Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 Numéro du rôle : 4097 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. La Cour constitutionnelle, co après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...)"
Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 Numéro du rôle : 4097 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. La Cour constitutionnelle, co après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...) Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007 Rolnummer 4097 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 136/2007 du 7 novembre 2007 Uittreksel uit arrest nr. 136/2007 van 7 november 2007
Numéro du rôle : 4097 Rolnummer 4097
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 731 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 731 van het
civil, posée par le Tribunal de première instance de Courtrai. Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te
La Cour constitutionnelle, Kortrijk. Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, de rechters
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P.
J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, et, conformément à Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, en, overeenkomstig
l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, du président artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, emeritus
émérite A. Arts, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le voorzitter A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
président émérite A. Arts, voorzitterschap van emeritus voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 7 décembre 2006 en cause de M.-A. S. et D.S. contre Bij vonnis van 7 december 2006 in zake M.-A. S. en D.S. tegen L.L. en
L.L. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op
18 décembre 2006, le Tribunal de première instance de Courtrai a posé 18 december 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Kortrijk de
la question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 731 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la « Schendt artikel 731 B.W. de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, waar
Constitution en ce que l'article 731 du Code civil prévoit que seuls artikel 731 B.W. voorziet dat slechts bloedverwanten in juridische zin
les parents au sens juridique peuvent hériter, ce qui crée une
inégalité manifeste entre les personnes dont le lien de filiation kunnen erven waardoor een manifeste ongelijkheid wordt gecreëerd
n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité
jusqu'à l'âge de 48 ans, quelle que soit la réalité sociale sur tussen personen wiens afstammingsband niet vaststaat en die tot hun 48
jaar een onderzoek kunnen instellen naar het vaderschap ongeacht de
laquelle ils peuvent faire établir la filiation juridique, et peuvent sociale werkelijkheid waarop zij de juridische afstamming kunnen laten
ensuite faire valoir sans réserve leurs prétentions successorales, et vaststellen en vervolgens onvoorwaardelijk hun erfaanspraken kunnen
les parents dont la filiation juridique est déjà établie mais dont la laten gelden en die bloedverwanten wiens juridische afstamming reeds
réalité sociale est conforme à la réalité biologique, qui ne peuvent vaststaat doch waarbij de sociale werkelijkheid aansluit bij de
biologische werkelijkheid, geen onderzoek meer naar het vaderschap
plus procéder à une recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne kunnen instellen na de leeftijd van 22 jaar, en uitgesloten worden van
peuvent plus faire valoir de prétentions successorales, alors que ce het laten gelden van de erfaanspraken, terwijl deze ongelijke
traitement inégal n'est justifié ni par le principe de 'la paix des behandeling noch wordt verantwoord vanuit het principe van de 'rust
familles' et l''intérêt de l'enfant' ni par les principes du droit der families' en het 'belang van het kind' of de beginselen van het
successoral belge ? ». Belgische erfrecht ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 731 du Code B.1.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 731 van het Burgerlijk
civil. Cette disposition, remplacée par l'article 7 de la loi du 14 Wetboek. Die bepaling, zoals vervangen bij artikel 7 van de wet van 14
mai 1981 modifiant les droits successoraux du conjoint survivant, mei 1981 tot wijziging van het erfrecht van de langstlevende
disposait, avant sa modification par l'article 3 de la loi du 28 mars echtgenoot, luidde, vóór de wijziging ervan bij artikel 3 van de wet
2007 « modifiant, en ce qui concerne le droit successoral à l'égard du van 28 maart 2007 « tot wijziging, wat de regeling van het erfrecht
van de langstlevende wettelijk samenwonende betreft, van het
cohabitant légal survivant, le Code civil et la loi du 29 août 1988 Burgerlijk Wetboek en van de wet van 29 augustus 1988 op de
relative au régime successoral des exploitations agricoles en vue d'en erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van
promouvoir la continuité » : de continuïteit » :
« Les successions sont déférées aux enfants et descendants du défunt, « De erfenissen komen toe aan de kinderen en afstammelingen van de
overledene, aan zijn noch uit de echt noch van tafel en bed gescheiden
à son conjoint non divorcé ni séparé de corps, à ses ascendants et à echtgenoot, aan zijn bloedverwanten in de opgaande lijn en aan zijn
ses parents collatéraux, dans l'ordre et suivant les règles ci-après bloedverwanten in de zijlijn, in de orde en overeenkomstig de regels
déterminées ». die hierna worden bepaald ».
B.1.2. Selon le juge a quo, il découle de cette disposition que seuls B.1.2. Volgens de verwijzende rechter vloeit uit die bepaling voort
les descendants dont le lien de filiation est établi conformément aux dat enkel de afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig
règles du Code civil entrent en ligne de compte pour hériter, à de regels van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, in aanmerking
l'exclusion des descendants dont le lien de filiation biologique avec komen om te erven, met uitsluiting van de afstammelingen van wie de
le défunt n'est établi que par les faits. C'est dans cette biologische afstammingsband met de overledene enkel feitelijk is
interprétation que la Cour répond à la question préjudicielle. vastgesteld. Het is in die interpretatie dat het Hof de prejudiciële
B.1.3. La question préjudicielle invite la Cour à comparer deux vraag beantwoordt. B.1.3. In de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht twee
catégories de personnes : d'une part, celles dont le lien de filiation categorieën van personen met elkaar te vergelijken : enerzijds,
n'est pas établi et qui peuvent procéder à une recherche de paternité diegenen wier afstammingsband niet is vastgesteld en die tot de
jusqu'à l'âge de 48 ans et qui peuvent ensuite faire valoir sans leeftijd van 48 jaar een onderzoek naar het vaderschap kunnen laten
réserve leurs prétentions successorales; d'autre part, celles dont la uitvoeren en vervolgens zonder voorbehoud hun erfrechtelijke
filiation juridique est établie et qui ne peuvent plus procéder à une aanspraken kunnen doen gelden; anderzijds, diegenen wier juridische
recherche de paternité après l'âge de 22 ans et ne peuvent plus faire afstamming vaststaat en die na de leeftijd van 22 jaar geen onderzoek
naar het vaderschap meer kunnen laten uitvoeren en geen erfrechtelijke
valoir de prétention successorales. aanspraken meer kunnen doen gelden.
Quant à la recevabilité de la question préjudicielle Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag
B.2.1. Le Conseil des Ministres fait valoir que la question B.2.1. De Ministerraad voert aan dat de prejudiciële vraag
préjudicielle serait irrecevable au motif que la différence de onontvankelijk zou zijn omdat het verschil in behandeling waarover het
traitement au sujet de laquelle la Cour est interrogée trouverait son Hof wordt ondervraagd zijn oorsprong zou vinden in de regels met
origine dans les règles relatives à la filiation et en particulier
dans l'article 332 du Code civil, et non dans la disposition en cause. betrekking tot de afstamming, en inzonderheid in artikel 332 van het
B.2.2. Il convient toutefois de constater que la Cour n'est pas Burgerlijk Wetboek, en niet in de in het geding zijnde bepaling.
B.2.2. Er dient evenwel te worden vastgesteld dat het Hof niet wordt
interrogée sur l'impossibilité, pour une catégorie de personnes, de ondervraagd omtrent de onmogelijkheid van een categorie van personen
faire établir le lien de filiation avec leur père biologique mais sur om de afstammingsband met hun biologische vader te laten vaststellen,
le fait qu'en vertu de l'article 731 du Code civil, dans maar omtrent het feit dat volgens artikel 731 van het Burgerlijk
l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont le lien de Wetboek, in de interpretatie van de verwijzende rechter, enkel de
filiation est établi conformément aux règles du Code civil peuvent afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de regels van
entrer en ligne de compte pour hériter, à l'exclusion des descendants het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, met uitsluiting van
dont le lien de filiation est établi par les faits. afstammelingen van wie de afstammingsband in feite is vastgesteld, in
B.3.1. Selon le Conseil des Ministres, l'affaire soumise devrait être aanmerking komen om te erven. B.3.1. Volgens de Ministerraad zou de voorliggende zaak naar de
renvoyée au juge a quo afin qu'il examine quelle incidence ont sur verwijzende rechter moeten worden teruggezonden om te onderzoeken
l'affaire portée devant lui la loi du 1er juillet 2006 « modifiant les welke weerslag de wet van 1 juli 2006 « tot wijziging van de
dispositions du Code civil relatives à l'établissement de la filiation bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het
et aux effets de celle-ci » ainsi que les articles 367 à 374 de la loi vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan » en de artikelen
du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses (I). 367 tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse
bepalingen (I), hebben op de zaak voor die rechter.
B.3.2. Ni la loi précitée du 1er juillet 2006 ni les articles 367 à B.3.2. Noch de voormelde wet van 1 juli 2006, noch de artikelen 367
374 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses tot en met 374 van de wet van 27 december 2006 houdende diverse
(I) ne modifient l'article 731 du Code civil. Il n'y a donc pas de bepalingen (I) wijzigen artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek.
raison de renvoyer l'affaire au juge a quo. Bijgevolg is er geen reden om de zaak terug te zenden naar de
verwijzende rechter.
B.4. Les exceptions sont rejetées. B.4. De excepties worden verworpen.
Quant au fond Ten gronde
B.5.1. Dans l'interprétation du juge a quo, seuls les descendants dont B.5.1. In de interpretatie van de verwijzende rechter, zijn alleen
le lien de filiation est établi conformément aux dispositions du Code afstammelingen van wie de afstammingsband overeenkomstig de bepalingen
civil sont successibles. van het Burgerlijk Wetboek is vastgesteld, erfgerechtigd.
B.5.2. Les dispositions du Code civil qui règlent la reconnaissance et B.5.2. De bepalingen van het Burgerlijk Wetboek die de erkenning en de
l'établissement juridique de la filiation maternelle et paternelle gerechtelijke vaststelling van de afstamming van moeders- en
comportent un certain nombre de restrictions, de formalités et de vaderszijde regelen, bevatten een aantal beperkingen,
garanties procédurales. vormvoorschriften en procedurele waarborgen.
B.5.3. Ces règles n'excluent pas que le lien de filiation soit établi B.5.3. Die regels sluiten niet uit dat de afstammingsband na het
après le décès d'une personne. Conformément à l'article 314, alinéa 5, overlijden van een persoon alsnog wordt vastgesteld. Overeenkomstig
(à l'égard de la mère) et à l'article 324, alinéa 2, (à l'égard du artikel 314, vijfde lid, (ten aanzien van de moeder) en artikel 324,
père) du Code civil, à défaut de possession d'état, la preuve de la tweede lid, (ten aanzien van de vader) van het Burgerlijk Wetboek kan,
filiation peut être administrée par toutes voies de droit. bij gebrek aan bezit van staat, het bewijs van de afstamming door alle
wettelijke middelen worden geleverd. De vaststelling van een
L'établissement d'une filiation post mortem se fait par toutes voies afstamming post mortem gebeurt met alle rechtsmiddelen (artikel
de droit (article 331septies du Code civil) à l'issue d'une procédure 331septies van het Burgerlijk Wetboek) na een procedure tijdens welke
au cours de laquelle le juge « [peut] ordonner, même d'office, de rechter zelfs ambtshalve « een bloedonderzoek of enig ander
l'examen du sang ou tout autre examen selon des méthodes scientifiques onderzoek volgens beproefde wetenschappelijke methodes [kan] gelasten
éprouvées » (article 331octies du Code civil). Au demeurant, selon la » (artikel 331octies van het Burgerlijk Wetboek). Overigens houdt,
Cour européenne des droits de l'homme, l'article 8 de la Convention volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, artikel 8 van
européenne des droits de l'homme implique le droit de connaître son het Europees Verdrag voor de rechten van de mens het recht in om te
ascendance (CEDH, 13 juillet 2006, Jäggi c. Suisse). weten van wie men afstamt (EHRM, 13 juli 2006, Jäggi t. Zwitserland).
B.6.1. Il découle également de la jurisprudence de la Cour européenne B.6.1. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de
Mens vloeit ook voort dat een bepaling die een kind wiens
des droits de l'homme qu'une disposition qui exclut de la succession afstammingsband na het overlijden van zijn vader wordt vastgesteld,
paternelle un enfant dont le lien de filiation est établi après le van diens erfopvolging uitsluit, niet bestaanbaar is met de artikelen
décès de son père est incompatible avec les articles 8 et 14 de la 8 en 14 van het Verdrag, in zoverre die bepaling een verschil in
Convention, en ce que cette disposition met en oeuvre une différence behandeling tot stand brengt tussen, enerzijds, dergelijke kinderen
de traitement entre, d'une part, ces enfants et, d'autre part, les en, anderzijds, wettige kinderen en kinderen die vóór het overlijden
enfants légitimes et les enfants reconnus avant le décès (CEDH, 3 worden erkend (EHRM, 3 oktober 2000, Camp en Bourimi t. Nederland).
octobre 2000, Camp et Bourimi c. Pays-Bas). B.6.2. Te dien aanzien dient evenwel te worden opgemerkt dat de in het
B.6.2. Il convient toutefois d'observer à cet égard que la disposition geding zijnde bepaling niet verhindert dat een kind wiens
en cause n'empêche pas qu'un enfant dont le lien de filiation est afstammingsband na het overlijden van zijn ouder wordt vastgesteld
établi, conformément aux règles du Code civil, après le décès de son overeenkomstig de regels van het Burgerlijk Wetboek, erfgerechtigd
parent soit successible. L'article 828, alinéa 1er, du Code civil wordt. Artikel 828, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt
énonce du reste que « les héritiers dont les liens de parenté avec le overigens dat « erfgenamen wier banden van verwantschap met de
overledene niet zijn vastgesteld en die hun rechten niet hebben
défunt ne sont pas établis et qui n'ont pas revendiqué leurs droits opgeëist binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap,
dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession, ne [...] de geldigheid van de handelingen die later te goeder trouw zijn
pourront plus contester la validité des actes accomplis ultérieurement verricht door de andere erfgenamen of legatarissen, niet meer [kunnen]
par les autres héritiers ou légataires agissant de bonne foi ni betwisten noch hun aandeel in natura [kunnen] opvorderen van de
réclamer leur part en nature dans les biens aliénés ou partagés par goederen die door deze laatsten na die termijn zijn vervreemd of
eux après ce délai ». Ils peuvent toutefois demander la contre-valeur verdeeld ». Ze kunnen evenwel de tegenwaarde van die goederen
vorderen, alsmede hun aandeel in natura van de goederen die niet zijn
de ces biens, ainsi que leur part en nature des biens qui ne sont pas vervreemd. Bovendien kunnen ze de geldigheid van de handelingen
aliénés. De surcroît, ils peuvent contester la validité des actes ou betwisten of hun aandeel in natura opvorderen voor zover ze maar hun
réclamer leur part en nature pour autant qu'ils aient revendiqué leurs rechten binnen zes maanden na het openvallen van de nalatenschap
droits dans les six mois à compter de l'ouverture de la succession. En hebben opgeëist. In ieder geval behoudt de erfgenaam die niet bij de
tout état de cause, l'héritier qui a été omis dans le partage de la verdeling van de nalatenschap werd betrokken, het recht om de
succession pourra toujours exercer ses droits en valeur (article 828, tegenwaarde van zijn aandeel te vorderen (artikel 828, tweede lid, van
alinéa 2, du Code civil). het Burgerlijk Wetboek).
B.6.3. La disposition en cause n'établit de distinction ni entre les B.6.3. De in het geding zijnde bepaling maakt tevens geen onderscheid
enfants légitimes et naturels ni entre les enfants adultérins et les tussen wettige en natuurlijke kinderen, noch tussen in overspel
autres enfants : ils sont successibles dans une égale mesure. Elle verwekte en andere kinderen : zij zijn in gelijke mate erfgerechtigd.
exige uniquement, dans l'interprétation du juge a quo, que le lien de Ze vereist enkel, in de interpretatie van de verwijzende rechter, dat
filiation soit établi juridiquement, ce qui, en soi, n'est pas de afstammingsband juridisch wordt vastgesteld, wat op zich niet
manifestement déraisonnable. kennelijk onredelijk is.
B.7. Il ressort toutefois du jugement qui interroge la Cour, ainsi que B.7. Uit het vonnis waarin het Hof wordt ondervraagd, alsook uit de
de la mention, dans la question préjudicielle, de l'âge de vingt-deux vermelding in de prejudiciële vraag van de leeftijd van 22 jaar,
ans que les demandeurs devant le juge a quo ne peuvent faire blijkt evenwel dat de eisers voor de verwijzende rechter het
reconnaître la paternité de celui qu'ils considèrent comme leur père vaderschap van diegene die zij beschouwen als hun biologische vader
biologique parce que l'article 332 fait obstacle à ce qu'ils puissent niet kunnen laten erkennen omdat artikel 332 zich ertegen verzet dat
préalablement contester la paternité de celui qui, aux yeux de la loi, zij het vaderschap van diegene die volgens de wet hun vader is,
est leur père. voorafgaandelijk kunnen betwisten.
Il n'appartient pas à la Cour de se prononcer sur cette disposition, Het staat niet aan het Hof zich uit te spreken over die bepaling, die
qui ne fait pas l'objet de la question préjudicielle et qui a, par niet het voorwerp van de prejudiciële vraag uitmaakt en die overigens
ailleurs, été abrogée par la loi du 1er juillet 2006, qui est entrée is opgeheven bij de wet van 1 juli 2006, die in werking is getreden op
en vigueur le 1er juillet 2007, et remplacée par de nouvelles 1 juli 2007, en door nieuwe bepalingen is vervangen bij de voormelde
dispositions par la loi précitée du 1er juillet 2006 et par l'article wet van 1 juli 2006 en bij artikel 368 van de wet van 27 december 2006
368 de la loi du 27 décembre 2006 portant des dispositions diverses houdende diverse bepalingen (I), die voortaan zijn opgenomen in
(I), qui figurent désormais à l'article 318, § 2, alinéa 1er du Code artikel 318, § 2, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek.
civil. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 731 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la Artikel 731 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en 11
Constitution. van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 7 novembre 2007. terechtzitting van 7 november 2007.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^