niet redelijk verantwoord is, meer bepaald : |
een onderscheid tussen die categorie personen in wiens | |
personnes dans la procédure pénale desquelles les débats ont été clos | strafrechtelijke procedure de debatten werden gesloten vóór de |
avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007, l'affaire était | inwerkingtreding van de wet van 21 april 2007, de zaak voor definitief |
fixée pour un jugement définitif avant l'entrée en vigueur de la loi | vonnis was gesteld vóór de inwerkingtreding van de wet van 21 april |
du 21 avril 2007 et le jugement définitif est, par ailleurs, intervenu | 2007 en anderzijds definitief vonnis tussenkomt vóór de |
avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007 et la catégorie | inwerkingtreding van de wet van 21 april 2007 en die categorie van |
des personnes dans la procédure pénale desquelles les débats ont | personen in wiens strafrechtelijke procedure de debatten ook gesloten |
également été clos avant l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril | werden vóór de inwerkingtreding van de wet van 21 april 2007, de zaak |
2007, l'affaire était également fixée pour un jugement définitif avant | tevens voor definitief vonnis was gesteld vóór de inwerkingtreding van |
l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007 mais dont le jugement | de wet van 21 april 2007 doch, onafhankelijk van deze categorie van |
définitif n'est intervenu, indépendamment de cette catégorie de | personen pas definitief vonnis tussenkomt na de inwerkingtreding van |
personnes, qu'après l'entrée en vigueur de la loi du 21 avril 2007 ? ». | de wet van 21 april 2007 ? ». Op 18 december 2008 hebben de rechters-verslaggevers T. Merckx-Van |
Le 18 décembre 2008, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la | Goey en P. Martens, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de |
loi spéciale du 6 janvier 1989, les juges-rapporteurs T. Merckx-Van | bijzondere wet van 6 januari 1989, het Hof ervan in kennis gesteld dat |
Goey et P. Martens ont informé la Cour qu'ils pourraient être amenés à | zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen een arrest van |
proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. | onmiddellijk antwoord te wijzen. |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. L'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la | B.1.1. Artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de |
répétibilité des honoraires et des frais d'avocat dispose : | verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat bepaalt : |
« Les articles 2 à 12 sont applicables aux affaires en cours au moment | « De artikelen 2 tot 12 zijn van toepassing op de zaken die hangende |
de leur entrée en vigueur ». | zijn op het moment dat ze in werking treden ». |
B.1.2. Les articles 2 à 12 de la loi précitée du 21 avril 2007 | B.1.2. De artikelen 2 tot 12 van de voormelde wet van 21 april 2007 |
modifient certaines dispositions du Code judiciaire et du Code | wijzigen sommige bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek en van het |
d'instruction criminelle de manière à imposer la prise en charge, par | Wetboek van strafvordering teneinde een deel van de kosten van de |
la partie qui succombe, d'une partie des frais d'avocats exposés par | bijstand van de advocaat van de partij die een proces wint, ten laste |
la partie qui gagne le procès. | te leggen van de partij die in het ongelijk wordt gesteld. |
B.1.3. En vertu de l'arrêté royal du 26 octobre 2007 fixant le tarif | B.1.3. Krachtens het koninklijk besluit van 26 oktober 2007 tot |
des indemnités de procédure, les articles 1er à 13 de la loi précitée | vaststelling van het tarief van de rechtsplegingsvergoeding zijn de |
du 21 avril 2007 sont entrés en vigueur le 1er janvier 2008, soit à la | artikelen 1 tot en met 13 van de voormelde wet van 21 april 2007 in |
werking getreden op 1 januari 2008, dit is de uiterste datum van | |
date ultime de l'entrée en vigueur prévue par l'article 14 de la loi | inwerkingtreding voorgeschreven bij artikel 14 van de wet van 21 april |
du 21 avril 2007. B.2. La question préjudicielle appelle une comparaison de la catégorie des personnes engagées dans une procédure pénale où il est statué sur des intérêts civils avant le 1er janvier 2008 avec la catégorie des personnes impliquées dans un litige comparable mais au sujet duquel il est statué après cette date. Cette question peut se comprendre comme critiquant le fait qu'en ce qui concerne la seconde catégorie de personnes, la nouvelle législation s'applique également à leur cause qui était encore pendante devant le tribunal. B.3.1. Cette critique a déjà été formulée dans les recours en | 2007. B.2. De prejudiciële vraag noopt tot een vergelijking van de categorie van personen in een strafrechtelijke procedure waarin over de burgerlijke belangen uitspraak is gedaan vóór 1 januari 2008 en de categorie van personen in een vergelijkbaar geschil, maar waarover uitspraak is gedaan na die datum. Die vraag kan worden begrepen als een kritiek op het feit dat ten aanzien van de tweede categorie van personen de nieuwe wetgeving mede van toepassing is op hun zaak die nog voor de rechtbank hangende was. |
annulation introduits dans les affaires n° 4313 et autres, visant, | B.3.1. Die kritiek is reeds geuit in de in de zaken nrs. 4313 en |
entre autres, l'article 13 de la loi du 21 avril 2007. | andere ingestelde beroepen tot vernietiging van, onder andere, artikel 13 van de wet van 21 april 2007. |
B.3.2. La Cour a jugé dans son arrêt n° 182/2008 du 18 décembre 2008 : | B.3.2. Het Hof heeft in zijn arrest nr. 182/2008 van 18 december 2008 |
« B.20.2. Les moyens [les deuxième et quatrième moyens dans l'affaire | geoordeeld : « B.20.2. De middelen [het tweede en het vierde middel in de zaak nr. |
n° 4354 et le troisième moyen dans l'affaire n° 4370, dirigés contre | 4354 en het derde middel in de zaak nr. 4370, gericht tegen artikel 13 |
l'article 13 de la loi du 21 avril 2007] sont pris de la violation des | van de wet van 21 april 2007] zijn afgeleid uit de schending van de |
articles 10, 11 et 13 de la Constitution, lus isolément ou combinés | artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, al dan niet in samenhang |
avec les articles 6, 13 et 14 de la Convention européenne des droits | gelezen met de artikelen 6, 13 en 14 van het Europees Verdrag voor de |
de l'homme, avec l'article 14 du Pacte international relatif aux | rechten van de mens, met artikel 14 van het Internationaal Verdrag |
droits civils et politiques, avec l'article 2 du Code civil et avec le | inzake burgerrechten en politieke rechten, met artikel 2 van het |
Burgerlijk Wetboek en met het algemeen beginsel van de | |
principe général de la non-rétroactivité des lois. | niet-retroactiviteit van de wetten. |
Les parties requérantes font grief à la disposition attaquée de faire | De verzoekende partijen verwijten de bestreden bepaling dat zij een |
rétroagir la loi, ce qui aurait pour effet de tromper le justiciable | terugwerkende kracht zou toekennen aan de wet, waardoor de |
qui est partie à un procès commencé avant le 1er janvier 2008, qui n'a | rechtzoekende zou worden misleid die partij is bij een vóór 1 januari |
pas pu apprécier correctement le risque de sa procédure. | 2008 aangevat proces en die het risico van zijn procedure aldus niet |
correct heeft kunnen inschatten. | |
B.20.3. La justification de l'amendement qui a introduit la | B.20.3. De verantwoording voor het amendement dat de bestreden |
disposition attaquée dans le projet de loi est ainsi rédigée : | bepaling heeft ingevoerd in het wetsontwerp, luidt : |
' Il est proposé de rendre la future loi applicable aux affaires en | ' Er wordt voorgesteld om de toekomstige wet van toepassing te maken |
cours dès son entrée en vigueur. En effet, l'arrêt de la Cour de | op de lopende zaken, zodra zij in werking treedt. Het arrest van het |
cassation du 2 septembre 2004 a créé une grande insécurité juridique, | Hof van Cassatie van 2 september 2004 heeft immers een belangrijke |
qui touche tant les nouvelles affaires que les affaires qui étaient en | rechtsonzekerheid geschapen, zowel voor de nieuwe zaken als voor de |
cours au moment de son prononcé. Depuis lors, les parties demandent de | zaken die lopende waren op het moment dat het arrest uitgesproken |
manière systématique l'application de la répétibilité au juge, sans | werd. Sedertdien vragen de partijen systematisch het toepassen van de |
pour autant que celui-ci (ni les parties) dispose de règles claires et | verhaalbaarheid aan de rechter, zonder dat die (noch de partijen) ter |
précises en la matière. Tel est précisément l'objet de la présente | zake over duidelijke en precieze regels beschikt. Dat is precies het |
voorwerp van dit voorstel. Het lijkt derhalve uit het oogpunt van | |
proposition. Dès lors, et dans un souci d'égalité et de | gelijkheid en non-discriminatie opportuun om te voorzien dat de |
non-discrimination, il apparaît opportun de prévoir que les parties | partijen op een identieke manier zullen behandeld worden bij de vraag |
seront traitées de manière identique relativement à la question de la | over de verhaalbaarheid, onafhankelijk van de datum waarop de zaak |
répétibilité, indépendamment de la date à laquelle l'affaire a été | werd ingeleid. Het is in ieder geval van belang dat er zo snel |
introduite. Il importe en tout état de cause de mettre fin au plus | mogelijk een einde wordt gemaakt aan de rechtsonzekerheid die |
vite à l'insécurité juridique générée par l'arrêt de septembre 2004 ' | veroorzaakt werd door het arrest van september 2004 ' (Parl. St., |
(Doc. parl., Sénat, 2006/2007, n° 3-1686/4, p. 7). | Senaat, 2006-2007, nr. 3-1686/4, p. 7). |
B.20.4. La disposition attaquée n'a pas pour effet de rendre la loi | B.20.4. De bestreden bepaling heeft niet tot gevolg de wet |
applicable aux affaires clôturées par une décision de justice définitive. Elle n'a donc pas d'effet rétroactif. Elle n'a pas non plus pour effet d'influencer l'issue des causes pendantes. En revanche, il est exact qu'en imposant l'application immédiate de la loi aux affaires en cours, elle peut avoir pour effet d'alourdir la charge financière des parties succombantes alors que celles-ci n'avaient pu prévoir, à l'entame du procès, qu'elles courraient ce risque. B.20.5. Il appartient en principe au législateur de régler l'entrée en vigueur d'une loi nouvelle et de décider s'il y a lieu d'adopter des mesures transitoires. Il ressort des extraits précités des travaux préparatoires que le législateur avait pour objectif d'intervenir rapidement dans la matière, pour mettre un terme aux incertitudes | toepasselijk te maken op de zaken die met een definitieve rechtelijke beslissing zijn afgesloten. Zij heeft dus geen retroactieve werking. Zij leidt evenmin ertoe de afloop van de hangende gedingen te beïnvloeden. Het is daarentegen juist dat zij, door de onmiddellijke toepassing van de wet op de hangende zaken op te leggen, tot gevolg kan hebben de financiële last van de in het ongelijk gestelde partijen te verzwaren, terwijl zij bij de aanvang van het proces niet konden voorzien dat zij dat risico liepen. B.20.5. Het staat in beginsel aan de wetgever de inwerkingtreding van een nieuwe wet te regelen en te beslissen of er overgangsmaatregelen moeten worden genomen. Uit de hiervoor geciteerde uittreksels van de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever ter zake snel wilde optreden om een einde te maken aan de onzekerheden die zijn ontstaan |
découlant de la jurisprudence de la Cour de cassation. Dans ce | na de rechtspraak van het Hof van Cassatie. In die context is de |
contexte, l'application immédiate de la loi attaquée est une mesure | onmiddellijke toepassing van de bestreden wet een pertinente maatregel |
pertinente pour mettre un terme, à l'égard de tous les justiciables, | om, ten aanzien van alle rechtzoekenden, een einde te maken aan de |
au développement de jurisprudences divergentes et dès lors | ontwikkeling van een uiteenlopende rechtspraak die derhalve |
inégalitaires quant au principe de la répétibilité et aux montants qui | ongelijkheden inhield ten aanzien van het beginsel van de |
pouvaient être alloués. | verhaalbaarheid en de bedragen die konden worden toegewezen. |
B.20.6. Compte tenu de ce que le législateur a encadré la répétibilité | B.20.6. Ermee rekening houdend dat de wetgever de verhaalbaarheid |
et que le juge peut, à la demande des parties, diminuer l'indemnité de | heeft omlijnd en dat de rechter op verzoek van de partijen de |
procédure notamment lorsqu'il estime que la situation est ' | rechtsplegingsvergoeding kan verminderen, met name wanneer hij van |
manifestement déraisonnable ', l'application immédiate de la | oordeel is dat de situatie ' kennelijk onredelijk ' is, heeft de |
législation en cause n'entraîne pas d'effets disproportionnés pour les | onmiddellijke toepassing van de in het geding zijnde wetgeving geen |
parties engagées dans des procédures judiciaires au moment de son | onevenredige gevolgen voor de partijen die op het ogenblik van de |
entrée en vigueur. | inwerkingtreding ervan bij gerechtelijke procedures betrokken zijn. |
[...] | [...] |
B.21.4. Les moyens ne sont pas fondés ». | B.21.4. De middelen zijn niet gegrond ». |
B.3.3. Par son arrêt du 18 décembre 2008, la Cour a rejeté les recours | B.3.3. Bij zijn arrest van 18 december 2008 heeft het Hof de beroepen |
- sous réserve d'un élément non pertinent en l'occurrence. | - onder voorbehoud van een hier niet ter zake doend element - |
B.4. La circonstance mentionnée dans la question préjudicielle, selon | verworpen. B.4. De in de prejudiciële vraag vermelde omstandigheid dat het in |
laquelle il s'agit dans les deux cas d'affaires dans lesquelles les | beide gevallen gaat om zaken waarin de debatten waren gesloten en die |
débats étaient clos et qui étaient déjà fixées « pour un jugement | reeds « voor definitief vonnis » waren gesteld vóór de |
définitif » avant l'entrée en vigueur des nouvelles dispositions, ne | inwerkingtreding van de nieuwe bepalingen, leidt niet tot een andere |
mène pas à une autre conclusion. | conclusie. |
B.5. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.5. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 13 de la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des | Artikel 13 van de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid |
van de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een | |
honoraires et des frais d'avocat ne viole pas les articles 10 et 11 de | advocaat schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
la Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
l'audience publique du 12 février 2009. | terechtzitting van 12 februari 2009. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |