Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 70/2007 du 26 avril 2007 Numéro du rôle : 4048 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1 er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit d'action en matière de protection de l'environnem La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 70/2007 du 26 avril 2007 Numéro du rôle : 4048 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1 er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit d'action en matière de protection de l'environnem La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 70/2007 van 26 april 2007 Rolnummer 4048 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, gesteld door het Hof van Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 70/2007 du 26 avril 2007 Uittreksel uit arrest nr. 70/2007 van 26 april 2007
Numéro du rôle : 4048 Rolnummer 4048
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1er de la In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 12
loi du 12 janvier 1993 concernant un droit d'action en matière de januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van
protection de l'environnement, posée par la Cour d'appel d'Anvers. het leefmilieu, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P.
E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier P.-Y.
présidée par le président A. Arts, Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt du 12 septembre 2006 en cause de Marc Lenaerts et autres Bij arrest van 12 september 2006 in zake Marc Lenaerts en anderen
contre la SA « 's Heerenbosch », dont l'expédition est parvenue au tegen de NV « 's Heerenbosch », waarvan de expeditie ter griffie van
greffe de la Cour d'arbitrage le 19 septembre 2006, la Cour d'appel het Arbitragehof is ingekomen op 19 september 2006, heeft het Hof van
d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante : Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 1er de la loi du 12 janvier 1991 [lire : 1993] concernant « Schendt artikel 1 van de wet van 12 januari 1991 [lees : 1993]
à un droit d'action en matière de protection de l'environnement, betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu
juncto l'article 271 de la nouvelle loi communale du 24 juin 1988, juncto artikel 271 van de Nieuwe Gemeentewet van 24 juni 1988 de
viole-t-il les articles 10 et 11 (égalité et non-discrimination), 22 artikelen 10 en 11 (gelijkheid en niet-discriminatie), 22 (recht op
(droit au respect de la vie privée) et 23 (droit à la protection d'un privacy) en 23 (recht op bescherming van een gezond leefmilieu) van de
environnement sain) de la Constitution, en ce sens que les habitants Grondwet, in de zin dat inwoners van een gemeente geen
d'une commune ne pourraient pas intenter d'action en cessation au nom milieustakingsvordering zouden kunnen instellen namens de gemeente
de la commune lorsque cette dernière néglige d'ester en justice à wanneer deze laatste nalaat om op te treden inzake een
propos d'une activité soumise à autorisation pour laquelle cette vergunningsplichtige activiteit waarvoor die gemeente een vergunning
commune a délivré un permis (autorisation écologique et/ou permis (milieuvergunning en/of stedenbouwkundige vergunning) heeft
d'urbanisme), mais ne pourraient le faire que lorsqu'il s'agit d'une afgeleverd, maar enkel ingeval het een niet-vergunde en/of
activité non autorisée ou non soumise à autorisation ou d'une activité niet-vergunningsplichtige activiteit dan wel met overtreding van een
exercée en infraction à un permis accordé ? ». verleende vergunning uitgeoefende activiteit betreft ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit B.1. Artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een
d'action en matière de protection de l'environnement dispose : vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu bepaalt :
« Sans préjudice des compétences d'autres juridictions en vertu « Onverminderd de bevoegdheid van andere rechtscolleges op basis van
d'autres dispositions légales, le président du tribunal de première andere wetsbepalingen, stelt de voorzitter van de rechtbank van eerste
instance, à la requête du procureur du Roi, d'une autorité aanleg, op verzoek van de procureur des Konings, van een
administrative ou d'une personne morale telle que définie à l'article administratieve overheid of van een rechtspersoon zoals omschreven in
2, constate l'existence d'un acte même pénalement réprimé, constituant artikel 2, het bestaan vast van een zelfs onder het strafrecht
une violation manifeste ou une menace grave de violation d'une [ou] de vallende handeling, die een kennelijke inbreuk is of een ernstige
plusieurs dispositions des lois, décrets, ordonnances, règlements ou dreiging vormt voor een inbreuk op één of meer bepalingen van wetten,
arrêtés relatifs à la protection de l'environnement. decreten, ordonnanties, verordeningen of besluiten betreffende de
bescherming van het leefmilieu.
Il peut ordonner la cessation d'actes qui ont formé un commencement Hij kan de staking bevelen van handelingen waarvan de uitvoering reeds
d'exécution ou imposer des mesures visant à prévenir l'exécution de is begonnen of maatregelen opleggen ter preventie van de uitvoering
ces actes ou à empêcher des dommages à l'environnement. Avant tout ervan of ter voorkoming van schade aan het leefmilieu. Voor elk debat
débat au fond, une tentative de conciliation aura lieu. over de grond van de zaak moet een verzoeningspoging plaatshebben.
Le président peut accorder au contrevenant un délai pour se conformer De voorzitter kan aan de overtreder een termijn toestaan om aan de
aux mesures ordonnées ». opgelegde maatregelen te voldoen ».
B.2. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour est B.2. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof
invitée à statuer sur la compatibilité de cette disposition, lue en wordt verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid van die
combinaison avec l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale, bepaling, in samenhang gelezen met artikel 271, § 1, van de Nieuwe
avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'elle Gemeentewet, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat zij
entraînerait une différence de traitement entre deux habitants d'une een verschil in behandeling zou teweegbrengen tussen twee inwoners van
commune qui estent en justice, sur la base de cette disposition de la een gemeente die in rechte optreden, op grond van die bepaling van de
nouvelle loi communale, parce que le collège des bourgmestre et Nieuwe Gemeentewet, omdat het college van burgemeester en schepenen
échevins de cette commune reste en défaut d'introduire une action sur van die gemeente nalaat een vordering in te stellen op grond van
la base de l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 : d'une part, artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 : enerzijds, degene die wordt
celui qui est confronté à un acte - visé à l'article 1er, alinéa 1er, geconfronteerd met een handeling - bedoeld in artikel 1, eerste lid,
de cette loi - qui est conforme à une autorisation de cette commune van die wet - die in overeenstemming is met een vergunning van die
et, d'autre part, celui qui est confronté à un tel acte qui n'est pas gemeente en, anderzijds, degene die wordt geconfronteerd met een
conforme à une telle autorisation. dergelijke handeling die niet in overeenstemming is met een dergelijke
La différence de traitement consisterait en ce que l'action du premier vergunning. Het verschil in behandeling zou erin bestaan dat de vordering van de
habitant ne serait pas recevable, à la différence de celle du second. eerstgenoemde inwoner, in tegenstelling tot die van de laatstgenoemde
inwoner, niet ontvankelijk zou zijn.
B.3.1. L'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale dispose : B.3.1. Artikel 271, § 1, van de Nieuwe Gemeentewet bepaalt :
« Un ou plusieurs habitants peuvent, au défaut du collège des « Wanneer het college van burgemeester en schepenen niet in rechte
bourgmestre et échevins, ester en justice au nom de la commune, en optreedt, kunnen een of meer inwoners in rechte optreden namens de
offrant, sous caution, de se charger personnellement des frais du gemeente, mits zij onder zekerheidstelling aanbieden om persoonlijk de
procès et de répondre des condamnations qui seraient prononcées. kosten van het geding te dragen en in te staan voor de veroordelingen
die mochten worden uitgesproken.
De gemeente kan ten aanzien van het geding geen dading treffen zonder
La commune ne pourra transiger sur le procès sans l'intervention de medewerking van de inwoner of de inwoners die het geding in haar naam
celui ou de ceux qui auront poursuivi l'action en son nom ». hebben gevoerd ».
B.3.2. Selon les travaux préparatoires de l'article 150 de la loi B.3.2. Volgens de parlementaire voorbereiding van artikel 150 van de
communale du 30 mars 1836, cette disposition vise le cas où une Gemeentewet van 30 maart 1836 beoogt die bepaling het geval waarbij de
commune refuserait d'ester en justice et laisserait commettre des gemeente weigert op te treden en inbreuken laat geschieden ten koste
infractions au préjudice de certains habitants (Pasin., 1836, p. 388). van bepaalde inwoners (Pasin., 1836, p. 388). Aldus worden de belangen
Les intérêts de la commune sont de la sorte préservés de l'inaction de van de gemeente beschermd tegen het stilzitten van haar eigen bestuur.
sa propre administration.
B.4. Un habitant d'une commune qui este en justice sur la base de B.4. Een inwoner van een gemeente die op grond van artikel 271, § 1,
l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale n'agit pas en son van de Nieuwe Gemeentewet in rechte optreedt, treedt niet op uit eigen
nom propre, mais uniquement au nom de la commune et en tant que naam, maar enkel uit naam en als vertegenwoordiger van de gemeente. De
représentant de celle-ci. L'action doit se fonder sur un droit de la vordering dient te steunen op een recht van de gemeente en heeft tot
commune et a pour but de défendre un intérêt collectif. Par doel een collectief belang te verdedigen. Bijgevolg vermag een inwoner
conséquent, un habitant d'une commune ne peut ester en justice au nom van een gemeente slechts namens haar in rechte op te treden voor zover
de celle-ci que pour autant que la commune en question soit elle-même recevable à agir. de gemeente in kwestie zelf een ontvankelijke vordering kan instellen.
B.5. L'article 1er, alinéa 1er, de la loi du 12 janvier 1993 accorde B.5. Artikel 1, eerste lid, van de wet van 12 januari 1993 verleent
un droit d'action en matière de protection de l'environnement een vorderingsrecht inzake de bescherming van het leefmilieu aan onder
notamment à une « autorité administrative ». Parmi les autorités meer een « administratieve overheid ». Tot de administratieve
administratives visées à l'article 1er de la loi figurent les overheden bedoeld in artikel 1 van de wet behoren de gemeenten.
communes. Par conséquent, cette disposition habilite une commune à Bijgevolg kan een gemeente op grond van die bepaling een vordering tot
introduire une action en cessation en vue de protéger l'environnement staking instellen ter bescherming van het leefmilieu of ter voorkoming
ou d'empêcher une menace grave pour l'environnement sur son van een ernstige dreiging voor het leefmilieu op haar grondgebied voor
territoire, pour autant que la protection de cet aspect de zover die bescherming van dat aspect van het leefmilieu tot haar
l'environnement relève de ses compétences (Cass., 14 février 2002, bevoegdheid behoort (Cass., 14 februari 2002, Arr. Cass., 2002, p.
Pas., 2002, n° 104). 441).
B.6.1. La circonstance que la commune a elle-même accordé un permis ne B.6.1. De omstandigheid dat de gemeente zelf een vergunning heeft
l'empêche pas d'introduire, par application de l'article 1er de la loi verleend, verhindert niet dat ze, met toepassing van artikel 1 van de
du 12 janvier 1993, une action en cessation d'un acte réalisé en wet van 12 januari 1993, een vordering kan instellen tot staking van
exécution de ce permis, même si cet acte est conforme à cette een handeling ter uitvoering van die vergunning, zelfs indien die
autorisation. handeling in overeenstemming is met die vergunning.
B.6.2. En effet, l'article 159 de la Constitution n'empêche pas une B.6.2. Artikel 159 van de Grondwet belet een administratieve overheid
autorité administrative d'invoquer l'illégalité d'une décision qu'elle immers niet de onwettigheid aan te voeren van een besluit dat zij zelf
a elle-même prise. Le président du tribunal de première instance peut, heeft genomen. De voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg kan in
dans le cadre d'une procédure en cessation, être ainsi amené à het kader van een procedure tot staking aldus ertoe worden gebracht op
examiner, sur la base de l'article 159 de la Constitution, la validité grond van artikel 159 van de Grondwet de geldigheid van de door de
de l'autorisation de la commune, parce que la cessation d'un acte gemeente verleende vergunning te onderzoeken omdat de staking van een
autorisé est demandée. vergunde handeling wordt gevorderd.
B.6.3. On ne saurait en outre alléguer que la commune n'a aucun B.6.3. Er zou ook niet kunnen worden aangevoerd dat de gemeente geen
intérêt à semblable action, étant donné qu'une commune qui introduit belang zou hebben bij een dergelijke vordering, vermits een gemeente
une action en cessation sur la base de l'article 1er de la loi du 12 die op grond van artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 een
janvier 1993 en vue de protéger l'environnement ou d'empêcher une vordering tot staking instelt ter bescherming van het leefmilieu of
menace grave pour l'environnement sur son territoire est réputée avoir ter voorkoming van een ernstige dreiging voor het leefmilieu op haar
un intérêt (Cass., 14 février 2002, ibid. ). En conséquence, la grondgebied, wordt geacht een belang te hebben (Cass., 14 februari
commune ne doit pas justifier d'un intérêt propre au sens de l'article 2002, ibid. ). Bijgevolg moet de gemeente niet doen blijken van een
17 du Code judiciaire. Son droit d'action découle directement de la eigen belang in de zin van artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek.
Haar vorderingsrecht vloeit rechtstreeks voort uit de wet van 12
loi du 12 janvier 1993 (conclusions du ministère public précédant januari 1993 (conclusies van het openbaar ministerie voorafgaand aan
l'arrêt précité). het voormelde arrest).
B.6.4. Un habitant peut donc introduire l'action en cessation au nom B.6.4. Een inwoner kan dus de vordering tot staking namens de gemeente
de la commune, même si l'acte litigieux est conforme à l'autorisation instellen, zelfs indien de betwiste handeling in overeenstemming is
de la commune. met de vergunning van de gemeente.
B.7. Il découle de ce qui précède que la différence de traitement, B.7. Uit wat voorafgaat volgt dat het verschil in behandeling, in de
dans l'interprétation mentionnée en B.2, n'est pas compatible avec les in B.2 vermelde interpretatie, niet bestaanbaar is met de artikelen 10
articles 10 et 11 de la Constitution. en 11 van de Grondwet.
B.8. Il apparaît de ce qui est exposé en B.3 à B.6 qu'une autre B.8. Uit hetgeen is uiteengezet in B.3 tot B.6, blijkt dat een andere
interprétation est possible, dans laquelle la différence de traitement interpretatie mogelijk is, waarin het in B.2 vermelde verschil in
mentionnée en B.2 est inexistante. behandeling onbestaande is.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- L'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit - Artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een
d'action en matière de protection de l'environnement, combiné avec vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, in samenhang
l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale, viole les articles gelezen met artikel 271, § 1, van de Nieuwe Gemeentewet, schendt de
10 et 11 de la Constitution lorsque ces dispositions sont interprétées artikelen 10 en 11 van de Grondwet, wanneer die bepalingen in die zin
en ce sens qu'un habitant d'une commune ne pourrait pas ester en worden geïnterpreteerd dat een inwoner van een gemeente namens die
justice au nom de cette commune lorsque le collège des bourgmestre et gemeente niet in rechte kan optreden, wanneer het college van
échevins néglige d'intenter une action, sur la base de l'article 1er burgemeester en schepenen nalaat een vordering in te stellen op grond
de la loi précitée du 12 janvier 1993, contre un acte qui est conforme van artikel 1 van de voormelde wet van 12 januari 1993 tegen een
à une autorisation délivrée par cette commune. handeling die in overeenstemming is met een vergunning van die
- L'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit gemeente. - Artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een
d'action en matière de protection de l'environnement, combiné avec vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, in samenhang
l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale, ne viole pas les gelezen met artikel 271, § 1, van de Nieuwe Gemeentewet, schendt de
articles 10 et 11 de la Constitution lorsque ces dispositions sont artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, wanneer die bepalingen in die
interprétées en ce sens qu'un habitant d'une commune peut ester en zin worden geïnterpreteerd dat een inwoner van een gemeente namens die
justice au nom de cette commune lorsque le collège des bourgmestre et gemeente in rechte kan optreden, wanneer het college van burgemeester
échevins néglige d'intenter une action, sur la base de l'article 1er en schepenen nalaat een vordering in te stellen op grond van artikel 1
de la loi précitée du 12 janvier 1993, contre un acte qui est conforme van de voormelde wet van 12 januari 1993 tegen een handeling die in
à une autorisation délivrée par cette commune. overeenstemming is met een vergunning van die gemeente.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 avril 2007. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 april 2007.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^