Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 29/2008 du 28 février 2008 Numéro du rôle : 4198 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 2 du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du territoire, coordonné le 22 octobre 1996, posée pa La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges L. La(...)"
Extrait de l'arrêt n° 29/2008 du 28 février 2008 Numéro du rôle : 4198 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 2 du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du territoire, coordonné le 22 octobre 1996, posée pa La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges L. La(...) Uittreksel uit arrest nr. 29/2008 van 28 februari 2008 Rolnummer 4198 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 2 van het decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de ruimtelijke ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, gesteld door Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 29/2008 du 28 février 2008 Uittreksel uit arrest nr. 29/2008 van 28 februari 2008
Numéro du rôle : 4198 Rolnummer 4198
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 2 du décret In zake : de prejudiciële vraag over artikel 2 van het decreet van het
de la Région flamande relatif à l'aménagement du territoire, coordonné Vlaamse Gewest betreffende de ruimtelijke ordening, gecoördineerd op
le 22 octobre 1996, posée par le Conseil d'Etat. 22 oktober 1996, gesteld door de Raad van State.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en J.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, Spreutels, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt n° 169.627 du 30 mars 2007 en cause de Marcel Duyvejonck et Bij arrest nr. 169.627 van 30 maart 2007 in zake Marcel Duyvejonck en
André Vermoortele contre la Région flamande, dont l'expédition est André Vermoortele tegen het Vlaamse Gewest, waarvan de expeditie ter
parvenue au greffe de la Cour le 25 avril 2007, le Conseil d'Etat a griffie van het Hof is ingekomen op 25 april 2007, heeft de Raad van
posé la question préjudicielle suivante : State de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 2 du décret coordonné relatif à l'aménagement du « Schendt artikel 2 van het Gecoördineerde Stedenbouwdecreet (het
territoire (l'ancien article 87, alinéa 4, de la loi organique de vroegere artikel 87, vierde lid van de Stedenbouwwet, zoals ingevoerd
l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, inséré par le décret du
23 juin 1993 et modifié par le décret du 13 juillet 1994) viole-t-il bij decreet van 23 juni 1993 en gewijzigd bij decreet van 13 juli
les articles 10, 11 et 16 de la Constitution ainsi que l'article 1er 1994) de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet en artikel 1 EP EVRM
du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits
de l'homme en supprimant la règle du comblement (article 23, 1°, de
l'arrêté royal du 28 décembre 1972) sans qu'ait été organisée door de opvullingsregel (artikel 23, 1° koninklijk besluit van 28
december 1972) af te schaffen zonder dat vooraf een openbaar onderzoek
préalablement une enquête publique et en excluant l'indemnisation des werd georganiseerd en met uitsluiting van de vergoeding voor
dommages résultant du plan, alors que, comme le fait apparaître le planschade, terwijl, zoals blijkt uit de getuigenis van Prof. Marc
témoignage du Prof. Marc Boes (M. Boes et S. Verbist, ' Plannen en Boes (M. Boes en S. Verbist, ' Plannen en verordeningen in de
verordeningen in de rechtspraak van het Arbitragehof ', in S. Lust rechtspraak van het Arbitragehof ', in S. Lust (ed.), Het Arbitragehof
(éd.), Het Arbitragehof en het ruimtelijke ordeningsrecht, Bruges, La Charte, 2006, (41), 52) en qualité de personne étroitement associée à l'établissement des plans de secteur, il s'avère que la règle du comblement est une règle écrite du plan de secteur, qui a la même force réglementaire que les règles graphiques et qui, ensemble donc avec les règles graphiques, détermine la destination, de sorte que, comme pour toute modification de plan de secteur, il y a lieu d'effectuer une enquête publique et d'accorder une indemnité en compensation des dommages résultant du plan, tandis qu'il n'existe pas de critère objectif pour réserver aux propriétaires de terrains dont la destination est aussi déterminée par la règle du comblement, lors en het ruimtelijke ordeningsrecht, Brugge, Die Keure, 2006, (41), 52) als nauw betrokkene bij het opmaken van de gewestplannen volgt dat de opvullingsregel een geschreven regel is van het gewestplan, met dezelfde reglementaire kracht als de grafische regels en die dus samen met de grafische regels de bestemming bepaalt, zodat zoals voor iedere gewestplanwijziging een openbaar onderzoek moet gebeuren en planschade dient te worden toegekend en terwijl er geen objectief criterium is om de eigenaars van gronden waarvan de bestemming mede bepaald wordt door
de la modification de cette destination, un autre traitement que celui de opvullingsregel bij de wijziging van die bestemming anders te
qui est réservé aux propriétaires de terrains dont la destination est behandelen dan de eigenaars van wie de bestemming van hun gronden
uniquement déterminée par les prescriptions graphiques du plan, que le enkel bepaald worden door de grafische voorschriften van het plan, dat
critère selon lequel l'administration fait une application abusive de het criterium dat het bestuur veel te veel toepassing maakt van de
la règle du comblement ne constitue en l'espèce tout au moins pas un opvullingsregel, terzake alleszins geen deugdelijk criterium van
critère de distinction pertinent, cependant que l'exclusion de onderscheid is en terwijl het uitsluiten van de planschade bij de
l'indemnité pour les dommages résultant du plan, lors de la afschaffing van de opvullingsregel onevenredige gevolgen heeft voor de
suppression de la règle du comblement, a des effets disproportionnés eigenaars van de goederen waar deze regel toepassing vond, omdat op
pour les propriétaires des biens auxquels cette règle a été appliquée,
parce qu'au moment de la suppression de la règle du comblement, la het ogenblik van de afschaffing van de opvullingsregel de mogelijkheid
possibilité de demander une indemnité pour les dommages résultant du om planschade te vragen, zoals ten deze (gewestplan Roeselare-Tielt
plan est, comme en l'espèce (plan de secteur Roulers-Tielt, arrêté
royal du 17 décembre 1979), prescrite et que, pour cette suppression, koninklijk besluit 17 december 1979) verjaard is en de betrokken
le propriétaire concerné, eu égard à la validité de la règle du eigenaar voor die afschaffing gelet op de gelding van de
comblement, ne justifiait pas de l'intérêt requis pour demander une opvullingsregel niet over het vereiste belang beschikte om planschade
indemnité pour les dommages résultant du plan ? ». te vragen ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La juridiction a quo demande à la Cour si l'article 2 du décret B.1. Het verwijzende rechtscollege vraagt het Hof of artikel 2 van het
de la Région flamande relatif à l'aménagement du territoire, coordonné decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de ruimtelijke ordening,
le 22 octobre 1996, viole les articles 10, 11 et 16 de la Constitution gecoördineerd op 22 oktober 1996, de artikelen 10, 11 en 16 van de
et l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention Grondwet en artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
européenne des droits de l'homme en abrogeant la « règle du comblemen Europees Verdrag voor de rechten van de mens schendt door de «
» qui était prévue à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 opvullingsregel », waarin artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit
décembre 1972, sans organiser au préalable une enquête publique et en van 28 december 1972 voorzag, af te schaffen zonder dat vooraf een
excluant l'indemnité du chef de dommages résultant du plan. openbaar onderzoek werd georganiseerd en met uitsluiting van de
vergoeding voor planschade.
B.2. L'article 87, alinéa 4, de loi organique de l'urbanisme, tel B.2. Artikel 87, vierde lid, van de stedenbouwwet, zoals ingevoerd bij
qu'il a été introduit par l'article 2 du décret du 23 juin 1993 « artikel 2 van het decreet van 23 juni 1993 « houdende aanvulling met
complétant par un article 87 la loi du 29 mars 1962 organique de een artikel 87 van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van
l'aménagement du territoire et de l'urbanisme » et remplacé par de ruimtelijke ordening en van de stedebouw » en vervangen bij artikel
l'article 2 du décret du 13 juillet 1994 « modifiant l'article 87 de 2 van het decreet van 13 juli 1994 « houdende wijziging van artikel 87
la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du territoire et de van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke
l'urbanisme », figurant actuellement à l'article 2, § 1er, alinéa 4, ordening en van de stedebouw », thans opgenomen in artikel 2, § 1,
du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du territoire, vierde lid, van het decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de
coordonné le 22 octobre 1996, dispose : ruimtelijke ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, luidt als
« Lors de l'instruction d'une demande de permis de bâtir ou de lotir, volgt : « Bij het onderzoek van bouw- of verkavelingsaanvragen, andere dan
autre que pour des équipements collectifs et des services publics, voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare diensten kan geen
aucune application ne peut être faite des règles en matière de la toepassing worden gemaakt van regelen in verband met de inrichting en
présentation et de la mise en oeuvre des projets de plan de secteur et de toepassing van ontwerp-gewestplannen en gewestplannen die de
des plans de secteur qui créent la possibilité de déroger à ces plans mogelijkheid scheppen om van deze plannen af te wijken of
ou d'autoriser des exceptions permettant de bâtir ou de lotir. La uitzonderingen toe te laten waardoor kan worden gebouwd of verkaveld.
non-application des règles ne peut donner lieu au paiement d'une Het niet toepassen van de regelen kan geen aanleiding geven tot
indemnité telle que visée à l'article 37 [actuellement 35] ». schadevergoeding als bedoeld in artikel 37 [thans : 35] ».
D'après l'exposé des motifs du projet de décret qui a conduit au Volgens de memorie van toelichting bij het ontwerp van decreet dat
décret du 23 juin 1993, les règles de droit visées par cette heeft geleid tot het decreet van 23 juni 1993, zijn de in die bepaling
disposition permettant des dérogations aux projets de plans de secteur bedoelde rechtsregels waarbij afwijkingen van de ontwerp-gewestplannen
et aux plans de secteur pour les demandes de permis de bâtir et de en de gewestplannen mogelijk zijn bij bouw- en verkavelingsaanvragen,
lotir sont les dispositions de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du de bepalingen van artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28
28 décembre 1972 relatif à la présentation et à la mise en oeuvre des december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de
projets de plans et des plans de secteur. (Doc., Conseil flamand, ontwerpgewestplannen en gewestplannen (Parl. St., Vlaamse Raad,
1992-1993, n° 265/1, p. 1) 1992-1993, nr. 265/1, p. 1).
Cet article disposait : Dat artikel luidde :
«

Article 23.Sans préjudice de l'article 21 et de l'article 6, les

«

Artikel 23.Onverminderd artikel 21 en artikel 6, zijn de navolgende

règles ci-après sont d'application dans les zones autres que les zones regelen van toepassing in alle gebieden niet zijnde woongebieden, met
d'habitat, à l'exclusion des zones industrielles, des zones uitsluiting van de industriegebieden, de ontginningsgebieden, de
d'extraction, des zones naturelles d'intérêt scientifique et des zones natuurgebieden met wetenschappelijke waarde en de
inondables. overstromingsgebieden :
1° A titre exceptionnel, peuvent être autorisés des lotissements et 1° Bij uitzondering kunnen verkavelingen en bouwwerken worden
des constructions, pour autant que ceux-ci ne portent pas atteinte au toegestaan, voor zover deze de goede plaatselijke ordening niet
bon aménagement local et ne mettent pas en péril la destination de la schaden en de bestemming van het gebied niet in gevaar brengen, en
zone, et qu'à la date d'entrée en vigueur du plan ou du projet de plan voor zover de grond op de dag van de inwerkingtreding van het
de secteur, le terrain soit situé à l'intérieur d'un groupe gewestplan of ontwerp-gewestplan gelegen is binnen een huizengroep en
d'habitations et du même côté d'une voie publique, autre qu'un chemin aan dezelfde kant van een openbare weg, niet zijnde een aardeweg, en
de terre, et suffisamment équipée, compte tenu de la situation des die voldoende uitgerust is, gelet op de plaatselijke toestand.
lieux. Cette faculté ne s'étend toutefois pas aux terrains situés à front des Deze mogelijkheid geldt evenwel niet voor gronden die langs de grote
routes de grande voirie, exception faite soit pour un service public, wegen gelegen zijn, behalve voor een openbare dienst, hetzij voor het
soit pour l'établissement d'installations et de constructions en oprichten van installaties en gebouwen in verband met de dienst van
rapport avec le service de l'autoroute. een autosnelweg.
[...] ». [...] ».
De uitzonderingsbepaling vervat in artikel 23, 1°, van het koninklijk
L'exception incluse dans l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 besluit van 28 december 1972, zal hierna, overeenkomstig het gebruik,
décembre 1972 sera appelée ci-après, conformément à l'usage, la « als de « opvullingsregel » worden aangeduid.
règle du comblement ».
B.3. La Cour a déjà statué sur la disposition en cause par ses arrêts B.3. Het Hof heeft over de in het geding zijnde bepaling reeds
n° 40/95 du 6 juin 1995 et n° 24/96 du 27 mars 1996, dans lesquels uitspraak gedaan in zijn arresten nr. 40/95 van 6 juni 1995 en nr.
elle a considéré que cette disposition est compatible avec les 24/96 van 27 maart 1996, waarin het heeft geoordeeld dat die bepaling
articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in
du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij
de l'homme. het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
La juridiction a quo interroge à nouveau la Cour au sujet de la Het verwijzende rechtscollege ondervraagt het Hof opnieuw over de
constitutionnalité de la disposition en cause, parce que, comme le grondwettigheid van de in het geding zijnde bepaling omdat, zoals de
prétendent les parties requérantes devant cette juridiction, selon un verzoekende partijen voor dat rechtscollege beweren, volgens een
auteur qui aurait été étroitement lié à l'établissement des plans de auteur die nauw betrokken zou zijn geweest bij het opmaken van de
secteur, la règle du comblement serait une règle écrite du plan de gewestplannen, de opvullingsregel een geschreven regel van het
secteur, qui a la même valeur réglementaire que les règles graphiques gewestplan zou zijn, met dezelfde reglementaire kracht als de
et qui déterminerait donc, avec les règles graphiques, la destination,
de sorte que, comme pour toute modification du plan de secteur, une grafische regels en die dus samen met de grafische regels de
enquête publique serait nécessaire et une indemnité du chef de bestemming zou bepalen, zodat zoals voor iedere gewestplanwijziging
dommages résultant du plan devrait être allouée. Il n'existerait aucun een openbaar onderzoek zou moeten gebeuren en planschade zou dienen te
critère objectif pour que les propriétaires de terrains dont la worden toegekend. Er zou ter zake geen objectief criterium zijn om de
destination a notamment été déterminée par la règle du comblement eigenaars van gronden waarvan de bestemming mede bepaald werd door de
soient traités autrement lors de la modification de cette destination opvullingsregel bij de wijziging van die bestemming anders te
que les propriétaires de terrains dont la destination est uniquement behandelen dan de eigenaars bij wie de bestemming van hun gronden
déterminée par les prescriptions graphiques du plan. enkel wordt bepaald door de grafische voorschriften van het plan.
B.4. L'abrogation de la règle du comblement a été justifiée comme suit B.4. De reden tot afschaffing van de opvullingsregel is in de memorie
dans l'exposé des motifs du projet qui est devenu le décret du 23 juin van toelichting bij het ontwerp dat tot het decreet van 23 juni 1993
1993 : heeft geleid, als volgt verwoord :
« A l'origine, la règle du comblement était considérée comme une « De opvullingsregel werd oorspronkelijk beschouwd als een
mesure transitoire, instaurée en raison des effets sociaux de l'entrée overgangsmaatregel, die werd ingevoerd omwille van het sociale aspect
en vigueur des projets de plans et des plans de secteur. En effet, bij de inwerkingtreding van de ontwerp-gewestplannen en de
celui qui avait, avant l'entrée en vigueur des plans, acheté un gewestplannen. Iemand die voor de inwerkingtreding van de plannen een
terrain situé entre deux habitations ou à côté d'une habitation à façade orbe construite jusqu'à la limite de la parcelle pouvait à l'époque partir du principe que ce terrain était à bâtir. Il n'aurait pas été admissible, à ce moment-là, que l'application des plans entraîne pour cette personne une interdiction de bâtir. L'expression 'à titre exceptionnel' figurant dans l'article 23.1° indique pourtant qu'étant donné qu'il s'agit de dérogations aux projets de plans et aux plans de secteur, l'application visée ne saurait ou ne pourrait avoir une portée générale. Au contraire, cette faculté doit être appliquée avec la plus grande circonspection. La règle du comblement ne pourrait pas être appliquée dans le but d'écarter les prescriptions générales des projets de plans et des grond gekocht had tussen twee woningen of naast een woning met een blinde gevel gebouwd tot op de perceelgrens, mocht er toen immers op betrouwen dat die grond bouwgrond was. Het zou op dat moment niet aanvaardbaar zijn geweest dat door de toepassing van de plannen voor deze persoon een bouwverbod werd ingesteld. De bewoording ' bij uitzondering ' in de bepalingen van artikel 23, 1°, wijst er nochtans op dat vermits het hier afwijkingen van de ontwerp-gewestplannen en de gewestplannen betreft, de toepassing ervan geen algemene draagwijdte kan of mag hebben. Integendeel dient de aanwending ervan met de grootste omzichtigheid te geschieden.
plans de secteur pour servir des intérêts purement privés. Vingt ans De opvullingsregel zou niet mogen worden toegepast om de algemene
après l'entrée en vigueur de la règle du comblement, on constate que voorschriften van de ontwerp-gewestplannen en de gewestplannen opzij
son application s'est généralisée. Cette règle est appliquée chaque te schuiven ter wille van uitsluitend particuliere belangen. Twintig
année dans des centaines de cas pour la délivrance de permis de bâtir jaar na de inwerkingtreding van de opvullingsregel wordt vastgesteld
et de lotir. La règle du comblement est fréquemment utilisée pour dat de toepassing ervan vrij algemeen is. Hij wordt jaarlijks in
réaliser une grosse plus-value sur des terrains qui ne sont pas situés honderden gevallen toegepast bij het afleveren van de bouw- en
dans une zone d'habitat, ce qui n'a jamais été l'intention initiale verkavelingsvergunningen. De opvullingsregel wordt frekwent gehanteerd
(aspect social). La mesure sociale exceptionnelle et transitoire est om een ruime meerwaarde te realiseren van gronden die niet in een
devenue une règle constante qui, lors de son application concrète, a woonzone zijn gelegen, hetgeen nooit de oorspronkelijke bedoeling was
(sociaal aspect). De sociale uitzonderings- en overgangsmaatregel is
reçu une interprétation à ce point large qu'elle est aujourd'hui à uitgegroeid tot een vaste regel die bij zijn eigenlijke toepassing
l'origine de permis délivrés, entre autres, pour des bâtiments zeer breed wordt geïnterpreteerd in die zin dat hij thans aan de basis
industriels, des comblements entre une remise et une habitation et des ligt van vergunningen voor ondermeer bedrijfsgebouwen, opvullingen
comblements entre des bâtiments ou des limites de zones séparées par tussen berging en woning en opvullingen tussen gebouwen of grenzen van
une distance de plus de 100 mètres. gebieden waarin de onderlinge afstand meer dan 100 m bedraagt.
La règle du comblement est, dans la pratique, largement appliquée dans De opvullingsregel wordt in de praktijk grotendeels toegepast in
des zones agricoles ou des zones agricoles ayant une valeur comme agrarische gebieden of landschappelijk waardevol agrarische gebieden.
site. Des constructions linéaires et des noyaux d'habitation Lintbebouwing en residentiële woonkernen ontstaan in nog vrij homogeen
résidentiels apparaissent dans des sites restés assez homogènes. Il landschappelijke gebieden. Verder slibben de reeds structureel
s'y ajoute que, par l'application de la règle du comblement, les zones aangetaste gebieden dicht door de toepassing van de opvullingsregel,
déjà structurellement touchées se colmatent, sans qu'il n'existe pour zonder dat hiervoor een beleid van plaatselijke inbreiding bestaat. Er
ce faire une politique locale de comblement. On peut affirmer avec kan met zekerheid worden gesteld dat de toepassing van deze
certitude que l'application de cette exception est l'un des éléments uitzonderingsregel één van de grootste ondermijningen betekent van de
qui minent le plus gravement la qualité de l'environnement en Région ruimtelijke kwaliteit in het Vlaams Gewest en een regelrechte aanslag
flamande et constitue une atteinte directe aux espaces ouverts qui vormt op de ons nog resterende open ruimten. Omwille van het behoud
nous restent encore. Dans le souci de conserver ces espaces ouverts, van de nog resterende open ruimten dient dan ook op dringende wijze
il s'impose donc de prévoir d'urgence une réglementation visant à [te worden] voorzien in een regeling tot afschaffing van de
abroger la règle du comblement. » (Doc., Conseil flamand, 1992-1993, opvullingsregel » (Parl. St., Vlaamse Raad, 1992-1993, nr. 265/1, p.
n° 265/1, p. 3) 3).
Il ressort du texte du décret du 13 juillet 1994 et des travaux Uit de tekst van het decreet van 13 juli 1994 en uit de parlementaire
préparatoires de ce décret que le législateur décrétal a maintenu son voorbereiding van dat decreet blijkt dat de decreetgever zijn
objectif originaire, à savoir la suppression de la règle du comblement oorspronkelijke doelstelling, namelijk de afschaffing van de
afin de sauvegarder les espaces ouverts subsistant en Flandre (Conseil opvullingsregel om de nog resterende open ruimten in Vlaanderen te
vrijwaren, heeft gehandhaafd (Vlaamse Raad, Hand., nr. 52 van 29 juni
flamand, Ann., n° 52 du 29 juin 1994, pp. 2213 et 2215). Sur ce point, 1994, pp. 2213 en 2215). Op dat punt bevat het decreet van 13 juli
le décret du 13 juillet 1994 contient un texte identique à celui du 1994 een tekst die identiek is met de tekst van het decreet van 23
décret du 23 juin 1993. juni 1993.
B.5. Au sujet de l'abrogation de la règle du comblement, la Cour a B.5. Over de afschaffing van de opvullingsregel heeft het Hof in het
jugé ce qui suit dans son arrêt n° 40/95 du 6 juin 1995 : arrest nr. 40/95 van 6 juni 1995 als volgt geoordeeld :
« B.7.4. Il appartient au législateur décrétal d'apprécier dans quelle mesure il est nécessaire, et éventuellement urgent, de prendre des mesures en vue d'un bon aménagement du territoire. B.7.5. Il ressort des travaux préparatoires que la règle du comblement, qui était à l'origine conçue comme une 'mesure sociale exceptionnelle et transitoire', a été appliquée avec une fréquence telle et a reçu une interprétation à ce point extensive qu'elle compromettait le bon aménagement du territoire et constituait une atteinte aux espaces ouverts subsistant sur le territoire de la Région flamande. Le législateur décrétal a donc considéré qu'il était urgent d'abroger la règle du comblement. Il s'ensuit que l'abrogation de la règle du comblement est justifiée par l'intérêt général : la protection des espaces ouverts subsistant en Région flamande. B.7.6. Si le législateur décrétal estime qu'un changement de politique s'impose d'urgence, il peut décider que ce changement de politique doit être réalisé avec effet immédiat et il n'est en principe pas obligé de prévoir un régime transitoire. Si la nouvelle réglementation n'avait été applicable qu'aux seules demandes introduites après son entrée en vigueur, il en aurait résulté non seulement que l'application de la règle du comblement fût restée possible pour toutes les demandes déjà introduites, mais aussi que l'imminence de l'entrée en vigueur eût entraîné un afflux de demandes, ce qui eût compromis le résultat visé. B.7.7. D'une manière générale, les pouvoirs publics doivent d'ailleurs pouvoir adapter leur politique aux circonstances changeantes de « B.7.4. Het komt de decreetgever toe te oordelen in hoeverre het noodzakelijk en eventueel ook dringend is om maatregelen te nemen met het oog op een goede ruimtelijke ordening. B.7.5. Blijkens de parlementaire voorbereiding werd de opvullingsregel, die oorspronkelijk bedoeld was als ' een sociale uitzonderings- en overgangsmaatregel ', dermate frequent toegepast en ruim geïnterpreteerd dat hij een ondermijning betekende van de goede ruimtelijke ordening en een aanslag vormde op de nog resterende open ruimten op het grondgebied van het Vlaamse Gewest. De afschaffing van de opvullingsregel werd daarom door de decreetgever als dringend ervaren. De afschaffing van de opvullingsregel wordt derhalve verantwoord door het algemeen belang : het beschermen van de nog resterende open ruimten in het Vlaamse Gewest. B.7.6. Indien de decreetgever een beleidswijziging dringend noodzakelijk acht, vermag hij te oordelen dat die beleidswijziging met onmiddellijke ingang moet worden doorgevoerd en is hij in beginsel niet verplicht in een overgangsregeling te voorzien. Wanneer de nieuwe regeling slechts van toepassing zou zijn geweest op de vergunningsaanvragen ingediend na de inwerkingtreding ervan, zou dit niet alleen tot gevolg hebben gehad dat voor alle reeds ingediende aanvragen de toepassing van de opvullingsregel nog mogelijk zou zijn, doch ook dat de nakende inwerkingtreding zou hebben kunnen leiden tot een toevloed aan vergunningsaanvragen, waardoor het beoogde resultaat in het gedrang zou zijn gekomen. B.7.7. In het algemeen overigens moet de overheid haar beleid kunnen
l'intérêt général. Tout changement de politique pour faire face à une aanpassen aan de wisselende omstandigheden van het algemeen belang.
nécessité urgente manquerait son but si l'on partait du principe que Elke dringende beleidswijziging zou onmogelijk zijn, mocht men
les articles 10 et 11 de la Constitution exigent que le régime aannemen dat de artikelen 10 en 11 van de Grondwet vereisen dat men
antérieur soit maintenu pendant une période déterminée. het vroegere stelsel gedurende een bepaalde periode alsnog moet
B.8.1. Les requérants reprochent en outre à la disposition contestée handhaven. B.8.1. De verzoekers verwijten de bestreden bepaling ook dat ze een
de violer les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle les schending inhoudt van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat ze
prive de leurs ' titres et attentes légitimes '. hen van hun ' rechtmatige aanspraken en verwachtingen berooft '.
B.8.2. En supprimant avec effet immédiat la possibilité d'appliquer la B.8.2. Door de afschaffing met onmiddellijke ingang van de
règle du comblement, la disposition entreprise n'affecte aucun droit mogelijkheid tot toepassing van de opvullingsregel laat de bestreden
acquis. bepaling verworven rechten onaangetast.
Les permis de bâtir et de lotir qui ont été délivrés avant l'entrée en Bouw- en verkavelingsvergunningen die vóór de datum van
vigueur du décret du 23 juin 1993 par application de la règle du inwerkingtreding van het decreet van 23 juni 1993 met toepassing van
comblement conservent leur valeur juridique. Par application de de opvullingsregel werden verleend, blijven rechtsgeldig. Met
l'article 63, § 1er, 5°, alinéa 2, de la loi organique de l'urbanisme, toepassing van artikel 63, § 1, 5°, tweede lid, van de Stedebouwwet,
il en va de même pour les certificats d'urbanisme délivrés avant geldt hetzelfde voor vóór de inwerkingtreding van het decreet van 23
l'entrée en vigueur du décret du 23 juin 1993 qui ont admis sans juni 1993 afgegeven stedebouwkundige attesten waarin zonder beperking
restriction l'application de la règle du comblement : le permis de de toepassing van de opvullingsregel werd aanvaard : de bouw- of
bâtir ou de lotir devait être délivré dans la mesure où le permis verkavelingsvergunning moest worden verleend voor zover de vergunning
avait été demandé au cours de l'année suivant la délivrance du binnen het jaar na uitreiking van het attest werd aangevraagd, ook al
certificat, même si l'autorité octroyant les permis devait prendre une mocht de vergunningverlenende overheid beslissen na de
décision après l'entrée en vigueur du décret en question (Conseil inwerkingtreding van het bedoelde decreet (Vlaamse Raad, Hand., nr. 55
flamand, Ann., n° 55 du 7 juin 1993, p. 2.112, 2e colonne en haut). van 7 juni 1993, p. 2.112, 2e kolom bovenaan).
B.8.3. L'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972 B.8.3. Artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december 1972
prévoyait qu'à titre exceptionnel et moyennant le respect de certaines bood de vergunningverlenende overheid de mogelijkheid om bij
conditions, l'autorité délivrant les permis pouvait, en cas de demande uitzondering en onder bepaalde voorwaarden bij de aanvraag van een
d'un permis de bâtir ou de lotir ou d'un certificat d'urbanisme, bouw- of verkavelingsvergunning of een stedebouwkundig attest een
accorder une dérogation aux projets de plans et aux plans de secteur. afwijking te verlenen van de ontwerp-gewestplannen of de gewestplannen.
Même si de telles dérogations ont été abondamment consenties, Alhoewel dergelijke afwijkingen vrij regelmatig werden toegestaan, was
l'application de la règle du comblement ne constituait nullement un de toepassing van de opvullingsregel geenszins een automatisme. Het
automatisme. Le fait que plusieurs requérants se sont vu refuser feit dat aan verschillende verzoekers de toepassing van de
l'application de la règle du comblement en vertu de l'arrêté royal du opvullingsregel op basis van het koninklijk besluit van 28 december
28 décembre 1972 est là pour en témoigner. En raison de la nature des 1972 werd geweigerd, getuigt daarvan. De aard van de in artikel 23,
conditions d'application mentionnées à l'article 23, 1°, de l'arrêté 1°, van voornoemd koninklijk besluit vermelde toepassingsvoorwaarden
royal précité, l'autorité délivrant les permis devait examiner vereiste dat de vergunningverlenende overheid geval per geval concreet
concrètement, cas par cas, si ces conditions étaient remplies. En moest onderzoeken of aan die voorwaarden was voldaan. Bovendien
outre, l'autorité disposait, pour vérifier si chacune de ces beschikte de overheid bij het nagaan of elk van die voorwaarden
conditions était remplie, d'une liberté d'appréciation lui permettant vervuld was, over een beoordelingsvrijheid die haar ertoe in staat
de prendre en compte les exigences fluctuantes d'un bon aménagement du stelde rekening te houden met de wisselende eisen van een goede
territoire. ruimtelijke ordening.
La politique menée par l'autorité octroyant les permis ne pouvait donc Het door de vergunningverlenende overheid gevoerde beleid kon dan ook
pas être considérée comme étant à ce point immuable et prévisible que niet als zodanig vaststaand en voorspelbaar worden beschouwd dat de
les justiciables pouvaient fonder sur elle des attentes légitimes rechtsonderhorigen daarop gewettigde verwachtingen met betrekking tot
quant à l'application de la règle du comblement. Par conséquent, les de toepassing van de opvullingsregel konden gronden. De verzoekers
requérants ne peuvent pas prétendre que, par l'abrogation de la règle kunnen dan ook niet voorhouden dat de decreetgever door de afschaffing
du comblement, le législateur décrétal aurait trompé leurs attentes van de opvullingsregel aan hun gewettigde verwachtingen afbreuk heeft
légitimes. Le simple fait qu'une nouvelle disposition puisse déjouer gedaan. Het loutere feit dat een nieuwe bepaling de berekeningen in de
les projets de ceux qui se sont basés sur la situation antérieure ne war kan sturen van degenen die op de vroegere situatie zijn
viole pas en soi le principe d'égalité. voortgegaan, houdt op zich geen schending in van het
gelijkheidsbeginsel.
De ce point de vue non plus, la disposition entreprise ne viole pas De bestreden bepaling houdt evenmin vanuit dat oogpunt een schending
les articles 10 et 11 de la Constitution ». in van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ».
B.6. Les parties requérantes devant la juridiction a quo considèrent B.6. De verzoekende partijen voor het verwijzende rechtscollege
la règle du comblement comme une règle écrite du plan de secteur, beschouwen de opvullingsregel als een geschreven regel van het
ayant la même valeur réglementaire que les règles graphiques, gewestplan, die dezelfde reglementaire kracht zou hebben als de
grafische regels en die dus samen met de grafische regels de
déterminant donc, avec celles-ci, la destination des parcelles et bestemming zou bepalen, en waaraan door de eigenaars van percelen
conférant aux propriétaires de parcelles des droits que l'autorité rechten konden worden ontleend die door de bevoegde overheid slechts
compétente ne pouvait refuser que moyennant une motivation expresse, mits uitdrukkelijke motivering konden worden geweigerd, in welk geval
auquel cas une indemnité serait, quoi qu'il en soit, due. hoe dan ook recht op schadevergoeding zou zijn ontstaan.
B.7. En ce qui concerne le traitement inégal qui découlerait de la B.7. Met betrekking tot de ongelijke behandeling die zou voortvloeien
circonstance que la règle du comblement a été abrogée sans qu'une uit het feit dat de opvullingsregel werd afgeschaft zonder dat daaraan
enquête publique ait été organisée, la Cour a déjà considéré dans een openbaar onderzoek was voorafgegaan, oordeelde het Hof reeds in
l'arrêt n° 24/96 du 27 mars 1996 : het arrest nr. 24/96 van 27 maart 1996 als volgt :
« B.1.13. L'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972 « B.1.13. Artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december
prévoyait qu'à titre exceptionnel et moyennant le respect de certaines 1972 bood de vergunningverlenende overheid de mogelijkheid om, bij
conditions, l'autorité délivrant les permis pouvait, en cas de demande uitzondering en onder bepaalde voorwaarden, bij de aanvraag van een
d'un permis de bâtir, de lotir ou d'un certificat d'urbanisme, bouw- of verkavelingsvergunning of van een stedebouwkundig attest een
accorder une dérogation aux projets de plans et aux plans de secteur. afwijking van de ontwerp-gewestplannen of de gewestplannen toe te
L'autorité octroyant les permis pouvait donc autoriser la construction kennen. De vergunningverlenende overheid kon aldus het bouwen en het
et le lotissement à des endroits où ceux-ci n'étaient en principe pas verkavelen toestaan op plaatsen waar zulks overeenkomstig de
possibles conformément à la destination du plan de secteur. Loin de la gewestplanbestemming in beginsel niet mogelijk was. De afschaffing van
modifier, l'abrogation de la règle du comblement confirme la de opvullingsregel wijzigt de bestemming van het betrokken gebied
destination de la zone concernée. niet; integendeel, zij bevestigt de bestemming ervan.
La suppression d'une possibilité d'exception à une règle de De afschaffing van een mogelijkheid van uitzondering op een
destination diffère objectivement d'une modification de destination, bestemmingsvoorschrift verschilt objectief van een
peu importe qu'elle soit la conséquence de l'établissement d'un plan bestemmingswijziging, ongeacht of die laatste het gevolg is van het
de secteur, de la révision d'un plan de secteur ou de la désignation opstellen van een gewestplan, het herzien van een gewestplan of het
d'une zone comme zone de dunes protégée ou comme zone agricole ayant aanwijzen van een gebied als beschermd duingebied of voor het
une importance pour les dunes. duingebied belangrijk landbouwgebied.
Le principe d'égalité n'est pas violé en tant que l'abrogation de la Het gelijkheidsbeginsel is niet geschonden in zoverre de afschaffing
règle du comblement, contrairement aux modifications de destination, van de opvullingsregel niet voorafgegaan werd door of gepaard ging met
n'a pas été précédée ou assortie d'une enquête publique ». een openbaar onderzoek, zoals zulks moet geschieden in geval van wijziging van bestemming ».
B.8. Quant à la thèse des parties requérantes devant la juridiction a B.8. Met betrekking tot het standpunt van de verzoekende partijen voor
quo selon laquelle l'abrogation de la règle du comblement revient à het verwijzende rechtscollege dat de afschaffing van de
opvullingsregel, neerkomt op een bestemmingswijziging, dient te worden
modifier la destination, il convient de renvoyer à la portée de la verwezen naar de draagwijdte van de maatregel, zoals die door het Hof
mesure, telle qu'elle a été précisée par la Cour dans l'arrêt n° 24/96 als volgt werd verduidelijkt in het voormelde arrest nr. 24/96 :
précité : « B.1.19. Même si la possibilité de telles dérogations, prévues à « B.1.19. Alhoewel van de mogelijkheid van afwijking toegestaan bij
l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972, ont été très artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december 1972
fréquemment consenties, le bénéfice de la règle du comblement n'était nullement automatique. En raison de la nature des conditions d'application mentionnées à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal précité, l'autorité délivrant les permis devait examiner concrètement, cas par cas, si ces conditions étaient remplies. A cette fin, elle disposait d'une liberté d'appréciation lui permettant de prendre en compte le caractère variable des exigences d'un bon aménagement du territoire. La politique menée par l'autorité octroyant les permis ne pouvait donc pas être considérée comme étant à ce point immuable et prévisible que les justiciables pouvaient fonder sur elle des attentes légitimes quant à l'application de la règle du comblement. Pour cette autorité, l'application de la règle du comblement ne constituait qu'une possibilité, et nullement une obligation. Le refus d'un permis de veelvuldig gebruik werd gemaakt, was het voordeel van de opvullingsregel geenszins een automatisme. De aard van de in artikel 23, 1°, van voormeld koninklijk besluit vermelde toepassingsvoorwaarden vereiste dat de vergunningverlenende overheid, geval per geval, concreet moest onderzoeken of aan die voorwaarden was voldaan. Hiertoe beschikte zij over een beoordelingsvrijheid die haar ertoe in staat stelde rekening te houden met het wisselende karakter van de vereisten van een goede ruimtelijke ordening. Het door de vergunningverlenende overheid gevoerde beleid kon dan ook niet als zodanig vaststaand en voorspelbaar worden beschouwd dat de rechtsonderhorigen daarop gewettigde verwachtingen met betrekking tot de toepassing van de opvullingsregel konden gronden. De toepassing van de opvullingsregel was voor de vergunningverlenende overheid slechts een mogelijkheid en geen verplichting. De weigering van een bouw- of
bâtir ou de lotir pour non-application de la règle du comblement ne verkavelingsvergunning wegens niet-toepassing van de opvullingsregel
justifiait pas, à lui seul, une indemnisation ». verantwoordde op zich geen schadevergoeding ».
Par conséquent, il ressort déjà de la lecture même de la disposition Uit de lezing zelf van de reglementaire bepaling die de grondslag
réglementaire qui fondait l'application de la règle du comblement que vormde voor de toepassing van de opvullingsregel blijkt bijgevolg
cette disposition n'a pas la portée que les parties requérantes devant reeds dat die niet de draagwijdte heeft die de verzoekende partijen
la juridiction a quo lui attribuent. voor het verwijzende rechtscollege eraan toekennen.
B.9. C'est à tort que les parties requérantes devant la juridiction a B.9. Ten onrechte suggereren de verzoekende partijen voor het
quo suggèrent que la Cour a considéré la règle du comblement comme une verwijzende rechtscollege dat het Hof de opvullingsregel als een
mesure sociale, alors qu'elle aurait plutôt constitué une mesure sociale maatregel heeft beschouwd, terwijl het veeleer een
destinée à faciliter le travail de l'administration. faciliterende maatregel voor de administratie zou zijn geweest.
Ainsi qu'il ressort du B.13.5 de l'arrêt n° 40/95 et du B.1.26 de Het Hof heeft, zoals moge blijken uit B.13.5 van het arrest nr. 40/95
l'arrêt n° 24/96, la Cour a exclusivement relevé le but social en uit B.1.26 van het arrest nr. 24/96, uitsluitend gewezen op het
poursuivi par le législateur décrétal lors de l'élaboration d'un sociale oogmerk van de decreetgever bij de uitwerking van een
régime transitoire qui a fait suite à l'abrogation de la règle du overgangsregeling die op de afschaffing van de opvullingsregel is
comblement. La citation en B.8 fait apparaître que la considération de gevolgd. Uit wat in B.8 werd aangehaald blijkt dat het oordeel van het
la Cour selon laquelle la règle du comblement n'a pas modifié la Hof dat de opvullingsregel niet de bestemming van het betrokken gebied
destination de la zone concernée, mais a plutôt confirmé cette wijzigde doch veeleer die bestemming bevestigde, gebaseerd was op de
destination, était basée sur la portée de droit positif de l'article positiefrechtelijke draagwijdte van artikel 23, 1°, van het voormelde
23, 1°, de l'arrêté royal précité du 28 décembre 1972 et non sur une koninklijk besluit van 28 december 1972 en niet op een door de
ratio legis, alléguée et reproduite erronément par les parties verzoekende partijen voor het verzoekende rechtscollege beweerde,
requérantes devant la juridiction a quo. verkeerdelijk weergegeven ratio legis ervan.
B.10. La portée que les parties requérantes devant la juridiction a B.10. De draagwijdte die de verzoekende partijen voor het verwijzende
quo donnent à la règle du comblement n'apparaît pas davantage, comme rechtscollege aan de opvullingsregel geven, blijkt evenmin, zoals zij
elles l'affirment, de la jurisprudence de la section du contentieux beweren, uit de door de Vlaamse Regering aangehaalde rechtspraak van
administratif du Conseil d'Etat, invoquée par le Gouvernement flamand, de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, met betrekking
relative à l'arrêté royal du 28 décembre 1972 précité (arrêts nos tot het voormelde koninklijk besluit van 28 december 1972 (arresten
21.384, 26.611, 26.911, 32.443 et 164.192). nrs. 21.384, 26.611, 26.911, 32.443 en 164.192).
Selon cette jurisprudence, les dispositions de cet arrêté royal In die rechtspraak wordt gesteld dat de bepalingen van dat koninklijk
constituent le cadre général et le système de référence dans lequel les plans d'aménagement doivent s'intégrer, sont reprises par voie de référence dans les projets de plans de secteur et les plans de secteur et, en ce qui concerne leurs effets concrets, sont soumises, dans les limites du plan, à l'enquête publique et aux consultations. Il découle de cette jurisprudence qu'il y a lieu de donner à ces plans une interprétation et une application qui tiennent compte de la version des dispositions du cadre général qui était applicable au moment où ces plans ont été soumis à l'enquête publique et aux consultations, et besluit het algemeen kader en het verwijzingssysteem vormen waarin de plannen van aanleg moeten worden ingepast en zij door verwijzing worden opgenomen in de ontwerp-gewestplannen en gewestplannen en, binnen de grenzen van het plan, met betrekking tot hun concrete uitwerking, worden onderworpen aan het openbaar onderzoek en de raadplegingen. Uit die rechtspraak volgt dat aan die plannen een uitlegging dient te worden gegeven en een toepassing dient te worden verleend die rekening houdt met de versie van de bepalingen van het algemeen kader die van toepassing was op het ogenblik waarop die plannen aan het openbaar onderzoek en de raadplegingen werden onderworpen, en niet met de nadien tot stand gekomen versie. Zij
non de la version ultérieure. Elle vise dès lors à garantir beoogt derhalve de toepassing van die plannen te waarborgen
l'application de ces plans conformément aux règles de destination en overeenkomstig de bij het openbaar onderzoek en de raadplegingen
vigueur lors de l'enquête publique et des consultations. geldende bestemmingsvoorschriften.
Compte tenu de ce qui est dit en B.8, il ne peut toutefois être déduit Uit die rechtspraak kan, rekening houdend met wat in B.8 is gesteld,
de cette jurisprudence que la règle du comblement, quelle qu'eût été evenwel niet worden afgeleid dat de opvullingsregel, ongeacht welke
la version applicable de l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 versie van artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december
décembre 1972, aurait conféré ou garanti un droit de bâtir aux 1972 van toepassing was, aan de eigenaars van de percelen die zijn
propriétaires des parcelles situées dans une autre zone qu'une zone gelegen in een andere zone dan een woonzone of een woonzone met
d'habitat ou une zone d'habitat à caractère rural. Cette jurisprudence landelijk karakter, een bouwrecht heeft verleend of gewaarborgd.
n'empêche pas davantage le législateur décrétal, en vertu de sa Evenmin verhindert die rechtspraak dat de decreetgever, zoals reeds
compétence, ainsi qu'il a été mentionné en B.5, et afin de lutter aangegeven in B.5, op grond van zijn bevoegdheid en teneinde de
contre les abus qui étaient nés de l'application très large de la misbruiken tegen te gaan die waren gegroeid uit de veelvuldige
règle du comblement, d'abroger par voie de décret la mesure toepassing van de opvullingsregel, de bij uitvoeringsbesluit
exceptionnelle introduite par un arrêté d'exécution, ni ne l'oblige à ingevoerde uitzonderingsmaatregel bij decreet afschaft, noch verplicht
soumettre à tout le moins cette mesure décrétale à une enquête zij hem ertoe daarbij minstens die decretale maatregel aan een
voorafgaand openbaar onderzoek te onderwerpen. Niet alleen bevat de
publique préalable. Non seulement la loi spéciale du 8 août 1980 de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen
réformes institutionnelles ne contient-elle aucune règle obligeant le geen voor de decreetgever verbindende regels omtrent een dergelijk
législateur décrétal à organiser une telle enquête, mais le onderzoek, maar ook vermag de decreetgever af te wijken van de regels
législateur décrétal peut aussi déroger aux règles qu'il a lui-même die hijzelf aan de uitvoerende macht heeft opgelegd. Bovenal zou de
imposées au pouvoir exécutif. L'obligation d'organiser une enquête verplichting tot het houden van een openbaar onderzoek praktische en
publique aurait surtout des conséquences pratiques et administratives administratieve gevolgen teweegbrengen die, rekening houdend met de
qui, compte tenu de la mise en balance des intérêts des propriétaires afweging van de belangen van de eigenaars van de betrokken percelen,
des parcelles concernées, seraient déraisonnables à la lumière du but onredelijk zouden zijn in het licht van de door de decreetgever
poursuivi par le législateur décrétal et qui priveraient de tout effet nagestreefde doelstelling en die elk nuttig effect aan de afschaffing
utile l'abrogation de la règle du comblement. van de opvullingsregel zouden ontnemen.
B.11. En ce qui concerne la violation alléguée des articles 10, 11 et B.11. Met betrekking tot de beweerde schending van de artikelen 10, 11
16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er du Premier en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het
Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten
l'homme, en ce que l'abrogation décrétale de la règle du comblement van de mens, doordat bij de decretale afschaffing van de
opvullingsregel niet is voorzien in een regeling voor
n'a pas été assortie d'un régime d'indemnisation, la Cour a déjà schadevergoeding, heeft het Hof reeds in het arrest nr. 40/95
considéré ce qui suit dans son arrêt n° 40/95 : geoordeeld als volgt :
« B.11.1. Les requérants invoquent la violation des articles 10 et 11 « B.11.1. De verzoekers voeren een schending aan van de artikelen 10
de la Constitution, de l'article 16 de la Constitution et de l'article en 11 van de Grondwet, van artikel 16 van de Grondwet en van artikel 1
1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
droits de l'homme, en ce que le décret entrepris dispose que ' la Rechten van de Mens, doordat het bestreden decreet bepaalt dat ' het
non-application des règles ne peut donner lieu au paiement d'une niet toepassen van de regelen geen aanleiding kan geven tot
indemnité telle que visée à l'article 37 '. Le décret priverait ainsi schadevergoeding als bedoeld in artikel 37 '. Het decreet zou aldus
les propriétaires du droit de jouissance, d'utilisation et de disposition sans la moindre indemnisation et instaurerait un traitement différencié à l'égard d'autres propriétaires qui, également touchés par une interdiction de bâtir inscrite dans le plan de secteur, ont effectivement droit à une indemnisation. B.11.2. Le seul fait que l'autorité impose des restrictions au droit de propriété dans l'intérêt général n'a pas pour conséquence qu'elle soit tenue à indemnisation. B.11.3. Ainsi qu'il est observé ci-dessus, l'application de la règle du comblement n'était qu'une possibilité et non une obligation pour l'autorité octroyant les permis. Le refus d'un permis de bâtir ou de aan de eigenaars het recht van genot, gebruik en beschikking ontnemen zonder enige vergoeding en een verschillende behandeling invoeren ten aanzien van andere eigenaars die, eveneens getroffen door een bouwverbod in het gewestplan, wel recht op schadevergoeding hebben. B.11.2. Het enkele feit dat de overheid in het algemeen belang beperkingen oplegt aan het eigendomsrecht heeft niet tot gevolg dat zij tot schadeloosstelling is gehouden. B.11.3. Zoals hiervoor is gezegd, was de toepassing van de opvullingsregel voor de vergunningverlenende overheid slechts een mogelijkheid en geen verplichting. De weigering van een bouw- of
lotir pour non-application de la règle du comblement ne donnait pas verkavelingsvergunning wegens niet-toepassing van de opvullingsregel
lieu, en soi et pour cette seule raison, à une indemnisation. gaf, als dusdanig en enkel om die reden, geen aanleiding tot
Le cas échéant, une indemnité pouvait cependant être accordée pour le schadevergoeding. In voorkomend geval kon echter wel een vergoeding worden toegekend
dommage causé à un bien par une modification de destination résultant voor de schade die een goed onderging door een bestemmingswijziging
tot stand gekomen als gevolg van een plan van aanleg, wanneer was
d'un plan d'aménagement, les conditions de l'article 37 de la loi voldaan aan de voorwaarden van artikel 37 van de Stedebouwwet.
organique de l'urbanisme étant remplies. Beide situaties zijn onmiskenbaar objectief verschillend, waardoor een
Les deux situations présentent incontestablement des différences verschil in behandeling verantwoord is.
objectives, qui justifient une différence de traitement. De bestreden bepaling heeft ter zake niets gewijzigd. De afschaffing
La disposition litigieuse n'a pas modifié cet état de choses. La van de mogelijkheid om bij de toekenning van bouw- of
suppression de la possibilité de déroger aux projets de plans ou aux verkavelingsvergunningen of stedebouwkundige attesten af te wijken van
plans de secteur dans le cadre de l'octroi d'un permis de bâtir ou de de ontwerp-gewestplannen of de gewestplannen heeft tot gevolg dat -
lotir ou de certificats d'urbanisme a pour conséquence que - sauf behoudens andere afwijkingsmogelijkheden - de voorschriften van de
autre possibilité de dérogation - les prescriptions des plans plannen van aanleg onverkort blijven gelden. Indien de
d'aménagement continuent de s'appliquer pleinement. Si l'autorité vergunningverlenende overheid een vergunning weigert, bestaat nog
compétente refuse un permis, il reste toujours possible d'invoquer le steeds de mogelijkheid een beroep te doen op de planschaderegeling van
régime des dommages résultant du plan, organisé à l'article 37 de la artikel 37 van de Stedebouwwet, binnen de grenzen van die bepaling.
loi organique de l'urbanisme, dans les limites prévues par cette
disposition. La disposition entreprise ne viole pas les articles 10 et 11 de la De bestreden bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution lorsqu'elle prévoit que la non-application des règles niet door te bepalen dat het niet toepassen van de regelen bedoeld in
visées à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal du 28 décembre 1972 ne artikel 23, 1°, van het koninklijk besluit van 28 december 1972 geen
peut pas donner lieu à l'indemnité visée à l'article 37. aanleiding kan geven tot de schadevergoeding bedoeld in artikel 37.
[...] [...]
B.11.5. La disposition litigieuse ne viole pas davantage l'article 16 B.11.5. De bestreden bepaling houdt evenmin een schending in van
de la Constitution, ni l'article 1er du Premier Protocole additionnel artikel 16 van de Grondwet, noch van artikel 1 van het Eerste
à la Convention européenne des droits de l'homme, lus en combinaison Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van Mens,
avec les articles 10 et 11 de la Constitution. gelezen in samenhang met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Les terrains pour lesquels l'application de la règle du comblement De gronden waarvoor de toepassing van de opvullingsregel kon worden
pouvait être demandée avant l'entrée en vigueur de la disposition gevraagd vóór de inwerkingtreding van de bestreden bepaling waren per
litigieuse étaient par définition des terrains qui, en vertu du plan definitie gronden die op basis van het gewestplan niet voor bebouwing
de secteur, n'entraient pas en ligne de compte pour la construction ou of verkaveling in aanmerking kwamen. Bouwen of verkavelen was slechts
le lotissement. Il n'était possible de bâtir ou de lotir que si mogelijk indien de vergunningverlenende overheid een afwijking
l'autorité octroyant les permis accordait une dérogation, ce qu'elle
ne pouvait faire, conformément à l'article 23, 1°, de l'arrêté royal toestond, wat volgens artikel 23, 1°, van voornoemd koninklijk besluit
précité, qu'exceptionnellement et moyennant le respect de conditions slechts bij uitzondering en onder welbepaalde voorwaarden kon
très précises. On ne saurait dès lors prétendre que l'abrogation de la gebeuren. Men kan dan ook niet voorhouden dat de afschaffing van de
règle du comblement contient une restriction du droit de propriété opvullingsregel een beperking van het eigendomsrecht inhoudt die
équivalant à une expropriation au sens des dispositions neerkomt op een onteigening in de zin van de bovenvermelde verdrags-
conventionnelles et constitutionnelles précitées » (Voy. également, en grondwetsbepalingen » (zie eveneens, partim, B.1.17 tot B.1.20 van
partim, les B.1.17 à B.1.20 de l'arrêt n° 24/96). het arrest nr. 24/96).
B.12. Ce ne sont pas seulement les restrictions au droit de propriété B.12. Niet alleen een beperking van het eigendomsrecht die neerkomt op
s'assimilant à une expropriation, mais également les réglementations een onteigening, maar ook een onverantwoorde regeling van het gebruik
injustifiées de l'usage de la propriété qui sont régies par la
protection inscrite à l'article 16 de la Constitution, combiné avec van de eigendom geniet de bescherming waarin artikel 16 van de
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend
l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens,
européenne des droits de l'homme (arrêt n° 67/2006 du 3 mai 2006, voorziet (arrest nr. 67/2006 van 3 mei 2006, B.10). Elke inmenging in
B.10). Toute ingérence dans le droit de propriété doit réaliser un het recht op eigendom dient een billijk evenwicht tot stand te brengen
juste équilibre entre les impératifs de l'intérêt général et ceux de tussen de vereisten van het algemeen belang en van de bescherming van
la protection du droit au respect des biens. Il faut qu'existe un het recht van eenieder op het ongestoorde genot van de eigendom. Er
rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et moet een redelijk verband van evenredigheid bestaan tussen de
le but poursuivi (arrêts n° 33/2007, B.5.3, et n° 62/2007, B.5.3). aangewende middelen en het nagestreefde doel (arresten nr. 33/2007, B.5.3, en nr. 62/2007, B.5.3).
Compte tenu de ce qui précède, en particulier de la portée de la règle Rekening houdend met wat voorafgaat, in het bijzonder met de
du comblement, et du but poursuivi par le législateur décrétal, il draagwijdte van de opvullingsregel, en met de door de decreetgever
n'apparaît pas que l'abrogation de la règle du comblement contienne nagestreefde doelstelling, blijkt niet dat de afschaffing van de
une réglementation injustifiée du droit de propriété. Les parties opvullingsregel een onverantwoorde regeling van het eigendomsrecht
requérantes devant la juridiction a quo n'apportent aucun argument de inhoudt. De verzoekende partijen voor het verwijzende rechtscollege
nature à amener la Cour à formuler sur ce point une autre conclusion brengen geen argumenten aan die het Hof ter zake tot een ander besluit
que dans ses arrêts nos 40/95 et 24/96. zouden kunnen brengen dan in de arresten nrs. 40/95 en 24/96.
B.13. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.13. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beoordeeld.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 2 du décret de la Région flamande relatif à l'aménagement du Artikel 2 van het decreet van het Vlaamse Gewest betreffende de
territoire, coordonné le 22 octobre 1996, ne viole pas les articles ruimtelijke ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, schendt niet
10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er du de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen met
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag
l'homme, en ce que l'abrogation de la règle du comblement n'a pas été voor de rechten van de mens, in zoverre de afschaffing van de
précédée ou accompagnée d'une enquête publique et en ce qu'il n'a pas opvullingsregel niet werd voorafgegaan door of gepaard ging met een
été prévu d'indemnisation, sans préjudice de l'application de openbaar onderzoek en hierbij niet werd voorzien in schadevergoeding,
l'article 37 de la loi organique de l'urbanisme (actuellement onverminderd de toepassing van artikel 37 van de stedenbouwwet (thans
l'article 35 du décret précité relatif à l'aménagement du territoire). artikel 35 van het voormelde decreet betreffende de ruimtelijke ordening).
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 28 février 2008. terechtzitting van 28 februari 2008.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt M. Bossuyt
^