← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 171/2008 du 3 décembre 2008 Numéro du rôle : 4304 En cause
: les questions préjudicielles relatives à l'article 4, § 1 er , 1°, de la loi
du 16 novembre 1972 concernant l'inspection du travail, posées par La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior,
et des juges P. Ma(...)"
Extrait de l'arrêt n° 171/2008 du 3 décembre 2008 Numéro du rôle : 4304 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 4, § 1 er , 1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant l'inspection du travail, posées par La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...) | Uittreksel uit arrest nr. 171/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4304 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, § 1, 1°, van de wet van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, gesteld door de Rechtbank van eerste aanle Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 171/2008 du 3 décembre 2008 | Uittreksel uit arrest nr. 171/2008 van 3 december 2008 |
Numéro du rôle : 4304 | Rolnummer 4304 |
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 4, § 1er, | In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, § 1, 1°, van de wet |
1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant l'inspection du travail, | van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, gesteld door de |
posées par le Tribunal de première instance de Gand. | Rechtbank van eerste aanleg te Gent. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de |
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, |
J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, | J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van |
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. | Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
Bossuyt, | voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : (...) |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
Par jugement du 30 avril 2007 en cause du ministère public contre | Bij vonnis van 30 april 2007 in zake het openbaar ministerie tegen |
Edita Lavickiené et la SA « Madig », dont l'expédition est parvenue au | Edita Lavickiené en de nv « Madig », waarvan de expeditie ter griffie |
greffe de la Cour le 4 octobre 2007, le Tribunal de première instance | van het Hof is ingekomen op 4 oktober 2007, heeft de Rechtbank van |
de Gand a posé les questions préjudicielles suivantes : | eerste aanleg te Gent de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
1. « L'article 4, § 1er, 1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant | 1. « Schendt artikel 4, § 1.1, van de wet van 16 november 1972 |
l'inspection du travail, interprété en ce sens que l'autorisation du | betreffende de arbeidsinspectie, geïnterpreteerd in de zin dat de |
juge de police permettant de pénétrer dans des locaux habités peut | toestemming van de politierechter die het betreden van bewoonde |
être fondée sur des documents et des explications verbales qui ne sont | lokalen toelaat kan steunen op bescheiden en mondelinge toelichtingen |
pas joints au dossier pénal, viole-t-il le droit à l'inviolabilité du | die niet aan het strafdossier worden gevoegd, het recht op de |
domicile inscrit dans l'article 15 de la Constitution, combiné avec | onschendbaarheid van de woning zoals vervat in artikel 15 van de |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme ? »; | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 EVRM ? »; |
2. « L'article 4, § 1er, 1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant | 2. « Schendt artikel 4, § 1.1, van de wet van 16 november 1972 |
l'inspection du travail, interprété en ce sens qu'il autorise l'accès | betreffende de arbeidsinspectie, geïnterpreteerd in de zin dat zij het |
à des locaux habités sur la base de documents et d'explications | betreden van bewoonde lokalen toelaat, steunend op bescheiden en |
verbales qui ne sont pas joints au dossier pénal, viole-t-il les | mondelinge toelichtingen die niet aan het strafdossier worden gevoegd, |
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6.1 de | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, gelezen in samenhang met |
la Convention européenne des droits de l'homme, en ce que la légalité | artikel 6, § 1 EVRM, in zoverre de ingevolge die bepaling door de |
de l'autorisation délivrée par le juge de police en vertu de cette | politierechter afgeleverde toestemming om toegang te krijgen tot |
disposition, en vue de pénétrer dans des locaux habités, ne peut être | bewoonde lokalen door geen enkele rechter op haar legaliteit kan |
contrôlée par aucun juge, alors que la perquisition ordonnée en | worden gecontroleerd, terwijl de huiszoeking afgeleverd in toepassing |
application de l'article 89bis du Code d'instruction criminelle peut | van artikel 89bis van het Wetboek van Strafvordering kan worden |
être contestée devant le juge du fond ? ». | betwist voor de feitenrechter ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. L'article 4, § 1er, 1°, de la loi du 16 novembre 1972 | B.1.1. Artikel 4, § 1, 1°, van de wet van 16 november 1972 betreffende |
concernant l'inspection du travail (ci-après : « loi concernant | de arbeidsinspectie (hierna : « Arbeidsinspectiewet »), zoals |
l'inspection du travail »), tel qu'il a été modifié par l'article 190 | gewijzigd bij artikel 190 van de programmawet van 22 december 1989, |
de la loi-programme du 22 décembre 1989, dispose : | bepaalt : |
« Les inspecteurs sociaux, munis de pièces justificatives de leurs | « De sociale inspecteurs, voorzien van behoorlijke |
fonctions, peuvent dans l'exercice de leur mission : | legitimatiebewijzen, mogen bij de uitoefening van hun opdracht : |
1° pénétrer librement, à toute heure du jour et de la nuit, sans | 1° op elk ogenblik van de dag en van de nacht, zonder voorafgaande |
avertissement préalable, dans tous les lieux de travail ou autres | verwittiging, vrij binnen gaan in alle werkplaatsen of andere plaatsen |
lieux qui sont soumis à leur contrôle ou dans lesquels ils peuvent | die aan hun toezicht onderworpen zijn of waarvan zij redelijkerwijze |
avoir un motif raisonnable de supposer que travaillent des personnes | kunnen vermoeden dat daar personen tewerkgesteld zijn die onderworpen |
soumises aux dispositions des législations dont ils exercent la | zijn aan de bepalingen van de wetgevingen waarop zij toezicht |
surveillance. | uitoefenen. |
Toutefois, dans les locaux habités ils ne peuvent pénétrer qu'avec | Tot de bewoonde lokalen hebben zij evenwel enkel toegang wanneer de |
l'autorisation préalable du juge au tribunal de police ». | rechter in de politierechtbank daartoe vooraf toestemming heeft |
B.1.2. Les inspecteurs sociaux sont chargés de surveiller le respect | verleend ». B.1.2. De sociale inspecteurs zijn belast met het toezicht op de |
de la législation relative à l'hygiène et à la médecine du travail, à | naleving van de wetgeving betreffende de arbeidshygiëne en |
la protection du travail, à la réglementation et aux relations de | -geneeskunde, de arbeidsbescherming, de arbeidsbetrekkingen en |
travail, à la sécurité du travail, à la sécurité sociale et à | -reglementeringen, de arbeidsveiligheid, de sociale zekerheid en de |
l'assistance sociale (article 1er de la loi concernant l'inspection du travail). | sociale bijstand (artikel 1 van de Arbeidsinspectiewet). |
Afin de pouvoir accomplir leur mission, l'article 4, § 1er, 1°, alinéa | Teneinde hun opdracht te kunnen vervullen, verleent artikel 4, § 1, |
1er, de la loi concernant l'inspection du travail confère aux | 1°, eerste lid, van de Arbeidsinspectiewet de sociale inspecteurs een |
inspecteurs sociaux le droit de pénétrer dans tous les lieux de | recht van toegang tot alle werkplaatsen of andere plaatsen die aan hun |
travail dans lesquels ils peuvent avoir un motif raisonnable de | toezicht onderworpen zijn of waarvan zij redelijkerwijze kunnen |
supposer que travaillent des personnes soumises aux dispositions des | vermoeden dat daar personen zijn tewerkgesteld die onderworpen zijn |
législations dont ils exercent la surveillance. | aan de bepalingen van de wetgevingen waarop zij toezicht uitoefenen. |
L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant l'inspection du | Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet onderwerpt |
travail soumet toutefois leur droit de pénétrer dans les locaux | hun recht van toegang tot bewoonde lokalen evenwel aan de voorafgaande |
habités à l'autorisation préalable du juge au tribunal de police. | toestemming van de rechter in de politierechtbank. |
B.2.1. Les questions préjudicielles portent sur les garanties | B.2.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de procedurele |
procédurales qui entourent l'exercice du droit de pénétrer dans les | waarborgen waarmee de uitoefening van het recht van toegang tot |
locaux habités. | bewoonde lokalen is omringd. |
La première prévenue devant le juge a quo a constaté que | De eerste beklaagde voor de verwijzende rechter stelde vast dat de |
l'autorisation du juge de police était motivée par référence à des documents et déclarations verbales soumis à ce juge, alors que le dossier n'en faisait pas mention. Elle a également relevé l'absence d'accès à un juge indépendant et impartial afin de contester la légalité de l'autorisation accordée. Le juge a quo demande pour cette raison à la Cour si l'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant l'inspection du travail est compatible avec le droit à l'inviolabilité du domicile (première question préjudicielle) et avec le droit d'accès au juge (seconde question préjudicielle). Plus précisément, le juge a quo demande, d'une part, si la disposition | toestemming door de politierechter werd gemotiveerd met verwijzing naar aan die rechter voorgelegde bescheiden en mondelinge toelichtingen, waarvan in het dossier geen neerslag werd gevonden. Daarnaast wees zij op een gebrek aan toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter om de wettigheid van de verleende toestemming te betwisten. De verwijzende rechter wenst daarom van het Hof te vernemen of artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet verenigbaar is met het recht op onschendbaarheid van de woning (eerste prejudiciële vraag) en met het recht op toegang tot de rechter (tweede prejudiciële vraag). Meer bepaald vraagt de verwijzende rechter, enerzijds, of de voormelde |
précitée viole l'article 15 de la Constitution, combiné avec l'article | bepaling artikel 15 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel |
8 de la Convention européenne des droits de l'homme, lorsqu'elle est | 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, schendt, |
interprétée en ce sens que l'autorisation du juge de police peut être | wanneer zij in die zin wordt geïnterpreteerd dat de toestemming van de |
fondée sur des documents et déclarations verbales qui n'ont pas été | politierechter kan steunen op bescheiden en mondelinge toelichtingen |
versés au dossier répressif et, d'autre part, si cette disposition | die niet aan het strafdossier worden toegevoegd en, anderzijds, of de |
viole les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec | bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen |
l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce | met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, |
que, par suite de l'interprétation précitée, aucun juge ne peut | schendt, doordat, ingevolge de bovenvermelde interpretatie, door geen |
exercer un contrôle sur la légalité de l'autorisation accordée par le | enkele rechter toezicht kan worden uitgeoefend op de wettigheid van de |
juge de police, alors qu'un tel contrôle de légalité est possible pour | door de politierechter verleende toestemming, terwijl een dergelijke |
l'ordonnance de perquisition délivrée en application de l'article 89bis du Code d'instruction criminelle. Lorsque la Cour, comme dans la seconde question préjudicielle, est appelée à vérifier le respect du principe d'égalité et de non-discrimination, combiné avec une disposition conventionnelle garantissant un droit fondamental, il suffit de constater que cette disposition conventionnelle est violée pour conclure que la catégorie de personnes dont ce droit fondamental est violé est discriminée par rapport à la catégorie de personnes auxquelles ce droit fondamental est garanti. | wettigheidscontrole wel mogelijk is ten aanzien van het huiszoekingsbevel, afgegeven met toepassing van artikel 89bis van het Wetboek van strafvordering. Wanneer het Hof, zoals in de tweede prejudiciële vraag, wordt gevraagd de naleving van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie te onderzoeken, in samenhang gelezen met een verdragsrechtelijke bepaling waarin een grondrecht wordt gewaarborgd, volstaat de vaststelling dat die verdragsrechtelijke bepaling is geschonden om tot het besluit te komen dat de categorie van personen van wie dat grondrecht is geschonden wordt gediscrimineerd ten aanzien van de categorie van personen voor wie dat grondrecht is gewaarborgd. |
B.2.2. L'interprétation de la disposition en cause retenue par le juge | B.2.2. De interpretatie van de in het geding zijnde bepaling door de |
verwijzende rechter berust op een arrest van het Hof van Cassatie van | |
a quo repose sur un arrêt de la Cour de cassation du 9 mars 2004 | 9 maart 2004 (Arr. Cass., 2004, nr. 132) op grond waarvan « de rechter |
(Pas., 2004, n° 132), en vertu duquel « le juge au tribunal de police | in de politierechtbank onaantastbaar en zonder mogelijkheid tot |
apprécie souverainement et sans possibilité de recours s'il donne ou | verhaal oordeelt of hij de toestemming geeft of weigert ». Vermits « |
s'il refuse l'autorisation ». Puisque « le juge pénal ne peut examiner | de strafrechter niet vermag na te gaan of de sociale inspecteur zich |
si l'inspecteur social a invoqué devant le juge de police des | voor de politierechter op gegronde vermoedens van een |
présomptions fondées de l'existence d'une infraction en matière | sociaalrechtelijke inbreuk heeft beroepen en [...] de betreding van de |
sociale et si l'accès aux locaux habités était nécessaire pour | bewoonde lokalen noodzakelijk was voor het vaststellen van die inbreuk |
constater cette infraction [...] les pièces qui ont habilité le juge | [moeten] de stukken die de politierechter hebben toegelaten de |
de police à examiner la demande d'autorisation ne doivent pas se | aanvraag tot machtiging te beoordelen, zich niet in het strafdossier |
trouver dans le dossier répressif ». | [...] bevinden ». |
B.2.3. Dès lors que l'exercice du droit de pénétrer dans les locaux | B.2.3. Aangezien de uitoefening van het recht van toegang tot bewoonde |
habités a donné lieu, dans l'affaire soumise au juge a quo, à des | lokalen in de zaak voor de verwijzende rechter tot een strafvervolging |
poursuites pénales, la Cour limite son examen à cette hypothèse. | aanleiding heeft gegeven, beperkt het Hof zijn onderzoek tot die |
B.3. L'article 15 de la Constitution énonce : | hypothese. B.3. Artikel 15 van de Grondwet bepaalt : |
« Le domicile est inviolable; aucune visite domiciliaire ne peut avoir | « De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaatshebben dan in |
lieu que dans les cas prévus par la loi et dans la forme qu'elle | |
prescrit ». Cette disposition est soumise à la Cour en combinaison avec l'article | de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft ». |
8 de la Convention européenne des droits de l'homme, qui énonce : | Die bepaling wordt aan het Hof voorgelegd in samenhang met artikel 8 |
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, dat bepaalt : | |
« 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, | « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn |
de son domicile et de sa correspondance. | gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. |
2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans | 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking |
l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue | tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien |
par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société | en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's |
démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté | lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn |
publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et | van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van |
à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé | strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, |
ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». | of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». |
B.4. Le droit au respect du domicile revêt un caractère civil au sens | B.4. Het recht op de eerbiediging van de woning heeft een |
de l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme. Etant donné que l'exercice du droit de pénétrer dans les locaux habités constitue une ingérence dans ce droit, les contestations y relatives doivent se dérouler dans le respect des garanties prévues par cette disposition. Quant à la seconde question préjudicielle B.5.1. L'intervention préalable d'un magistrat indépendant et impartial constitue une garantie importante contre les risques d'abus ou d'arbitraire. Le juge de police dispose en la matière d'un large pouvoir d'appréciation afin de déterminer si les circonstances qui lui sont soumises justifient une atteinte au principe constitutionnel de l'inviolabilité du domicile. L'autorisation qu'il délivre est spécifique. Elle concerne une enquête précise, vise une habitation | burgerrechtelijk karakter in de zin van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Aangezien de uitoefening van het recht van toegang tot bewoonde lokalen een inmenging in dat recht vormt, moeten de daarmee verband houdende betwistingen gebeuren met naleving van de in die bepaling vervatte waarborgen. Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag B.5.1. Het voorafgaande optreden van een onafhankelijke en onpartijdige magistraat vormt een belangrijke waarborg tegen het gevaar voor misbruik of willekeur. De politierechter beschikt ter zake over een ruime beoordelingsbevoegdheid om te bepalen of de hem voorgelegde omstandigheden een aantasting van het grondwettelijk beginsel van de onschendbaarheid van de woning verantwoorden. De toestemming die hij verleent, is specifiek. Zij betreft een welbepaald onderzoek, beoogt een welbepaalde woning en geldt alleen voor de |
déterminée et ne vaut que pour les personnes au nom desquelles | personen op wier naam de toestemming is verleend. « Het spreekt |
l'autorisation est accordée. « Il va de soi que l'autorisation n'est | vanzelf dat de machtiging niet automatisch wordt verleend door de |
pas accordée automatiquement par le juge de police mais que c'est à ce | politierechter, doch dat deze dient te oordelen of de redenen om te |
dernier d'apprécier si les raisons de croire qu'il se commet des | geloven dat inbreuken gepleegd worden op de wetten en reglementen, |
infractions aux lois et règlements sont suffisamment probantes » (Doc. | voldoende overtuigend zijn » (Parl. St., Kamer, 1971-1972, nr. 254/1, |
parl., Chambre, 1971-1972, n° 254/1, p. 2). | p. 2). |
B.5.2. La simple circonstance que l'autorisation de pénétrer dans les | B.5.2. Het loutere gegeven dat de toestemming om bewoonde lokalen te |
locaux habités est délivrée par un juge ne peut toutefois être | betreden, wordt verleend door een rechter, kan echter niet worden |
beschouwd als een toereikende waarborg in de zin van artikel 6.1 van | |
considérée comme une garantie suffisante au sens de l'article 6.1 de | het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, aangezien de persoon |
la Convention européenne des droits de l'homme dès lors que la | op wie de geplande maatregel betrekking heeft - en die in dat stadium |
personne visée par la mesure projetée - qui ignore à ce stade cette | geen weet heeft van die maatregel - zich niet kan laten horen (EHRM, |
mesure - ne peut se faire entendre (CEDH, 21 février 2008, arrêt Ravon | 21 februari 2008, Ravon t. Frankrijk, § 30). De doeltreffendheid van |
c. France, § 30). En effet, l'efficacité de la mesure serait gravement | de maatregel zou immers ernstig in het gedrang komen indien de beoogde |
compromise si la personne visée devait préalablement en être informée | persoon hiervan vooraf op de hoogte zou worden gebracht (zie, mutatis |
(voy., mutatis mutandis, CEDH, 22 mai 2008, IliyaStefanov c. Bulgarie, | mutandis, EHRM, 22 mei 2008, Iliya Stefanov t. Bulgarije, § 59, en |
§ 59, et CEDH, 19 septembre 2002 (décision), Tamosius c. Royaume-Uni). | EHRM, 19 september 2002 (beslissing), Tamosius t. Verenigd Koninkrijk). |
B.5.3. Les garanties de l'article 6.1 de la Convention européenne des | B.5.3. De waarborgen van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de |
droits de l'homme impliquent que les personnes concernées puissent | rechten van de mens houden met name in dat de betrokkenen een |
bénéficier d'un contrôle juridictionnel effectif, en fait comme en | daadwerkelijke jurisdictionele controle, zowel in feite als in rechte, |
droit, de la régularité de la décision autorisant l'accès aux locaux | kunnen verkrijgen op de regelmatigheid van de beslissing waarmee de |
toegang tot bewoonde lokalen wordt toegestaan, alsook, in voorkomend | |
habités ainsi que, le cas échéant, des mesures prises sur son | geval, van de maatregelen die op grond daarvan zijn genomen. Het |
fondement. Le ou les recours disponibles doivent permettre, en cas de | beschikbare beroep moet of de beschikbare beroepen moeten, wanneer een |
constat d'irrégularité, soit de prévenir l'accès, soit, dans | onregelmatigheid wordt vastgesteld, het mogelijk maken ofwel de |
toegang te voorkomen, ofwel, indien een onregelmatig geachte toegang | |
l'hypothèse où un accès jugé irrégulier a déjà eu lieu, de fournir à | reeds heeft plaatsgehad, de betrokkene een gepast herstel te bieden |
l'intéressé un redressement approprié (CEDH, 21 février 2008, arrêt | (EHRM, 21 februari 2008, Ravon t. Frankrijk, § 28). |
Ravon c. France, § 28). B.5.4. Dans l'interprétation du juge a quo selon laquelle la | B.5.4. In de interpretatie van de verwijzende rechter volgens welke de |
disposition en cause exclut tout contrôle juridictionnel de la | in het geding zijnde bepaling elk rechterlijk toezicht op de |
légalité de l'autorisation accordée par le juge de police, cette | wettigheid van de door de politierechter verleende toestemming |
disposition ne répond pas aux exigences de l'article 6.1. de la | uitsluit, voldoet die bepaling niet aan de vereisten van artikel 6.1 |
Convention européenne des droits de l'homme et constitue, partant, une | van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en is zij |
violation des articles 10 et 11 de la Constitution. | derhalve in strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
Dans cette interprétation, la seconde question préjudicielle appelle | In die interpretatie dient de tweede prejudiciële vraag bevestigend te |
une réponse affirmative. | worden beantwoord. |
B.5.5. L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant | B.5.5. Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet kan |
l'inspection du travail peut cependant recevoir une autre | |
interprétation selon laquelle cette disposition ne s'oppose pas à ce | evenwel anders worden geïnterpreteerd, in die zin dat die bepaling |
que l'autorisation du juge de police de pénétrer dans les locaux | zich niet ertegen verzet dat de toestemming van de politierechter om |
habités soit contestée devant le juge pénal. | bewoonde lokalen te betreden, voor de strafrechter wordt betwist. |
Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une | In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden |
réponse négative. | beantwoord. |
Quant à la première question préjudicielle | Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag |
B.6.1. Les garanties de l'article 6.1 de la Convention européenne des | B.6.1. Tot de waarborgen van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor |
droits de l'homme comprennent également le respect du principe du | de rechten van de mens behoort ook de eerbiediging van het beginsel |
contradictoire. Ce principe implique en règle le droit pour les | van de tegenspraak. Dat beginsel impliceert in de regel het recht voor |
parties litigantes de prendre connaissance de toute pièce ou | de gedingvoerende partijen om kennis te nemen van elk stuk dat of elke |
observation présentée devant le juge et de la discuter. | opmerking die bij de rechter wordt neergelegd en ze te bespreken. |
Les droits de la défense doivent toutefois être mis en balance avec | De rechten van de verdediging moeten echter worden afgewogen tegen de |
les intérêts qui relèvent du domaine de l'article 8 de la Convention | belangen die onder de toepassing van artikel 8 van het Europees |
européenne des droits de l'homme. On peut ainsi concevoir des | Verdrag voor de rechten van de mens vallen. Aldus is het in |
situations exceptionnelles dans lesquelles certaines pièces du dossier | uitzonderlijke situaties denkbaar dat bepaalde stukken van het dossier |
échappent à la contradiction (CEDH, 21 juin 2007, Antunes et Pires c. | aan de tegenspraak ontsnappen (EHRM, 21 juni 2007, Antunes en Pires t. |
Portugal, § 35). | Portugal, § 35). |
Toutefois, seules sont légitimes au regard de l'article 6.1 de la | Ten aanzien van artikel 6.1 van dat Verdrag zijn evenwel enkel die |
Convention précitée les mesures restreignant les droits de la défense | maatregelen die de rechten van de verdediging beperken legitiem die |
qui sont absolument nécessaires. De surcroît, les difficultés | absoluut noodzakelijk zijn. Bovendien moeten de moeilijkheden die een |
qu'éprouverait une des parties dans l'exercice de sa défense en raison | van de partijen bij de uitoefening van haar verdediging zou |
d'une limitation de ses droits doivent être compensées par la garantie | ondervinden vanwege een beperking van haar rechten, worden |
qu'offre la procédure suivie devant la juridiction (CEDH, 20 février | gecompenseerd door de waarborg van de voor het rechtscollege gevolgde |
1996, Doorson c. Pays-Bas, §§ 70 et 72). | procedure (EHRM, 20 februari 1996, Doorson t. Nederland, §§ 70 en 72). |
Inversement, les atteintes à la vie privée qui découlent d'une | In het omgekeerde geval moeten de inbreuken op het privéleven die |
procédure judiciaire doivent se limiter autant que faire se peut à | voortvloeien uit een gerechtelijke procedure zoveel mogelijk worden |
celles rendues strictement nécessaires par les spécificités de la | beperkt tot diegene die door specifieke kenmerken van de procedure, |
procédure, d'une part, et par les données du litige, d'autre part | enerzijds, en door de gegevens van het geschil, anderzijds, strikt |
(CEDH, 12 février 2007, L .L. c. France, § 45). | noodzakelijk worden gemaakt (EHRM, 12 februari 2007, L .L. t. |
B.6.2. Dans l'interprétation du juge a quo, l'autorisation du juge de | Frankrijk, § 45). B.6.2. In de interpretatie van de verwijzende rechter kan de |
police de pénétrer dans les locaux habités peut se fonder sur des documents et déclarations qui n'ont pas été joints au dossier répressif. Il s'agit de documents et déclarations sur la base desquels peut être étayée la présomption qu'a été commise une infraction à la législation sociale et sur la base desquels a été donnée l'autorisation de pénétrer dans le local habité. Les constatations matérielles effectuées par les inspecteurs sociaux dans le cadre de l'exercice de leur droit de pénétrer dans le local habité sont actées dans des procès verbaux qui sont évidemment versés au dossier répressif. | toestemming van de politierechter om bewoonde lokalen te betreden, steunen op bescheiden en toelichtingen die niet aan het strafdossier worden toegevoegd. Het gaat om bescheiden en toelichtingen op grond waarvan het vermoeden kan worden gestaafd dat een inbreuk op de sociale wetgeving heeft plaatsgevonden en op grond waarvan de toestemming om het bewoonde lokaal te betreden, is verleend. De materiële vaststellingen die de sociale inspecteurs doen naar aanleiding van de uitoefening van hun recht van toegang tot het bewoonde lokaal worden opgenomen in processen-verbaal die uiteraard wel aan het strafdossier worden toegevoegd. |
B.6.3. Par ailleurs, l'article 15, c), de la Convention n° 81 de | B.6.3. Artikel 15, c), van het Verdrag nr. 81 van de Internationale |
l'Organisation internationale du travail « relative à l'inspection du | Arbeidsorganisatie « betreffende de arbeidsinspectie in de industrie |
travail dans l'industrie et le commerce » (approuvée par la loi du 29 | en de handel » (goedgekeurd bij wet van 29 maart 1957) bepaalt |
mars 1957) dispose : | overigens : |
« Sous réserve des exceptions que la législation nationale pourrait | « Behoudens de uitzonderingen bij de nationale wetgeving vast te |
prévoir, les inspecteurs du travail : | stellen, zullen de inspecteurs van de arbeid : |
[...] | [...] |
c) devront traiter comme absolument confidentielle la source de toute plainte leur signalant un défaut dans l'installation ou une infraction aux dispositions légales et devront s'abstenir de révéler à l'employeur ou à son représentant qu'il a été procédé à une visite d'inspection comme suite à une plainte ». L'article 12, alinéa 1er, de la loi concernant l'inspection du travail dispose : « Sauf autorisation expresse de l'auteur d'une plainte ou d'une dénonciation relative à une infraction aux dispositions des législations dont ils exercent la surveillance, les inspecteurs sociaux ne peuvent révéler en aucun cas, même devant les tribunaux, le | c) als strikt vertrouwelijk moeten beschouwen de bron van elke klacht, waarbij een gebrek in de installatie of een inbreuk op de wettelijke bepalingen te hunner kennis wordt gebracht en zich er van moeten onthouden om aan de werkgever of zijn vertegenwoordiger mede te delen, dat tengevolge van een klacht een inspectiebezoek is gebracht ». Artikel 12, eerste lid, van de Arbeidsinspectiewet bepaalt : « Behoudens uitdrukkelijke machtiging van de indiener van een klacht of van een aangifte betreffende een overtreding van de bepalingen van de wetgevingen waarop zij toezicht uitoefenen, mogen de sociale |
nom de l'auteur de cette plainte ou de cette dénonciation ». | inspecteurs in geen enkel geval, zelfs niet vóór de rechtbanken, de |
B.6.4. Il découle de ce qui précède que les droits de la défense | naam van de indiener van deze klacht of van deze aangifte bekend maken |
seraient restreints de manière disproportionnée si les documents et | ». B.6.4. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de rechten van de verdediging |
déclarations sur lesquels est fondée l'autorisation du juge de police | op onevenredige wijze zouden worden beperkt indien de bescheiden en |
de pénétrer dans les locaux habités étaient entièrement soustraits au | toelichtingen waarop de toestemming van de politierechter om bewoonde |
principe du contradictoire. En revanche, la protection accordée par | lokalen te betreden is gebaseerd, volledig worden onttrokken aan het |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme est | beginsel van de tegenspraak. De bij artikel 8 van het Europees Verdrag |
suffisamment respectée si tous les éléments permettant de déduire | voor de rechten van de mens geboden bescherming wordt daarentegen op |
l'identité de l'auteur de la plainte ou de la dénonciation ne figurent | voldoende wijze in acht genomen indien alle elementen waaruit de |
pas dans le dossier répressif. Il n'est pas nécessaire, en vue de | identiteit van de indiener van de klacht of aangifte kan worden |
afgeleid, niet in het strafdossier vermeld staan. Het is niet | |
préserver ces intérêts, de soustraire au principe du contradictoire la | noodzakelijk, ter vrijwaring van die belangen, om de klacht of de |
plainte ou la dénonciation elle-même. | aangifte zelf aan het beginsel van de tegenspraak te onttrekken. |
B.6.5. Dans l'interprétation de la disposition en cause selon laquelle | B.6.5. In de interpretatie van de in het geding zijnde bepaling |
les documents et déclarations sur lesquels est fondée l'autorisation | volgens welke de bescheiden en toelichtingen waarop de toestemming van |
du juge de police de pénétrer dans les locaux habités sont entièrement | de politierechter om bewoonde lokalen te betreden is gebaseerd |
soustraits au principe du contradictoire, cette disposition ne | volledig aan het beginsel van de tegenspraak worden onttrokken, |
satisfait pas aux exigences de l'article 6.1 de la Convention | voldoet die bepaling niet aan de vereisten van artikel 6.1 van het |
européenne des droits de l'homme et entraîne une ingérence arbitraire | Europees Verdrag voor de rechten van de mens en leidt zij tot een |
dans le droit à l'inviolabilité du domicile, garanti par l'article 15 | willekeurige inmenging in het recht op de onschendbaarheid van de |
de la Constitution et par l'article 8 de la Convention européenne des | woning, gewaarborgd bij artikel 15 van de Grondwet en artikel 8 van |
droits de l'homme. | het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
Dans cette interprétation, la première question préjudicielle appelle | In die interpretatie dient de eerste prejudiciële vraag bevestigend te |
une réponse affirmative. | worden beantwoord. |
B.6.6. L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant | B.6.6. Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet kan |
l'inspection du travail peut toutefois être interprété en ce sens que, | evenwel in die zin worden geïnterpreteerd dat niet de klacht of |
non pas la plainte ou la dénonciation elle-même, mais uniquement les | aangifte zelf, maar enkel de gegevens waaruit de identiteit van de |
données qui permettent de déduire l'identité de l'auteur de la plainte | indiener van die klacht of aangifte kan worden afgeleid, aan het |
ou de la dénonciation sont soustraites au principe du contradictoire. | beginsel van de tegenspraak worden onttrokken. |
Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une | In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden |
réponse négative. | beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi du 16 novembre 1972 | - Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de wet van 16 november 1972 |
concernant l'inspection du travail, interprété en ce sens qu'il exclut | betreffende de arbeidsinspectie, in die zin geïnterpreteerd dat het |
tout contrôle juridictionnel de la légalité de l'autorisation donnée | elk rechterlijk toezicht op de wettigheid van de door de |
par le juge de police de pénétrer dans les locaux habités, viole les | politierechter verleende toestemming om bewoonde lokalen te betreden |
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6.1 de | uitsluit, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang |
la Convention européenne des droits de l'homme. | gelezen met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van |
- La même disposition, interprétée en ce sens qu'elle n'exclut pas | de mens. - Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij niet elk |
tout contrôle juridictionnel de la légalité de l'autorisation donnée | rechterlijk toezicht op de wettigheid van de door de politierechter |
par le juge de police de pénétrer dans les locaux habités, ne viole | verleende toestemming om bewoonde lokalen te betreden uitsluit, |
pas les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article | schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang |
6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme. | gelezen met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van |
- La même disposition, interprétée en ce sens qu'elle soustrait | de mens. - Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij de bescheiden |
entièrement au principe du contradictoire les documents et | en toelichtingen waarop de toestemming van de politierechter om |
déclarations sur lesquels est fondée l'autorisation du juge de police | bewoonde lokalen te betreden is gebaseerd volledig aan het beginsel |
de pénétrer dans les locaux habités, viole l'article 15 de la | van de tegenspraak onttrekt, schendt artikel 15 van de Grondwet, in |
Constitution, combiné avec l'article 8 de la Convention européenne des | samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de |
droits de l'homme. | rechten van de mens. |
- La même disposition, interprétée en ce sens qu'elle ne soustrait pas | - Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij niet de klacht |
la plainte ou la dénonciation elle-même, mais uniquement les données | |
qui permettent de déduire l'identité de l'auteur de cette plainte ou | of aangifte zelf, maar enkel de gegevens waaruit de identiteit van de |
de cette dénonciation, au principe du contradictoire, ne viole pas | indiener van die klacht of aangifte kan worden afgeleid aan het |
l'article 15 de la Constitution, combiné avec l'article 8 de la | beginsel van de tegenspraak onttrekt, schendt niet artikel 15 van de |
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag | |
Convention européenne des droits de l'homme. | voor de rechten van de mens. |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
l'audience publique du 3 décembre 2008. | terechtzitting van 3 december 2008. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |