Extrait de l'arrêt n° 131/2007 du 17 octobre 2007 Numéro du rôle : 4118 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 56 du Code de la taxe sur la valeur ajoutée, posée par la Cour d'appel de Liège. La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, des juges P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, (...) | Uittreksel uit arrest nr. 131/2007 van 17 oktober 2007 Rolnummer 4118 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 56 van het Wetboek van de belasting over de toegevoegde waarde, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondw samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, de rechters P. Martens, R. Henneuse, E. (...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 131/2007 du 17 octobre 2007 | Uittreksel uit arrest nr. 131/2007 van 17 oktober 2007 |
Numéro du rôle : 4118 | Rolnummer 4118 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 56 du Code | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 56 van het Wetboek |
de la taxe sur la valeur ajoutée, posée par la Cour d'appel de Liège. | van de belasting over de toegevoegde waarde, gesteld door het Hof van |
Beroep te Luik. | |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, de rechters |
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. |
J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, et, conformément à | Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, en, overeenkomstig |
l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, du président | artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, emeritus |
émérite A. Arts, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le | voorzitter A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
président M. Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par arrêt du 22 décembre 2006 en cause de Raymond Lebeau contre l'Etat | Bij arrest van 22 december 2006 in zake Raymond Lebeau tegen de |
Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is | |
belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 4 | ingekomen op 4 januari 2007, heeft het Hof van Beroep te Luik de |
janvier 2007, la Cour d'appel de Liège a posé la question | |
préjudicielle suivante : | volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 56 du Code de la taxe sur la valeur ajoutée, complété par | « Schendt artikel 56 van het Wetboek van de belasting over de |
ses arrêtés d'application, et interprété en ce sens que la | toegevoegde waarde, aangevuld door de toepassingsbesluiten ervan en in |
détermination des bases forfaitaires, provisoires ou définitives, est | die zin geïnterpreteerd dat de vaststelling van de forfaitaire, |
confiée au Roi ou à l'administration des finances par voie de | voorlopige of definitieve grondslagen aan de Koning of via |
subdélégation, sans qu'un accord avec les groupements professionnels | subdelegatie aan de administratie van financiën is toevertrouwd zonder |
ne soit requis, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution ? ». | dat een akkoord met de bedrijfsgroeperingen is vereist, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen | |
Quant aux dispositions en cause | B.1.1. Uit de feiten van het geding en de motivering van het |
B.1.1. Il ressort des faits de la cause et de la motivation de l'arrêt | verwijzende arrest blijkt dat de prejudiciële vraag betrekking heeft |
a quo que la question préjudicielle concerne l'article 56, § 1er, du | op artikel 56, § 1, van het Wetboek van de belasting over de |
Code de la taxe sur la valeur ajoutée (ci-après : Code de la T.V.A.), | toegevoegde waarde (hierna : BTW-Wetboek), in samenhang gelezen met de |
lu en combinaison avec les articles 7 et 13 de l'arrêté royal n° 2 du | artikelen 7 en 13 van het koninklijk besluit nr. 2 van 7 november 1969 |
7 novembre 1969 relatif à l'établissement des bases forfaitaires de | met betrekking tot de vaststelling van forfaitaire grondslagen van |
taxation à la taxe sur la valeur ajoutée. | aanslag voor de belasting over de toegevoegde waarde. |
B.1.2. L'article 56, § 1er, du Code de la T.V.A. dispose : | B.1.2. Artikel 56, § 1, van het BTW-Wetboek bepaalt : |
« Le Roi règle, en ce qui concerne les petites entreprises qu'Il | « Ten aanzien van door Hem te omschrijven kleine ondernemingen regelt |
définit, les modalités selon lesquelles l'administration détermine, | de Koning de wijze waarop de administratie, na overleg met de |
après consultation des groupements professionnels intéressés, des | betrokken bedrijfsgroeperingen, forfaitaire grondslagen van aanslag |
bases forfaitaires de taxation, lorsqu'il est possible d'en établir ». | vaststelt, wanneer zulks mogelijk is ». |
B.1.3. Les articles 7 et 13 de l'arrêté royal n° 2 précité disposent : « Art. 7.Dans le courant de chaque année, l'administration établit des bases forfaitaires pour le calcul de la taxe à payer par les assujettis au cours de l'année suivante. Ces bases peuvent être modifiées dans le courant de cette dernière année, pour tenir compte des changements sensibles qui seraient intervenus entre-temps dans les éléments constitutifs du forfait. Les bases forfaitaires établies conformément aux alinéas 1er et 2 du présent article, sont définitives, pour autant que les modifications qui seraient intervenues, après leur établissement, dans les éléments |
B.1.3. De artikelen 7 en 13 van het voormelde koninklijk besluit nr. 2 bepalen : « Art. 7.In de loop van ieder jaar stelt de administratie forfaitaire grondslagen vast voor het berekenen van de belasting die de belastingplichtigen in de loop van het volgende jaar zullen moeten betalen. Die grondslagen kunnen in de loop van dit laatste jaar worden gewijzigd, om rekening te houden met de gevoelige wijzigingen die ondertussen zouden zijn ingetreden in de samenstellende elementen van het forfait. De grondslagen die werden vastgesteld overeenkomstig het eerste en het tweede lid van dit artikel zijn definitief voor zover de wijzigingen, die na het vaststellen van de grondslagen in de samenstellende elementen van het forfait zouden zijn ingetreden, de forfaitair |
constitutifs du forfait ne fassent pas varier d'au moins 2 % le | berekende omzet niet ten minste 2 pct. hebben gewijzigd. |
chiffre d'affaires calculé forfaitairement. | |
Les bases forfaitaires de taxation et les modifications éventuelles | De forfaitaire grondslagen van aanslag en de eventuele wijzigingen |
sont établies par l'administration, après consultation des groupements | worden door de administratie vastgesteld na overleg met de betrokken |
professionnels intéressés. | bedrijfsgroeperingen. |
Le texte des décisions relatives aux forfaits est mis à la disposition | De tekst van de beslissingen betreffende de forfaits wordt ter |
des intéressés dans les offices de contrôle de la taxe sur la valeur | beschikking van de belanghebbenden gesteld in de controlekantoren van |
ajoutée ». | de belasting over de toegevoegde waarde ». |
« Art. 13.Les assujettis qui sont imposés selon le régime du forfait |
« Art. 13.Belastingplichtigen die worden belast volgens de |
sont tenus : | forfaitaire regeling zijn gehouden : |
1° met het oog op het opstellen van hun periodieke aangiften een stuk | |
1° d'établir en vue de la rédaction de leurs déclarations périodiques, | op te maken met de berekening van hun omzet volgens de forfaitaire grondslagen van aanslag; |
un document contenant le calcul de leur chiffre d'affaires, établi | 2° de herziening van de belasting die voortvloeit uit de wijzigingen |
selon les bases forfaitaires de taxation; | die in de forfaitaire grondslagen van aanslag van het vorige jaar zijn |
aangebracht ter uitvoering van artikel 7, derde lid, van dit besluit, | |
2° de comprendre, s'il y a lieu, dans la déclaration à introduire au | in voorkomend geval te begrijpen onder de aangifte in te dienen |
plus tard le 20 octobre de chaque année, la régularisation résultant | uiterlijk op 20 oktober van ieder jaar en een stuk op te maken ter |
des modifications apportées, en vertu de l'article 7, alinéa 3, du | |
présent arrêté, aux bases forfaitaires de taxation de l'année | verantwoording van het bedrag van die herziening. |
précédente, et d'établir un document justifiant du montant de cette | Die stukken dienen ter inzage te worden gelegd op het controlekantoor |
régularisation. Ces documents doivent être produits à l'office de contrôle dont | waaronder de belastingplichtige ressorteert, op ieder verzoek van het |
l'assujetti relève, à toute réquisition du chef de cet office ». | hoofd van dat kantoor ». |
B.1.4. Les dispositions en cause visent à mettre en oeuvre la sixième | B.1.4. De in het geding zijnde bepalingen beogen uitvoering te geven |
Directive 77/388/CEE du Conseil du 17 mai 1977 « en matière | aan de Zesde Richtlijn 77/388/EEG van de Raad van 17 mei 1977 « |
d'harmonisation des législations des Etats membres relatives aux taxes | betreffende de harmonisatie van de wetgevingen der lidstaten inzake |
sur le chiffre d'affaires - système commun de taxe sur la valeur | omzetbelasting - Gemeenschappelijk stelsel van belasting over de |
ajoutée : assiette uniforme », dont l'article 24, paragraphe 1er, est | toegevoegde waarde : uniforme grondslag », waarvan artikel 24, lid 1, |
libellé comme suit : | luidt : |
« Les Etats membres qui rencontreraient des difficultés pour | « Lid-staten die moeilijkheden zouden ondervinden bij het toepassen |
l'assujettissement des petites entreprises au régime normal de la | van de normale belastingregeling op kleine ondernemingen in verband |
taxe, en raison de leur activité ou de leur structure, ont la faculté, | met de activiteit of de structuur van die ondernemingen kunnen binnen |
dans les limites et conditions qu'ils fixent - mais sous réserve de la | de grenzen en onder de voorwaarden die zij vaststellen - maar onder |
consultation prévue à l'article 29 - d'appliquer des modalités | voorbehoud van de in artikel 29 bedoelde raadpleging - vereenvoudigde |
simplifiées d'imposition et de perception de la taxe, notamment des | regelingen voor belastingheffing en -inning, zoals forfaitaire |
régimes de forfait, sans qu'il puisse en résulter un allégement de | regelingen, toepassen, zonder dat dit mag leiden tot vermindering van |
l'impôt ». | de belasting ». |
B.2.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité avec les | B.2.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid, |
articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 56, § 1er, du Code | met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel 56, § 1, van |
de la T.V.A., en ce qu'il habilite le Roi à définir les modalités | het BTW-Wetboek, in zoverre het de Koning ertoe machtigt de |
selon lesquelles l'administration détermine, après consultation des | modaliteiten te bepalen volgens welke de administratie, na overleg met |
groupements professionnels intéressés mais sans que leur accord soit | de betrokken bedrijfsgroeperingen, maar zonder dat hun akkoord is |
requis, des bases forfaitaires, provisoires ou définitives, de | vereist, de forfaitaire, voorlopige of definitieve grondslagen van |
taxation. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, | aanslag bepaalt. In tegenstelling tot wat de Ministerraad beweert, |
l'habilitation ne porte donc pas sur la fixation des bases | heeft de machtiging dus geen betrekking op de vaststelling van de |
forfaitaires mais sur les modalités selon lesquelles elles sont fixées | forfaitaire grondslagen, maar op de voorwaarden waaronder die door de |
par l'administration. La motivation de l'arrêt a quo se réfère aussi à | administratie worden bepaald. De motivering van het verwijzende arrest |
l'article 170 de la Constitution et à la jurisprudence de la Cour | refereert ook aan artikel 170 van de Grondwet en aan de rechtspraak |
relative aux habilitations en matière fiscale. | van het Hof betreffende de machtigingen in fiscale zaken. |
B.2.2. L'article 1er de l'arrêté royal n° 2 habilite l'administration | B.2.2. Artikel 1 van het koninklijk besluit nr. 2 machtigt de |
à déterminer, lorsqu'il est possible d'en établir, des bases | administratie ertoe, wanneer zulks mogelijk is, de forfaitaire |
forfaitaires de taxation par secteur d'activité et pour les petites | grondslagen van aanslag vast te stellen per bedrijfssector en voor de |
entreprises répondant aux conditions fixées par cette disposition. Ces | kleine ondernemingen die aan de in die bepaling voorgeschreven |
entreprises peuvent aussi, dans un délai limité, opter pour le régime | voorwaarden voldoen. Die ondernemingen kunnen ook, binnen een beperkte |
normal de la taxe (article 5). Les bases forfaitaires sont établies | termijn, opteren voor de normale belastingregeling (artikel 5). De |
chaque année et peuvent être modifiées aux conditions prévues par | forfaitaire grondslagen worden elk jaar vastgesteld en kunnen worden |
l'article 7 du même arrêté. Tant l'article 1er que l'article 7 | gewijzigd onder de voorwaarden waarin artikel 7 van hetzelfde besluit |
prévoient la consultation préalable des groupements professionnels | voorziet. Zowel artikel 1 als artikel 7 voorzien in een voorafgaand |
intéressés; ceux-ci, lorsqu'ils désirent être consultés, doivent | overleg met de betrokken bedrijfsgroeperingen; wanneer die laatste |
wensen te worden geraadpleegd, moeten zij elk jaar aan de | |
fournir chaque année à l'administration les éléments nécessaires à | administratie de elementen meedelen die nodig zijn voor het |
l'établissement de ces bases forfaitaires (article 8). Les petites | vaststellen van die forfaitaire grondslagen (artikel 8). De betrokken |
entreprises concernées doivent fournir un document contenant le calcul | kleine ondernemingen moeten een document bezorgen met de berekening |
de leur chiffre d'affaires, établi selon les bases forfaitaires de | van hun omzet volgens de forfaitaire grondslagen van aanslag en bij |
taxation, et joindre à leur déclaration un document justifiant du | hun aangifte een document voegen waarin het bedrag wordt verantwoord |
montant de la régularisation résultant des modifications apportées aux | van de herziening die volgt uit de wijzigingen die op grond van |
bases forfaitaires de taxation en vertu de l'article 7 (article 13). | artikel 7 in de forfaitaire grondslagen van aanslag zijn aangebracht (artikel 13). |
B.3. Il se déduit des articles 170, § 1er, et 172, alinéa 2, de la | B.3. Uit de artikelen 170, § 1, en 172, tweede lid, van de Grondwet |
Constitution qu'aucun impôt ne peut être levé et qu'aucune exemption | kan worden afgeleid dat geen enkele belasting kan worden geheven en |
d'impôt ne peut être accordée sans qu'ait été recueilli le | dat geen enkele vrijstelling van belasting kan worden verleend zonder |
consentement des contribuables, exprimé par leurs représentants. Il | instemming van de belastingplichtigen, uitgedrukt door hun |
s'ensuit que la matière fiscale est une compétence que la Constitution | vertegenwoordigers. Daaruit volgt dat de fiscale aangelegenheid een |
réserve à la loi et que toute délégation qui porte sur la | bevoegdheid is die door de Grondwet aan de wet wordt voorbehouden en |
détermination de l'un des éléments essentiels de l'impôt est, en | dat elke delegatie die betrekking heeft op het bepalen van één van de |
principe, inconstitutionnelle. | essentiële bestanddelen van de belasting in beginsel ongrondwettig is. |
Le manquement à ces dispositions est, en outre, constitutif d'une | De niet-inachtneming van die bepalingen impliceert bovendien een |
violation des articles 10 et 11 de la Constitution. Il implique en effet une différence de traitement injustifiable entre deux catégories de contribuables : ceux qui bénéficient de la garantie que nul ne peut être soumis à un impôt si celui-ci n'a pas été décidé par une assemblée délibérante démocratiquement élue et ceux qui sont privés de cette garantie constitutionnelle. B.4. Les dispositions constitutionnelles précitées ne vont toutefois pas jusqu'à obliger le législateur à régler lui-même chacun des aspects d'un impôt ou d'une exemption. Une délégation conférée à une autre autorité n'est pas contraire au principe de légalité, pour autant qu'elle soit définie de manière suffisamment précise et qu'elle porte sur l'exécution de mesures dont les éléments essentiels sont fixés préalablement par le législateur. | schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Zij houdt immers een niet te verantwoorden verschil in behandeling in tussen twee categorieën van belastingplichtigen : degenen die de waarborg genieten dat niemand kan worden onderworpen aan een belasting indien daartoe niet is beslist door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering en degenen aan wie die grondwettelijke waarborg wordt ontzegd. B.4. Voormelde grondwetsbepalingen gaan evenwel niet zover dat ze de wetgever ertoe zouden verplichten elk aspect van een belasting of van een vrijstelling zelf te regelen. Een aan een andere overheid verleende bevoegdheid is niet in strijd met het legaliteitsbeginsel voor zover de machtiging voldoende nauwkeurig is omschreven en betrekking heeft op de tenuitvoerlegging van maatregelen waarvan de essentiële elementen voorafgaandelijk door de wetgever zijn vastgesteld. |
B.5.1. L'article 56, § 1er, du Code de la T.V.A. permet de prévoir des | B.5.1. Artikel 56, § 1, van het BTW-Wetboek maakt het mogelijk te |
modalités simplifiées d'imposition et de perception de la taxe en ce | voorzien in vereenvoudigde voorwaarden inzake belastingheffing en |
qui concerne les entreprises qui, en raison de leur taille, ne | -inning voor de ondernemingen die, wegens hun omvang, niet beschikken |
disposent pas d'une organisation comptable suffisante pour permettre | over een toereikende boekhoudkundige organisatie om de algemene |
l'application du régime général de la T.V.A. (Doc. parl., Chambre, | btw-regeling te kunnen toepassen (Parl. St., Kamer, B.Z. 1968, nr. |
S.E. 1968, n° 88/1, pp. 11 et 51) et auxquelles il est dès lors permis | 88/1, pp. 11 en 51) en die derhalve mogen opteren voor de forfaitaire |
d'opter pour le régime forfaitaire de taxation établi en vertu de la | aanslagregeling die op grond van de in het geding zijnde bepaling is |
disposition en cause. La diversité des situations dans lesquelles se | vastgelegd. De verscheidenheid van de situaties waarin die |
trouvent ces entreprises est suffisante pour justifier que le | ondernemingen zich bevinden, volstaat om te verantwoorden dat de |
législateur s'abstienne de fixer lui-même l'ensemble des règles | wetgever ervan afziet alle op die ondernemingen toepasselijke |
d'imposition applicables à ces entreprises. | belastingregels zelf vast te stellen. |
B.5.2. Compte tenu de ce que le législateur a lui-même inscrit dans la | B.5.2. Ermee rekening houdend dat de wetgever het beginsel van de |
loi le principe de l'imposition forfaitaire et de ce qu'un forfait | forfaitaire belasting zelf in de wet heeft opgenomen en dat een |
forfait per hypothese situaties beoogt die moeilijk kunnen worden | |
vise, par hypothèse, des situations qui se prêtent mal à un règlement | geregeld door middel van algemene bepalingen die het voorwerp van een |
par la voie de dispositions générales constituant l'objet d'une loi, | wet uitmaken, vermocht de wetgever, in een materie waar er een |
le législateur pouvait, dans une matière où domine la diversité des | verscheidenheid aan situaties heerst en waar het in B.1.4 geciteerde |
situations et où l'article 24, paragraphe 1, de la sixième directive | artikel 24, lid 1, van de Zesde Richtlijn van de Raad van de Europese |
du Conseil des Communautés européennes du 17 mai 1977 cité au B.1.4 | Gemeenschappen van 17 mei 1977 zelf voorziet in de mogelijkheid van |
prévoit lui-même la possibilité d'un régime de forfait, attribuer au | een forfaitaire regeling, zonder schending van het beginsel van de |
Roi sans violer le principe de légalité de l'impôt, le pouvoir de | wettigheid van de belasting, aan de Koning de bevoegdheid toe te |
régler les modalités selon lesquelles l'administration détermine la | wijzen om de modaliteiten te bepalen volgens welke de administratie de |
base de taxation conformément au principe du forfait inscrit dans la | grondslag van aanslag vaststelt in overeenstemming met het in de wet |
loi. | vervatte beginsel van het forfait. |
B.5.3. La circonstance que la disposition en cause prévoit une | B.5.3. Het gegeven dat de in het geding zijnde bepaling voorziet in |
consultation des groupements professionnels intéressés alors qu'un | een overleg met de betrokken bedrijfsgroeperingen, terwijl hun akkoord |
accord de ceux-ci est requis pour la fixation des bases forfaitaires | is vereist voor de vaststelling van de forfaitaire grondslagen van |
de taxation prévue par l'article 342 du Code des impôts sur les | aanslag waarin artikel 342 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen |
revenus 1992, n'est pas discriminatoire puisque cette disposition | 1992 voorziet, is niet discriminerend, vermits die bepaling een |
règle une situation toute différente : elle prévoit, au titre de | volkomen andere situatie regelt : zij voorziet, als bewijsmiddelen |
moyens de preuve pour l'administration, des forfaits qui sont arrêtés | voor de administratie, in forfaits die worden vastgesteld na het |
après l'expiration de l'année pendant laquelle les revenus ont été | verstrijken van het jaar waarin de inkomsten zijn geïnd en in het |
perçus et dans le cadre d'une taxation par comparaison avec les | kader van een aanslag door vergelijking met de normale winst of baten |
bénéfices ou profits normaux d'autres contribuables similaires; il ne | van andere soortgelijke belastingplichtigen; het betreft bovendien |
s'agit pas, en outre, d'un régime dont l'application est subordonnée à | geen regeling waarvan de toepassing is ondergeschikt aan de |
l'option expresse du contribuable. | uitdrukkelijke keuze van de belastingplichtige. |
B.5.4. Il appartient, pour le surplus, au juge compétent d'apprécier | B.5.4. Het staat voor het overige aan de bevoegde rechter om na te |
si le Roi et l'administration fiscale ont mis en oeuvre, dans le | gaan of de Koning en de belastingadministratie de aan hen verleende |
respect notamment des articles 10 et 11 de la Constitution, | machtiging met naleving van inzonderheid de artikelen 10 en 11 van de |
l'habilitation qui leur a été conférée. | Grondwet hebben uitgevoerd. |
B.6. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.6. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 56, § 1er, du Code de la taxe sur la valeur ajoutée ne viole | Artikel 56, § 1, van het Wetboek van de belasting over de toegevoegde |
pas les articles 10 et 11 de la Constitution. | waarde schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
l'audience publique du 17 octobre 2007. | terechtzitting van 17 oktober 2007. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |