← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 Numéro du rôle : 4097 En cause
: la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code civil, posée par le Tribunal de première
instance de Courtrai. La Cour constitutionnelle, co après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle
et procédu(...)"
Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 Numéro du rôle : 4097 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. La Cour constitutionnelle, co après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...) | Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 Rolnummer 4097 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 | Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 |
Numéro du rôle : 4097 | Rolnummer 4097 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het |
civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. | Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te |
La Cour constitutionnelle, | Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters |
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. |
J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, et, conformément à | Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, en, overeenkomstig |
l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, du président | artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, emeritus |
émérite A. Arts, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le | voorzitter A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
président émérite A. Arts, | voorzitterschap van emeritus voorzitter A. Arts, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 7 décembre 2006 en cause de M.-A. S. et D.S. contre | Bij vonnis van 7 december 2006 in zake M.-A. S. en D.S. tegen L.L. en |
L.L. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le | anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op |
18 décembre 2006, le Tribunal de première instance de Courtrai a posé | 18 december 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk de |
la question préjudicielle suivante : | volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 731 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la | « Schendt artikel 731 B.W. de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, waar |
Constitution en ce que l'article 731 du Code civil prévoit que seuls | artikel 731 B.W. voorziet dat slechts bloedverwanten in juridische zin |
les parents au sens juridique peuvent hériter, ce qui crée une | |
inégalité manifeste entre les personnes dont le lien de filiation | kunnen erven waardoor een manifeste ongelijkheid wordt gecreëerd |
n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité | |
jusqu'à l'âge de 48 ans, quelle que soit la réalité sociale sur | tussen personen wiens afstammingsband niet vaststaat en die tot hun 48 |
jaar een onderzoek kunnen instellen naar het vaderschap ongeacht de | |
laquelle ils peuvent faire établir la filiation juridique, et peuvent | sociale werkelijkheid waarop zij de juridische afstamming kunnen laten |
ensuite faire valoir sans réserve leurs prétentions successorales, et | vaststellen en vervolgens onvoorwaardelijk hun erfaanspraken kunnen |
les parents dont la filiation juridique est déjà établie mais dont la | laten gelden en die bloedverwanten wiens juridische afstamming reeds |
réalité sociale est conforme à la réalité biologique, qui ne peuvent | vaststaat doch waarbij de sociale werkelijkheid aansluit bij de |
biologische werkelijkheid, geen onderzoek meer naar het vaderschap | |
plus procéder à une recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne | kunnen instellen na de leeftijd van 22 jaar, en uitgesloten worden van |
peuvent plus faire valoir de prétentions successorales, alors que ce | het laten gelden van de erfaanspraken, terwijl deze ongelijke |
traitement inégal n'est justifié ni par le principe de 'la paix des | behandeling noch wordt verantwoord vanuit het principe van de 'rust |
familles' et l''intérêt de l'enfant' ni par les principes du droit | der families' en het 'belang van het kind' of de beginselen van het |
successoral belge ? ». | Belgische erfrecht ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 731 du Code | B.1.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 731 van het Burgerlijk |
civil. Cette disposition, remplacée par l'article 7 de la loi du 14 | Wetboek. Die bepaling, zoals vervangen bij artikel 7 van de wet van 14 |
mai 1981 modifiant les droits successoraux du conjoint survivant, | mei 1981 tot wijziging van het erfrecht van de langstlevende |
disposait, avant sa modification par l'article 3 de la loi du 28 mars | echtgenoot, luidde, vóór de wijziging ervan bij artikel 3 van de wet |
2007 « modifiant, en ce qui concerne le droit successoral à l'égard du | van 28 maart 2007 « tot wijziging, wat de regeling van het erfrecht |
van de langstlevende wettelijk samenwonende betreft, van het | |
cohabitant légal survivant, le Code civil et la loi du 29 août 1988 | Burgerlijk Wetboek en van de wet van 29 augustus 1988 op de |
relative au régime successoral des exploitations agricoles en vue d'en | erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van |
promouvoir la continuité » : | de continuïteit » : |
« Les successions sont déférées aux enfants et descendants du défunt, | « De erfenissen komen toe aan de kinderen en afstammelingen van de |
overledene, aan zijn noch uit de echt noch van tafel en bed gescheiden | |
à son conjoint non divorcé ni séparé de corps, à ses ascendants et à | echtgenoot, aan zijn bloedverwanten in de opgaande lijn en aan zijn |
ses parents collatéraux, dans l'ordre et suivant les règles ci-après | bloedverwanten in de zijlijn, in de orde en overeenkomstig de regels |
déterminées ». | die hierna worden bepaald ». |
B.1.2. Selon le juge a quo, il découle de cette disposition que seuls | B.1.2. Volgens de verwijzende rechter vloeit uit die bepaling voort |
les descendants dont le lien de filiation est établi conformément aux | dat enkel de afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig |
règles du Code civil entrent en ligne de compte pour hériter, à | de regels van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, in aanmerking |
l'exclusion des descendants dont le lien de filiation biologique avec | komen om te erven, met uitsluiting van de afstammelingen van wie de |
le défunt n'est établi que par les faits. C'est dans cette | biologische afstammingsband met de overledene enkel feitelijk is |
interprétation que la Cour répond à la question préjudicielle. | vastgesteld. Het is in die interpretatie dat het Hof de prejudiciële |
B.1.3. La question préjudicielle invite la Cour à comparer deux | vraag beantwoordt. B.1.3. In de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht twee |
catégories de personnes : d'une part, celles dont le lien de filiation | categorieën van personen met elkaar te vergelijken : enerzijds, |
n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité | diegenen wier afstammingsband niet is vastgesteld en die tot de |
jusqu'à l'âge de 48 ans et qui peuvent ensuite faire valoir sans | leeftijd van 48 jaar een onderzoek naar het vaderschap kunnen laten |
réserve leurs prétentions successorales; d'autre part, celles dont la | uitvoeren en vervolgens zonder voorbehoud hun erfrechtelijke |
filiation juridique est établie et qui ne peuvent plus procéder à une | aanspraken kunnen doen gelden; anderzijds, diegenen wier juridische |
recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne peuvent plus faire | afstamming vaststaat en die na de leeftijd van 22 jaar geen onderzoek |
naar het vaderschap meer kunnen laten uitvoeren en geen erfrechtelijke | |
valoir de prétention successorales. | aanspraken meer kunnen doen gelden. |
Quant à la recevabilité de la question préjudicielle | Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag |
B.2.1. Le Conseil des Ministres fait valoir que la question | B.2.1. De Ministerraad voert aan dat de prejudiciële vraag |
préjudicielle serait irrecevable au motif que la différence de | onontvankelijk zou zijn omdat het verschil in behandeling waarover het |
traitement au sujet de laquelle la Cour est interrogée trouverait son | Hof wordt ondervraagd zijn oorsprong zou vinden in de regels met |
origine dans les règles relatives à la filiation et en particulier | |
dans l'article 332 du Code civil, et non dans la disposition en cause. | betrekking tot de afstamming, en inzonderheid in artikel 332 van het |
B.2.2. Il convient toutefois de constater que la Cour n'est pas | Burgerlijk Wetboek, en niet in de in het geding zijnde bepaling. |
B.2.2. Er dient evenwel te worden vastgesteld dat het Hof niet wordt | |
interrogée sur l'impossibilité, pour une catégorie de personnes, de | ondervraagd omtrent de onmogelijkheid van een categorie van personen |
faire établir le lien de filiation avec leur père biologique mais sur | om de afstammingsband met hun biologische vader te laten vaststellen, |
le fait qu'en vertu de l'article 731 du Code civil, dans | maar omtrent het feit dat volgens artikel 731 van het Burgerlijk |
l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont le lien de | Wetboek, in de interpretatie van de verwijzende rechter, enkel de |
filiation est établi conformément aux règles du Code civil peuvent | afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de regels van |
entrer en ligne de compte pour hériter, à l'exclusion des descendants | het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, met uitsluiting van |
dont le lien de filiation est établi par les faits. | afstammelingen van wie de afstammingsband in feite is vastgesteld, in |
B.3.1. Selon le Conseil des Ministres, l'affaire soumise devrait être | aanmerking komen om te erven. B.3.1. Volgens de Ministerraad zou de voorliggende zaak naar de |
renvoyée au juge a quo afin qu'il examine quelle incidence ont sur | verwijzende rechter moeten worden teruggezonden om te onderzoeken |
l'affaire portée devant lui la loi du 1er juillet 2006 « modifiant les | welke weerslag de wet van 1 juli 2006 « tot wijziging van de |
dispositions du Code civil relatives à l'établissement de la filiation | bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het |
et aux effets de celle-ci » ainsi que les articles 367 à 374 de la loi | vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan » en de artikelen |
du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses (I). | 367 tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse |
bepalingen (I), hebben op de zaak voor die rechter. | |
B.3.2. Ni la loi précitée du 1er juillet 2006 ni les articles 367 à | B.3.2. Noch de voormelde wet van 1 juli 2006, noch de artikelen 367 |
374 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses | tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse |
(I) ne modifient l'article 731 du Code civil. Il n'y a donc pas de | bepalingen (I) wijzigen artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek. |
raison de renvoyer l'affaire au juge a quo. | Bijgevolg is er geen reden om de zaak terug te zenden naar de |
verwijzende rechter. | |
B.4. Les exceptions sont rejetées. | B.4. De excepties worden verworpen. |
Quant au fond | Ten gronde |
B.5.1. Dans l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont | B.5.1. In de interpretatie van de verwijzende rechter, zijn alleen |
le lien de filiation est établi conformément aux dispositions du Code | afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de bepalingen |
civil sont successibles. | van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, erfgerechtigd. |
B.5.2. Les dispositions du Code civil qui règlent la reconnaissance et | B.5.2. De bepalingen van het Burgerlijk Wetboek die de erkenning en de |
l'établissement juridique de la filiation maternelle et paternelle | gerechtelijke vaststelling van de afstamming van moeders- en |
comportent un certain nombre de restrictions, de formalités et de | vaderszijde regelen, bevatten een aantal beperkingen, |
garanties procédurales. | vormvoorschriften en procedurele waarborgen. |
B.5.3. Ces règles n'excluent pas que le lien de filiation soit établi | B.5.3. Die regels sluiten niet uit dat de afstammingsband na het |
après le décès d'une personne. Conformément à l'article 314, alinéa 5, | overlijden van een persoon alsnog wordt vastgesteld. Overeenkomstig |
(à l'égard de la mère) et à l'article 324, alinéa 2, (à l'égard du | artikel 314, vijfde lid, (ten aanzien van de moeder) en artikel 324, |
père) du Code civil, à défaut de possession d'état, la preuve de la | tweede lid, (ten aanzien van de vader) van het Burgerlijk Wetboek kan, |
filiation peut être administrée par toutes voies de droit. | bij gebrek aan bezit van staat, het bewijs van de afstamming door alle |
wettelijke middelen worden geleverd. De vaststelling van een | |
L'établissement d'une filiation post mortem se fait par toutes voies | afstamming post mortem gebeurt met alle rechtsmiddelen (artikel |
de droit (article 331septies du Code civil) à l'issue d'une procédure | 331septies van het Burgerlijk Wetboek) na een procedure tijdens welke |
au cours de laquelle le juge « [peut] ordonner, même d'office, | de rechter zelfs ambtshalve « een bloedonderzoek of enig ander |
l'examen du sang ou tout autre examen selon des méthodes scientifiques | onderzoek volgens beproefde wetenschappelijke methodes [kan] gelasten |
éprouvées » (article 331octies du Code civil). Au demeurant, selon la | » (artikel 331octies van het Burgerlijk Wetboek). Overigens houdt, |
Cour européenne des droits de l'homme, l'article 8 de la Convention | volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, artikel 8 van |
européenne des droits de l'homme implique le droit de connaître son | het Europees Verdrag voor de rechten van de mens het recht in om te |
ascendance (CEDH, 13 juillet 2006, Jäggi c. Suisse). | weten van wie men afstamt (EHRM, 13 juli 2006, Jäggi t. Zwitserland). |
B.6.1. Il découle également de la jurisprudence de la Cour européenne | B.6.1. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de |
Mens vloeit ook voort dat een bepaling die een kind wiens | |
des droits de l'homme qu'une disposition qui exclut de la succession | afstammingsband na het overlijden van zijn vader wordt vastgesteld, |
paternelle un enfant dont le lien de filiation est établi après le | van diens erfopvolging uitsluit, niet bestaanbaar is met de artikelen |
décès de son père est incompatible avec les articles 8 et 14 de la | 8 en 14 van het Verdrag, in zoverre die bepaling een verschil in |
Convention, en ce que cette disposition met en oeuvre une différence | behandeling tot stand brengt tussen, enerzijds, dergelijke kinderen |
de traitement entre, d'une part, ces enfants et, d'autre part, les | en, anderzijds, wettige kinderen en kinderen die vóór het overlijden |
enfants légitimes et les enfants reconnus avant le décès (CEDH, 3 | worden erkend (EHRM, 3 oktober 2000, Camp en Bourimi t. Nederland). |
octobre 2000, Camp et Bourimi c. Pays-Bas). | B.6.2. Te dien aanzien dient evenwel te worden opgemerkt dat de in het |
B.6.2. Il convient toutefois d'observer à cet égard que la disposition | geding zijnde bepaling niet verhindert dat een kind wiens |
en cause n'empêche pas qu'un enfant dont le lien de filiation est | afstammingsband na het overlijden van zijn ouder wordt vastgesteld |
établi, conformément aux règles du Code civil, après le décès de son | overeenkomstig de regels van het Burgerlijk Wetboek, erfgerechtigd |
parent soit successible. L'article 828, alinéa 1er, du Code civil | wordt. Artikel 828, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt |
énonce du reste que « les héritiers dont les liens de parenté avec le | overigens dat « erfgenamen wier banden van verwantschap met de |
overledene niet zijn vastgesteld en die hun rechten niet hebben | |
défunt ne sont pas établis et qui n'ont pas revendiqué leurs droits | opgeëist binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap, |
dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession, ne | [...] de geldigheid van de handelingen die later te goeder trouw zijn |
pourront plus contester la validité des actes accomplis ultérieurement | verricht door de andere erfgenamen of legatarissen, niet meer [kunnen] |
par les autres héritiers ou légataires agissant de bonne foi ni | betwisten noch hun aandeel in natura [kunnen] opvorderen van de |
réclamer leur part en nature dans les biens aliénés ou partagés par | goederen die door deze laatsten na die termijn zijn vervreemd of |
eux après ce délai ». Ils peuvent toutefois demander la contre-valeur | verdeeld ». Ze kunnen evenwel de tegenwaarde van die goederen |
vorderen, alsmede hun aandeel in natura van de goederen die niet zijn | |
de ces biens, ainsi que leur part en nature des biens qui ne sont pas | vervreemd. Bovendien kunnen ze de geldigheid van de handelingen |
aliénés. De surcroît, ils peuvent contester la validité des actes ou | betwisten of hun aandeel in natura opvorderen voor zover ze maar hun |
réclamer leur part en nature pour autant qu'ils aient revendiqué leurs | rechten binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap |
droits dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession. En | hebben opgeëist. In ieder geval behoudt de erfgenaam die niet bij de |
tout état de cause, l'héritier qui a été omis dans le partage de la | verdeling van de nalatenschap werd betrokken, het recht om de |
succession pourra toujours exercer ses droits en valeur (article 828, | tegenwaarde van zijn aandeel te vorderen (artikel 828, tweede lid, van |
alinéa 2, du Code civil). | het Burgerlijk Wetboek). |
B.6.3. La disposition en cause n'établit de distinction ni entre les | B.6.3. De in het geding zijnde bepaling maakt tevens geen onderscheid |
enfants légitimes et naturels ni entre les enfants adultérins et les | tussen wettige en natuurlijke kinderen, noch tussen in overspel |
autres enfants : ils sont successibles dans une égale mesure. Elle | verwekte en andere kinderen : zij zijn in gelijke mate erfgerechtigd. |
exige uniquement, dans l'interprétation du juge a quo, que le lien de | Ze vereist enkel, in de interpretatie van de verwijzende rechter, dat |
filiation soit établi juridiquement, ce qui, en soi, n'est pas | de afstammingsband juridisch wordt vastgesteld, wat op zich niet |
manifestement déraisonnable. | kennelijk onredelijk is. |
B.7. Il ressort toutefois du jugement qui interroge la Cour, ainsi que | B.7. Uit het vonnis waarin het Hof wordt ondervraagd, alsook uit de |
de la mention, dans la question préjudicielle, de l'âge de vingt-deux | vermelding in de prejudiciële vraag van de leeftijd van 22 jaar, |
ans que les demandeurs devant le juge a quo ne peuvent faire | blijkt evenwel dat de eisers voor de verwijzende rechter het |
reconnaître la paternité de celui qu'ils considèrent comme leur père | vaderschap van diegene die zij beschouwen als hun biologische vader |
biologique parce que l'article 332 fait obstacle à ce qu'ils puissent | niet kunnen laten erkennen omdat artikel 332 zich ertegen verzet dat |
préalablement contester la paternité de celui qui, aux yeux de la loi, | zij het vaderschap van diegene die volgens de wet hun vader is, |
est leur père. | voorafgaandelijk kunnen betwisten. |
Il n'appartient pas à la Cour de se prononcer sur cette disposition, | Het staat niet aan het Hof zich uit te spreken over die bepaling, die |
qui ne fait pas l'objet de la question préjudicielle et qui a, par | niet het voorwerp van de prejudiciële vraag uitmaakt en die overigens |
ailleurs, été abrogée par la loi du 1er juillet 2006, qui est entrée | is opgeheven bij de wet van 1 juli 2006, die in werking is getreden op |
en vigueur le 1er juillet 2007, et remplacée par de nouvelles | 1 juli 2007, en door nieuwe bepalingen is vervangen bij de voormelde |
dispositions par la loi précitée du 1er juillet 2006 et par l'article | wet van 1 juli 2006 en bij artikel 368 van de wet van 27 december 2006 |
368 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses | houdende diverse bepalingen (I), die voortaan zijn opgenomen in |
(I), qui figurent désormais à l'article 318, § 2, alinéa 1er du Code | artikel 318, § 2, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek. |
civil. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 731 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la | Artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en 11 |
Constitution. | van de Grondwet niet. |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
l'audience publique du 7 novembre 2007. | terechtzitting van 7 november 2007. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
A. Arts. | A. Arts. |