Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 177/2008 du 3 décembre 2008 Numéro du rôle : 4451 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la conclusion de baux à ferme longue durée, posée par le Tribu La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...)"
Extrait de l'arrêt n° 177/2008 du 3 décembre 2008 Numéro du rôle : 4451 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la conclusion de baux à ferme longue durée, posée par le Tribu La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...) Uittreksel uit arrest nr. 177/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4451 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 tot stimulering van langetermijnpachten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel.
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 177/2008 du 3 décembre 2008 Uittreksel uit arrest nr. 177/2008 van 3 december 2008
Numéro du rôle : 4451 Rolnummer 4451
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3 de la loi In zake : de prejudiciële vraag over artikel 3 van de wet van 13 mei
du 13 mai 1999 visant à encourager la conclusion de baux à ferme 1999 tot stimulering van langetermijnpachten, gesteld door de
longue durée, posée par le Tribunal de première instance de Nivelles. Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de
Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman et E. Derycke, rechters P. Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman en E.
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Melchior, voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 4 avril 2008 en cause de Henri Germeau contre Danny Bij vonnis van 4 april 2008 in zake Henri Germeau tegen Danny
Degrauwe, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op
Degrauwe, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 9 9 april 2008, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel de
avril 2008, le Tribunal de première instance de Nivelles a posé la
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la « Schendt artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 tot stimulering van
conclusion de baux à ferme de longue durée qui complète l'article 8, § langetermijnpachten, dat artikel 8, § 1, eerste lid, van boek III,
1er, alinéa 1er, du livre III, titre VIII, chapitre II, section III, titel VIII, hoofdstuk II, afdeling 3, van het Burgerlijk Wetboek -
du Code civil, des règles particulières aux baux à ferme, dite loi sur afdeling met als titel ' regels betreffende de pacht in het bijzonder
les baux à ferme, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution ', die de pachtwet wordt genoemd - aanvult, de artikelen 10 en 11 van
s'il est interprété en ce sens qu'il ne s'étend pas aux conjoints des de Grondwet wanneer het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het niet
van toepassing is op de echtgenoten van de bij die bepaling beoogde
bloedverwanten tot de vierde graad, terwijl de echtgenoten van de
parents jusqu'au quatrième degré visés par cette disposition alors que andere bloedverwanten die zij beoogt wel het voordeel van dat artikel
les conjoints des autres parents qu'elle vise en bénéficient ? ». genieten ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. La loi du 4 novembre 1969 modifiant la législation sur le bail B.1.1. De wet van 4 november 1969 tot wijziging van de pachtwetgeving
à ferme et sur le droit de préemption en faveur des preneurs de biens en van de wetgeving betreffende het recht van voorkoop ten gunste van
huurders van landeigendommen, die de « pachtwet » wordt genoemd, vormt
ruraux, dénommée « loi sur le bail à ferme », forme la section 3 (« afdeling 3 (« Regels betreffende de pacht in het bijzonder ») van boek
Des règles particulières en faveur des preneurs de biens ruraux ») du
livre III, titre VIII, chapitre II, du Code civil. III, titel VIII, hoofdstuk II, van het Burgerlijk Wetboek.
L'article 8, § 1er, de cette loi permet au bailleur de donner congé au Artikel 8, § 1, van die wet stelt de verpachter in staat opzegging te
preneur avant le terme du bail à ferme en vue d'exploiter lui-même le geven aan de pachter vóór het einde van de pachtovereenkomst, om zelf
bien loué ou d'en céder l'exploitation à certains membres de sa het verpachte goed te exploiteren of de exploitatie ervan over te
famille. dragen aan bepaalde familieleden.
B.1.2. Dans sa version initiale, l'article 8 de la loi sur le bail à B.1.2. In zijn oorspronkelijke versie bepaalde artikel 8 van de
ferme disposait : pachtwet :
« Au cours de chacune des périodes successives de bail, à l'exclusion « Gedurende elke van de opeenvolgende pachtperiodes, met uitsluiting
de la première et de la deuxième, le bailleur peut, par dérogation à van de eerste en de tweede, kan de verpachter, in afwijking van
l'article 4, mettre fin au bail en vue d'exploiter lui-même le bien artikel 4, een einde maken aan de pacht om zelf het verpachte goed te
loué ou d'en céder l'exploitation à son conjoint, ses descendants ou
enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint. exploiteren of de exploitatie ervan over te dragen aan zijn
Les dispositions de l'article 7, 1°, deuxième alinéa, sont echtgenoot, aan zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die
van zijn echtgenoot.
d'application ». De bepalingen van artikel 7, 1°, tweede lid, zijn van toepassing ».
B.1.3. La loi du 7 novembre 1988 modifiant la législation sur le bail B.1.3. Bij de wet van 7 november 1988 tot wijziging van de wetgeving
betreffende de pacht en de beperking van de pachtprijzen werd de tekst
à ferme et la limitation des fermages a modifié le texte de cet van dat artikel gewijzigd door, enerzijds, de echtgenoten van de
article, d'une part, en assimilant aux descendants et enfants adoptifs afstammelingen en aangenomen kinderen met hen gelijk te stellen en,
les conjoints de ceux-ci et, d'autre part, en supprimant la anderzijds, voor de verpachter de mogelijkheid af te schaffen om
possibilité pour le bailleur de mettre fin anticipativement au bail au vroegtijdig een einde te maken aan de pachtovereenkomst gedurende de
cours des deux premières périodes du bail. eerste twee pachtperiodes.
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever,
entendu, tout en préservant « un équilibre entre les intérêts du met behoud van « een evenwicht [...] tussen enerzijds de belangen van
preneur quant à sa sécurité d'entreprise et ceux du bailleur en tant de pachter met het oog op zijn bedrijfszekerheid en anderzijds die van
qu'investisseur en biens ruraux » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n° de verpachter die in landeigendommen geïnvesteerd heeft » (Parl. St.,
171/40, pp. 7, 11, 47 et 133), renforcer la position du preneur Kamer, 1981-1982, nr. 171/40, pp. 7, 11, 47 en 133), de positie van de
vis-à-vis du propriétaire qui désire lui donner congé (ibid., p. 8). pachter heeft willen verstevigen ten aanzien van de eigenaar die de pacht wil opzeggen (ibid., p. 8).
B.1.4. L'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la B.1.4. Artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 « tot stimulering van
conclusion de baux à ferme longue durée (ci-après : la loi du 13 mai langetermijnpachten » (hierna : de wet van 13 mei 1999) wijzigt
1999) modifie l'article 8, § 1er, alinéa 1er, de cette loi, en le artikel 8, § 1, eerste lid, van die wet, door het aan te vullen met de
complétant par les mots « ou à ses parents jusqu'au quatrième degré ». woorden « of aan zijn bloedverwanten tot de vierde graad ».
L'article 8, § 1er, de la loi sur le bail à ferme dispose : Artikel 8, § 1, van de pachtwet bepaalt :
« § 1. Au cours de chacune des périodes successives de bail, à « Gedurende elk van de opeenvolgende pachtperiodes, met uitsluiting
l'exclusion de la première et de la deuxième, le bailleur peut, par dérogation à l'article 4, mettre fin au bail en vue d'exploiter lui-même l'ensemble du bien loué ou d'en céder la totalité de l'exploitation à son conjoint, ses descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs ou à ses parents jusqu'au quatrième degré. Les dispositions de l'article 7, 1°, deuxième alinéa, sont d'application. [...] ». B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec les van de eerste en de tweede, kan de verpachter, in afwijking van artikel 4, een einde maken aan de pacht om zelf het verpachte goed geheel te exploiteren of de exploitatie ervan geheel over te dragen aan zijn echtgenoot, aan zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die van zijn echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen of aan zijn bloedverwanten tot de vierde graad. De bepalingen van artikel 7, 1°, tweede lid, zijn van toepassing ». B.2. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de
articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 3 de la loi du 13 bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van
mai 1999 qui complète l'article 8 de la loi sur le bail à ferme, si artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 dat artikel 8 van de pachtwet
aanvult, wanneer die bepaling in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij
cette disposition est interprétée comme ne s'étendant pas aux niet van toepassing is op de echtgenoten van de bloedverwanten tot de
conjoints des parents jusqu'au quatrième degré alors que les conjoints vierde graad, terwijl de echtgenoten van de andere bloedverwanten die
des autres parents visés par l'article 8 de cette loi en bénéficient. door artikel 8 van die wet worden beoogd, wel het voordeel van die bepaling genieten.
B.3. La disposition en cause fait partie d'une réglementation, la B.3. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van een regeling,
législation sur le bail à ferme, qui vise essentiellement à mettre en de pachtwetgeving, die in essentie ertoe strekt een billijk evenwicht
oeuvre un juste équilibre entre les intérêts des bailleurs et ceux des tot stand te brengen tussen de belangen van de verpachters en de
preneurs. Afin de garantir la continuité de l'entreprise du preneur, belangen van de pachters. Teneinde de bedrijfszekerheid van de pachter
la possibilité de mettre fin unilatéralement au bail à ferme est te waarborgen, is de mogelijkheid om de pachtovereenkomst eenzijdig op
soumise à des conditions rigoureuses. te zeggen aan strikte voorwaarden onderworpen.
B.4. La loi du 13 mai 1999 a - comme son intitulé l'indique - pour B.4. De wet van 13 mei 1999 strekt ertoe - zoals het opschrift ervan
objectif « l'encouragement de la conclusion de baux à ferme d'une aangeeft - « pachtcontracten van minimaal achttien jaar [te
durée minimale de dix-huit ans » afin d'offrir aux exploitants « une stimuleren] » om de exploitanten « meer bedrijfszekerheid » te bieden
plus grande sécurité d'exploitation » (Doc. parl., Chambre, 1998-1999, n° 2014/1, p. 1) : (Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. 2014/1, p. 1) :
« Les baux à ferme de longue durée offrent aux agriculteurs et aux « Langetermijnpachten bieden de land- en tuinbouwers meer
horticulteurs une plus grande sécurité d'exploitation et les incitent bedrijfszekerheid en vormen zo een prikkel om te investeren, onder
à investir, notamment dans les bâtiments, le matériel et la protection meer in hun gebouwen en materieel en in het milieu.
de l'environnement.
[...] [...]
L'article 2 prévoit un incitant fiscal à la conclusion de baux à ferme Artikel 2 voorziet in een fiscale stimulans voor pachten van lange
de longue durée concernant des terrains. L'article 3 contient un duur van gronden. Ook artikel 3 bevat een extra stimulans : een
incitant supplémentaire, en ce sens qu'il instaure une possibilité
supplémentaire de mettre fin au bail en vue de céder l'exploitation du aanvullende opzegmogelijkheid ten gunste van bloedverwanten tot de
bien loué aux parents jusqu'au quatrième degré. L'article 4 contient vierde graad. In artikel 4 wordt de overgangsregeling vastgelegd. Deze
une disposition transitoire. La loi proposée est également applicable
à tous les baux à ferme en cours » (ibid. ; voy. également Doc. parl., wet is ook van toepassing op alle lopende pachtovereenkomsten »
Chambre, 1998-1999, n° 2014/2, p. 2). (ibid., zie ook Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. 2014/2, p. 2).
B.5. Il ressort des travaux préparatoires précités qu'en étendant aux B.5. Uit de voormelde parlementaire voorbereiding blijkt dat de in het
geding zijnde bepaling, door de lijst van de personen aan wie de
« parents jusqu'au quatrième degré » la liste des personnes auxquelles verpachter de exploitatie van het verpachte goed kan overdragen door
le bailleur peut céder l'exploitation du bien loué en mettant fin au een einde te maken aan de pachtovereenkomst, uit te breiden tot de «
bail, la disposition en cause a certes pour conséquence de renforcer bloedverwanten tot de vierde graad », weliswaar tot gevolg heeft de
la position du bailleur, mais elle a surtout été conçue par le positie van de verpachter te verstevigen, maar zij werd door de
législateur comme un « incitant supplémentaire » en vue d'amener le wetgever vooral opgevat als een « extra stimulans » om de verpachter
bailleur à conclure des baux de longue durée offrant une plus grande ertoe te brengen langetermijnpachten te sluiten teneinde de pachters
sécurité d'exploitation aux preneurs. meer bedrijfszekerheid te bieden.
B.6.1. Si la disposition en cause peut donc avoir pour conséquence B.6.1. Ook al kan de in het geding zijnde bepaling dus tot gevolg
d'étendre les possibilités pour le bailleur de mettre fin hebben dat de mogelijkheden worden uitgebreid, voor de verpachter, om
unilatéralement au bail avant le terme de celui-ci, et donc de déroger eenzijdig een einde te maken aan de pachtovereenkomst vóór het
à la longue durée de ces baux, les effets de la mesure en cause verstrijken ervan, en dus om af te wijken van de lange looptijd van
doivent toutefois s'interpréter en tenant compte de son objectif. die pachtovereenkomsten, dienen de gevolgen van de in het geding
B.6.2. Or, la volonté d'offrir une plus grande sécurité d'exploitation zijnde maatregel niettemin te worden geïnterpreteerd rekening houdend
met het doel ervan.
aux preneurs, en garantissant la stabilité de leurs investissements B.6.2. Welnu, de wil om de pachters meer bedrijfszekerheid te bieden
sur le bien loué faisant l'objet du bail à ferme, constitue l'objectif door stabiliteit te waarborgen voor hun investeringen op het goed dat
het voorwerp uitmaakt van de pachtovereenkomst, vormt het doel van
poursuivi tant dans la loi du 13 mai 1999 que, de manière générale, zowel de wet van 13 mei 1999 als, over het algemeen, de
dans la législation sur le bail à ferme. pachtwetgeving.
Compte tenu de cet objectif, la disposition en cause doit être Gelet op dat doel dient de in het geding zijnde bepaling strikt te
interprétée de manière stricte, ce qui a donc pour conséquence que les worden geïnterpreteerd, wat dus tot gevolg heeft dat de termen « of
termes « ou à ses parents jusqu'au quatrième degré » ne peuvent être aan zijn bloedverwanten tot de vierde graad » niet in die zin kunnen
interprétés comme visant également les conjoints de ces parents. worden geïnterpreteerd dat zij eveneens de echtgenoten van die
bloedverwanten beogen.
En outre, les différentes versions de l'article 8 de la loi sur le Bovendien blijkt uit de verschillende versies van artikel 8 van de
bail à ferme révèlent que lorsque le législateur a voulu, en cette pachtwet dat, wanneer de wetgever in die aangelegenheid een band van
matière, viser un lien d'alliance, outre le lien de parenté, il l'a aanverwantschap beoogde, naast de band van bloedverwantschap, hij dat
fait expressément. uitdrukkelijk heeft gedaan.
B.7. L'objectif primordial de la législation sur le bail à ferme, qui est de favoriser la stabilité, et par conséquent la pérennité, des exploitations agricoles, peut justifier de tracer dans la loi même une limite précise aux possibilités offertes au bailleur de mettre fin anticipativement au bail en vue d'en céder l'exploitation à un membre de sa famille. Le législateur a pu raisonnablement considérer que la liste des personnes au profit desquelles le bailleur pouvait mettre fin au bail ne devait pas être étendue aux conjoints des parents jusqu'au quatrième degré, dont il peut être présumé qu'ils font l'objet d'un attachement moindre que les personnes visées par l'énumération de l'article 8, § 1er, et que le lien éloigné d'alliance de ces personnes avec le bailleur ne justifiait donc pas qu'il soit mis fin à l'exploitation du preneur. Le souci d'établir un équilibre entre les intérêts du bailleur et ceux du preneur peut justifier que la liste des personnes au profit desquelles le bailleur peut mettre fin anticipativement au bail soit limitée aux membres les plus proches de sa famille. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour B.7. Het hoofddoel van de pachtwetgeving, dat erin bestaat de stabiliteit en bijgevolg het voortbestaan van de landbouwbedrijven te bevorderen, kan verantwoorden dat in de wet zelf een duidelijke grens wordt getrokken wat de mogelijkheden betreft, voor de verpachter, om vroegtijdig een einde te maken aan de pachtovereenkomst teneinde de exploitatie van het verpachte goed over te dragen aan een familielid. De wetgever kon redelijkerwijs oordelen dat de lijst van de personen ten gunste van wie de verpachter een einde kon maken aan de pachtovereenkomst, niet moest worden uitgebreid met de echtgenoten van de bloedverwanten tot de vierde graad, van wie kan worden verondersteld dat zij minder aan de verpachter zijn gehecht dan de in de opsomming van artikel 8, § 1, bedoelde personen, en dat de verre band van aanverwantschap van die personen met de verpachter dus niet verantwoordde dat een einde zou worden gemaakt aan de exploitatie door de pachter. De bekommernis om een evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de verpachter en die van de pachter kan verantwoorden dat de lijst van de personen ten gunste van wie de verpachter vroegtijdig een einde kan maken aan de pachtovereenkomst, wordt beperkt tot diens naaste familieleden. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 3 de la loi du 13 mai 1999 visant à encourager la conclusion Artikel 3 van de wet van 13 mei 1999 tot stimulering van
de baux à ferme longue durée ne viole pas les articles 10 et 11 de la langetermijnpachten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution. niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 3 décembre 2008. terechtzitting van 3 december 2008.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^