Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 10/2009 du 15 janvier 2009 Numéro du rôle : 4520 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2, § 1 er , alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du territoire et d La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)"
Extrait de l'arrêt n° 10/2009 du 15 janvier 2009 Numéro du rôle : 4520 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2, § 1 er , alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du territoire et d La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...) Uittreksel uit arrest nr. 10/2009 van 15 januari 2009 Rolnummer 4520 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2, § 1, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stede Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 10/2009 du 15 janvier 2009 Uittreksel uit arrest nr. 10/2009 van 15 januari 2009
Numéro du rôle : 4520 Rolnummer 4520
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2, § 1er, In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2, § 1, vierde
alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du lid, van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de
territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré par l'article 87 ruimtelijke ordening en van de stedenbouw, zoals ingevoegd bij artikel
de la même loi, inséré par l'article 2 du décret de la Région flamande 87 van dezelfde wet, ingevoegd bij artikel 2 van het decreet van het
du 23 juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret de la Région Vlaamse Gewest van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het
flamande du 13 juillet 1994, posées par le Conseil d'Etat. decreet van het Vlaamse Gewest van 13 juli 1994, gesteld door de Raad
La Cour constitutionnelle, van State. Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de
Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke et T. Merckx-Van Goey, rechters P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke en T.
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Bossuyt, voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par arrêt n° 186.310 du 16 septembre 2008 en cause de Eric Boodts Bij arrest nr. 186.310 van 16 september 2008 in zake Eric Boodts tegen
contre la Région flamande, dont l'expédition est parvenue au greffe de het Vlaamse Gewest, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
la Cour le 25 septembre 2008, le Conseil d'Etat a posé les questions ingekomen op 25 september 2008, heeft de Raad van State de volgende
préjudicielles suivantes : prejudiciële vragen gesteld :
1. « L'article 2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de 1. « Schendt artikel 2, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962
l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw,
par l'article 87 de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23 zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze wet, ingevoegd bij artikel 2
juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994, van het decreet van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution coordonnée en ce decreet van 13 juli 1994, de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde
qu'une modification non provisoire des prescriptions du plan de Grondwet in zoverre een niet-voorlopige wijziging van de
secteur et une interdiction de bâtir sont établies sans procédure de gewestplanvoorschriften en een bouwverbod worden vastgesteld zonder
consultation et d'avis, alors qu'une telle modification et une telle inspraak- en adviesprocedure, waar zo'n wijziging en bouwverbod bij
interdiction de bâtir ne peuvent, en application de la législation toepassing van de stedenbouwwetgeving en andere reglementeringen
organique de l'urbanisme et d'autres réglementations, être établies slechts na een inspraak- en adviesprocedure definitief worden
définitivement qu'à l'issue d'une procédure de consultation et d'avis
? »; vastgesteld ? »;
2. « L'article 2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de 2. « Schendt artikel 2, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962
l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw,
par l'article 87 de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23 zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze wet, ingevoegd bij artikel 2
juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994, van het decreet van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution coordonnée en ce decreet van 13 juli 1994, de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde
que cette disposition prive les personnes auxquelles la mesure en Grondwet in zoverre deze bepaling aan degenen op wie de betrokken
cause est applicable de la protection juridictionnelle d'un contrôle maatregel toepasselijk is de voor alle andere burgers - en
de légalité par les cours et tribunaux et d'une tutelle d'annulation inzonderheid alle andere eigenaars van gronden waarvoor een
par le Conseil d'Etat dont bénéficient tous les autres citoyens et en gewestplanbestemming wordt vastgesteld of gewijzigd - geldende
particulier tous les autres propriétaires de terrains pour lesquels jurisdictionele bescherming van een wettigheidstoezicht door de hoven
une destination au plan de secteur a été établie ou modifiée ? »; en rechtbanken en vernietigingstoezicht door de Raad van State ontneemt ? »;
3. « L'article 2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de 3. « Schendt artikel 2, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962
l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw,
par l'article 87 de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23 zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze wet, ingevoegd bij artikel 2
juin 1993 et remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994, van het decreet van 23 juni 1993 en vervangen bij artikel 2 van het
viole-t-il les règles qui sont établies par la Constitution ou en decreet van 13 juli 1994, de regels die door of krachtens de Grondwet
vertu de celle-ci pour déterminer les compétences respectives de zijn vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden bevoegdheid van
l'Etat, des communautés et des régions, en ce que cette disposition de Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten, in zoverre deze bepaling
soustrait respectivement aux cours et tribunaux et au Conseil d'Etat het wettigheids- en vernietigingstoezicht op
le contrôle de légalité et la tutelle d'annulation sur les gewestplanbestemmingswijzigingen onttrekt aan respectievelijk de hoven
modifications de destination au plan de secteur ? ». en rechtbanken en de Raad van State ? ».
Op 23 oktober 2008 hebben de rechters-verslaggevers T. Merckx-Van Goey
Le 23 octobre 2008, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la en P. Martens, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de
loi spéciale du 6 janvier 1989, les juges-rapporteurs T. Merckx-Van bijzondere wet van 6 januari 1989, het Hof ervan in kennis gesteld dat
Goey et P. Martens ont informé la Cour qu'ils pourraient être amenés à zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen een arrest van
proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. onmiddellijk antwoord te wijzen.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Les première et deuxième questions préjudicielles portent sur la B.1. De eerste en de tweede prejudiciële vraag hebben betrekking op de
compatibilité de la disposition en cause avec le principe d'égalité et bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met het beginsel
de non-discrimination garanti par les articles 10 et 11 de la van gelijkheid en niet-discriminatie gewaarborgd bij de artikelen 10
Constitution, tandis que la troisième question invite la Cour à en 11 van de Grondwet, terwijl de derde vraag het Hof uitnodigt tot
procéder à un contrôle au regard des règles répartitrices de een toetsing aan de bevoegdheidverdelende regels.
compétence. La Cour traite tout d'abord de la troisième question préjudicielle Het Hof behandelt eerst de derde prejudiciële vraag met betrekking tot
relative à la compétence du législateur décrétal. de bevoegdheid van de decreetgever.
Quant à la troisième question préjudicielle Ten aanzien van de derde prejudiciële vraag
B.2.1. La troisième question préjudicielle porte sur la conformité de B.2.1. De derde prejudiciële vraag betreft de overeenstemming van de
la disposition en cause avec les règles répartitrices de compétence « in het geding zijnde bepaling met de bevoegdheidverdelende regels « in
en ce que cette disposition soustrait respectivement aux cours et zoverre deze bepaling het wettigheids- en vernietigingstoezicht op
tribunaux et au Conseil d'Etat le contrôle de légalité et la tutelle gewestplanbestemmingswijzigingen onttrekt aan respectievelijk de hoven
d'annulation sur les modifications de destination au plan de secteur en rechtbanken en de Raad van State ».
». B.2.2. La compétence du législateur décrétal pour légiférer dans une B.2.2. De bevoegdheid van de decreetgever om te legifereren in een
matière d'urbanisme et d'aménagement du territoire visée à l'article aangelegenheid van stedenbouw en ruimtelijke ordening bedoeld in
6, § 1er, I, 1°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes artikel 6, § 1, I, 1°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
institutionnelles ne fait l'objet d'aucune contestation. hervorming der instellingen, staat niet ter discussie.
La question est de savoir si la disposition décrétale porte atteinte à De vraag is of de decreetsbepaling afbreuk doet aan de materiële
la compétence matérielle des juridictions, plus particulièrement du bevoegdheid van de rechtscolleges, inzonderheid de Raad van State, wat
Conseil d'Etat, ce qui serait une matière qui, en principe, relève de een aangelegenheid zou zijn die in beginsel tot de voorbehouden
la compétence réservée du législateur fédéral. bevoegdheid van de federale wetgever behoort.
B.2.3. Le fait - dénoncé par la question préjudicielle - qu'en B.2.3. Het in de prejudiciële vraag aangeklaagde gegeven dat te dezen
l'espèce, le contrôle de légalité et la tutelle d'annulation seraient het wettigheids- en vernietigingstoezicht zou zijn onttrokken aan de
soustraits respectivement aux cours et tribunaux et au Conseil d'Etat hoven en rechtbanken, respectievelijk de Raad van State, is het
est la simple conséquence de l'adoption, par le législateur décrétal, loutere gevolg van het aannemen van een bepaling door de decreetgever
d'une disposition dans une matière qui avait été réglée auparavant par in een aangelegenheid die voorheen door de uitvoerende macht werd
le pouvoir exécutif, plus précisément en raison du fait que la geregeld, meer bepaald doordat de in het geding zijnde
disposition décrétale en cause revient à une abrogation de la règle du decreetsbepaling neerkomt op een afschaffing van de opvullingsregel
comblement prévue à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre waarin artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december 1972
1972. En agissant ainsi, le législateur décrétal ne règle pas la voorzag. De decreetgever regelt daarmee niet de materiële bevoegdheid
compétence matérielle des juridictions. van de rechtscolleges.
B.2.4. La troisième question préjudicielle appelle une réponse négative. B.2.4. De derde prejudiciële vraag moet ontkennend worden beantwoord.
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.3.1. La première question préjudicielle porte sur la compatibilité B.3.1. De eerste prejudiciële vraag betreft de bestaanbaarheid van de
de la disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la in het geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de
Constitution « en ce qu'une modification non provisoire des Grondwet « in zoverre een niet-voorlopige wijziging van de
prescriptions du plan de secteur et une interdiction de bâtir sont gewestplanvoorschriften en een bouwverbod worden vastgesteld zonder
établies sans procédure de consultation et d'avis, alors qu'une telle inspraak- en adviesprocedure, waar zo'n wijziging en bouwverbod bij
modification et une telle interdiction de bâtir ne peuvent, en toepassing van de stedenbouwwetgeving en andere reglementeringen
application de la législation organique de l'urbanisme et d'autres
réglementations, être établies définitivement qu'à l'issue d'une slechts na een inspraak- en adviesprocedure definitief worden
procédure de consultation et d'avis ». vastgesteld ».
B.3.2. Le Conseil d'Etat pose cette question au sujet de « l'article B.3.2. De Raad van State stelt die vraag over « artikel 2, vierde lid,
2, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke
territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré par l'article 87 ordening en van de stedenbouw, zoals ingevoegd bij artikel 87 van deze
de cette loi, inséré par l'article 2 du décret du 23 juin 1993 et wet, ingevoegd bij artikel 2 van het decreet van 23 juni 1993 en
remplacé par l'article 2 du décret du 13 juillet 1994 ». La vervangen bij artikel 2 van het decreet van 13 juli 1994 ». De in het
disposition en cause, actuellement reprise à l'article 2, § 1er, geding zijnde bepaling, thans opgenomen in artikel 2, § 1, vierde lid,
alinéa 4, du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du van het decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de ruimtelijke
territoire, coordonné le 22 octobre 1996, est libellée comme suit : ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, luidt als volgt :
« Lors de l'instruction d'une demande de permis de bâtir ou de lotir, « Bij het onderzoek van bouw- of verkavelingsaanvragen, andere dan
autre que pour des équipements collectifs et des services publics, voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare diensten kan geen
aucune application ne peut être faite des règles en matière de la toepassing worden gemaakt van regelen in verband met de inrichting en
présentation et de la mise en oeuvre des projets de plan de secteur et de toepassing van ontwerp-gewestplannen en gewestplannen die de
des plans de secteur qui créent la possibilité de déroger à ces plans mogelijkheid scheppen om van deze plannen af te wijken of
ou d'autoriser des exceptions permettant de bâtir ou de lotir. La uitzonderingen toe te laten waardoor kan worden gebouwd of verkaveld.
non-application des règles ne peut donner lieu au paiement d'une Het niet toepassen van de regelen kan geen aanleiding geven tot
indemnité telle que visée à l'article 37 [actuellement 35] ». schadevergoeding als bedoeld in artikel 37 [thans : 35] ».
B.3.3. Concernant cette disposition, la Cour a constaté, dans son B.3.3. Over die bepaling heeft het Hof in zijn arrest nr. 29/2008 van
arrêt n° 29/2008 du 28 février 2008 : 28 februari 2008 gesteld :
« B.2. [...] « B.2. [...]
D'après l'exposé des motifs du projet de décret qui a conduit au Volgens de memorie van toelichting bij het ontwerp van decreet dat
décret du 23 juin 1993, les règles de droit visées par cette heeft geleid tot het decreet van 23 juni 1993, zijn de in die bepaling
disposition permettant des dérogations aux projets de plans de secteur bedoelde rechtsregels waarbij afwijkingen van de ontwerp-gewestplannen
et aux plans de secteur pour les demandes de permis de bâtir et de en de gewestplannen mogelijk zijn bij bouw- en verkavelingsaanvragen,
lotir sont les dispositions de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du de bepalingen van artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28
28 décembre 1972 relatif à la présentation et à la mise en oeuvre des december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de
projets de plans et des plans de secteur. (Doc., Conseil flamand, ontwerpgewestplannen en gewestplannen (Parl. St., Vlaamse Raad,
1992-1993, n° 265/1, p. 1) 1992-1993, nr. 265/1, p. 1).
Cet article disposait : Dat artikel luidde :
'

Article 23.Sans préjudice de l'article 21 et de l'article 6, les

'

Artikel 23.Onverminderd artikel 21 en artikel 6, zijn de navolgende

règles ci-après sont d'application dans les zones autres que les zones regelen van toepassing in alle gebieden niet zijnde woongebieden, met
d'habitat, à l'exclusion des zones industrielles, des zones uitsluiting van de industriegebieden, de ontginningsgebieden, de
d'extraction, des zones naturelles d'intérêt scientifique et des zones natuurgebieden met wetenschappelijke waarde en de
inondables. overstromingsgebieden :
1° A titre exceptionnel, peuvent être autorisés des lotissements et 1° Bij uitzondering kunnen verkavelingen en bouwwerken worden
des constructions, pour autant que ceux-ci ne portent pas atteinte au toegestaan, voor zover deze de goede plaatselijke ordening niet
bon aménagement local et ne mettent pas en péril la destination de la schaden en de bestemming van het gebied niet in gevaar brengen, en
zone, et qu'à la date d'entrée en vigueur du plan ou du projet de plan voor zover de grond op de dag van de inwerkingtreding van het
de secteur, le terrain soit situé à l'intérieur d'un groupe gewestplan of ontwerp-gewestplan gelegen is binnen een huizengroep en
d'habitations et du même côté d'une voie publique, autre qu'un chemin aan dezelfde kant van een openbare weg, niet zijnde een aardeweg, en
de terre, et suffisamment équipée, compte tenu de la situation des die voldoende uitgerust is, gelet op de plaatselijke toestand.
lieux. Cette faculté ne s'étend toutefois pas aux terrains situés à front des Deze mogelijkheid geldt evenwel niet voor gronden die langs de grote
routes de grande voirie, exception faite soit pour un service public, wegen gelegen zijn, behalve voor een openbare dienst, hetzij voor het
soit pour l'établissement d'installations et de constructions en oprichten van installaties en gebouwen in verband met de dienst van
rapport avec le service de l'autoroute. een autosnelweg.
[...]'. [...]'.
De uitzonderingsbepaling vervat in artikel 23, 1°, van het koninklijk
L'exception incluse dans l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 besluit van 28 december 1972, zal hierna, overeenkomstig het gebruik,
décembre 1972 sera appelée ci-après, conformément à l'usage, la 'règle als de ' opvullingsregel ' worden aangeduid.
du comblement'.
B.3. La Cour a déjà statué sur la disposition en cause par ses arrêts B.3. Het Hof heeft over de in het geding zijnde bepaling reeds
n° 40/95 du 6 juin 1995 et n° 24/96 du 27 mars 1996, dans lesquels uitspraak gedaan in zijn arresten nr. 40/95 van 6 juni 1995 en nr.
elle a considéré que cette disposition est compatible avec les 24/96 van 27 maart 1996, waarin het heeft geoordeeld dat die bepaling
articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in
du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij
de l'homme ». het Europees Verdrag voor de rechten van de mens ».
B.3.4. En ce qui concerne le traitement inégal qui découlerait de la B.3.4. Met betrekking tot de ongelijke behandeling die zou
circonstance que la règle du comblement a été abrogée sans qu'une voortvloeien uit het feit dat de opvullingsregel werd afgeschaft
enquête publique ait été organisée, la Cour a déjà jugé dans l'arrêt zonder dat daaraan een openbaar onderzoek is voorafgegaan, oordeelde
n° 24/96 du 27 mars 1996 : het Hof reeds in zijn arrest nr. 24/96 van 27 maart 1996 :
« B.1.13. L'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972 « B.1.13. Artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december
prévoyait qu'à titre exceptionnel et moyennant le respect de certaines 1972 bood de vergunningverlenende overheid de mogelijkheid om, bij
conditions, l'autorité délivrant les permis pouvait, en cas de demande uitzondering en onder bepaalde voorwaarden, bij de aanvraag van een
d'un permis de bâtir, de lotir ou d'un certificat d'urbanisme, bouw of verkavelingsvergunning of van een stedebouwkundig attest een
accorder une dérogation aux projets de plans et aux plans de secteur. afwijking van de ontwerp-gewestplannen of de gewestplannen toe te
L'autorité octroyant les permis pouvait donc autoriser la construction kennen. De vergunningverlenende overheid kon aldus het bouwen en het
et le lotissement à des endroits où ceux-ci n'étaient en principe pas verkavelen toestaan op plaatsen waar zulks overeenkomstig de
possibles conformément à la destination du plan de secteur. Loin de la gewestplanbestemming in beginsel niet mogelijk was. De afschaffing van
modifier, l'abrogation de la règle du comblement confirme la de opvullingsregel wijzigt de bestemming van het betrokken gebied
destination de la zone concernée. niet; integendeel, zij bevestigt de bestemming ervan.
La suppression d'une possibilité d'exception à une règle de De afschaffing van een mogelijkheid van uitzondering op een
destination diffère objectivement d'une modification de destination, bestemmingsvoorschrift verschilt objectief van een
peu importe qu'elle soit la conséquence de l'établissement d'un plan bestemmingswijziging, ongeacht of die laatste het gevolg is van het
de secteur, de la révision d'un plan de secteur ou de la désignation opstellen van een gewestplan, het herzien van een gewestplan of het
d'une zone comme zone de dunes protégée ou comme zone agricole ayant aanwijzen van een gebied als beschermd duingebied of voor het
une importance pour les dunes. duingebied belangrijk landbouwgebied.
Le principe d'égalité n'est pas violé en tant que l'abrogation de la Het gelijkheidsbeginsel is niet geschonden in zoverre de afschaffing
règle du comblement, contrairement aux modifications de destination, van de opvullingsregel niet voorafgegaan werd door of gepaard ging met
n'a pas été précédée ou assortie d'une enquête publique ». een openbaar onderzoek, zoals zulks moet geschieden in geval van wijziging van bestemming ».
La Cour a répété ceci dans son arrêt n° 29/2008 (B.7). Het Hof heeft dit herhaald in zijn arrest nr. 29/2008 (B.7).
B.3.5. En ce qui concerne l'absence dénoncée d'une procédure de B.3.5. Wat betreft de aangeklaagde ontstentenis van een inspraak- en
consultation et d'avis, la partie adverse devant le Conseil d'Etat a adviesprocedure heeft de tegenpartij voor de Raad van State doen
fait observer que la Cour, dans son arrêt n° 56/95 du 12 juillet 1995, opmerken dat het Hof in zijn arrest nr. 56/95 van 12 juli 1995 reeds
avait déjà jugé : had geoordeeld :
« B.5.1. Dans la requête est invoquée la violation du principe « B.5.1. In het verzoekschrift wordt de schending aangevoerd van het
d'égalité en ce que les parties requérantes se voient privées, sans gelijkheidsbeginsel doordat aan de verzoekende partijen zonder
voorafgaand openbaar onderzoek de mogelijkheid is ontnomen om een bouw
enquête publique préalable, de la possibilité d'obtenir un permis de of verkavelingsvergunning te verkrijgen met toepassing van de
bâtir ou de lotir par application de la règle du comblement, alors opvullingsregel, terwijl voor de invoering en de wijziging van die
qu'une enquête publique était cependant requise, selon elles, pour opvullingsregel volgens hen wel een openbaar onderzoek vereist was.
l'instauration et la modification de cette règle. B.5.2. Het Hof stelt vast dat noch voor de invoering van de
B.5.2. La Cour observe que, ni pour l'instauration de la règle du opvullingsregel bepaald bij artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit
comblement définie à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 van 28 december 1972, noch voor de wijziging ervan enig openbaar
décembre 1972 ni pour sa modification, une quelconque enquête publique
n'était ou n'est requise. onderzoek vereist was of is.
Le moyen ne peut dès lors être retenu ». Het middel kan derhalve niet worden aangenomen ».
B.3.6. Ainsi qu'il ressort du mémoire en réplique de la partie B.3.6. Zoals blijkt uit de in het verwijzingsarrest overgenomen
requérante devant le Conseil d'Etat cité dans l'arrêt de renvoi, cette memorie van wederantwoord van de verzoekende partij voor de Raad van
partie estime que la Cour ne s'est pas encore prononcée sur la State, is die partij van mening dat het Hof zich daarmee nog niet
question qui fait l'objet de l'affaire présente. La partie requérante heeft uitgesproken over de thans voorliggende vraag. De verzoekende
devant le Conseil d'Etat soutient que les parties requérantes dans partij voor de Raad van State betoogt dat de verzoekende partijen in
l'affaire tranchée par l'arrêt de la Cour n° 56/95, précité, de zaak beslecht bij het voormelde arrest van het Hof nr. 56/95
« partent de la prémisse erronée selon laquelle, avant l'insertion ou « [uitgaan] van de verkeerde premisse dat voor de invoering of
la modification de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre wijziging van artikel 23, 1°, van het K.B. van 28 december 1972 zelf
1972 lui-même, une enquête publique était requise et négligent le fait een openbaar onderzoek was vereist en [voorbijgaan] aan het feit dat
que l'article 23, 1°, de l'arrêté royal précité est repris dans les 25 artikel 23, 1°, van voormeld K.B. in de 25 gewestplannen van het
plans de secteur de la Région flamande et fait dès lors partie des Vlaams Gewest is opgenomen, dan ook deel uitmaakt van de gewestplannen
plans de secteur, et qu'en vertu de l'article 2 de la loi organique de en overeenkomstig artikel 2 van de Stedebouwwet dezelfde verordenende
l'urbanisme, il a la même valeur réglementaire que les plans de kracht heeft dan de gewestplannen.
secteur. Cela implique également, selon la jurisprudence du Conseil d'Etat, Dit houdt volgens de rechtspraak van de Raad van State, geciteerd op
citée à la page 4 du recours en annulation, qu'une modification de p. 4 van het annulatieberoep, eveneens in dat een wijziging aan
l'article 23, 1°, ne peut être valable que si l'on suit la procédure artikel 23, 1°, slechts geldig kan zijn wanneer de procedure van
des articles 9, 13 et 43 de la loi organique de l'urbanisme, artikel 9, 13 en 43 van de Stedebouwwet voor de herziening van een
applicable à la révision d'un plan de secteur. gewestplan gevolgd wordt.
Dans cette première question préjudicielle, la partie requérante De verzoekende partij klaagt, in tegenstelling derhalve tot de
dénonce le fait que, contrairement donc à ce qu'affirment les beroepers bij het geciteerde arrest van het Arbitragehof, in deze
requérants dans l'arrêt cité de la Cour d'arbitrage, l'article 23, 1°, ait été abrogé 'sans que cette modification fût soumise, dans les limites des différents plans de secteur en ce qui concerne leur élaboration concrète, à la procédure de l'enquête publique et des avis' (...). Elle dénonce également le fait que cette modification du plan de secteur contenant une interdiction de bâtir ait été réalisée d'une manière définitive, sans enquête publique, bien que la nécessité en était inexistante et que le but visé, sans toucher aux droits des citoyens, aurait pu tout aussi bien être atteint par une révision des plans de secteur existants. La Cour d'arbitrage ne s'est donc pas encore prononcée sur la première eerste prejudiciële vraag aan dat artikel 23, 1°, opgeheven werd ' zonder dat deze wijziging binnen de grenzen van de diverse gewestplannen, met betrekking tot hun concrete uitwerking, onderworpen wordt aan de procedure van openbaar onderzoek en advisering ' (...). Zij [klaagt] tevens aan dat deze gewestplanwijziging met bouwverbod op een definitieve wijze wordt doorgevoerd, zonder openbaar onderzoek, hoewel daarvoor geen noodzaak bestond en het beoogde doel, zonder aan de rechten van de burgers te raken, evengoed bereikt kon worden door een herziening van de bestaande gewestplannen.
question préjudicielle du requérant, telle qu'elle est commentée de Over verzoekers eerste prejudiciële vraag, zoals omstandig toegelicht
manière circonstanciée dans la requête en annulation, pp. 4 à 9 » (CE, in het verzoekschrift tot nietigverklaring, p. 4 tot 9, heeft het
16 septembre 2008, n° 186.310, point 2.1.3, p. 6). Arbitragehof zich dus nog niet uitgesproken » (RvSt, 16 september
2008, nr. 186.310, punt 2.1.3, p. 6).
La partie requérante devant le Conseil d'Etat semble donc estimer que De verzoekende partij voor de Raad van State lijkt aldus de mening te
la question n'est pas de savoir si l'instauration ou la modification zijn toegedaan dat niet aan de orde is of voor een invoering of
de la règle du comblement nécessitait une enquête publique, mais si wijziging van de opvullingsregel een openbaar onderzoek nodig was,
l'abrogation de la règle du comblement sans enquête publique est maar wel of de opheffing van de opvullingsregel zonder openbaar
contraire au principe d'égalité et de non-discrimination en ce que la onderzoek in strijd is met het beginsel van de gelijkheid en
règle du comblement a la même force réglementaire que les plans de niet-discriminatie doordat de opvullingsregel dezelfde verordenende
secteur eux-mêmes et en ce que son abrogation requiert par conséquent, kracht heeft als de gewestplannen zelf en derhalve de opheffing ervan
zoals voor elke wijziging van een gewestplan een openbaar onderzoek
comme chaque modification d'un plan de secteur, une enquête publique. vergde. De verzoekende partij voor de Raad van State refereert voor dat
Dans sa requête, la partie requérante devant le Conseil d'Etat renvoie standpunt in haar verzoekschrift aan rechtspraak van dat hoge
à cet égard à la jurisprudence de cette haute juridiction, notamment rechtscollege, onder meer de arresten nrs. 26.611, 26.911, 27.456,
aux arrêts nos 26.611, 26.911, 27.456, 29.825, 32.021 et 32.443. 29.825, 32.021 en 32.443.
B.3.7. Sans préjudice des motifs de l'arrêt n° 24/96 mentionnés B.3.7. Onverminderd de bovenvermelde (B.3.4) motieven van het arrest
ci-dessus (B.3.4), la Cour a, plus particulièrement en ce qui concerne nr. 24/96, heeft het Hof, inzonderheid wat de draagwijdte van sommige
la portée de certains des arrêts du Conseil d'Etat précités et quant à van de voormelde arresten van de Raad van State betreft en over de
l'obligation d'une enquête préalable, jugé au B.10 de son arrêt n° verplichting tot een voorafgaand onderzoek in B.10 van zijn arrest nr.
29/2008 : 29/2008 geoordeeld :
« Selon cette jurisprudence, les dispositions de cet arrêté royal « In die rechtspraak wordt gesteld dat de bepalingen van dat
koninklijk besluit het algemeen kader en het verwijzingssysteem vormen
constituent le cadre général et le système de référence dans lequel waarin de plannen van aanleg moeten worden ingepast en zij door
les plans d'aménagement doivent s'intégrer, sont reprises par voie de verwijzing worden opgenomen in de ontwerp-gewestplannen en
référence dans les projets de plans de secteur et les plans de secteur gewestplannen en, binnen de grenzen van het plan, met betrekking tot
hun concrete uitwerking, worden onderworpen aan het openbaar onderzoek
et, en ce qui concerne leurs effets concrets, sont soumises, dans les en de raadplegingen. Uit die rechtspraak volgt dat aan die plannen een
limites du plan, à l'enquête publique et aux consultations. Il découle uitlegging dient te worden gegeven en een toepassing dient te worden
de cette jurisprudence qu'il y a lieu de donner à ces plans une verleend die rekening houdt met de versie van de bepalingen van het
interprétation et une application qui tiennent compte de la version algemeen kader die van toepassing was op het ogenblik waarop die
des dispositions du cadre général qui était applicable au moment où plannen aan het openbaar onderzoek en de raadplegingen werden
ces plans ont été soumis à l'enquête publique et aux consultations, et onderworpen, en niet met de nadien tot stand gekomen versie. Zij
non de la version ultérieure. Elle vise dès lors à garantir beoogt derhalve de toepassing van die plannen te waarborgen
l'application de ces plans conformément aux règles de destination en overeenkomstig de bij het openbaar onderzoek en de raadplegingen
vigueur lors de l'enquête publique et des consultations. geldende bestemmingsvoorschriften.
Compte tenu de ce qui est dit en B.8, il ne peut toutefois être déduit Uit die rechtspraak kan, rekening houdend met wat in B.8 is gesteld,
de cette jurisprudence que la règle du comblement, quelle qu'eût été evenwel niet worden afgeleid dat de opvullingsregel, ongeacht welke
la version applicable de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 versie van artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december
décembre 1972, aurait conféré ou garanti un droit de bâtir aux 1972 van toepassing was, aan de eigenaars van de percelen die zijn
propriétaires des parcelles situées dans une autre zone qu'une zone gelegen in een andere zone dan een woonzone of een woonzone met
d'habitat ou une zone d'habitat à caractère rural. Cette jurisprudence landelijk karakter, een bouwrecht heeft verleend of gewaarborgd.
n'empêche pas davantage le législateur décrétal, en vertu de sa Evenmin verhindert die rechtspraak dat de decreetgever, zoals reeds
compétence, ainsi qu'il a été mentionné en B.5, et afin de lutter aangegeven in B.5, op grond van zijn bevoegdheid en teneinde de
contre les abus qui étaient nés de l'application très large de la misbruiken tegen te gaan die waren gegroeid uit de veelvuldige
règle du comblement, d'abroger par voie de décret la mesure toepassing van de opvullingsregel, de bij uitvoeringsbesluit
exceptionnelle introduite par un arrêté d'exécution, ni ne l'oblige à ingevoerde uitzonderingsmaatregel bij decreet afschaft, noch verplicht
soumettre à tout le moins cette mesure décrétale à une enquête zij hem ertoe daarbij minstens die decretale maatregel aan een
voorafgaand openbaar onderzoek te onderwerpen. Niet alleen bevat de
publique préalable. Non seulement la loi spéciale du 8 août 1980 de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen
réformes institutionnelles ne contient-elle aucune règle obligeant le geen voor de decreetgever verbindende regels omtrent een dergelijk
législateur décrétal à organiser une telle enquête, mais le onderzoek, maar ook vermag de decreetgever af te wijken van de regels
législateur décrétal peut aussi déroger aux règles qu'il a lui-même die hijzelf aan de uitvoerende macht heeft opgelegd. Bovenal zou de
imposées au pouvoir exécutif. L'obligation d'organiser une enquête verplichting tot het houden van een openbaar onderzoek praktische en
publique aurait surtout des conséquences pratiques et administratives administratieve gevolgen teweegbrengen die, rekening houdend met de
qui, compte tenu de la mise en balance des intérêts des propriétaires afweging van de belangen van de eigenaars van de betrokken percelen,
des parcelles concernées, seraient déraisonnables à la lumière du but onredelijk zouden zijn in het licht van de door de decreetgever
poursuivi par le législateur décrétal et qui priveraient de tout effet nagestreefde doelstelling en die elk nuttig effect aan de afschaffing
utile l'abrogation de la règle du comblement ». van de opvullingsregel zouden ontnemen ».
B.3.8. Dans ces arrêts nos 24/96 et 29/2008, la Cour a donc laissé B.3.8. Het Hof heeft aldus in zijn arresten nrs. 24/96 en 29/2008 te
entendre que l'abrogation de la règle du comblement n'a pas la même verstaan gegeven dat afschaffing van de opvullingsregel niet dezelfde
portée qu'une modification des plans de secteurs et a ainsi rejeté draagwijdte heeft als een wijziging van de gewestplannen, en heeft
l'hypothèse de départ de la première question préjudicielle, telle daarmee het uitgangspunt van de eerste prejudiciële vraag zoals
qu'elle avait été suggérée par la partie requérante devant le Conseil gesuggereerd door de verzoekende partij voor de Raad van State
d'Etat. afgewezen.
La première question préjudicielle appelle une réponse négative. De eerste prejudiciële vraag moet ontkennend worden beantwoord.
Quant à la deuxième question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.4.1. La deuxième question préjudicielle porte sur la compatibilité B.4.1. De tweede prejudiciële vraag betreft de bestaanbaarheid van de
de la disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la in het geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de
Constitution « en ce que cette disposition prive les personnes Grondwet « in zoverre deze bepaling aan degenen op wie de betrokken
auxquelles la mesure en cause est applicable de la protection maatregel toepasselijk is de voor alle andere burgers - en
juridictionnelle d'un contrôle de légalité par les cours et tribunaux inzonderheid alle andere eigenaars van gronden waarvoor een
et d'une tutelle d'annulation par le Conseil d'Etat dont bénéficient gewestplanbestemming wordt vastgesteld of gewijzigd - geldende
tous les autres citoyens - et en particulier tous les autres jurisdictionele bescherming van een wettigheidstoezicht door de hoven
propriétaires de terrains pour lesquels une destination au plan de en rechtbanken en vernietigingstoezicht door de Raad van State
secteur a été établie ou modifiée ». ontneemt ».
B.4.2. Le grief selon lequel le contrôle de légalité et la tutelle B.4.2. De grief dat het wettigheids- en vernietigingstoezicht zou zijn
d'annulation seraient soustraits respectivement aux cours et tribunaux onttrokken aan de hoven en rechtbanken, respectievelijk de Raad van
et au Conseil d'Etat est la simple conséquence de l'adoption, par le State, is het loutere gevolg van het aannemen van een bepaling door de
législateur décrétal, d'une disposition dans une matière qui avait été decreetgever in een aangelegenheid die voorheen door de uitvoerende
réglée auparavant par le pouvoir exécutif, plus précisément en raison macht werd geregeld, meer bepaald doordat de in het geding zijnde
du fait que la disposition décrétale en cause revient à une abrogation decreetsbepaling neerkomt op een afschaffing van de zogenaamde
de la règle dite du comblement prévue à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972. Au demeurant, les personnes concernées ne se voient pas privées du droit d'accès à un juge, étant donné que chaque personne justifiant d'un intérêt peut introduire un recours en annulation auprès de la Cour constitutionnelle contre des normes législatives, ainsi qu'en témoignent du reste les différentes affaires dont la Cour est saisie à ce sujet. Enfin, le fait qu'un acte du législateur décrétal échappe au pouvoir juridictionnel des juridictions ordinaires et administratives résulte du choix du Constituant de confier exclusivement à la Cour constitutionnelle le contrôle des normes législatives au regard des opvullingsregel waarin artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december 1972 voorzag. Overigens zijn de betrokkenen hierdoor niet van het recht op toegang tot een rechter verstoken, aangezien tegen wetskrachtige normen een beroep tot vernietiging bij het Grondwettelijk Hof mogelijk is door eenieder die van een belang doet blijken, getuige overigens de diverse zaken die dienaangaande bij het Hof aanhangig zijn gemaakt. Ten slotte heeft het gegeven dat een optreden van de decreetgever aan de rechtsmacht van de gewone en administratieve rechtscolleges ontsnapt, te maken met de keuze van de Grondwetgever om de toetsing
normes de contrôle visées à l'article 142 de la Constitution. van wetskrachtige normen aan de in artikel 142 van de Grondwet
bedoelde toetsingsnormen exclusief toe te vertrouwen aan het
Grondwettelijk Hof.
B.4.3. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse B.4.3. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden
négative. beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 2, § 1er, alinéa 4, de la loi du 29 mars 1962 organique de Artikel 2, § 1, vierde lid, van de wet van 29 maart 1962 houdende
l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, tel qu'il a été inséré organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedenbouw, zoals
par l'article 87 de la même loi, inséré par l'article 2 du décret de ingevoegd bij artikel 87 van dezelfde wet, ingevoegd bij artikel 2 van
la Région flamande du 23 juin 1993 et remplacé par l'article 2 du het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 juni 1993 en vervangen bij
décret de la Région flamande du 13 juillet 1994, actuellement artikel 2 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 13 juli 1994,
l'article 2 du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du thans artikel 2 van het decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de
territoire, coordonné le 22 octobre 1996, ne viole ni les règles qui ruimtelijke ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, schendt niet
sont établies par la Constitution ou en vertu de celles-ci pour de regels die door of krachtens de Grondwet zijn vastgesteld voor het
déterminer les compétences respectives de l'Etat fédéral, des bepalen van de bevoegdheid van de federale Staat, de gemeenschappen en
communautés et des régions, ni les articles 10 et 11 de la de gewesten, noch de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 15 janvier 2009. terechtzitting van 15 januari 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^