Extrait de l'arrêt n° 110/2008 du 31 juillet 2008 Numéro du rôle : 4273 En cause : le recours en annulation de l'article 6 de la loi du 20 décembre 2006 « modifiant le Code pénal en vue de réprimer plus sévèrement la violence contre certain La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...) | Uittreksel uit arrest nr. 110/2008 van 31 juli 2008 Rolnummer 4273 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 6 van de wet van 20 december 2006 « tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op het strenger bestraffen van geweld te Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 110/2008 du 31 juillet 2008 | Uittreksel uit arrest nr. 110/2008 van 31 juli 2008 |
Numéro du rôle : 4273 | Rolnummer 4273 |
En cause : le recours en annulation de l'article 6 de la loi du 20 | In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 6 van de wet van 20 |
décembre 2006 « modifiant le Code pénal en vue de réprimer plus | december 2006 « tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op het |
sévèrement la violence contre certaines catégories de personnes », | strenger bestraffen van geweld tegen bepaalde categorieën van personen |
introduit par l'ASBL « Ligue des Droits de l'Homme ». | », ingesteld door de vzw « Ligue des Droits de l'Homme ». |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de |
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, |
J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, | J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van |
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. | Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 10 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 10 augustus |
août 2007 et parvenue au greffe le 13 août 2007, l'ASBL « Ligue des | 2007 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 13 |
augustus 2007, heeft de vzw « Ligue des Droits de l'Homme », met | |
Droits de l'Homme », dont le siège social est établi à 1190 Bruxelles, | maatschappelijke zetel te 1190 Brussel, Alsembergsesteenweg 303, |
chaussée d'Alsemberg 303, a introduit un recours en annulation de | beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 6 van de wet van 20 |
l'article 6 de la loi du 20 décembre 2006 modifiant le Code pénal en | december 2006 tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op het |
vue de réprimer plus sévèrement la violence contre certaines | strenger bestraffen van geweld tegen bepaalde categorieën van personen |
catégories de personnes (publiée au Moniteur belge du 12 février 2007). | (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 12 februari 2007). |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
Quant aux dispositions attaquées | Wat de bestreden bepalingen betreft |
B.1.1. Il résulte des termes de la requête que le recours en | B.1.1. Uit de bewoordingen van het verzoekschrift blijkt dat het |
annulation porte sur l'article 6 de la loi du 20 décembre 2006 | beroep tot vernietiging betrekking heeft op artikel 6 van de wet van |
modifiant le Code pénal en vue de réprimer plus sévèrement la violence | 20 december 2006 tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op het |
strenger bestraffen van geweld tegen bepaalde categorieën van | |
contre certaines catégories de personnes, qui insère un article 410bis | personen, waarbij een artikel 410bis in het Strafwetboek wordt |
dans le Code pénal. | ingevoegd. |
B.1.2. L'article 410bis du Code pénal dispose : | B.1.2. Artikel 410bis van het Strafwetboek bepaalt : |
« Dans les cas mentionnés aux articles 398 à 405, si le coupable a | « Indien de schuldige, in de gevallen omschreven in de artikelen 398 |
commis le crime ou le délit envers un conducteur, un accompagnateur, | tot 405, de misdaad of het wanbedrijf pleegt tegen een chauffeur, een |
un contrôleur ou un guichetier d'un exploitant d'un réseau de | begeleider, een controleur of een loketbediende van een uitbater van |
transport public, un facteur, un pompier, un membre de la protection | een netwerk voor openbaar vervoer, een postbode, een brandweerman, een |
civile, un ambulancier, un médecin, un pharmacien, un | lid van de civiele bescherming, een ambulancier, een arts, een |
kinésithérapeute, un infirmier, un membre du personnel affecté à | apotheker, een kinesitherapeut, een verpleegkundige, een lid van het |
l'accueil dans les services d'urgence des institutions de soins, un | personeel aangesteld voor het onthaal in de spoeddiensten van de |
assistant social, ou un psychologue d'un service public, dans | verzorgingsinstellingen, een maatschappelijk werker of een psycholoog |
l'exercice de leurs fonctions, le minimum de la peine portée par ces | van een openbare dienst, in de uitoefening van hun bediening, wordt de |
articles sera doublé s'il s'agit d'un emprisonnement, et augmenté de | minimumstraf bedoeld in die artikelen verdubbeld in geval van |
deux ans s'il s'agit de la réclusion. | gevangenisstraf en met twee jaar verhoogd in geval van opsluiting. |
Il en sera de même si le coupable, étant un élève ou un étudiant qui | Hetzelfde geldt wanneer de schuldige, die als leerling of student is |
est inscrit dans un établissement d'enseignement ou qui y a été | ingeschreven in een onderwijsinstelling of er was ingeschreven tijdens |
inscrit au cours des six mois précédant les faits, ou le père ou la | de zes maanden die aan de feiten zijn voorafgegaan, of die vader, |
mère ou un membre de la famille de cet élève ou de cet étudiant, ou | moeder of familielid van die leerling of student is, of enige andere |
toute autre personne ayant autorité sur cet élève ou cet étudiant ou | persoon is die gezag heeft over die leerling of student of hem onder |
en ayant la garde, a commis le crime ou le délit envers un membre du | zijn bewaring heeft, de misdaad of het wanbedrijf heeft gepleegd tegen |
personnel ou de la direction de cet établissement d'enseignement, | een lid van het personeel of van de directie van de |
envers les personnes chargées de la prise en charge des élèves dans un | onderwijsinstelling, tegen de personen die de opvang van leerlingen |
Institut médico-pédagogique organisé ou subventionné par la | verzorgen in een medisch-pedagogisch Instituut dat door een |
communauté, ou envers un intervenant extérieur chargé par les | gemeenschap wordt ingericht of gesubsidieerd, of tegen een externe |
autorités communautaires de prévenir et de résoudre les problèmes de | actor die door de gemeenschapsoverheden belast is met het voorkomen en |
violence scolaire, dans l'exercice de leurs fonctions ». | het oplossen van geweld op school, in de uitoefening van hun bediening ». |
B.1.3. Les articles 398 à 405 du même Code disposent : | B.1.3. De artikelen 398 tot 405 van hetzelfde Wetboek bepalen : |
« Art. 398.Quiconque aura volontairement fait des blessures ou porté des coups sera puni d'un emprisonnement de huit jours à six mois et d'une amende de vingt-six euros à cent euros, ou d'une de ces peines seulement. En cas de préméditation, le coupable sera condamné à un emprisonnement d'un mois à un an et à une amende de cinquante euros à deux cents euros. Art. 399.Si les coups ou les blessures ont causé une maladie ou une incapacité de travail personnel, le coupable sera puni d'un emprisonnement de deux mois à deux ans et d'une amende de cinquante euros à deux cents euros. Le coupable sera puni d'un emprisonnement de six mois à trois ans et d'une amende de cent euros à cinq cents euros, s'il a agi avec préméditation. Art. 400.Les peines seront un emprisonnement de deux ans à cinq ans et une amende de deux cents euros à cinq cents euros, s'il est résulté des coups ou des blessures, soit une maladie paraissant incurable, soit une incapacité permanente de travail personnel, soit la perte de l'usage absolu d'un organe, soit une mutilation grave. La peine sera celle de la réclusion de cinq ans à dix ans, s'il y a eu préméditation. Art. 401.Lorsque les coups portés ou les blessures faites volontairement, mais sans intention de donner la mort, l'ont pourtant causée, le coupable sera puni de la réclusion de cinq ans à dix ans. II sera puni de la réclusion de dix ans à quinze ans, s'il a commis ces actes de violence avec préméditation. Art. 402.Sera puni d'un emprisonnement de trois mois à cinq ans et d'une amende de cinquante euros à cinq cents euros, quiconque aura causé à autrui une maladie ou incapacité de travail personnel, en lui administrant volontairement, mais sans intention de tuer, des substances qui peuvent donner la mort, ou des substances qui, sans être de nature à donner la mort, peuvent cependant altérer gravement la santé. Art. 403.La peine sera la réclusion de cinq ans à dix ans, lorsque ces substances auront causé, soit une maladie paraissant incurable, soit une incapacité permanente de travail personnel, soit la perte de l'usage absolu d'un organe. Art. 404.Si les substances administrées volontairement, mais sans intention de donner la mort, l'ont pourtant causée, le coupable sera puni de la réclusion de quinze ans à vingt ans. |
« Art. 398.Hij die opzettelijk verwondingen of slagen toebrengt, wordt gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van zesentwintig euro tot honderd euro of met een van die straffen alleen. Ingeval de schuldige heeft gehandeld met voorbedachte rade, wordt hij veroordeeld tot gevangenisstraf van een maand tot een jaar en tot geldboete van vijftig euro tot tweehonderd euro. Art. 399.Indien de slagen of verwondingen een ziekte of ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid ten gevolge hebben, wordt de schuldige gestraft met gevangenisstraf van twee maanden tot twee jaar en met geldboete van vijftig euro tot tweehonderd euro. De schuldige wordt gestraft met gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar en met geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro, indien hij met voorbedachten rade heeft gehandeld. Art. 400.De straf is gevangenisstraf van twee jaar tot vijf jaar en geldboete van tweehonderd euro tot vijfhonderd euro, indien de slagen of verwondingen, hetzij een ongeneeslijk lijkende ziekte, hetzij een blijvende ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid, hetzij het volledig verlies van het gebruik van een orgaan, hetzij een zware verminking ten gevolg hebben. De straf is opsluiting van vijf jaar tot tien jaar, ingeval de schuldige heeft gehandeld met voorbedachten rade. Art. 401.Wanneer de slagen of verwondingen opzettelijk worden toegebracht, maar zonder het oogmerk om te doden, en toch de dood veroorzaken, wordt de schuldige gestraft met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar. Hij wordt gestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar indien hij die gewelddaden met voorbedachten rade pleegt. Art. 402.Met gevangenisstraf van drie maanden tot vijf jaar en met geldboete van vijftig euro tot vijfhonderd euro wordt gestraft hij die bij een ander een ziekte of ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid veroorzaakt door hem, opzettelijk maar zonder het oogmerk om te doden, stoffen toe te dienen die de dood kunnen teweegbrengen, of stoffen die, al zijn zij niet van die aard dat zij de dood teweegbrengen, toch de gezondheid zwaar kunnen schaden. Art. 403.De straf is opsluiting van vijf jaar tot tien jaar, wanneer die stoffen hetzij een ongeneeslijk lijkende ziekte, hetzij een blijvende ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid, hetzij het volledig verlies van het gebruik van een orgaan ten gevolge hebben. Art. 404.Indien de stoffen opzettelijk worden toegediend, maar zonder het oogmerk om te doden, en toch de dood veroorzaken, wordt de schuldige gestraft met opsluiting van vijftien jaar tot twintig jaar. |
Art. 405.La tentative d'administrer à autrui, sans intention de |
Art. 405.Poging om iemand stoffen als bedoeld in artikel 402 toe te |
donner la mort, des substances de la nature de celles mentionnées à | dienen, zonder het oogmerk om te doden, wordt gestraft met |
l'article 402, sera punie d'un emprisonnement d'un mois à trois ans et | gevangenisstraf van een maand tot drie jaar en met geldboete van |
d'une amende de vingt-six euros à trois cents euros ». | zesentwintig euro tot driehonderd euro ». |
B.2. L'exposé des motifs indique : | B.2. De memorie van toelichting vermeldt : |
« Constatant l'augmentation des violences physiques à l'encontre de | « Gelet op de vaststelling dat lichamelijk geweld toeneemt tegen |
personnes qui dans l'exercice de leur fonction sont obligées d'entrer | personen die in de uitoefening van hun bediening verplicht zijn |
en contact avec le public en vue de remplir d'indispensables missions | contact te hebben met het publiek teneinde noodzakelijke opdrachten |
d'intérêt collectif, le gouvernement propose de permettre à la société | van collectief belang te vervullen, stelt de regering voor aan de |
d'avoir les moyens d'y apporter une réponse appropriée en envoyant un | maatschappij de middelen te geven teneinde daarop op gepaste wijze te |
signal fort aux auteurs potentiels de ces violences. | antwoorden en de potentiële daders van dat geweld op ondubbelzinnige |
wijze te waarschuwen. | |
Point n'est besoin de rappeler les nombreuses agressions dont sont | Er moet niet worden herinnerd aan de talrijke gevallen van agressie |
victimes les chauffeurs et les accompagnateurs des transports publics, | waarvan de chauffeurs en de begeleiders van het openbaar vervoer, de |
les facteurs, les professionnels de la santé et de l'aide sociale ainsi que les enseignants tant de la part des élèves que des membres de leur famille. Face à ce nouveau phénomène social, le gouvernement entend faire preuve de fermeté en protégeant mieux les personnes actuellement confrontées à ce phénomène. Ainsi, pour assurer une meilleure dissuasion et une répression plus efficace, il est proposé d'introduire une nouvelle circonstance aggravante dans le Code pénal, plus précisément dans la partie consacrée aux homicides, non qualifiés meurtres, et aux lésions | postbodes, de gezondheids- en welzijnswerkers, alsmede de leerkrachten zowel vanwege leerlingen als van familieleden van die leerlingen, het slachtoffer zijn. De regering is voornemens doortastend op te treden tegen dit nieuw maatschappelijk verschijnsel door de personen die thans daarmee worden geconfronteerd, beter te beschermen. Zo wordt met het oog op een betere afschrikking en een doeltreffender bestraffing voorgesteld een nieuwe verzwarende omstandigheid in te voeren in het Strafwetboek, meer bepaald in het deel dat betrekking heeft op opzettelijk doden, niet doodslag genoemd, en opzettelijk toebrengen van lichamelijk letsel, met andere woorden in de artikelen |
corporelles volontaires, c'est-à-dire les articles 398 à 405 du même Code. | 398 tot 405 van hetzelfde Wetboek. |
En cas d'infraction à ces articles, le minimum de la peine sera doublé | Voor inbreuken op die artikelen wordt de minimumstraf verdubbeld in |
s'il s'agit d'un emprisonnement et augmenté de deux ans s'il s'agit de | geval van gevangenisstraf en met twee jaar verhoogd in geval van |
la réclusion » (Doc. parl., Chambre, 2004-2005, DOC 51-1843/001, p. 4; | opsluiting » (Parl. St., Kamer, 2004-2005, DOC 51-1843/001, p. 4; in |
dans le même sens : Sénat, 2006-2007, n° 3-1791/3, p. 2). | dezelfde zin : Senaat, 2006-2007, nr. 3-1791/3, p. 2). |
Quant au principe de légalité (premier moyen) | Wat het wettigheidsbeginsel betreft (eerste middel) |
B.3.1. Le premier moyen est pris de la violation des articles 12 et 14 | B.3.1. Het eerste middel wordt afgeleid uit de schending van de |
de la Constitution, combinés avec l'article 7 de la Convention | artikelen 12 en 14 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 7 |
européenne des droits de l'homme et avec l'article 15 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. B.3.2. Dans la première branche du moyen, la partie requérante fait valoir que l'article 410bis du Code pénal viole le principe de légalité en matière pénale en ce qu'il ne définit pas « l'exercice des fonctions » dans lequel sont protégées les catégories de personnes qu'il vise; elle se réfère à des dispositions constitutionnelles et législatives et à la jurisprudence qui donnent à cette notion un contenu qui n'est pas défini de manière uniforme. | van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. B.3.2. In het eerste onderdeel van het middel doet de verzoekende partij gelden dat artikel 410bis van het Strafwetboek het strafrechtelijk wettigheidsbeginsel schendt, in zoverre dat artikel niet « de uitoefening van de bediening » definieert waarin de erin beoogde categorieën van personen worden beschermd; zij verwijst naar grondwettelijke en wettelijke bepalingen en naar de rechtspraak die aan dat begrip een inhoud geven die niet op uniforme wijze wordt gedefinieerd. |
B.3.3. Les articles 12 et 14 de la Constitution disposent : | B.3.3. De artikelen 12 en 14 van de Grondwet bepalen : |
« Art. 12.La liberté individuelle est garantie. |
« Art. 12.De vrijheid van de persoon is gewaarborgd. |
Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et dans | Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en |
la forme qu'elle prescrit. | in de vorm die zij voorschrijft. |
Hors le cas de flagrant délit, nul ne peut être arrêté qu'en vertu de | Behalve bij ontdekking op heterdaad kan niemand worden aangehouden dan |
l'ordonnance motivée du juge, qui doit être signifiée au moment de | krachtens een met redenen omkleed bevel van de rechter, dat moet |
l'arrestation, ou au plus tard dans les vingt-quatre heures ». | worden betekend bij de aanhouding of uiterlijk binnen vierentwintig uren ». |
« Art. 14.Nulle peine ne peut être établie ni appliquée qu'en vertu |
« Art. 14.Geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens |
de la loi ». | de wet ». |
L'article 7 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose | Artikel 7 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt |
: | : |
« 1. Nul ne peut être condamné pour une action ou une omission qui, au | « 1. Niemand kan worden veroordeeld wegens een handelen of nalaten, |
moment où elle a été commise, ne constituait pas une infraction | dat geen strafbaar feit naar nationaal of internationaal recht |
d'après le droit national ou international. De même il n'est infligé | uitmaakte ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde. Evenmin |
aucune peine plus forte que celle qui était applicable au moment où | zal een zwaardere straf worden opgelegd dan die welke ten tijde van |
l'infraction a été commise. | het begaan van het strafbare feit van toepassing was. |
2. Le présent article ne portera pas atteinte au jugement et à la | 2. Dit artikel staat niet in de weg aan het vonnis en de straf van |
punition d'une personne coupable d'une action ou d'une omission qui, | iemand die schuldig is aan een handelen of nalaten, hetwelk ten tijde |
au moment où elle a été commise, était criminelle d'après les | dat het handelen of nalaten geschiedde, een misdrijf was |
principes généraux de droit reconnus par les nations civilisées ». | overeenkomstig de algemene rechtsbeginselen welke door de beschaafde |
volken worden erkend ». | |
L'article 15 du Pacte international relatif aux droits civils et | Artikel 15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
politiques dispose : | politieke rechten bepaalt : |
« 1. Nul ne sera condamné pour des actions ou omissions qui ne constituaient pas un acte délictueux d'après le droit national ou international au moment où elles ont été commises. De même, il ne sera infligé aucune peine plus forte que celle qui était applicable au moment où l'infraction a été commise. Si, postérieurement à cette infraction, la loi prévoit l'application d'une peine plus légère, le délinquant doit en bénéficier. 2. Rien dans le présent article ne s'oppose au jugement ou à la condamnation de tout individu en raison d'actes ou omissions qui, au moment où ils ont été commis, étaient tenus pour criminels, d'après | « 1. Niemand kan worden veroordeeld wegens een handelen of nalaten, dat geen strafbaar feit naar nationaal of internationaal recht uitmaakte ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde. Evenmin, mag een zwaardere straf worden opgelegd dan die welke ten tijde van het begaan van het strafbare feit van toepassing was. Indien, na het begaan van het strafbare feit de wet mocht voorzien in de oplegging van een lichtere straf, dient de overtreder daarvan te profiteren. 2. Geen enkele bepaling van dit artikel staat in de weg aan het vonnis en de straf van iemand die schuldig is aan een handelen of nalaten, hetwelk ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde, van strafrechtelijke aard was overeenkomstig de algemene rechtsbeginselen |
les principes généraux de droit reconnus par l'ensemble des nations ». | die door de volkerengemeenschap worden erkend ». |
B.3.4. En vertu de l'article 1er, 2°, de la loi spéciale du 6 janvier | B.3.4. Op grond van artikel 1, 2°, van de bijzondere wet van 6 januari |
1989, modifié par la loi spéciale du 9 mars 2003, la Cour est | 1989, gewijzigd bij de bijzondere wet van 9 maart 2003, is het Hof |
compétente pour contrôler des normes législatives au regard des | |
articles du titre II « Des Belges et de leurs droits » et des articles | bevoegd om wetgevende normen te toetsen aan de artikelen van titel II |
170, 172 et 191 de la Constitution. | « De Belgen en hun rechten » en de artikelen 170, 172 en 191 van de |
Lorsqu'une disposition conventionnelle liant la Belgique a une portée | Grondwet. Wanneer evenwel een verdragsbepaling die België bindt, een draagwijdte |
analogue à une ou plusieurs des dispositions constitutionnelles | heeft die analoog is met die van een of meer van de voormelde |
précitées, les garanties consacrées par cette disposition | grondwetsbepalingen, vormen de waarborgen vervat in die |
conventionnelle constituent toutefois un ensemble indissociable avec | verdragsbepaling een onlosmakelijk geheel met de waarborgen die in de |
les garanties inscrites dans les dispositions constitutionnelles en | betrokken grondwetsbepalingen zijn opgenomen. |
cause. Il s'ensuit que, lorsqu'est alléguée la violation d'une disposition du | Daaruit volgt dat, wanneer een schending wordt aangevoerd van een |
titre II ou des articles 170, 172 ou 191 de la Constitution, la Cour | bepaling van titel II of van de artikelen 170, 172 of 191 van de |
tient compte, dans son examen, des dispositions de droit international | Grondwet, het Hof, bij zijn onderzoek, rekening houdt met |
qui garantissent des droits ou libertés analogues. | internationaalrechtelijke bepalingen die analoge rechten of vrijheden |
B.3.5. En attribuant au pouvoir législatif la compétence, d'une part, | waarborgen. B.3.5. Door aan de wetgevende macht de bevoegdheid te verlenen, |
de déterminer dans quels cas et sous quelle forme des poursuites | enerzijds, om te bepalen in welke gevallen en in welke vorm |
pénales sont possibles et, d'autre part, d'adopter la loi en vertu de | strafvervolging mogelijk is en, anderzijds, om een wet aan te nemen op |
laquelle une peine peut être établie et appliquée, les articles 12, | grond waarvan een straf kan worden bepaald en toegepast, waarborgen de |
alinéa 2, et 14 de la Constitution garantissent à tout citoyen | artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet aan elke burger dat |
qu'aucun comportement ne sera punissable et qu'aucune peine ne sera | geen enkele gedraging strafbaar zal worden gesteld en geen enkele |
infligée qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, | straf zal worden opgelegd dan krachtens regels aangenomen door een |
démocratiquement élue. | democratisch verkozen beraadslagende vergadering. |
B.3.6. Le principe de légalité en matière pénale procède en outre de | B.3.6. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken gaat bovendien uit van de |
l'idée que la loi pénale doit être formulée en des termes qui | idee dat de strafwet moet worden geformuleerd in bewoordingen op grond |
permettent à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, | waarvan eenieder, op het ogenblik waarop hij een gedrag aanneemt, kan |
si celui-ci est ou non punissable. Il exige que le législateur | uitmaken of dat gedrag al dan niet strafbaar is. Het eist dat de |
indique, en des termes suffisamment précis, clairs et offrant la | wetgever in voldoende nauwkeurige, duidelijke en rechtszekerheid |
sécurité juridique, quels faits sont sanctionnés, afin, d'une part, | biedende bewoordingen bepaalt welke feiten strafbaar worden gesteld, |
que celui qui adopte un comportement puisse évaluer préalablement, de | zodat, enerzijds, degene die een gedrag aanneemt, vooraf op afdoende |
manière satisfaisante, quelle sera la conséquence pénale de ce | wijze kan inschatten wat het strafrechtelijke gevolg van dat gedrag |
comportement et afin, d'autre part, que ne soit pas laissé au juge un | kan zijn en, anderzijds, aan de rechter geen al te grote |
trop grand pouvoir d'appréciation. | beoordelingsvrijheid wordt gelaten. |
Toutefois, le principe de légalité en matière pénale n'empêche pas que | Het wettigheidsbeginsel in strafzaken staat evenwel niet eraan in de |
la loi attribue un pouvoir d'appréciation au juge. Il faut en effet | weg dat de wet aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid toekent. Er |
tenir compte du caractère de généralité des lois, de la diversité des | dient immers rekening te worden gehouden met het algemene karakter van |
situations auxquelles elles s'appliquent et de l'évolution des | de wetten, de uiteenlopende situaties waarop zij van toepassing zijn |
comportements qu'elles répriment. | en de evolutie van de gedragingen die zij bestraffen. |
La condition qu'une infraction doit être clairement définie par la loi | Aan het vereiste dat een misdrijf duidelijk moet worden omschreven in |
se trouve remplie lorsque le justiciable peut savoir, à partir du | de wet is voldaan wanneer de rechtzoekende, op basis van de |
libellé de la disposition pertinente, quels actes et omissions engagent sa responsabilité pénale. B.3.7. Ce n'est qu'en examinant une disposition pénale spécifique qu'il est possible, en tenant compte des éléments propres aux infractions qu'elle entend réprimer, de déterminer si les termes généraux utilisés par le législateur sont à ce point vagues qu'ils méconnaîtraient le principe de légalité en matière pénale. B.3.8. La disposition attaquée ne crée pas une incrimination nouvelle. Elle ne peut s'appliquer que lorsque les crimes et délits qu'elle vise ont été commis envers une des catégories de personnes qu'elle cite. La | bewoordingen van de relevante bepaling kan weten welke handelingen en welke verzuimen zijn strafrechtelijke aansprakelijkheid meebrengen. B.3.7. Enkel bij het onderzoek van een specifieke strafbepaling is het mogelijk om, rekening houdend met de elementen eigen aan de misdrijven die zij wil bestraffen, te bepalen of de door de wetgever gehanteerde algemene bewoordingen zo vaag zijn dat ze het strafrechtelijke wettigheidsbeginsel zouden schenden. B.3.8. De bestreden bepaling roept geen nieuwe strafbaarstelling in het leven. Zij kan enkel worden toegepast wanneer de erin beoogde misdaden en wanbedrijven werden begaan jegens een van de erin vermelde categorieën van personen. De omstandigheid dat het begrip « |
circonstance que la notion d'« exercice des fonctions » fasse l'objet | uitoefening van hun bediening » het voorwerp uitmaakt van definities |
de définitions qui ne sont pas uniformes dans la législation ou dans | die niet eenvormig zijn in de wetgeving of in de rechtspraak, heeft te |
la jurisprudence tient à la variété des situations et des fonctions | maken met de verscheidenheid aan situaties en bedieningen waarop het |
auxquelles elle est appliquée et à l'objet de la règle qui se réfère à | wordt toegepast en met het voorwerp van de regel die naar dat begrip |
cette notion. Il reste que celle-ci a, dans le langage courant et | verwijst. Blijft het feit dat dit begrip in de omgangstaal en volgens |
selon le sens commun, une signification que le justiciable ne saurait | de gewone betekenis een strekking heeft die de rechtsonderhorige dient |
ignorer et est raisonnablement capable d'évaluer, dès lors que les | te kennen en redelijkerwijze in staat is te evalueren, aangezien op |
qualifications des victimes énumérées par l'article 410bis ne | grond van de in artikel 410bis opgesomde hoedanigheden van de |
permettent pas de douter des circonstances dans lesquelles ces | slachtoffers niet kan worden getwijfeld aan de omstandigheden waarin |
personnes sont protégées. Si un doute pouvait surgir en raison de | die personen worden beschermd. Indien er enige twijfel zou rijzen |
caractéristiques propres à une infraction déterminée - par exemple | vanwege de karakteristieken die eigen zijn aan een bepaald misdrijf - |
parce qu'une personne protégée aurait été agressée en dehors de son | bijvoorbeeld omdat een beschermd persoon zou zijn aangevallen buiten |
lieu de travail -, il appartient au juge, compte tenu de l'intention | zijn werkplek -, staat het, rekening houdend met de bedoeling van de |
de l'auteur des faits et de ce que le législateur a, plusieurs fois, | dader van de feiten en met het gegeven dat de wetgever meermaals heeft |
indiqué que les personnes protégées étaient des personnes qui sont « | aangegeven dat de beschermde personen personen waren die « verplicht |
obligées d'entrer en contact avec le public en vue de remplir | zijn contact te hebben met het publiek teneinde noodzakelijke |
d'indispensables missions d'intérêt collectif » (Doc. parl., Chambre, | opdrachten van collectief belang te vervullen » (Parl. St., Kamer, |
2004-2005, DOC 51-1843/001, p. 4; dans le même sens, Doc. parl., | 2004-2005, DOC 51-1843/001, p. 4; in dezelfde zin, Parl. St., Senaat, |
Sénat, 2006-2007, n° 3-1791/3, pp. 2 et 8), d'apprécier si la personne | 2006-2007, nr. 3-1791/3, pp. 2 en 8), aan de rechter te oordelen of de |
protégée exerçait effectivement ses fonctions et si, dès lors, une | beschermde persoon daadwerkelijk zijn bediening uitoefende en of |
sanction plus lourde doit être appliquée. | bijgevolg een zwaardere sanctie moet worden toegepast. |
B.4.1. Dans la deuxième branche du moyen, la partie requérante fait | B.4.1. In het tweede onderdeel van het middel doet de verzoekende |
valoir que l'article 410bis du Code pénal viole le principe de | partij gelden dat artikel 410bis van het Strafwetboek het |
wettigheidsbeginsel schendt, in zoverre daarin niet wordt gepreciseerd | |
légalité en ce qu'il s'abstient de préciser s'il s'applique ou non aux | of het al dan niet van toepassing is op misdrijven die zouden worden |
infractions qui seraient motivées par des considérations d'ordre privé | ingegeven door overwegingen van private aard en daarin dus niet het |
et ne précise donc pas l'élément moral de l'infraction. | morele bestanddeel van het misdrijf wordt gepreciseerd. |
B.4.2. La question des différends d'ordre privé a été évoquée au cours | B.4.2. De kwestie van geschillen om privéredenen werd reeds aangehaald |
des travaux préparatoires (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-1791/3, | tijdens de parlementaire voorbereiding (Parl. St., Senaat, 2006-2007, |
p. 4) et un amendement visant à limiter l'application de l'article | nr. 3-1791/3, p. 4) en een amendement dat ertoe strekte de toepassing |
410bis à l'hypothèse « où la fonction de la victime était connue de | van artikel 410bis te beperken tot het geval waarin « de dader de |
l'auteur et [où] l'auteur a voulu porter atteinte à cette fonction » a | bediening van het slachtoffer kende en hem in deze bediening heeft |
été rejeté (ibid., pp. 13 et 14). | willen treffen » werd verworpen (ibid., pp. 13 en 14). |
B.4.3. En précisant, dans la disposition attaquée, que les personnes | B.4.3. Door in de bestreden bepaling te preciseren dat de erin beoogde |
qu'elle vise seraient protégées « dans l'exercice de leurs fonctions | personen zouden worden beschermd « in de uitoefening van hun bediening |
», le législateur a pu estimer superflu d'ajouter que les crimes et | », vermocht de wetgever het overbodig te achten daaraan toe te voegen |
délits commis envers elles à l'occasion de litiges d'ordre privé ne | dat de jegens hen begane misdaden en wanbedrijven naar aanleiding van |
sont pas de ceux pouvant être punis d'une peine plus sévère en vertu | geschillen om privéredenen niet tot die categorie van misdrijven |
de la disposition qu'il adoptait. | behoren die krachtens de door hem aangenomen bepaling met een |
zwaardere straf kunnen worden bestraft. | |
B.5.1. Dans la troisième branche du moyen, la partie requérante fait | B.5.1. In het derde onderdeel van het middel doet de verzoekende |
valoir que l'article 410bis du Code pénal viole le principe de | partij gelden dat artikel 410bis van het Strafwetboek het |
légalité en ce qu'il ne définit pas avec clarté et précision les | wettigheidsbeginsel schendt, in zoverre het niet klaar en duidelijk de |
limites de l'application de la loi, par la confusion dans un même | perken van de toepassing van de wet definieert, doordat het in |
article de catégories disparates relevant du secteur privé et du | eenzelfde artikel uiteenlopende categorieën die onder de private |
secteur public, et par l'absence de définition des notions de service | sector en de openbare sector vallen, door elkaar haalt, en doordat |
public fonctionnel et de missions d'intérêt général ou collectif. | daarin geen definitie wordt gegeven van de begrippen « functionele |
openbare dienst » en « opdrachten van algemeen of collectief belang ». | |
B.5.2. En énumérant les différentes catégories de personnes | B.5.2. Doordat in de bestreden bepaling een opsomming wordt gegeven |
bénéficiant de la protection qu'elle instaure, la disposition attaquée | van de verschillende categorieën van personen die de bij dat artikel |
satisfait aux exigences du principe de légalité. Le législateur a | ingevoerde bescherming genieten, voldoet de bestreden bepaling aan de |
vereisten van het wettigheidsbeginsel. De wetgever heeft zelf | |
lui-même estimé qu'une définition plus générale semblait impossible et | geoordeeld dat een meer algemene definitie onmogelijk bleek en niet |
ne répondrait pas à ces exigences (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, n° | aan die vereisten zou beantwoorden (Parl. St., Senaat, 2006-2007, nr. |
3-1791/3, p. 11). Les notions de secteur privé, de secteur public, de | 3-1791/3, p. 11). De begrippen private sector, openbare sector, |
service public fonctionnel ou de missions d'intérêt général ou | functionele openbare dienst of opdrachten van algemeen of collectief |
collectif auxquelles se réfère la partie requérante n'avaient pas à | belang waarnaar de verzoekende partij verwijst, dienden niet in de |
être définies par la disposition attaquée puisqu'elles ne sont pas | bestreden bepaling te worden gedefinieerd, vermits zij daarin niet |
utilisées par celle-ci, même si elles ont fait l'objet de discussions, | worden gebruikt, ook al was er tijdens de parlementaire voorbereiding |
portant sur le champ d'application de la loi, au cours des travaux | discussie over de toepassingssfeer van de wet (Parl. St., Senaat, |
préparatoires (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-1791/3, pp. 6 à 11). | 2006-2007, nr. 3-1791/3, pp. 6 tot 11). |
B.5.3. Les arguments que la partie requérante entend tirer de la | B.5.3. De argumenten die de verzoekende partij meent te kunnen |
circonstance que ces notions ne seraient pas définies constituent en | afleiden uit de omstandigheid dat die begrippen niet zouden zijn |
réalité une critique du champ d'application de la loi - défini par celle-ci de manière précise et objective - et des différences de traitement que le champ d'application implique suivant que certaines victimes sont ou non protégées par la disposition attaquée. Ces arguments, qui sont étrangers au contrôle du principe de légalité, se confondent par conséquent avec ceux invoqués à l'appui de la quatrième branche du second moyen, pris de la violation du principe d'égalité et de non-discrimination, et seront pris en compte lorsque ce moyen sera examiné. B.6.1. Dans la quatrième branche du moyen, la partie requérante fait valoir que l'article 410bis, alinéa 2, du Code pénal viole le principe | gedefinieerd, vormen in werkelijkheid een kritiek op de toepassingssfeer van de wet - toepassingssfeer die door de wet precies en objectief wordt gedefinieerd - en op de verschillen in behandeling ten gevolge van die toepassingssfeer naargelang bepaalde slachtoffers al dan niet door de bestreden bepaling worden beschermd. Die argumenten, die niets te maken hebben met de toetsing aan het wettigheidsbeginsel, vallen bijgevolg samen met die welke worden aangevoerd ter staving van het vierde onderdeel van het tweede middel, afgeleid uit de schending van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, en zullen in aanmerking worden genomen bij het onderzoek van dat middel. B.6.1. In het vierde onderdeel van het middel doet de verzoekende partij gelden dat artikel 410bis, tweede lid, van het Strafwetboek het |
de légalité en ce qu'il ne définit pas de manière précise et claire | wettigheidsbeginsel schendt, in zoverre het niet klaar en duidelijk de |
les membres de la famille qu'il vise, alors que l'article 372, § 2, du | erin beoogde familieleden definieert, terwijl artikel 372, § 2, van |
Code pénal le fait en matière d'attentat à la pudeur. | het Strafwetboek zulks wel doet inzake de aanranding van de |
B.6.2. En réponse à une observation analogue de la section de | eerbaarheid. B.6.2. Als antwoord op een gelijkaardige opmerking van de afdeling |
législation du Conseil d'Etat (Doc. parl., Chambre, 2004-2005, DOC | wetgeving van de Raad van State (Parl. St., Kamer, 2004-2005, DOC |
51-1843/001, p. 14), le Gouvernement indiqua : | 51-1843/001, p. 14), stelde de Regering : |
« Compte tenu de l'objectif poursuivi, le gouvernement considère | « Gelet op de nagestreefde doelstelling is de regering evenwel van |
cependant qu'il convient de comprendre le terme ' famille ' au sens | oordeel dat het begrip ' familie ' moet worden verstaan in de ruime |
large et dans son sens usuel. | gebruikelijke zin ervan. |
Il peut ainsi s'agir, non seulement de l'ascendant, de l'adoptant, du | Zo kan het niet alleen gaan om de bloedverwant in de opgaande lijn, de |
frère ou de la soeur mais aussi du beau-frère, de la tante, du | adoptant, de broer of de zus, maar ook om de schoonbroer, de tante, de |
cousin,... » (ibid., p. 9). | neef,... » (ibid., p. 9). |
B.6.3. Le législateur peut, sans violer le principe de légalité en | B.6.3. De wetgever kan, zonder het strafrechtelijk wettigheidsbeginsel |
matière pénale, se référer à une notion, même comprise au sens large, | te schenden, verwijzen naar een begrip, dat, zelfs in ruime betekenis |
entendue dans son sens usuel. | opgevat, wordt begrepen in zijn gebruikelijke betekenis. |
B.7. Le premier moyen n'est pas fondé. | B.7. Het eerste middel is niet gegrond. |
Wat het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie betreft (tweede middel) | |
Quant au principe d'égalité et de non-discrimination (second moyen) | B.8.1. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen |
B.8.1. Le second moyen est pris de la violation des articles 10, 11 et | 10, 11 en 24, § 4, van de Grondwet. |
24, § 4, de la Constitution. | |
B.8.2. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale | B.8.2. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere |
du 6 janvier 1989, les moyens de la requête doivent faire connaître, | wet van 6 januari 1989, moeten de middelen van het verzoekschrift te |
parmi les règles dont la Cour garantit le respect, celles qui seraient | kennen geven welke van de regels waarvan het Hof de naleving |
violées ainsi que les dispositions qui violeraient ces règles et | waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de bepalingen zijn die |
exposer en quoi ces règles auraient été transgressées par ces | deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in welk opzicht die |
dispositions. | regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn geschonden. |
Le moyen n'est pas recevable en ce qu'il est pris de la violation de | Het middel is niet ontvankelijk in zoverre het is afgeleid uit de |
l'article 24, § 4, de la Constitution, faute d'exposer en quoi cette disposition serait violée. B.8.3. La partie requérante fait d'abord valoir que l'article 410bis du Code pénal crée une différence de traitement injustifiée entre les prévenus qui peuvent être condamnés à une peine minimale double ou à une peine minimale simple suivant que la victime relève ou non d'une des catégories de personnes visées par la disposition attaquée. Elle soutient qu'il n'y aurait pas d'adéquation entre les objectifs poursuivis par le législateur et les moyens qu'il a mis en oeuvre, qu'il n'y aurait pas de données statistiques ou scientifiques fiables | schending van artikel 24, § 4, van de Grondwet, aangezien niet wordt uiteengezet hoe die bepaling zou zijn geschonden. B.8.3. De verzoekende partij doet in de eerste plaats gelden dat artikel 410bis van het Strafwetboek een onverantwoord verschil in behandeling in het leven roept tussen de beklaagden die kunnen worden veroordeeld tot een dubbele minimumstraf of tot een enkelvoudige minimumstraf naargelang het slachtoffer al dan niet tot een van de in de bestreden bepaling bedoelde categorieën van personen behoort. Zij betoogt dat de door de wetgever nagestreefde doelstellingen en de door hem aangewende middelen niet op elkaar zouden zijn afgestemd, dat er geen betrouwbare, statistische of wetenschappelijke gegevens |
établissant l'augmentation des violences que la loi attaquée | voorhanden zouden zijn waaruit de toename blijkt van de gewelddaden |
entendrait réprimer, que celle-ci et l'accroissement de la sévérité de | die de bestreden wet zou willen bestraffen, dat die wet en de |
la peine qu'elle implique n'auraient pas d'effet dissuasif (parce que | strengere straffen die ze impliceert geen ontradend effect zouden |
les agissements des délinquants ne sont pas rationnels et parce qu'il | hebben (omdat de handelingen van de delinquenten niet rationeel zijn |
est improbable que ces derniers prennent connaissance des | en omdat het onwaarschijnlijk is dat laatstgenoemden kennis nemen van |
modifications législatives), que la mesure attaquée ne serait pas | de wetswijzigingen), dat de bestreden maatregel niet doeltreffend zou |
efficace (parce l'alourdissement des peines n'a pas d'effet positif | zijn (omdat de strafverzwaring geen positieve weerslag heeft op de |
sur la récidive) et que la meilleure protection des victimes qui | recidive) en dat de beste bescherming van de slachtoffers die de |
constitue l'objectif du législateur ne peut être garantie par la | doelstelling van de wetgever vormt, niet kan worden gewaarborgd door |
sévérité croissante du système pénal mais par des mesures ouvrant des | een almaar strenger strafsysteem maar door maatregelen die rechten |
droits aux victimes (première branche). Elle soutient aussi que l'accroissement de la sanction ne peut être justifié par une quelconque nécessité parce qu'il existe des « solutions alternatives » telles les mesures préventives ou l'application des principes de la justice réparatrice (deuxième branche). Elle soutient enfin que même si les moyens étaient pertinents au regard des objectifs et que même si les « solutions alternatives » devaient être écartées, la disposition attaquée devrait être censurée, compte tenu de la nature des principes en cause, parce qu'elle porte une atteinte disproportionnée au droit à la liberté (troisième branche). B.8.4. Aucune disposition constitutionnelle ne subordonne l'intervention du législateur à l'existence de données scientifiques ou statistiques. Il dispose à cet égard d'un pouvoir d'appréciation pour prendre des mesures qui, à son estime, répondent à l'attente des citoyens. Ces mesures résistent au contrôle de constitutionnalité si elles ne portent pas d'atteinte discriminatoire aux droits des justiciables. B.8.5. Il appartient aussi au législateur d'apprécier si les violences auxquelles il entend mettre fin doivent faire l'objet de mesures | toekennen aan de slachtoffers (eerste onderdeel). Zij betoogt ook dat de strafverzwaring niet kan worden verantwoord door om het even welke noodzakelijkheid omdat er alternatieve oplossingen bestaan zoals preventieve maatregelen of de toepassing van de beginselen van het herstelrecht (tweede onderdeel). Zij betoogt ten slotte dat zelfs indien de middelen relevant zouden zijn ten aanzien van de doelstellingen en zelfs indien alternatieve oplossingen zouden moeten worden geweerd, de bestreden bepaling, rekening houdend met de aard van de in het geding zijnde beginselen, zou moeten worden afgekeurd, omdat zij een onevenredige inbreuk pleegt op het recht op vrijheid (derde onderdeel). B.8.4. Geen enkele grondwetsbepaling maakt het optreden van de wetgever afhankelijk van het bestaan van wetenschappelijke of statistische gegevens. Hij beschikt in dat verband over een beoordelingsbevoegdheid om maatregelen te nemen die, volgens hem, beantwoorden aan de verwachting van de burgers. Die maatregelen doorstaan de grondwettigheidstoets indien zij geen discriminerende afbreuk doen aan de rechten van de rechtzoekenden. B.8.5. Het staat ook aan de wetgever te oordelen of het geweld waaraan hij een einde wil maken, het voorwerp moet uitmaken van preventieve |
préventives, de mesures réparatrices, de mesures visant à protéger les | maatregelen, herstelmaatregelen, maatregelen ter bescherming van de |
victimes ou de mesures répressives telles que la privation de liberté. | slachtoffers of repressieve maatregelen zoals de vrijheidsberoving. |
B.8.6. En se référant aux articles 398 à 405 du Code pénal, l'article | B.8.6. Met de verwijzing naar de artikelen 398 tot 405 van het |
410bis concerne la violence physique qui n'est acceptable dans aucune | Strafwetboek heeft artikel 410bis betrekking op het fysiek geweld dat |
circonstance et qu'aucune autorité soucieuse de l'intérêt général ne | in geen enkele omstandigheid kan worden aanvaard en dat geen enkele |
saurait tolérer. Il relève du pouvoir d'appréciation du législateur | overheid die bekommerd is om het algemeen belang, kan tolereren. Het |
d'inciter les juges à la sévérité lorsqu'il s'agit de réprimer des | valt onder de beoordelingsbevoegdheid van de wetgever de rechters aan |
infractions qui portent atteinte de manière particulièrement grave à | te zetten tot gestrengheid wanneer misdrijven moeten worden bestraft |
die op bijzonder ernstige wijze afbreuk doen aan het algemeen belang. | |
l'intérêt général. La loi ne prévoit pas une augmentation du maximum | De wet voorziet niet in een verhoging van de maximumstraffen en weert |
des peines et elle n'écarte l'application, ni de l'article 25 du Code | noch de toepassing van artikel 25 van het Strafwetboek (dat de |
pénal (qui permet la correctionnalisation des crimes), ni des articles | correctionalisering van de misdaden mogelijk maakt), noch van de |
79 à 85 du même Code qui permettent de réduire les peines de réclusion | artikelen 79 tot 85 van hetzelfde Wetboek waarbij de straffen van |
et d'emprisonnement s'il existe des circonstances atténuantes (Doc. | opsluiting en gevangenisstraf kunnen worden verminderd indien er |
parl., Chambre, 2004-2005, DOC 51-1843/001, p. 7), ni des dispositions | verzachtende omstandigheden bestaan (Parl. St., Kamer, 2004-2005, DOC |
de la loi du 29 juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la probation. En augmentant, dans la mesure indiquée, le minimum des peines, le législateur a pris une mesure qui est en rapport avec l'objectif poursuivi et qui n'est pas disproportionnée à celui-ci. B.9.1. Dans les quatrième et cinquième branches, la partie requérante fait valoir que l'article 410bis du Code pénal crée une différence de traitement injustifiée entre les personnes qu'il vise et celles qui, tout en se trouvant dans des situations similaires, ne sont pas visées et ne bénéficient donc pas de la protection qu'elle institue. | 51-1843/001, p. 7), noch van de bepalingen van de wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie. Door in de aangegeven mate het minimum van de straffen op te trekken, heeft de wetgever een maatregel genomen die in verband staat met de nagestreefde doelstelling en die daarmee niet onevenredig is. B.9.1. In het vierde en het vijfde onderdeel doet de verzoekende partij gelden dat artikel 410bis van het Strafwetboek een onverantwoord verschil in behandeling in het leven roept tussen de erin beoogde personen en diegenen die, terwijl ze zich in soortgelijke situaties bevinden, niet worden beoogd en dus niet de erbij ingevoerde bescherming genieten. |
B.9.2. Les travaux préparatoires de la loi attaquée indiquent que le | B.9.2. Uit de parlementaire voorbereiding van de bestreden wet blijkt |
champ d'application de l'article 410bis fut largement discuté (Doc. | dat de toepassingssfeer van artikel 410bis uitvoerig werd besproken |
parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-1843/007, pp. 5, 11 et 12). | (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-1843/007, pp. 5, 11 en 12). |
Le Conseil d'Etat fit observer : | De Raad van State deed opmerken : |
« Les infractions commises contre les personnes visées par | « Daar de strafbare feiten, gepleegd tegen de personen bedoeld in het |
l'avant-projet portant atteinte de manière particulièrement grave à | voorontwerp, het algemeen belang zeer ernstig schaden, doet de |
l'intérêt général, la modification projetée du Code pénal ne suscite | voorgenomen wijziging van het Strafwetboek geen bezwaar rijzen. |
pas d'objection. Cependant, la multiplication des circonstances qui permettent une | De aanzienlijke uitbreiding van het aantal gevallen waarin de straf of |
augmentation de la peine ou de son minimum pourrait faire naître des | de minimumstraf kan worden verhoogd, kan echter de vraag doen rijzen |
interrogations, par rapport aux articles 10 et 11 de la Constitution, | of in het licht van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet een zodanige |
sur l'impossibilité d'une telle augmentation dans d'autres | |
circonstances qui portent également une atteinte particulièrement | verhoging onmogelijk is in andere gevallen waarbij het algemeen belang |
grave à l'intérêt général, en raison de la qualité (personnes âgées, | eveneens zeer ernstig wordt geschaad, wegens de hoedanigheid |
usagers des transports en commun, personnes travaillant la nuit, etc.) | (bejaarden, gebruikers van het openbaar vervoer, personen die 's |
ou de la profession de la victime (les fonctionnaires exerçant une | nachts werkzaam zijn, enz.) of het beroep van het slachtoffer |
mission de contrôle ou en contact avec le public, les transporteurs de | (ambtenaren die een controletaak uitoefenen of die in contact zijn met |
fonds, les guichetiers de La Poste ou d'une banque privée, les | het publiek, vervoerders van fondsen, loketbedienden van De Post of |
stewards en matière de sécurité des matchs de football, les | van een privébank, stewards belast met de veiligheid tijdens |
vétérinaires, voire les personnes exerçant une fonction policière ou | voetbalwedstrijden, dierenartsen of personen die een politioneel of |
assimilée, etc.) » (Doc. parl., Chambre, 2004-2005, DOC 51-1843/001, | daarmee gelijkgesteld ambt uitoefenen, enz.) » (Parl. St., Kamer, |
pp. 12 et 13). | 2004-2005, DOC 51-1843/001, pp. 12 en 13). |
Le Gouvernement répondit : | De Regering antwoordde : |
« En réalité, il s'agit plutôt de la question du champ d'application | « In werkelijkheid gaat het veeleer om het toepassingsgebied ratione |
ratione personae du présent projet. | personae van dit ontwerp. |
Ainsi, les personnes qui seront dorénavant mieux protégées par les | |
dispositions en projet seront celles qui remplissent une mission de | De personen die door de ontworpen bepalingen voortaan beter worden |
service public fonctionnel ou une mission d'intérêt général dans les | beschermd, zijn derhalve zij die een opdracht van functionele openbare |
domaines de la mobilité, de la distribution du courrier, de la santé | dienst of een opdracht van algemeen belang vervullen inzake |
publique, de l'aide sociale ou de l'enseignement et qui dans | mobiliteit, postbestelling, volksgezondheid, welzijnswerk of onderwijs |
l'exercice de leurs fonctions sont obligées, en vertu de leur statut | en die in de uitoefening van hun bediening, uit hoofde van hun statuut |
ou de leur déontologie, d'entrer en contact avec le public | of van hun plichtenleer, verplicht zijn contact te hebben met het |
bénéficiaire de leurs prestations. En outre, ces personnes exercent | publiek ten behoeve waarvan zij hun prestaties leveren. Bovendien |
des métiers particulièrement exposés pour lesquelles il est ardu de | oefenen die personen bijzonder gevoelige beroepen uit waarvoor het |
recourir à des mesures de protection soit en raison de | moeilijk is beschermingsmaatregelen aan te wenden, wegens de |
l'infrastructure soit en raison de la difficulté à évaluer a priori | infrastructuur of wegens de moeilijkheid de gevaren die zij lopen a |
les dangers qu'elles encourent. | priori te evalueren. |
[...] | [...] |
Par contre, les critères retenus n'incluent pas les personnes âgées, | De in aanmerking genomen criteria hebben daarentegen geen betrekking |
les usagers des transports en commun, les personnes travaillant la | op de bejaarden, de gebruikers van het openbaar vervoer, de personen |
nuit, les transporteurs de fonds, les guichetiers de La Poste ou d'une | die 's nachts werken, de vervoerders van fondsen, de loketbedienden |
banque privée, les chauffeurs de taxis ou les vétérinaires lorsqu'ils | van De Post of van een privébank, de taxichauffeurs of de dierenartsen |
exercent à titre privé. | wanneer zij hun beroep privé uitoefenen. |
En effet, soit ces personnes n'exercent pas de mission de service | Die personen oefenen immers geen opdracht van functionele openbare |
public fonctionnel ni une mission d'intérêt général telle que définie | dienst of een opdracht van algemeen belang uit zoals hierboven |
ci-dessus, les obligeant à entrer en contact avec le public, soit | omschreven, waardoor zij verplicht zijn contact te hebben met het |
elles ont la possibilité de recourir à d'autres mesures de protection. | publiek, of kunnen een beroep doen op andere beschermingsmaatregelen. |
Quant aux fonctionnaires exerçant une mission de contrôle, il est | Voor de ambtenaren die een controleopdracht uitoefenen, wordt erop |
rappelé qu'en règle ceux-ci peuvent faire appel aux forces de l'ordre | gewezen dat zij in de regel een beroep kunnen doen op de ordediensten |
lors de leur mission de surveillance et de contrôle. | tijdens hun toezichts- en controleopdracht. |
A titre d'exemple, la loi du 16 novembre 1972 concernant l'inspection du travail peut être citée. Le même raisonnement peut s'appliquer aux vétérinaires assumant des fonctions de surveillance et de contrôle, comme dans la lutte contre le trafic d'hormones ou dans le domaine de la sécurité alimentaire. De plus, notre Code pénal prévoit l'infraction d'outrage qui réprime d'une part l'outrage par paroles, faits, gestes ou menaces et d'autre part les violences commis notamment envers les personnes ayant un caractère public, ce qui est le cas du personnel des services publics organiques, mais aussi envers les officiers ministériels, les agents dépositaires de l'autorité ou de la force publique. En ce qui concerne les personnes exerçant une fonction policière, il est rappelé qu'outre l'infraction d'outrage, elles sont aussi protégées par l'infraction de rébellion qui punit l'attaque ou la résistance avec violences ou menaces envers les officiers ministériels, les gardes champêtres ou forestiers, les dépositaires ou | Als voorbeeld kan de wet van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie worden aangehaald. Dezelfde redenering kan worden toegepast op de dierenartsen die toezichts- en controlefuncties vervullen, zoals in het kader van de strijd tegen de hormonenhandel of van de voedselveiligheid. Daarenboven omvat het Belgisch Strafwetboek het strafbaar feit smaad dat voorziet in de bestraffing van smaad door woorden, daden, gebaren of bedreigingen en van geweld inzonderheid tegen de met een openbare hoedanigheid beklede personen, hetgeen het geval is voor het personeel van de organieke openbare diensten, maar ook tegen de ministeriële ambtenaren en de agenten die drager zijn van het openbaar gezag of van de openbare macht. Met betrekking tot de personen die een politioneel ambt uitoefenen, wordt erop gewezen dat zij niet alleen worden beschermd door het strafbaar feit smaad maar ook door het strafbaar feit weerspannigheid dat voorziet in de bestraffing van de aanval of het verzet met geweld of bedreiging tegen de ministeriële ambtenaren, de veld- of boswachters, de dragers of agenten van de openbare macht, de personen |
agents de la force publique, les préposés à la perception des taxes ou | aangesteld om taksen en belastingen te innen, de brengers van |
des contributions, les porteurs de contrainte, les préposés des | dwangbevelen, de aangestelden van de douane, de gerechtelijke |
douanes, les séquestres, les officiers ou agents de la police | bewaarders, de officieren of agenten van de administratieve of de |
administrative ou judiciaire agissant pour l'exécution des lois, des | gerechtelijke politie wanneer zij handelen ter uitvoering van de |
ordres ou ordonnances de l'autorité publique, des mandats de justice | wetten, van de bevelen of de beschikkingen van het openbaar gezag, van |
ou jugements. | rechterlijke bevelen of van vonnissen. |
En réalité, le présent projet n'a pas uniquement, comme le dit le | In werkelijkheid strekt dit ontwerp niet louter ertoe, zoals de Raad |
Conseil d'Etat, pour objectif de viser les personnes ' en raison de la | van State stelt, betrekking te hebben op de personen ' wegens de |
qualité [...] ou de la profession de la victime '. Il est plus précis | hoedanigheid [...] of het beroep van het slachtoffer '. Het is meer |
: il s'agit de mieux protéger les personnes qui sont actuellement | dan dat : het is de bedoeling de personen die thans worden |
confrontées à un nouveau phénomène de violence, que la société et les | geconfronteerd met een nieuw verschijnsel van geweld dat de |
pouvoirs publics ne peuvent tolérer, en donnant à la justice les | maatschappij en de overheid niet kunnen tolereren, beter te beschermen |
door de justitie de middelen te geven teneinde daarop op doeltreffende | |
moyens d'y apporter une réponse efficace » (Doc. parl., Chambre, | wijze te antwoorden » (Parl. St., Kamer, 2004-2005, DOC 51-1843/001, |
2004-2005, DOC 51-1843/001, pp. 5 et 6). | pp. 5 en 6). |
B.9.3. Il peut être admis que le législateur ait souhaité limiter le | B.9.3. Er kan worden aangenomen dat de wetgever gewenst heeft de |
champ d'application de la disposition attaquée, afin d'éviter non | toepassingssfeer van de bestreden bepaling te beperken teneinde niet |
seulement d'« affaiblir le signal » donné par celle-ci (Doc. parl., | alleen te vermijden dat het door die bepaling gegeven « signaal wordt |
Chambre, 2005-2006, DOC 51-1843/007, pp. 7 et 12) mais aussi de | afgezwakt » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-1843/007, pp. 7 en |
généraliser l'alourdissement de peines liées à des circonstances | 12) maar ook dat de verzwaring van de straffen verbonden aan |
aggravantes censées constituer une exception (Doc. parl., Sénat, | verzwarende omstandigheden die geacht worden een uitzondering te zijn, |
2006-2007, n° 3-1791/3, p. 7). | wordt veralgemeend (Parl. St., Senaat, 2006-2007, nr. 3-1791/3, p. 7). |
En outre, il peut aussi être admis que la protection que confère la | Bovendien kan ook worden aangenomen dat de bij de bestreden bepaling |
disposition attaquée soit limitée à des personnes particulièrement | verleende bescherming wordt beperkt tot personen die in het bijzonder |
exposées à un risque d'agression. | worden blootgesteld aan risico's van agressie. |
B.10. Le second moyen n'est pas fondé. | B.10. Het tweede middel is niet gegrond. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
rejette le recours. | verwerpt het beroep. |
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en | Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op |
janvier 1989, à l'audience publique du 31 juillet 2008. | de openbare terechtzitting van 31 juli 2008. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |