← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 135/2007 du 7 novembre 2007 Numéros du rôle : 4078, 4147 et 4180 En
cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1382 du Code civil, posées par le Tribunal
de première instance de Charleroi, le Tribunal d La
Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, des juges P. Marte(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 135/2007 du 7 novembre 2007 Numéros du rôle : 4078, 4147 et 4180 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1382 du Code civil, posées par le Tribunal de première instance de Charleroi, le Tribunal d La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, des juges P. Marte(...) | Uittreksel uit arrest nr. 135/2007 van 7 november 2007 Rolnummers 4078, 4147 en 4180 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Charleroi, de Politier Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, de rechters P(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 135/2007 du 7 novembre 2007 | Uittreksel uit arrest nr. 135/2007 van 7 november 2007 |
| Numéros du rôle : 4078, 4147 et 4180 | Rolnummers 4078, 4147 en 4180 |
| En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1382 du | In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 1382 van het |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te | |
| Code civil, posées par le Tribunal de première instance de Charleroi, | Charleroi, de Politierechtbank te Luik en de Politierechtbank te |
| le Tribunal de police de Liège et le Tribunal de police de Verviers. | Verviers. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, de rechters |
| Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. |
| J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, et, conformément à | Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, en, overeenkomstig |
| l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, du président | artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, emeritus |
| émérite A. Arts, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le | voorzitter A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
| président M. Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
| a. Par jugement du 16 novembre 2006 en cause de Philippe Fontenelle | a. Bij vonnis van 16 november 2006 in zake Philippe Fontenelle tegen |
| contre Philippe Pussemier et en présence de l'Etat belge et de la SA « | Philippe Pussemier en in aanwezigheid van de Belgische Staat en de NV |
| KBC Assurances », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | « KBC Verzekeringen », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is |
| le 30 novembre 2006, le Tribunal de première instance de Charleroi a | ingekomen op 30 november 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te |
| posé la question préjudicielle suivante : | Charleroi de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 1382 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la | « Schendt artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en |
| Constitution en ce que cette disposition, telle qu'elle est | 11 van de Grondwet, in zoverre die bepaling, in de interpretatie die |
| interprétée par la Cour de Cassation, notamment dans ses arrêts des 19 | het Hof van Cassatie eraan geeft, met name in zijn arresten van 19 |
| février 2001, 20 février 2001, 13 juin 2001, 16 octobre 2001, 30 | februari 2001, 20 februari 2001, 13 juni 2001, 16 oktober 2001, 30 |
| janvier 2002 et 10 avril 2003, induit une différence de traitement | januari 2002 en 10 april 2003, een verschil in behandeling invoert |
| entre d'une part le tiers responsable d'un accident dont serait | tussen, enerzijds, de derde die aansprakelijk is voor een ongeval |
| victime un agent du secteur public et d'autre part le tiers | waarvan een ambtenaar het slachtoffer zou zijn en, anderzijds, de |
| responsable d'un accident dont serait victime un travailleur du | derde die aansprakelijk is voor een ongeval waarvan een werknemer het |
| secteur privé ? ». | slachtoffer zou zijn ? ». |
| b. Par jugement du 13 février 2007 en cause de « Ethias Assurance » | b. Bij vonnis van 13 februari 2007 in zake « Ethias Verzekering » |
| contre la SA « Corona Direct », dont l'expédition est parvenue au | tegen de NV « Corona Direct », waarvan de expeditie ter griffie van |
| greffe de la Cour le 19 février 2007, le Tribunal de police de Liège a | het Hof is ingekomen op 19 februari 2007, heeft de Politierechtbank te |
| posé les questions préjudicielles suivantes : | Luik de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
| 1. « L'article 1382 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de | 1. « Schendt artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 |
| la Constitution en ce que ses dispositions, telles qu'interprétées par | en 11 van de Grondwet, in zoverre de bepalingen ervan, in de |
| la Cour de Cassation, notamment dans ses arrêts des 19 février 2001, | interpretatie die het Hof van Cassatie eraan geeft, met name in zijn |
| 20 février 2001, 13 juin 2001, 16 octobre 2001, 30 janvier 2002 et 10 | arresten van 19 februari 2001, 20 februari 2001, 13 juni 2001, 16 |
| avril 2003, induit une différence de traitement entre, d'une part, le | oktober 2001, 30 januari 2002 en 10 april 2003, een verschil in |
| tiers responsable d'un accident dont serait victime un agent du | behandeling invoeren tussen, enerzijds, de derde die aansprakelijk is |
| secteur public et, d'autre part, le tiers responsable d'un accident | voor een ongeval waarvan een ambtenaar het slachtoffer zou zijn en, |
| dont serait victime un travailleur du secteur privé en raison de leur | anderzijds, de derde die aansprakelijk is voor een ongeval waarvan een |
| werknemer het slachtoffer zou zijn, wegens hun vordering tot | |
| demande d'indemnisation du préjudice matériel qu'ils subissent à la | vergoeding van de materiële schade die zij lijden naar aanleiding van |
| suite des lésions corporelles encourues à la suite de cet accident ? | de bij dat ongeval opgelopen lichamelijke letsels ? »; |
| »; 2. « L'article 1382 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de | 2. « Schendt artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 |
| la Constitution en ce que ses dispositions, telles qu'interprétées par | en 11 van de Grondwet, in zoverre de bepalingen ervan, in de |
| la Cour de Cassation, notamment dans ses arrêts des 19 février 2001, | interpretatie die het Hof van Cassatie eraan geeft, met name in zijn |
| 20 février 2001, 13 juin 2001, 16 octobre 2001, 30 janvier 2002 et 10 | arresten van 19 februari 2001, 20 februari 2001, 13 juni 2001, 16 |
| oktober 2001, 30 januari 2002 en 10 april 2003, een verschil in | |
| avril 2003, induit une différence de traitement dans le chef de la | behandeling invoeren tussen het slachtoffer van een ongeval in de |
| victime d'un accident survenu dans le secteur public par rapport à la | openbare sector en het slachtoffer van een ongeval in de privésector, |
| victime d'un accident survenu dans le secteur privé dès lors que la | daar de veroorzaker die voor het ongeval gedeeltelijk aansprakelijk |
| première pourrait se voir réclamer par l'auteur partiellement | is, van het eerstgenoemde slachtoffer diens aandeel zou kunnen |
| responsable de l'accident sa part contributive et devoir ainsi | vorderen, waardoor het mogelijk de vergoedingen moet terugbetalen die |
| rembourser les indemnités qu'elle perçoit en raison de son statut ? ». | het wegens zijn statuut ontvangt ? ». |
| c. Par jugement du 26 mars 2007 en cause de « Ethias Accidents du | c. Bij vonnis van 26 maart 2007 in zake « Ethias Arbeidsongevallen » |
| Travail » contre la SA « Swiss Life Belgium », dont l'expédition est | tegen de NV « Swiss Life Belgium », waarvan de expeditie ter griffie |
| parvenue au greffe de la Cour le 30 mars 2007, le Tribunal de police | van het Hof is ingekomen op 30 maart 2007, heeft de Politierechtbank |
| de Verviers a posé la question préjudicielle suivante : | te Verviers de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 1382 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la | « Schendt artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en |
| Constitution en ce que cette disposition, telle qu'elle est | 11 van de Grondwet, in zoverre die bepaling, in de interpretatie die |
| interprétée par la Cour de Cassation, notamment dans ses arrêts des 19 | het Hof van Cassatie eraan geeft, met name in zijn arresten van 19 |
| février 2001, 20 février 2001, 13 juin 2001, 16 octobre 2001, 30 | februari 2001, 20 februari 2001, 13 juni 2001, 16 oktober 2001, 30 |
| janvier 2002 et 10 avril 2003, induit une différence de traitement | januari 2002 en 10 april 2003, een verschil in behandeling invoert |
| entre, d'une part, le tiers responsable d'un accident dont serait | tussen, enerzijds, de derde die aansprakelijk is voor een ongeval |
| victime un agent du secteur public et, d'autre part, le tiers | waarvan een ambtenaar het slachtoffer zou zijn en, anderzijds, de |
| responsable d'un accident dont serait victime un travailleur du | derde die aansprakelijk is voor een ongeval waarvan een werknemer het |
| secteur privé ? ». | slachtoffer zou zijn ? ». |
| Ces affaires, inscrites sous les numéros 4078, 4147 et 4180 du rôle de | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 4078, 4147 en 4180 van de rol |
| la Cour, ont été jointes. | van het Hof, werden samengevoegd. |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| Quant aux mémoires introduits par la SA « Swiss Life Belgium » | Ten aanzien van de memories ingediend door de NV « Swiss Life Belgium » |
| B.1.1. La SA « Swiss Life Belgium » a introduit un mémoire le 2 mai | B.1.1. De NV « Swiss Life Belgium » heeft op 2 mei 2007 een memorie en |
| 2007 et deux mémoires en réponse, le 31 mai et le 7 juin 2007. | op 31 mei en 7 juni 2007 twee memories van antwoord ingediend. In de |
| Celui-ci indique qu'il constitue une réponse « au mémoire en réponse | laatste memorie van antwoord wordt aangegeven dat die een antwoord |
| déposé par la SA 'Ethias Assurance' dans les affaires jointes 4078, | vormt « op de memorie van antwoord ingediend door 'Ethias Verzekering' |
| 4147 et 4180 ». | in de samengevoegde zaken nrs. 4078, 4147 en 4180 ». |
| B.1.2. L'article 89, § 1er, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 | B.1.2. Artikel 89, § 1, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 |
| dispose : | bepaalt : |
| « Lorsque la Cour statue, à titre préjudiciel, sur les questions | « Wanneer het Hof, bij wijze van prejudiciële beslissing, uitspraak |
| visées à l'article 26, le greffier transmet une copie des mémoires | doet op vragen als bedoeld in artikel 26, zendt de griffier een |
| déposés aux autres parties ayant introduit une requête ou déposé un | afschrift van de ingediende memories aan de andere partijen die een |
| verzoekschrift of een memorie hebben ingediend. Deze beschikken dan | |
| mémoire. Elles disposent alors de trente jours à dater du jour de la | over dertig dagen vanaf de dag van ontvangst om aan de griffie een |
| réception pour faire parvenir au greffe un mémoire en réponse. A | memorie van antwoord te doen geworden. Bij het verstrijken van die |
| l'expiration de ce délai, le greffier transmet aux autres parties | termijn zendt de griffier een afschrift van de ingediende memories van |
| ayant introduit une requête, une copie des mémoires de réponse déposés ». | antwoord aan de andere partijen die een memorie hebben ingediend ». |
| Il résulte de cette disposition que le mémoire en réponse déposé par | Uit die bepaling volgt dat de memorie van antwoord die de NV « Swiss |
| la SA « Swiss Life Belgium » le 7 juin 2007 n'est pas recevable. | Life Belgium » op 7 juni 2007 heeft ingediend, niet ontvankelijk is. |
| Quant au fond | Ten gronde |
| B.2.1. L'article 1382 du Code civil dispose : | B.2.1. Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : |
| « Tout fait quelconque de l'homme, qui cause à autrui un dommage, | « Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt |
| oblige celui par la faute duquel il est arrivé, à le réparer ». | veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden ». |
| B.2.2. L'article 160 de la loi du 21 décembre 1994 portant des | B.2.2. Artikel 160 van de wet van 21 december 1994 houdende sociale en |
| dispositions sociales et diverses dispose : | diverse bepalingen luidt : |
| « § 1er. L'Etat est subrogé de plein droit dans les droits et actions | « § 1. De Staat treedt van rechtswege in de rechten en vorderingen van |
| des bénéficiaires à l'égard de tiers responsables, à concurrence des montants dépensés à charge de l'Etat, pour les frais médicaux, pour les traitements, allocations et indemnités déboursés en faveur du membre du personnel pendant la période d'absence pour motif de santé qui résulte de l'acte dommageable et pour les autres frais supportés par l'Etat. Cette subrogation vaut pour la totalité des sommes qui sont dues en vertu de la législation belge ou étrangère, en réparation totale ou partielle des dommages causés au membre du personnel par les tiers responsables. § 2. Le § 1er est applicable à l'ensemble des services publics fédéraux, qu'ils soient ou non dotés de la personnalité juridique ». | de begunstigden ten opzichte van aansprakelijke derden die ten laste van de Staat zijn uitgegeven, voor geneeskundige kosten, voor de wedden, toelagen en vergoedingen die ten gunste van het personeelslid voorgeschoten zijn tijdens de periode van afwezigheid om gezondheidsredenen die het gevolg is van de schadeverwekkende handeling en voor alle andere door de Staat gedragen kosten. Deze in-de-plaatsstelling geldt voor het geheel der bedragen die, krachtens de Belgische of vreemde wetgeving, verschuldigd zijn als gehele of gedeeltelijke vergoeding van de schade die het personeelslid door toedoen van de aansprakelijke derden, opgelopen heeft. § 2. § 1 is van toepassing op het geheel van de federale overheidsdiensten, ongeacht zij al dan niet rechtspersoonlijkheid bezitten ». |
| B.2.3. Les articles 52, § 4, et 75 de la loi du 3 juillet 1978 | B.2.3. De artikelen 52, § 4, en 75 van de wet van 3 juli 1978 |
| betreffende de arbeidsovereenkomsten bepalen in verband met | |
| relative aux contrats de travail disposent, en ce qui concerne, | respectievelijk de arbeiders en de bedienden (met inbegrip van |
| respectivement, les ouvriers et les employés (en ce compris ceux | diegenen die op contractuele basis in de overheidsdiensten zijn |
| occupés dans les services publics sur une base contractuelle) : | tewerkgesteld) : |
| « Art. 52.[...] |
« Art. 52.[...] |
| § 4. L'employeur dispose contre les tiers responsables de l'accident | § 4. De werkgever kan tegen derden die aansprakelijk zijn voor het in |
| visé au § 1er, d'une action en remboursement de la rémunération payée | § 1 bedoelde ongeval, een rechtsvordering instellen tot terugbetaling |
| à la victime et des cotisations sociales auxquelles l'employeur est | van het loon dat aan het slachtoffer werd betaald en van de sociale |
| tenu par la loi ou par une convention individuelle ou collective de | bijdragen waartoe de werkgever door de wet of door een individuele of |
| travail ». | collectieve arbeidsovereenkomst is gehouden ». |
| « Art. 75.L'employeur dispose contre les tiers responsables des |
« Art. 75.De werkgever kan tegen derden die aansprakelijk zijn voor |
| accidents, des accidents du travail, des accidents survenus sur le | de ongevallen, de arbeidsongevallen, de ongevallen op de weg naar of |
| van het werk en de beroepsziekten, die een schorsing van de uitvoering | |
| chemin du travail et des maladies professionnelles ayant entraîné une | van de overeenkomst hebben veroorzaakt als bedoeld in de artikelen 70, |
| suspension de l'exécution du contrat au sens des articles 70, 71 et | 71 en 72, een rechtsvordering instellen tot terugbetaling van het loon |
| 72, d'une action en remboursement de la rémunération payée à la | dat aan het slachtoffer is betaald en van de sociale bijdragen waartoe |
| victime et des cotisations sociales auxquelles il est tenu par la loi | hij door de wet of door een individuele of collectieve |
| ou par une convention individuelle ou collective de travail ». | arbeidsovereenkomst is gehouden ». |
| Quant au tiers responsable (affaires n° 4078 et n° 4180 et première | Ten aanzien van de aansprakelijke derde (zaken nrs. 4078 en 4180 en |
| question préjudicielle dans l'affaire n° 4147) | eerste prejudiciële vraag in de zaak nr. 4147) |
| B.3.1. Les questions préjudicielles portent sur la différence de | B.3.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op het verschil in |
| traitement que l'article 1382 du Code civil créerait entre les tiers | behandeling dat artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek zou invoeren |
| responsables d'un accident suivant que la victime serait un agent des | onder de derden die aansprakelijk zijn voor een ongeval naargelang het |
| services publics ou un travailleur du secteur privé, en ce que, selon | slachtoffer een ambtenaar bij de overheid of een werknemer van de |
| la jurisprudence de la Cour de Cassation, l'autorité publique | privésector zou zijn, in zoverre de overheid volgens de rechtspraak |
| pourrait, à l'encontre du tiers responsable ou de son assureur, | van het Hof van Cassatie tegen de aansprakelijke derde of diens |
| exercer non seulement un recours subrogatoire mais aussi une action | verzekeraar niet alleen een subrogatoire vordering zou kunnen |
| fondée sur l'article 1382 du Code civil, alors que cette dernière | instellen, maar ook een vordering op grond van artikel 1382 van het |
| possibilité ne serait pas ouverte à un employeur du secteur privé. | Burgerlijk Wetboek, terwijl een werkgever van de privésector niet over |
| die laatste mogelijkheid zou beschikken. | |
| B.3.2. Contrairement à ce que soutient « Ethias Assurance », il s'agit | B.3.2. In tegenstelling tot wat « Ethias Verzekering » aanvoert, gaat |
| là de situations comparables puisqu'elles visent l'une et l'autre la | het hierbij om vergelijkbare situaties, vermits beide de mate beogen |
| mesure dans laquelle l'employeur peut se retourner contre le tiers | waarin de werkgever zich kan keren tegen de derde die aansprakelijk is |
| responsable d'un accident dont la victime accomplissait des | voor een ongeval waarvan het slachtoffer arbeidsprestaties ten behoeve |
| prestations de travail au profit du premier. | van de eerstgenoemde verrichtte. |
| B.4. L'exposé des motifs de la loi du 21 décembre 1994 précitée | B.4. In de memorie van toelichting van de voormelde wet van 21 |
| indique à propos de la disposition devenue l'article 160 : | december 1994 staat in verband met de bepaling die artikel 160 is |
| « Elle vise à donner à l'Etat - donc à l'ensemble des services publics | geworden, te lezen : « Ze wil de Staat - en dus het geheel van de federale |
| fédéraux - le bénéfice d'une subrogation légale pour le remboursement | overheidsdiensten - het voordeel geven van een wettelijke |
| in-de-plaatsstelling voor de terugbetaling van alle kosten die zijn | |
| de tous les frais occasionnés par le dommage dont serait victime un | teweeggebracht door de schade waarvan een personeelslid slachtoffer |
| membre du personnel par la faute d'un tiers responsable. | zou zijn door de fout van een aansprakelijke derde. |
| Actuellement cette procédure n'existe que dans la loi sur la | Voor het ogenblik bestaat deze procedure enkel in de wet op de |
| réparation des accidents du travail dans le secteur public. | vergoeding van arbeidsongevallen in de overheidssector. |
| Elle remplacera avantageusement la possibilité de subrogation | Ze zal in positieve zin de mogelijkheid op bedongen |
| conventionnelle qui, en raison de sa lourdeur, n'est pratiquement | in-de-plaatsstelling vervangen die, wegens de logheid ervan, omzeggens |
| jamais utilisée » (Doc. parl., Sénat, 1994-1995, n° 1218-1, p. 69). | nooit wordt aangewend » (Parl. St., Senaat, 1994-1995, nr. 1218-1, p. |
| B.5. L'autorité publique qui est tenue, en tant qu'employeur, de payer | 69). B.5. De overheid die als werkgever ertoe is gehouden de gewone wedde |
| le traitement habituel et les charges et impôts y afférents durant la | en de erop betrekking hebbende lasten en belastingen te betalen |
| période d'incapacité de travail d'un agent victime d'un accident dont | gedurende de periode van arbeidsongeschiktheid van een ambtenaar die |
| un tiers est responsable, peut exercer un recours contre celui-ci. | het slachtoffer is van een ongeval waarvoor een derde aansprakelijk |
| is, kan tegen de laatstgenoemde verhaal uitoefenen. Zij beschikt | |
| Elle dispose à cette fin d'une action subrogatoire - d'origine | daartoe over een subrogatoire vordering - van wetgevende of |
| législative ou d'origine conventionnelle - qui lui permet d'agir en | contractuele oorsprong - die het haar mogelijk maakt in de plaats van |
| lieu et place de la victime. La réponse à la question de savoir si | het slachtoffer te handelen. Het antwoord op de vraag of de overheid, |
| l'autorité dispose aussi, pour obtenir le remboursement des charges | teneinde de terugbetaling van de gedragen lasten te verkrijgen, |
| supportées, d'une action fondée sur l'article 1382 du Code civil et si | eveneens beschikt over een vordering op grond van artikel 1382 van het |
| les paiements effectués par l'employeur public (sur la base de son | Burgerlijk Wetboek en of de door de publieke werkgever uitgevoerde |
| obligation législative, réglementaire ou contractuelle et sans obtenir | betalingen (op basis van zijn wettelijke, reglementaire of |
| de prestations de travail en contrepartie) constituent un préjudice | contractuele verplichting en zonder in ruil daarvoor arbeidsprestaties |
| te verkrijgen) een vergoedbaar nadeel vormen, waarbij tussen dat | |
| indemnisable, en relation causale avec la faute du tiers, a connu une | nadeel en de fout van de derde een oorzakelijk verband bestaat, is in |
| évolution dans la jurisprudence de la Cour de Cassation. Elle y a dans | de rechtspraak van het Hof van Cassatie geëvolueerd. Het heeft die |
| le passé répondu négativement. Depuis 2001, elle reconnaît le bénéfice | vraag in het verleden ontkennend beantwoord. Sinds 2001 kent het het |
| de l'article 1382 du Code civil à l'employeur, lequel ne se heurte | voordeel van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek toe aan de |
| donc plus aux restrictions découlant de l'action subrogatoire. Elle | werkgever, die dus niet langer stuit op de beperkingen die |
| décide en effet : | voortvloeien uit de subrogatoire vordering. Het beslist immers : |
| « Attendu qu'en vertu des articles 1382 et 1383 du Code civil, celui qui cause à autrui un dommage par sa faute est tenu d'indemniser intégralement ce dommage, ce qui implique le rétablissement du préjudicié dans l'état où il serait demeuré si l'acte dont il se plaint n'avait pas été commis; Que l'autorité qui, à la suite de la faute d'un tiers, est tenue, en vertu d'une obligation légale ou réglementaire qui lui incombe, de continuer à payer le traitement et les cotisations dues sur ce traitement sans recevoir des prestations de travail en contrepartie, a droit à une indemnité dans la mesure où elle subit ainsi un dommage; | « Overwegende dat, krachtens de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, degene die door zijn schuld aan een ander schade berokkent, verplicht is deze schade integraal te vergoeden, wat impliceert dat de benadeelde teruggeplaatst wordt in de toestand waarin hij zich zou hebben bevonden indien die daad waarover hij zich beklaagt, niet was gesteld; Dat de overheid die ingevolge de fout van een derde krachtens de op haar rustende wettelijke of reglementaire verplichtingen de wedde en de op die wedde rustende bijdragen moet doorbetalen zonder arbeidsprestaties te ontvangen, gerechtigd is op schadevergoeding voor zover zij hierdoor schade lijdt; |
| Qu'en effet, l'existence d'une obligation contractuelle, légale ou | Dat immers het bestaan van een contractuele, wettelijke of |
| réglementaire n'exclut pas qu'il y ait un dommage au sens de l'article | reglementaire verplichting niet uitsluit dat schade, in de zin van |
| 1382 du Code civil, sauf s'il résulte de la teneur ou de la portée de | artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek ontstaat, tenzij wanneer, |
| la convention, de la loi ou du règlement, que la dépense ou la | blijkens de inhoud of de strekking van de overeenkomst, de wet of het |
| prestation à intervenir doit définitivement rester à charge de celui | reglement, de te verrichten uitgave of prestatie definitief voor |
| qui s'y est obligé ou qui doit l'exécuter en vertu de la loi ou du | rekening moet blijven van diegene die zich ertoe heeft verbonden of |
| règlement » (Cass., 19 février 2001, Pas. 2001, n° 99; voy. aussi : | die ze ingevolge de wet of het reglement moet verrichten » (Cass., 19 |
| februari 2001, Arr. Cass. 2001, nr. 99; zie eveneens Cass., 30 januari | |
| Cass., 30 janvier 2002, Pas. 2002, n° 63; 4 mars 2002, Pas. 2002, n° | 2002, Arr. Cass. 2002, nr. 63; 4 maart 2002, Arr. Cass. 2002, nr. 154; |
| 154; 9 avril 2003, Pas. 2003, n° 235; 10 avril 2003, Pas. 2003, n° | 9 april 2003, Arr. Cass. 2003, nr. 235; 10 april 2003, Arr. Cass. |
| 245). | 2003, nr. 245). |
| B.6. Dans l'interprétation des juges a quo, le bénéfice du cumul de | B.6. In de interpretatie van de verwijzende rechters zou het voordeel |
| van de cumulatie van de subrogatoire vordering en van de vordering op | |
| l'action subrogatoire et de l'action fondée sur l'article 1382 du Code | grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek alleen openstaan |
| civil ne serait ouvert qu'à l'employeur public, l'employeur privé ne | voor de publieke werkgever, aangezien de privéwerkgever alleen over de |
| disposant que de l'action subrogatoire. B.7. Les litiges à l'occasion desquels la Cour est interrogée portent tantôt sur un accident du travail ou un accident survenu sur le chemin du travail, tantôt sur un autre accident. En ce qui concerne les accidents du travail et les accidents survenus sur le chemin du travail B.8. Il peut être admis que le dommage auquel est confronté l'employeur public qui, en raison de l'incapacité de travail frappant son agent victime d'un accident causé par un tiers, doit garantir à cet agent, sans contrepartie, des prestations financières et réorganiser ses services, présente des points communs avec celui auquel serait confronté, dans des circonstances analogues, un employeur du secteur privé. Il y a lieu, cependant, de tenir compte de ce que la législation sur | subrogatoire vordering beschikt. B.7. De geschillen naar aanleiding waarvan het Hof wordt ondervraagd, hebben nu eens betrekking op een arbeidsongeval of een ongeval op de weg van en naar het werk, dan weer op een ander ongeval. Ten aanzien van de arbeidsongevallen en de ongevallen op de weg van en naar het werk B.8. Er kan worden aangenomen dat de schade waarmee de publieke werkgever wordt geconfronteerd die, als gevolg van de arbeidsongeschiktheid van zijn ambtenaar die het slachtoffer is van een ongeval dat door een derde is veroorzaakt, ten aanzien van die ambtenaar, zonder in ruil daarvoor iets te verkrijgen, financiële prestaties moet waarborgen en zijn diensten moet reorganiseren, gemeenschappelijke punten vertoont met de schade waarmee een werkgever van de privésector in vergelijkbare omstandigheden zou worden geconfronteerd. Er dient echter rekening ermee te worden gehouden dat de |
| les accidents du travail dans le secteur privé (article 49 de la loi | arbeidsongevallenwetgeving in de privésector (artikel 49 van de wet |
| du 10 avril 1971) met à charge de l'employeur une obligation que la | van 10 april 1971) de werkgever belast met een verplichting waarin de |
| législation sur les accidents du travail dans le secteur public (loi | |
| du 3 juillet 1967) ne prévoit pas, à savoir celle de souscrire une | arbeidsongevallenwetgeving in de overheidssector (wet van 3 juli 1967) |
| niet voorziet, namelijk die om een verzekering te sluiten die, hoewel | |
| assurance qui, si elle oblige l'employeur privé au paiement de primes, | zij de privéwerkgever ertoe verplicht premies te betalen, hem alleen |
| ne lui impose que des obligations limitées à l'égard du travailleur, | beperkte verplichtingen oplegt ten aanzien van de werknemer, die |
| lequel peut agir directement contre l'assureur. L'autorité publique, | rechtstreeks tegen de verzekeraar kan optreden. De overheid |
| en revanche, reste tenue de rétribuer l'agent, conformément aux | daarentegen blijft ertoe gehouden de ambtenaar te vergoeden |
| dispositions qui lui sont applicables et de lui octroyer les rentes et | overeenkomstig de op hem toepasselijke bepalingen en hem de renten en |
| indemnités prévues par la loi du 3 juillet 1967. | vergoedingen te betalen waarin de wet van 3 juli 1967 voorziet. |
| B.9. De ce que tant la victime de l'accident que l'employeur privé ou | B.9. Uit het feit dat zowel het slachtoffer van het ongeval als de |
| l'autorité publique se trouvent ainsi dans des situations | privéwerkgever of de overheid zich aldus in wezenlijk verschillende |
| essentiellement différentes, il découle qu'il en va de même pour le | situaties bevinden, vloeit voort dat hetzelfde geldt voor de derde die |
| tiers responsable de l'accident et qu'il n'est pas dépourvu de | aansprakelijk is voor het ongeval en dat het niet irrelevant is te |
| pertinence d'ouvrir une action fondée sur l'article 1382 du Code civil | voorzien in een vordering op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk |
| Wetboek voor de overheid, die als enige de aan de ambtenaar | |
| à l'autorité publique qui prend seule en charge les sommes dues à | verschuldigde bedragen en de schade die zij door zijn afwezigheid |
| l'agent et le dommage que lui cause son absence, alors que l'employeur | lijdt, ten laste neemt, terwijl de privéwerkgever of de verzekeraar |
| privé ou l'assureur subrogé à celui-ci ne dispose que d'une action | die in zijn plaats treedt slechts over een subrogatoire vordering |
| subrogatoire. Ainsi interprété, l'article 1382 du Code civil ne porte | beschikt. In die zin geïnterpreteerd doet artikel 1382 van het |
| pas une atteinte disproportionnée aux droits des intéressés puisque | Burgerlijk Wetboek niet op onevenredige wijze afbreuk aan de rechten |
| les obligations de l'employeur privé vis-à-vis de la victime sont limitées et que l'assureur bénéficiant du mécanisme subrogatoire perçoit, pour sa part, des primes d'assurance. B.10. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. En ce qui concerne les autres accidents B.11. Le critère sur lequel est fondée la différence de traitement en cause est objectif, mais n'est cependant pas pertinent puisque l'on n'aperçoit pas en quoi le dommage auquel est confronté l'employeur public qui, en raison de l'incapacité de travail frappant son agent victime d'un accident causé par un tiers, doit garantir à cet agent, sans contrepartie, des prestations financières et réorganiser ses services, se distinguerait de celui auquel serait confronté, dans des circonstances analogues, un employeur du secteur privé. La circonstance que l'employeur public est tenu par le principe de la continuité du service public ne suffit pas à justifier un traitement différent puisque, dans les deux cas, l'employeur peut subir un dommage en payant les traitements des intéressés, que l'obligation législative, réglementaire ou conventionnelle, n'exclut pas | van de betrokkenen, vermits de verplichtingen van de privéwerkgever ten aanzien van het slachtoffer zijn beperkt en de verzekeraar die de subrogatoire regeling geniet, van zijn kant, verzekeringspremies int. B.10. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de andere ongevallen B.11. Het criterium waarop het in het geding zijnde verschil in behandeling berust, is objectief, doch niet relevant, vermits niet wordt ingezien hoe de schade waarmee de publieke werkgever wordt geconfronteerd die, door de arbeidsongeschiktheid van zijn ambtenaar die het slachtoffer is van een ongeval dat door een derde is veroorzaakt, aan die ambtenaar, zonder in ruil hiervoor iets te verkrijgen, financiële prestaties moet waarborgen en zijn diensten moet reorganiseren, zich zou onderscheiden van de schade waarmee, in vergelijkbare omstandigheden, een werkgever van de privésector zou worden geconfronteerd. Het gegeven dat de publieke werkgever gehouden is aan het beginsel van de continuïteit van de openbare dienst volstaat niet om een verschil in behandeling te verantwoorden, vermits in beide gevallen de werkgever schade kan lijden door de bezoldigingen van de betrokkenen te betalen, de wettelijke, reglementaire of bij overeenkomst vastgestelde verplichting niet noodzakelijk het bestaan |
| nécessairement l'existence d'un dommage et que la dépense peut ne pas | van schade uitsluit en de uitgave mogelijk niet definitief ten laste |
| rester définitivement à charge de l'employeur. | van de werkgever blijft. |
| B.12. Dans cette interprétation, les questions préjudicielles | B.12. In die interpretatie dienen de prejudiciële vragen bevestigend |
| appellent une réponse positive. | te worden beantwoord. |
| B.13. La disposition en cause peut toutefois faire l'objet d'une autre | B.13. De in het geding zijnde bepaling kan evenwel anders worden |
| interprétation. Bien que la jurisprudence de la Cour de Cassation à | geïnterpreteerd. Hoewel de rechtspraak van het Hof van Cassatie |
| laquelle se réfère le juge a quo concerne des litiges intéressant les | waaraan de verwijzende rechter refereert, slaat op geschillen waarbij |
| pouvoirs publics, l'on n'aperçoit aucun obstacle à ce que son | overheden zijn betrokken, wordt niet ingezien waarom de toepassing |
| application puisse être étendue aux employeurs du secteur privé. Dans | ervan niet zou kunnen worden uitgebreid tot de werkgevers van de |
| un cas comme dans l'autre, c'est le caractère définitif ou non de la | privésector. In beide gevallen moet rekening worden gehouden met het |
| charge qui incombe à l'employeur qui est à prendre en compte. Il | al dan niet definitieve karakter van de last voor de werkgever. Het |
| appartient à l'employeur de démontrer que, sans la faute, le dommage | staat aan de werkgever aan te tonen dat de schade zich zonder de fout |
| ne se serait pas produit tel qu'il s'est produit in concreto. Il | niet zou hebben voorgedaan zoals die zich in concreto heeft |
| appartient au tiers responsable de réparer, le cas échéant, | voorgedaan. Het staat aan de aansprakelijke derde in voorkomend geval |
| l'intégralité du préjudice subi par l'employeur. Il n'y a donc pas de | de door de werkgever geleden schade integraal te vergoeden. Er is dus |
| différence de traitement. | geen verschil in behandeling. |
| Sans doute est-il exact que l'indemnisation que l'employeur du secteur | Het is weliswaar juist dat de vergoeding die de werkgever van de |
| privé pourrait obtenir sur la base dudit article 1382 sera en principe | privésector op grond van het voormelde artikel 1382 zou kunnen |
| inférieure à celle qui serait accordée à l'employeur du secteur | verkrijgen, in beginsel kleiner zal zijn dan die welke aan de |
| public. Une telle différence n'est cependant pas imputable aux | werkgever van de overheidssector zou worden toegekend. Een dergelijk |
| dispositions en cause mais à celles qui régissent la rémunération des | verschil is echter niet toe te schrijven aan de in het geding zijnde |
| travailleurs du secteur privé et de ceux du secteur public se trouvant | bepalingen, maar aan die welke de vergoeding regelen van de werknemers |
| en incapacité de travail à la suite d'un accident dont un tiers est | van de privésector en die van de overheidssector die arbeidsongeschikt |
| zijn als gevolg van een ongeval waarvoor een derde aansprakelijk is, | |
| responsable et en vertu desquelles la charge pesant sur l'employeur du | en op grond waarvan de last voor de werkgever van de privésector |
| secteur privé est inférieure à celle pesant sur l'employeur du secteur | kleiner is dan die voor de werkgever van de overheidssector. |
| public. B.14. Dans cette interprétation, les questions préjudicielles | B.14. In die interpretatie dienen de prejudiciële vragen ontkennend te |
| appellent une réponse négative. | worden beantwoord. |
| Quant à la victime (seconde question préjudicielle dans l'affaire n° | Ten aanzien van het slachtoffer (tweede prejudiciële vraag in de zaak |
| 4147) | nr. 4147) |
| B.15. La question préjudicielle porte sur la différence de traitement | B.15. De prejudiciële vraag heeft betrekking op het verschil in |
| que l'article 1382 du Code civil créerait entre les victimes d'un | behandeling dat artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek zou invoeren |
| accident suivant qu'elles seraient agents des services publics ou | onder de slachtoffers van een ongeval naargelang zij ambtenaren van |
| travailleurs du secteur privé en ce que, selon la jurisprudence de la | overheidsdiensten of werknemers van de privésector zijn, in zoverre de |
| overheid, volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie, een | |
| Cour de Cassation, une action directe peut être exercée par l'autorité | rechtstreekse vordering kan instellen tegen de aansprakelijke derde |
| publique contre le tiers responsable pour être indemnisée du préjudice | teneinde een vergoeding te verkrijgen voor de schade die zij lijdt |
| qu'elle subit en devant rétribuer un agent qui, étant en incapacité de travail, ne lui fournit pas de prestations, ce qui permettrait à ce tiers, en cas de faute de la victime et de partage de responsabilité, d'exercer contre cette victime un recours contributoire qui aboutirait à la priver des indemnités prévues par son statut d'agent des services publics, alors que la victime qui serait un travailleur du secteur privé ne pourrait être mise dans une telle situation. B.16. Il apparaît des faits de l'espèce, tels qu'ils sont exposés par les parties à la cause devant le juge a quo, que la responsabilité de l'accident dont l'agent du service public a été victime incombe au | door een ambtenaar te moeten vergoeden die arbeidsongeschikt is en wiens prestaties zij niet geniet, zodat die derde, in geval van een fout van het slachtoffer en bij gedeelde aansprakelijkheid, tegen dat slachtoffer een regresvordering zou kunnen instellen waardoor aan dat slachtoffer de vergoedingen zouden worden ontzegd waarin zijn statuut van ambtenaar bij de overheid voorziet, terwijl het slachtoffer dat een werknemer van de privésector is, zich niet in een dergelijke situatie zou kunnen bevinden. B.16. Uit de feiten van de onderhavige zaak, zoals die door de partijen in het geding voor de verwijzende rechter zijn uiteengezet, blijkt dat de aansprakelijkheid voor het ongeval waarvan de ambtenaar het slachtoffer is geweest, uitsluitend ligt bij de verzekerde van de |
| seul assuré de la SA « Corona Direct »; la motivation du jugement a quo indique que cette responsabilité lui incombe de façon incontestable. B.17. C'est au juge qui pose une question préjudicielle qu'il appartient d'apprécier si la réponse à cette question est utile à la solution du litige qu'il doit trancher. Ce n'est que lorsque ce n'est manifestement pas le cas que la Cour peut décider que la question n'appelle pas de réponse. B.18. Dès lors qu'il apparaît des pièces soumises à la Cour que le litige dont est saisi le juge a quo ne porte pas sur une responsabilité partagée, la réponse à la question préjudicielle ne saurait présenter d'utilité pour la solution du litige dont il doit connaître. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : | nv « Corona Direct »; in de motivering van het verwijzingsvonnis wordt aangegeven dat diens aansprakelijkheid onbetwistbaar is. B.17. Het staat in beginsel aan de rechter die de prejudiciële vraag stelt, na te gaan of het antwoord op de vraag dienend is om het hem voorgelegde geschil te beslechten. Slechts wanneer dit klaarblijkelijk niet het geval is, vermag het Hof te beslissen dat de vraag geen antwoord behoeft. B.18. Daar uit de aan het Hof voorgelegde stukken blijkt dat het aan de verwijzende rechter voorgelegde geschil geen betrekking heeft op een gedeelde aansprakelijkheid, zou het antwoord op de prejudiciële vraag niet dienstig kunnen zijn om dat geschil te beslechten. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : |
| 1. L'article 1382 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de | 1. Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek schendt niet de artikelen |
| la Constitution en ce qu'il est interprété comme ne pouvant être | 10 en 11 van de Grondwet, in die zin geïnterpreteerd dat het niet kan |
| invoqué par un employeur du secteur privé qui, pour obtenir le | worden aangevoerd door een werkgever van de privésector die, teneinde |
| remboursement des sommes qu'il a dû payer à un travailleur se trouvant | de terugbetaling te verkrijgen van de bedragen die hij heeft moeten |
| en incapacité de travail à la suite d'un accident du travail ou d'un | uitkeren aan een werknemer die arbeidsongeschikt is ten gevolge van |
| accident survenu sur le chemin du travail, exercerait une action | een arbeidsongeval of een ongeval op de weg van en naar het werk, een |
| contre le tiers responsable de cet accident. | vordering zou instellen tegen de derde die voor dat ongeval |
| aansprakelijk is. | |
| 2. - L'article 1382 du Code civil viole les articles 10 et 11 de la | 2. - Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 |
| Constitution en ce qu'il est interprété comme ne pouvant être invoqué | en 11 van de Grondwet, in die zin geïnterpreteerd dat het niet kan |
| par un employeur du secteur privé qui, pour obtenir le remboursement | worden aangevoerd door een werkgever van de privésector die, teneinde |
| des sommes qu'il a dû payer à un travailleur se trouvant en incapacité | de terugbetaling te verkrijgen van de bedragen die hij heeft moeten |
| de travail à la suite d'un accident autre qu'un accident du travail ou | uitkeren aan een werknemer die arbeidsongeschikt is ten gevolge van |
| qu'un accident survenu sur le chemin du travail, exercerait une action | een ander ongeval dan een arbeidsongeval of een ongeval op de weg van |
| contre le tiers responsable de cet accident. | en naar het werk, een vordering zou instellen tegen de derde die voor |
| dat ongeval aansprakelijk is. | |
| - L'article 1382 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de | - Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek schendt niet de artikelen 10 |
| la Constitution en ce qu'il est interprété comme pouvant être invoqué | en 11 van de Grondwet, in die zin geïnterpreteerd dat het kan worden |
| par un employeur du secteur privé qui, pour obtenir le remboursement | aangevoerd door een werkgever van de privésector die, teneinde de |
| des sommes qu'il a dû payer à un travailleur se trouvant en incapacité | terugbetaling te verkrijgen van de bedragen die hij heeft moeten |
| de travail à la suite d'un accident autre qu'un accident du travail ou | uitkeren aan een werknemer die arbeidsongeschikt is ten gevolge van |
| qu'un accident survenu sur le chemin du travail, exercerait une action | een ander ongeval dan een arbeidsongeval of een ongeval op de weg van |
| contre le tiers responsable de cet accident. | en naar het werk, een vordering zou instellen tegen de derde die voor |
| 3. La seconde question préjudicielle dans l'affaire n° 4147 n'appelle | dat ongeval aansprakelijk is. 3. De tweede prejudiciële vraag in de zaak nr. 4147 behoeft geen |
| pas de réponse. | antwoord. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
| l'audience publique du 7 novembre 2007. | terechtzitting van 7 november 2007. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président, | De voorzitter, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |