Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 140/2008 du 30 octobre 2008 Numéro du rôle : 4265 En cause : le recours en annulation de l'article 39, alinéa 1 er , de la loi du 10 juin 1997 relative au régime général, à la détention, à la circulation et au La Cour constitutionnelle, composée du juge P. Martens, faisant fonction de président, du présid(...)"
Extrait de l'arrêt n° 140/2008 du 30 octobre 2008 Numéro du rôle : 4265 En cause : le recours en annulation de l'article 39, alinéa 1 er , de la loi du 10 juin 1997 relative au régime général, à la détention, à la circulation et au La Cour constitutionnelle, composée du juge P. Martens, faisant fonction de président, du présid(...) Uittreksel uit arrest nr. 140/2008 van 30 oktober 2008 Rolnummer 4265 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 39, eerste lid, van de wet van 10 juni 1997 betreffende de algemene regeling voor accijnsproducten, het voorhanden hebbe Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit rechter P. Martens, waarnemend voorzitter, voorzitter M(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 140/2008 du 30 octobre 2008 Uittreksel uit arrest nr. 140/2008 van 30 oktober 2008
Numéro du rôle : 4265 Rolnummer 4265
En cause : le recours en annulation de l'article 39, alinéa 1er, de la In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 39, eerste lid, van
loi du 10 juin 1997 relative au régime général, à la détention, à la de wet van 10 juni 1997 betreffende de algemene regeling voor
circulation et aux contrôles des produits soumis à accise, introduit accijnsproducten, het voorhanden hebben en het verkeer daarvan en de
par Francesco Scuto. controles daarop, ingesteld door Francesco Scuto.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée du juge P. Martens, faisant fonction de président, du samengesteld uit rechter P. Martens, waarnemend voorzitter, voorzitter
président M. Bossuyt, et des juges R. Henneuse, E. De Groot, L. M. Bossuyt, en de rechters R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A.
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels,
Spreutels, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le juge bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van
P. Martens, rechter P. Martens,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 12 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 12 juli 2007
juillet 2007 et parvenue au greffe le 13 juillet 2007, Francesco ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 13 juli
Scuto, demeurant à 4460 Grâce-Hollogne, rue G. Matteoti 10/2, a, à la 2007, heeft Francesco Scuto, wonende te 4460 Grâce-Hollogne, rue G.
suite de l'arrêt de la Cour n° 165/2006 du 8 novembre 2006 (publié au Matteoti 10/2, ingevolge het arrest van het Hof nr. 165/2006 van 8
Moniteur belge du 26 janvier 2007), introduit un recours en annulation november 2006 (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 26 januari
2007), beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 39, eerste lid,
de l'article 39, alinéa 1er, de la loi du 10 juin 1997 relative au van de wet van 10 juni 1997 betreffende de algemene regeling voor
régime général, à la détention, à la circulation et aux contrôles des accijnsproducten, het voorhanden hebben en het verkeer daarvan en de
produits soumis à accise. controles daarop.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 39, alinéa 1er, de la loi du 10 juin 1997 « relative au B.1. Artikel 39, eerste lid, van de wet van 10 juni 1997 « betreffende
régime général, à la détention, à la circulation et aux contrôles des de algemene regeling van accijnsproducten, het voorhanden hebben en
produits soumis à accise », tel qu'il a été modifié par l'article 2, het verkeer ervan en de controles daarop », zoals gewijzigd bij
n° 22, de l'arrêté royal du 20 juillet 2000 « portant exécution de la artikel 2, nr. 22, van het koninklijk besluit van 20 juli 2000 «
loi du 26 juin 2000 relative à l'introduction de l'euro dans la houdende uitvoering van de wet van 26 juni 2000 betreffende de
invoering van de euro in de wetgeving die betrekking heeft op
législation concernant les matières visées à l'article 78 de la aangelegenheden zoals bedoeld in artikel 78 van de Grondwet en die
Constitution et qui relève du Ministère des Finances » et par ressorteert onder het Ministerie van Financiën » en bij artikel 42,
l'article 42, 5°, de l'arrêté royal du 13 juillet 2001 « portant 5°, van het koninklijk besluit van 13 juli 2001 « houdende uitvoering
exécution de la loi du 26 juin 2000 relative à l'introduction de van de wet van 26 juni 2000 betreffende de invoering van de euro in de
l'euro dans la législation concernant les matières visées à l'article wetgeving die betrekking heeft op aangelegenheden zoals bedoeld in
78 de la Constitution et qui relève du Ministère des Finances », artikel 78 van de Grondwet en die ressorteert onder het Ministerie van
dispose : Financiën », bepaalt :
« Toute infraction aux dispositions de la présente loi ayant pour « Iedere overtreding van de bepalingen van deze wet die tot gevolg
conséquence de rendre l'accise exigible, est punie d'une amende égale heeft dat de accijns opeisbaar wordt, wordt gestraft met een boete van
au décuple de l'accise en jeu avec un minimum de 250 EUR ». tienmaal de in het spel zijnde accijns met een minimum van 250 EUR ».
B.2. Par son arrêt n° 165/2006 du 8 novembre 2006, la Cour a dit pour B.2. In zijn arrest nr. 165/2006 van 8 november 2006 heeft het Hof
droit que cette disposition viole les articles 10 et 11 de la voor recht gezegd dat die bepaling de artikelen 10 en 11 van de
Constitution, lus en combinaison avec l'article 6.1 de la Convention Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6.1 van het Europees
européenne des droits de l'homme, en ce qu'elle ne permet pas au juge Verdrag voor de rechten van de mens, schendt in zoverre zij de
pénal de modérer l'amende prévue par cette disposition, strafrechter niet toestaat om, wanneer er verzachtende omstandigheden
lorsqu'existent des circonstances atténuantes. bestaan, de erin bepaalde geldboete op enigerlei wijze te matigen.
Cet arrêt a été publié au Moniteur belge du 26 janvier 2007. Dat arrest is bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 26 januari 2007.
La Cour a pris la même décision par son arrêt n° 199/2006 du 13 décembre 2006. Het Hof heeft dezelfde beslissing genomen in zijn arrest nr. 199/2006 van 13 december 2006.
B.3. L'article 4, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 - tel B.3. Artikel 4, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 -
qu'il a été inséré par l'article 3, b), de la loi spéciale du 9 mars zoals ingevoegd bij artikel 3, b), van de bijzondere wet van 9 maart
2003 « modifiant la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour 2003 « tot wijziging van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
d'arbitrage » - prévoit qu'un nouveau délai de six mois est ouvert Arbitragehof » - bepaalt dat een nieuwe termijn van zes maanden
pour l'introduction d'un recours en annulation d'une loi au bénéfice openstaat voor het instellen van een beroep tot vernietiging van een
de toute personne physique justifiant d'un intérêt lorsque la Cour, wet voor iedere natuurlijke persoon die doet blijken van een belang
statuant sur une question préjudicielle, a déclaré que cette loi viole wanneer het Hof, uitspraak doende op een prejudiciële vraag, heeft
une des règles dont elle assure le respect. verklaard dat die wet in strijd is met één van de regels waarvan het
de naleving verzekert.
B.4. Il ressort des pièces du dossier de la procédure qu'à plusieurs B.4. Uit de stukken van het dossier van de rechtspleging blijkt dat de
reprises, le requérant a été condamné par une juridiction pénale à verzoeker herhaaldelijk door een strafgerecht ertoe is veroordeeld met
payer, en application de la disposition attaquée, des amendes toepassing van de bestreden bepaling geldboeten te betalen ten belope
équivalant au décuple des droits d'accises éludés. van tienmaal de ontdoken accijnsrechten.
La situation du requérant est dès lors directement et défavorablement De situatie van de verzoeker wordt dus rechtstreeks en ongunstig
affectée par la disposition attaquée, de sorte qu'il justifie d'un geraakt door de bestreden bepaling, zodat hij op grond van artikel 4,
intérêt à en demander l'annulation sur la base de l'article 4, alinéa tweede lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 doet blijken van
2, de la loi spéciale du 6 janvier 1989. een belang bij het vorderen van de vernietiging.
B.5. Par son arrêt n° 165/2006, la Cour a considéré ce qui suit : B.5. In zijn arrest nr. 165/2006 heeft het Hof geoordeeld :
« B.3. L'article 39 de la loi du 10 juin 1997 s'inscrit dans le cadre « B.3. Artikel 39 van de wet van 10 juni 1997 maakt deel uit van het
du droit pénal douanier, qui relève du droit pénal spécial et par douanestrafrecht, dat behoort tot het bijzonder strafrecht en waarmee
lequel le législateur, sur la base d'un système spécifique de de wetgever, via een eigen systeem voor strafrechtelijke opsporing en
recherche et de poursuite pénales, entend combattre l'ampleur et la vervolging, de omvang en de frequentie van de fraude wil bestrijden in
fréquence des fraudes dans une matière particulièrement technique
relative à des activités souvent transfrontalières et régie en grande een bijzonder technische en vaak grensoverschrijdende materie die mede
partie par une abondante réglementation européenne. La répression des grotendeels door een uitgebreide Europese regelgeving wordt beheerst.
infractions en matière de douanes et accises est souvent rendue De bestraffing van de inbreuken op de douane en accijnsgoederen wordt
difficile par le nombre de personnes qui interviennent dans le vaak bemoeilijkt door het hoge aantal personen dat bij de handel is
commerce et par la mobilité des marchandises sur lesquelles les droits betrokken en door de mobiliteit van de goederen waarop de rechten
sont dus. verschuldigd zijn.
Dans ce cadre, le législateur a assorti d'amendes très lourdes les In dat kader heeft de wetgever op douane en accijnsmisdrijven zeer
infractions en matière de douanes et accises pour empêcher que des zware geldboeten gesteld om te beletten dat fraude zou worden gepleegd
fraudes soient commises en vue d'obtenir les gains énormes qu'elles met het oog op de enorme winst die men ermee kan maken. Ter
peuvent engendrer. En vue de justifier la lourdeur de l'amende, il a verantwoording van het hoge karakter van de geldboete werd steeds
toujours été soutenu que celle-ci non seulement constituerait une staande gehouden dat die niet alleen een individuele straf met een
peine individuelle assortie d'un caractère fortement dissuasif pour ernstig ontradend karakter voor de dader zou uitmaken maar ook het
l'auteur, mais viserait également à rétablir l'ordre économique herstel van de gestoorde economische orde en het verzekeren van de
perturbé et à assurer la perception des impôts dus. Le fait de heffingen van de verschuldigde belastingen zou beogen. Het verlenen
permettre au juge répressif de tenir compte de circonstances aan de strafrechter van de mogelijkheid om verzachtende omstandigheden
atténuantes serait incompatible avec l'objectif consistant à réprimer toe te passen zou onverenigbaar zijn met de doelstelling de fiscale
la fraude fiscale. fraude te bestraffen.
[...] B.5.1. Sous la réserve qu'il ne peut prendre une mesure manifestement déraisonnable, le législateur démocratiquement élu peut vouloir déterminer lui-même la politique répressive et exclure ainsi le pouvoir d'appréciation du juge. Le législateur a toutefois opté à diverses reprises pour l'individualisation des peines, en abandonnant au juge un choix, limité par un maximum et un minimum, quant à la sévérité de la peine, en lui permettant de tenir compte de circonstances atténuantes qui l'autorisent à infliger une peine inférieure au minimum légal et en l'autorisant à accorder des mesures de sursis et de suspension du prononcé. B.5.2. L'impossibilité pour le juge d'adoucir la peine en deçà des [...] B.5.1. Onder voorbehoud dat hij geen maatregel mag nemen die kennelijk onredelijk is, vermag de democratisch gekozen wetgever het repressief beleid zelf vast te stellen en aldus de beoordelingsvrijheid van de rechter uit te sluiten. De wetgever heeft nochtans meermaals geopteerd voor de individualisering van straffen door de rechter de keuze te laten, die is begrensd door een minimum en een maximum, wat de strengheid van de straf betreft, door het hem mogelijk te maken rekening te houden met verzachtende omstandigheden waardoor hij een straf beneden het wettelijk minimum kan opleggen, en door hem toe te staan maatregelen tot uitstel en tot opschorting van de uitspraak toe te kennen. B.5.2. Dat de rechter de straf niet kan verzachten tot onder de grenzen gesteld bij de in het geding zijnde bepaling, komt voort uit
limites fixées par la disposition en cause provient de ce qu'en het feit dat, bij gebrek aan een uitdrukkelijke bepaling in de
l'absence d'une disposition expresse dans la loi pénale particulière, bijzondere strafwet, de bepalingen van het Strafwetboek met betrekking
les dispositions du Code pénal relatives aux circonstances atténuantes tot de verzachtende omstandigheden niet kunnen worden toegepast
ne peuvent être appliquées (article 100 du Code pénal). B.5.3. Il appartient au législateur d'apprécier s'il est souhaitable de contraindre le juge à la sévérité quand une infraction nuit particulièrement à l'intérêt général, spécialement dans une matière qui, comme en l'espèce, donne lieu à une fraude importante. Cette sévérité peut concerner non seulement le niveau de la peine pécuniaire, mais aussi la faculté offerte au juge d'adoucir la peine en deçà des limites fixées s'il existe des circonstances atténuantes. La Cour ne pourrait censurer pareil choix que si celui-ci était manifestement déraisonnable ou si la disposition litigieuse avait pour effet de priver une catégorie de prévenus du droit à un procès (artikel 100 van het Strafwetboek). B.5.3. Het staat aan de wetgever te oordelen of het wenselijk is de rechter te dwingen tot gestrengheid wanneer een inbreuk het algemeen belang schaadt, vooral in een aangelegenheid die, zoals te dezen, aanleiding geeft tot een aanzienlijke fraude. Die gestrengheid kan niet alleen de omvang van de geldboete betreffen, maar ook de aan de rechter geboden mogelijkheid om de straf tot onder de gestelde grenzen te verminderen wanneer verzachtende omstandigheden aanwezig zijn. Het Hof zou een dergelijke keuze alleen kunnen afkeuren indien die kennelijk onredelijk zou zijn of indien de in het geding zijnde bepaling ertoe zou leiden aan een categorie van beklaagden het recht op een eerlijk proces voor een onafhankelijke en onpartijdige
équitable devant une juridiction impartiale et indépendante, garanti instantie, zoals gewaarborgd bij artikel 6.1 van het Europees Verdrag
par l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme. voor de Rechten van de Mens, te ontzeggen.
B.6. La manière dont l'amende est déterminée par l'article 39, alinéa B.6. De wijze waarop de geldboete is bepaald in artikel 39, eerste
1er, de la loi du 10 juin 1997 répond aux objectifs poursuivis par le lid, van de wet van 10 juni 1997 beantwoordt aan de door de wetgever
législateur tels qu'ils ont été exposés en B.3. nagestreefde doeleinden zoals uiteengezet in B.3.
B.7.1. Aux termes de l'article 263 de la [loi générale sur les douanes B.7.1. Luidens artikel 263 van de [algemene wet inzake douane en
et accises, telle qu'elle résulte de la coordination effectuée par accijnzen, zoals zij voortvloeit uit de coördinatie bij koninklijk
l'arrêté royal du 18 juillet 1977 ' portant coordination des besluit van 18 juli 1977 ' houdende coördinatie van de algemene
dispositions générales relatives aux douanes et accises ' (L.G.D.A.)], bepalingen inzake douane en accijnzen ' (A.W.D.A.)] zou door de
il pourra être transigé, par l'administration, notamment en ce qui administratie, met name wat de geldboete betreft, kunnen worden
concerne l'amende, ' toutes et autant de fois que l'affaire sera getransigeerd ' zo dikwijls verzachtende omstandigheden de zaak
accompagnée de circonstances atténuantes, et qu'on pourra vergezellen, of als aannemelijk kan worden gehouden dat het misdrijf
raisonnablement supposer que l'infraction doit être attribuée plutôt à eerder aan verzuim of abuis, dan aan een oogmerk van opzettelijke
une négligence ou erreur qu'à l'intention de fraude préméditée '. fraude moet worden toegeschreven '.
B.7.2. L'absence, dans l'article 39 de la loi du 10 juin 1997, d'une B.7.2. De ontstentenis in artikel 39 van de wet van 10 juni 1997, van
compétence du juge répressif qui soit équivalente à celle que een bevoegdheid van de strafrechter die gelijkwaardig is aan die welke
l'article 263 de la L.G.D.A. accorde à l'administration n'est door artikel 263 van de A.W.D.A. is toegekend aan de administratie, is
cependant pas compatible avec l'article 6.1 de la Convention evenwel niet verenigbaar met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor
européenne des droits de l'homme et avec le principe général de droit de Rechten van de Mens en met het algemeen beginsel van het strafrecht
pénal qui exige que rien de ce qui appartient au pouvoir dat vereist dat niets wat onder de beoordelingsbevoegdheid van de
d'appréciation de l'administration n'échappe au contrôle du juge. B.7.3. Il est vrai que, dans toutes les matières où elle est permise, la transaction met fin à l'action publique sans contrôle du juge. Mais le prévenu peut généralement, si la transaction ne lui est pas proposée ou s'il la refuse, faire valoir devant un juge l'existence de circonstances atténuantes. En l'espèce, le prévenu est libre d'accepter la transaction qui lui serait proposée par l'administration mais s'il la refuse, ou si elle ne lui est pas proposée, il ne pourra jamais faire apprécier par un juge s'il existe des circonstances atténuantes justifiant que l'amende soit réduite en deçà du montant fixé par la loi. B.7.4. Il est vrai également que le juge peut ordonner la suspension du prononcé de la condamnation ou le sursis à l'exécution des peines, administratie valt, ontsnapt aan de toetsing van de rechter. B.7.3. Het is juist dat, in alle aangelegenheden waarin zij is toegestaan, de transactie een einde maakt aan de strafvordering zonder toetsing van de rechter. Maar de beklaagde kan doorgaans, wanneer de transactie hem niet wordt voorgesteld of hij die weigert, het bestaan van verzachtende omstandigheden voor een rechter aanvoeren. Te dezen staat het de beklaagde vrij de transactie te aanvaarden die de administratie hem zou voorstellen, maar indien hij die weigert of indien die hem niet wordt voorgesteld, zal hij een rechter nooit kunnen laten oordelen of er verzachtende omstandigheden bestaan die verantwoorden dat de geldboete wordt beperkt tot onder het bij de wet vastgestelde bedrag. B.7.4. Het is eveneens juist dat de rechter de opschorting van de uitspraak van de veroordeling of het uitstel van de tenuitvoerlegging
en application de la loi du 29 juin 1964 concernant la suspension, le van de straffen, met toepassing van de wet van 29 juni 1964
betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie, kan bevelen.
sursis et la probation. Mais les pouvoirs confiés au juge par cette Maar de door die wet aan de rechter verleende bevoegdheden zijn niet
loi ne sont pas les mêmes que ceux qu'il tient de l'article 85 du Code dezelfde als die welke hij haalt uit artikel 85 van het Strafwetboek
pénal et que la L.G.D.A. confie à l'administration ». en die welke de A.W.D.A. aan de administratie toevertrouwt ».
B.6. Il convient dès lors d'annuler la disposition attaquée dans la B.6. De bestreden bepaling dient bijgevolg te worden vernietigd in
mesure où elle a été déclarée inconstitutionnelle par l'arrêt n° 165/2006. zoverre zij met het arrest nr. 165/2006 ongrondwettig is verklaard.
B.7. Par son arrêt n° 81/2007 du 7 juin 2007, publié au Moniteur belge B.7. In zijn arrest nr. 81/2007 van 7 juni 2007, bekendgemaakt in het
du 19 juillet 2007, la Cour a dit pour droit : Belgisch Staatsblad van 19 juli 2007, heeft het Hof voor recht gezegd :
« L'article 23, alinéa 1er, de la loi du 22 octobre 1997 ' relative à « Artikel 23, eerste lid, van de wet van 22 oktober 1997 betreffende
la structure et aux taux des droits d'accise sur les huiles minérales
' [- tel qu'il était libellé avant sa modification par l'arrêté royal de structuur en de accijnstarieven inzake minerale olie [- vóór de
du 29 février 2004 ' modifiant la loi du 22 octobre 1997 relative à la wijziging ervan bij koninklijk besluit van 29 februari 2004 tot
structure et aux taux des droits d'accise sur les huiles minérales ' wijziging van de wet van 22 oktober 1997 betreffende de structuur en
-] viole les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison de accijnstarieven inzake minerale olie -] schendt de artikelen 10 en
avec l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme, 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6.1 van het
en ce qu'il ne permet au juge pénal en aucune façon de modérer, s'il Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de
existe des circonstances atténuantes, l'amende prévue par cette strafrechter geenszins toestaat om, wanneer er verzachtende
disposition et en ce que, en ne prévoyant pas une amende maximale et omstandigheden bestaan, de erin bepaalde geldboete te matigen, alsook
une amende minimale, il peut avoir les effets disproportionnés décrits in zoverre het de in B.9.3 beschreven onevenredige gevolgen kan hebben
en B.9.3 ». door niet te voorzien in een minimum- en een maximumgeldboete ».
L'article 23, alinéa 1er, de la loi du 22 octobre 1997, tel qu'il Artikel 23, eerste lid, van de wet van 22 oktober 1997, vóór de
était libellé avant sa modification par l'arrêté royal du 29 février wijziging ervan bij het koninklijk besluit van 29 februari 2004,
2004, disposait : bepaalde :
« Toute infraction aux dispositions de la présente loi ayant effet de « Elke overtreding van deze wet waardoor de invorderbaarheid van de in
rendre exigibles les droits d'accise et les droits d'accise spéciaux artikel 7 bedoelde accijns en bijzondere accijns ontstaat, wordt
fixés par l'article 7, est punie d'une amende égale au décuple des bestraft met een geldboete van tienmaal de ontdoken rechten met een
droits en jeu avec un minimum de 250 EUR ». minimum van 250 EUR ».
Selon le B.9.3 de l'arrêt n° 81/2007 : « Les amendes élevées que le juge doit infliger en application de la législation en cause peuvent être de nature à porter atteinte au respect des biens garanti par l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme. Selon cette disposition, la protection du droit de propriété ' ne [porte] pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes '. Une amende fixée au décuple des droits éludés pourrait, dans certains cas, porter une telle atteinte à la situation financière de la personne à laquelle elle est infligée qu'elle pourrait constituer une mesure disproportionnée par rapport au but légitime qu'elle poursuit et constituer une violation du droit au respect des biens, garanti par l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention De B.9.3 van het arrest nr. 81/2007 luidt : « De hoge geldboeten die de rechter met toepassing van de in het geding zijnde wetgeving dient op te leggen, kunnen van dien aard zijn dat zij afbreuk doen aan het recht op het ongestoord genot van eigendom, dat gewaarborgd is bij artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Die bepaling vermeldt dat de bescherming van het eigendomsrecht ' echter op geen enkele wijze het recht aantast [en] dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren '. Een geldboete die is vastgesteld op tienmaal de ontdoken rechten zou, in bepaalde gevallen, dermate afbreuk kunnen doen aan de financiële toestand van de persoon aan wie ze is opgelegd dat ze een onevenredige maatregel zou kunnen vormen ten aanzien van het ermee nagestreefde wettige doel en een schending inhouden van het recht op de eerbiediging van de eigendom, dat is gewaarborgd bij artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten
européenne des droits de l'homme (CEDH, 11 janvier 2007, Mamidakis c. van de mens (EHRM, 11 januari 2007, Mamidakis t. Griekenland).
Grèce). Une disposition qui ne permet pas au juge d'éviter une violation de Een bepaling die de rechter niet in staat stelt een schending van die
cette disposition méconnaît le droit à un procès équitable garanti par bepaling te vermijden, schendt het recht op een eerlijk proces dat
l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme ». wordt gewaarborgd in artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de
rechten van de mens ».
B.8.1. Le principe de la proportionnalité des peines n'est pas B.8.1. Het beginsel van de evenredigheid van de straffen is niet
étranger à notre système juridique qui, en règle, permet au juge de vreemd aan ons rechtssysteem dat in de regel de rechter in staat stelt
choisir la peine entre un minimum et un maximum, de tenir compte de de straf te kiezen tussen een minimum en een maximum, hem ertoe
machtigt rekening te houden met verzachtende omstandigheden en
circonstances atténuantes et d'ordonner le sursis et la suspension du maatregelen van uitstel en opschorting van de uitspraak te bevelen,
prononcé, le juge pouvant ainsi individualiser dans une certaine waardoor de rechter aldus in zekere mate de straf kan individualiseren
mesure la peine, en infligeant celle qu'il estime proportionnée à door de straf op te leggen die hij evenredig acht met het geheel van
l'ensemble des éléments de la cause. de elementen van de zaak.
Pour ce qui concerne plus particulièrement les amendes, le législateur Wat meer in het bijzonder de geldboeten betreft, bepaalt de wetgever
prévoit également que, lorsqu'il fixe l'amende, le juge tient compte ook dat de rechter rekening houdt met de toestand van de beklaagde
de la situation du prévenu (articles 163, alinéas 3 et 4, et 195, (artikelen 163, derde en vierde lid, en 195, tweede en derde lid, van
alinéas 2 et 3, du Code d'instruction criminelle). het Wetboek van strafvordering).
B.8.2. Cette prise en compte de la proportionnalité de la peine est B.8.2. Voor sommige strafbare feiten van het bijzonder strafrecht
toutefois exclue pour certaines infractions du droit pénal spécial, alsook inzake douane en accijnzen waar de rechter geldboeten moet
ainsi qu'en matière de douanes et accises où le juge doit infliger des opleggen gelijk aan tienmaal de ontdoken rechten, eventueel verdubbeld
amendes égales au décuple, doublé en cas de récidive, des droits in geval van herhaling, is het echter uitgesloten dat rekening wordt
éludés. Non seulement les montants des amendes peuvent être gehouden met de evenredigheid van de straf. Niet alleen kunnen de
sensiblement plus élevés qu'en droit pénal ordinaire, mais la bedragen van de geldboeten gevoelig hoger liggen dan in het gemeen
possibilité de les modérer est inexistante, sous réserve de ce qui a strafrecht, maar ook is de mogelijkheid om ze te matigen onbestaande,
été exposé en B.7.1 à B.7.4 de l'arrêt n° 165/2006 précité. onder voorbehoud van wat is uiteengezet in B.7.1 tot B.7.4 van het
voormelde arrest nr. 165/2006.
B.8.3. Si c'est au législateur qu'il appartient d'apprécier s'il est B.8.3. Ofschoon het aan de wetgever staat te oordelen of het wenselijk
souhaitable de contraindre le juge à la sévérité quand une infraction is de rechter te verplichten tot gestrengheid wanneer een strafbaar
nuit particulièrement à l'intérêt général, il convient d'apprécier si feit in het bijzonder het algemeen belang schaadt, dient te worden
son choix n'est pas manifestement déraisonnable, spécialement beoordeeld of zijn keuze niet kennelijk onredelijk is, in het
lorsqu'il s'agit d'une infraction qui fait l'objet d'une bijzonder wanneer het gaat om een strafbaar feit dat het voorwerp
réglementation communautaire et d'une jurisprudence européenne. uitmaakt van Europese regelgeving en van Europese rechtspraak.
B.9.1. La loi du 10 juin 1997 a été adoptée en exécution de B.9.1. De wet van 10 juni 1997 werd ingevoerd ter uitvoering van
dispositions de droit communautaire. bepalingen van Europees recht.
B.9.2. L'article 10 du Traité instituant la Communauté européenne B.9.2. Artikel 10 van het Verdrag tot oprichting van de Europese
(ci-après : Traité CE) dispose que les Etats membres prennent toutes Gemeenschap (hierna : EG-Verdrag) bepaalt dat de lidstaten alle
mesures générales ou particulières propres à assurer l'exécution des algemene of bijzondere maatregelen treffen welke geschikt zijn om de
obligations découlant de ce Traité ou résultant des actes des institutions de la Communauté européenne. Cette disposition impose aux Etats membres, lorsqu'une réglementation communautaire ne comporte aucune disposition spécifique prévoyant une sanction pour sa violation ou renvoie sur ce point aux dispositions nationales, de prendre toutes mesures propres à garantir la portée et l'efficacité du droit communautaire. A cet effet, les Etats membres doivent veiller à ce que les violations du droit communautaire soient sanctionnées dans des conditions, de fond et de procédure, qui soient analogues à celles applicables aux violations du droit national d'une nature et d'une importance similaire. A cet égard, ils sont certes nakoming van de uit dat Verdrag of uit de handelingen van de instellingen van de Europese Gemeenschap voortvloeiende verplichtingen te verzekeren. Wanneer de gemeenschapsregeling geen specifieke bepaling bevat die voorziet in een sanctie op de overtreding ervan, of daarvoor verwijst naar nationale bepalingen, zijn de lidstaten ingevolge die bepaling gehouden alle passende maatregelen te nemen om de draagwijdte en de doeltreffende toepassing van het gemeenschapsrecht te verzekeren. Daartoe dienen de lidstaten erop toe te zien dat overtredingen van het gemeenschapsrecht onder gelijke materiële en formele voorwaarden worden bestraft als vergelijkbare en even ernstige overtredingen van het nationaal recht. Zij zijn daarbij weliswaar vrij in hun keuze van
libres dans leur choix des sanctions à infliger mais celles-ci doivent de op te leggen sancties, doch die moeten hoe dan ook doeltreffend,
avoir un caractère effectif, proportionné et dissuasif (voy., entre evenredig en afschrikwekkend zijn (zie o.m. HvJ, 21 september 1989,
autres, CJCE, 21 septembre 1989, 68/88, Commission c. Grèce; CJCE, 10 68/88, Commissie t. Griekenland; HvJ, 10 juli 1990, C-326/88, Hansen ;
juillet 1990, C-326/88, Hansen ; CJCE, 27 février 1997, C-177/95, HvJ, 27 februari 1997, C-177/95, Ebony Maritime ).
Ebony Maritime ). Les Etats membres sont donc tenus d'exercer cette compétence dans le De lidstaten moeten die bevoegdheid dus uitoefenen met inachtneming
respect du droit communautaire et de ses principes généraux et, par van het gemeenschapsrecht en de algemene beginselen daarvan en,
conséquent, dans le respect du principe de proportionnalité qui est bijgevolg, met inachtneming van het evenredigheidsbeginsel dat
notamment mentionné à l'article 49, paragraphe 3, de la Charte des inzonderheid wordt vermeld in artikel 49, lid 3, van het Handvest van
droits fondamentaux de l'Union européenne, proclamée à Nice, le 7 de grondrechten van de Europese Unie, afgekondigd te Nice op 7
décembre 2000, selon lequel « l'intensité des peines ne doit pas être december 2000, volgens hetwelk « de zwaarte van de straf [...] niet
disproportionnée par rapport à l'infraction ». Si cette Charte n'est onevenredig [mag] zijn aan het strafbare feit ». Dat Handvest is op
pas, en elle-même, juridiquement contraignante, elle traduit le zichzelf weliswaar niet juridisch bindend, maar het geeft uitdrukking
principe de l'Etat de droit sur lequel, en vertu de l'article 6 du aan het beginsel van de rechtsstaat, waarop, krachtens artikel 6 van
Traité sur l'Union européenne, l'Union est fondée et elle constitue het Verdrag betreffende de Europese Unie, de Unie is gebaseerd, en het
une illustration des droits fondamentaux que l'Union doit respecter, vormt een illustratie van de fundamentele rechten die de Unie moet
tels qu'ils sont garantis par la Convention européenne des droits de eerbiedigen, zoals zij worden gewaarborgd door het Europees Verdrag
l'homme et tels qu'ils résultent des traditions constitutionnelles voor de rechten van de mens en zoals zij uit de gemeenschappelijke
communes aux Etats membres, en tant que principes généraux du droit constitutionele tradities van de lidstaten voortvloeien, als algemene
communautaire. Par conséquent, dans la répression d'infractions à des beginselen van het gemeenschapsrecht. Bijgevolg mag bij de bestraffing
dispositions de droit communautaire, l'intensité des peines ne doit van inbreuken op bepalingen van het gemeenschapsrecht, de zwaarte van
pas être disproportionnée par rapport à l'infraction (CJCE, 3 mai de straffen niet onevenredig zijn met het strafbare feit (HvJ, 3 mei
2007, C-303/05, Advocaten voor de wereld, §§ 45 et 46). 2007, C-303/05, Advocaten voor de wereld, §§ 45 en 46).
Les mesures administratives ou répressives ne doivent pas dépasser le Administratieve of strafrechtelijke maatregelen mogen niet verder gaan
cadre de ce qui est strictement nécessaire aux objectifs poursuivis, dan hetgeen strikt noodzakelijk is om het beoogde doel te bereiken.
et les modalités de contrôle ne doivent pas être assorties d'une Aan controlemaatregelen mogen geen sancties zijn verbonden die zo
sanction à ce point disproportionnée à la gravité de l'infraction onevenredig zijn met de ernst van de overtreding dat zij een
qu'elle deviendrait une entrave aux libertés consacrées par le Traité belemmering van de in het EG-Verdrag verankerde vrijheden zouden
CE (CJCE, 16 décembre 1992, C-210/91, Commission c. République worden (HvJ, 16 december 1992, C-210/91, Commissie t. Griekenland, §
hellénique, § 20). 20).
B.9.3. Les amendes élevées que le juge doit infliger en application de la législation en cause peuvent être de nature à porter atteinte au respect des biens garanti par l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme. Selon cette disposition, la protection du droit de propriété « ne [porte] pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». Une amende fixée au décuple des droits éludés pourrait, dans certains cas, porter une atteinte telle à la situation financière de la personne à laquelle elle est infligée qu'elle pourrait constituer une mesure disproportionnée par rapport au but légitime qu'elle poursuit et constituer une violation du droit au respect des biens, garanti par l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention B.9.3. De hoge geldboeten die de rechter met toepassing van de in het geding zijnde wetgeving dient op te leggen, kunnen van dien aard zijn dat zij afbreuk doen aan het recht op het ongestoord genot van eigendom, dat gewaarborgd is bij artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Die bepaling vermeldt dat de bescherming van het eigendomsrecht « echter op geen enkele wijze het recht aantast [en] dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». Een geldboete die is vastgesteld op tienmaal de ontdoken rechten zou, in bepaalde gevallen, dermate afbreuk kunnen doen aan de financiële toestand van de persoon aan wie ze is opgelegd dat ze een onevenredige maatregel zou kunnen vormen ten aanzien van het ermee nagestreefde wettige doel en een schending zou kunnen inhouden van het recht op de eerbiediging van de eigendom, dat is gewaarborgd bij artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten
européenne des droits de l'homme (CEDH, 11 janvier 2007, Mamidakis c. van de mens (EHRM, 11 januari 2007, Mamidakis t. Griekenland).
Grèce). Une disposition qui ne permet pas au juge d'éviter une violation de Een bepaling die de rechter niet in staat stelt een schending van die
cette disposition méconnaît le droit à un procès équitable garanti par bepaling te vermijden, schendt het recht op een eerlijk proces dat
l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme. wordt gewaarborgd in artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de
rechten van de mens.
B.9.4. Même si le législateur pouvait prévoir une peine égale au B.9.4. Ook al vermag de wetgever te voorzien in een maximumstraf van
décuple des droits éludés, l'absence d'un choix qui se situerait entre tienmaal de ontdoken rechten, toch maakt het ontbreken van een
cette peine, en tant que peine maximale, et une peine minimale, rend mogelijke spreiding tussen die straf als maximumstraf en een
la mesure incompatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, minimumstraf, de maatregel onbestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van
combinés avec l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6.1 van het Europees
l'homme. Verdrag voor de rechten van de mens.
B.10. Le moyen examiné d'office est dès lors fondé. B.10. Het ambtshalve aangevoerde middel is derhalve gegrond.
B.11. Pour tenir compte des difficultés budgétaires et administratives B.11. Teneinde rekening te houden met de budgettaire en
et du contentieux judiciaire qui pourraient découler de l'arrêt administratieve moeilijkheden en met het gerechtelijk contentieux die
d'annulation, et de ce que le présent recours a été introduit en uit het vernietigingsarrest zouden kunnen voortvloeien, en met het
feit dat het onderhavige beroep is ingesteld met toepassing van
application de l'article 4, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier artikel 4, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989,
1989, il y a lieu, sauf à l'égard du requérant, de maintenir les dienen, behalve ten aanzien van de verzoeker, de gevolgen van de
effets de la disposition annulée, définitivement acquis à la date de vernietigde bepaling te worden gehandhaafd die definitief zijn op de
publication du présent arrêt au Moniteur belge , de manière telle que datum van bekendmaking van dit arrest in het Belgisch Staatsblad ,
l'annulation bénéficie à toutes les affaires en cours. zodanig dat de vernietiging alle hangende zaken ten goede komt.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
- annule l'article 39, alinéa 1er, de la loi du 10 juin 1997 « - vernietigt artikel 39, eerste lid, van de wet van 10 juni 1997 «
relative au régime général, à la détention, à la circulation et aux betreffende de algemene regeling van accijnsproducten, het voorhanden
contrôles des produits soumis à accise », en ce qu'il ne permet pas au hebben en het verkeer ervan en de controles daarop », in zoverre het
juge pénal, lorsqu'existent des circonstances atténuantes, de modérer de strafrechter niet toestaat om, wanneer er verzachtende
l'amende prévue par cette disposition et en ce que, en ne prévoyant omstandigheden bestaan, de in die bepaling voorgeschreven geldboete te
pas une amende maximale et une amende minimale, il peut avoir les matigen en in zoverre het, door niet te voorzien in een maximum- en
effets disproportionnés décrits en B.9.3; minimumgeldboete, de in B.9.3 omschreven onevenredige gevolgen kan
- maintient, sauf à l'égard du requérant, les effets de la disposition hebben; - handhaaft, behalve ten aanzien van de verzoeker, de gevolgen van de
annulée, définitivement acquis à la date de publication du présent vernietigde bepaling die definitief zijn op de datum van bekendmaking
arrêt au Moniteur belge . van dit arrest in het Belgisch Staatsblad .
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op
janvier 1989, à l'audience publique du 30 octobre 2008. de openbare terechtzitting van 30 oktober 2008.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président f.f., De wnd. voorzitter,
P. Martens. P. Martens.
^